1. ارائه کننده: سيد امير آقايي
بسم الله الرحمن الرحيم
سمينار مدلسازي و شبيه سازي سيستمها: تحليل ديناميکهاي سيستم روشي براي مدلسازي سيستمهاي پيچيده
ارائه کننده: سيد امير آقايي
مهر 1382
سيستم ديناميکهای تحليل

2. فصل اول: اصول تفكر سيستمي
فصل اول: اصول تفكر سيستمي

3. علل گرايش به تفکر سيستمي
رشد سريع علوم، تکنولوژي، اقتصاد، مديريت اجتماعي و بطور کلي رشد سريع جوامع بشري، باعث شده نوع مشکلات و مسائل در جوامع بشري به سرعت تغيير يابد و بنابراين براي غلبه بر مسائل بايد يادگيري مديران و سياستگذاران از سيستمها بيشتر شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

4. علل گرايش به تفکر سيستمي (ادامه)
بسياري از مسائل و مشکلات دنياي امروز، در حقيقت به علت اجراي تصميمات گذشته مديران و سياستگذاران بوده است و اين به معني آن است که مديران قبلي نسبت به نحوه تعاملات اجزاي درون سيستمها، اطلاع دقيقي نداشته اند.
سيستم ديناميکهای تحليل

5. علل گرايش به تفکر سيستمي (ادامه)
در حقيقت، مشکلات و مسائلي که در زمنيه‌هاي اجتماعي ايجاد مي‌شود و سياستگذاران خواهان حل آنها هستند، همانند رفتارهاي نامطلوب متغيرهايي از پديده‌هاي اجتماعي (سيستم‌هاي اجتماعي) است که تحليل گران سيستم‌ها مي‌خواهند با کمک تفکر سيستمي و ابزارهاي آن، رفتار مطلوب را به سيستم برگردانند.
سيستم ديناميکهای تحليل

6. سيستم چيست؟
سيستم: مجموعه‌اي که برابر با جمع اجزاي خود نيست و به همين دليل بايد به عنوان يک کل مد نظر قرار گيرد.
به همين دليل تقسيم دنيا به اجزاي کوچکتر و بررسي هر قسمت در محدوده خود و در نظرنگرفتن روابط آن با اجزاي ديگر موجب گمراهي مي‌گردد.
سيستم ديناميکهای تحليل

7. What is System? (Oxford)
System (noun)
1) Group of things or parts working together as a whole: the nervous system
2) Person’s or animal’s body as a whole, including its internal organs and processes: Alcohol is bad for your system.
سيستم ديناميکهای تحليل

8. انواع سيستمها سيستمها: 1- انساني و ساختگي 2- طبيعي
بحث در مورد سيستمهاي نوع اول پيچيده‌تر مي‌باشد.
سيستم ديناميکهای تحليل

9. اصول تفکر سيستميک دنيا متشکل از کل‌هايي به نام سيستم است.
خواص سيستم از جمع خواص اجزا به دست نمي‌آيد.
براي فهم دنيا بايد سيستماتيک به دنيا نگاه کرد.
هدف سيستم تعين کننده اجزا مناسب و روابط مفيد مي‌باشد.
سيستم ديناميکهای تحليل

10. تعريف ديگر از سيستم سيستم:
هر مجموعه از پديده‌ها که تحت قوانين خاصي بطور هماهنگ با يکديگر رفتار مي‌کنند و زنجيره‌اي از علت‌ها و معلول‌ها را بوجود مي‌آورند، مي‌توانند با تعيين يک محدوده که آنها را از محيط تفکيک نمايد با نام سيستم شناخته شوند.
سيستم ديناميکهای تحليل

11. Systems Thinking) Sterman(
“…the ability to see the world as a complex system, in which we understand that … ‘you can’t just do one thing’ and that … ‘everything is connected to everything else.’
سيستم ديناميکهای تحليل

12. دنيا به صورت يک کل
سيستم ديناميکهای تحليل

13. سيستم با ارتباطات پيچيده
علوم معمولا ارتباط دو طرفه اجزاء را با نوعي ساده انگاري به دست مي‌آورند. بدين صورت که فرض مي‌کنند ساير اجزا ثابت بوده و ارتباط بين دو عنصر را بررسي مي‌کنند. در يک سيستم که اجزاء ارتباط متقابل دارند اين فرض، درست نمي‌باشد و به همين دليل اقدامات فوق کافي نيست.
f(parts + feedback)
سيستم ديناميکهای تحليل

14. "It is theory that decides what can be observed."
--  Albert Einstein
شناخت عالم واقع توسط مدلهاي متنوع صورت مي‌پذيرد. نوع مدل وابسته به سؤال ما مي‌باشد و سؤال ما نيز وابسته به ديدگاه و منظر ما مي‌باشد.
سيستم ديناميکهای تحليل

15. ديدگاه سيستمي ديد سيستماتيک مدل پديده
ديدگاه سيستمي يکي از ديدگاهها و منظرها، براي فهم عالم است.
ديد سيستماتيک
مدل
پديده
سيستم ديناميکهای تحليل

16. فرآيند مدل‌سازي: ديدگاه سيستمي سؤال (دغدغه) مدل نتيجه گيري پديده
سيستم ديناميکهای تحليل

17. Systems Re-Engineering
Socio-Technical
Systems
Management Systems
Quality
Project Management Systems
Planning System
Strategic
Intentional Systems
Transformation
Total Systems
Intervention
Soft Systems
Methodology
Systemic
Culture Change
Viable Systems
Model
Learning
Organizations
Interactive
Planning
Critical Systems
Heuristics
System
Dynamics
Operations Research
Engineering
Strategic Assumption Surfacing
Liberating Systems
Systems
Based
Methodologies
سيستم ديناميکهای تحليل

18. انواع مدل:
ما دنيا را از طريق ساخت مدلي از آن در ذهن خود مي‌شناسيم و با آن از طريق دنيا ارتباط برقرار مي‌کنيم. تمام تصميمات و اقدامات ما متأثر از اين مدل مي‌باشد.
ذهني
تشريحي
رياضي
فيزيکي
سيستم ديناميکهای تحليل

19. مدل ذهني قوتها: انعطاف، سرعت، اثرگذاري بر تصميم گيري ضعفها:
انعطاف، سرعت، اثرگذاري بر تصميم گيري
ضعفها:
تعداد محدود عناصر همزمان، ابهام، در دسترس نبودن براي نقد و اصلاح، مشکل بودن استنتاج، تناقض
سيستم ديناميکهای تحليل

20. مدل ذهني (ادامه)
بسياري از انسانها در قضاوتهاي خود دچار اشتباه مي‌شوند.
اين مسأله وقتي خطرناکتر مي‌شود که آنها به قضاوتهاي خود کاملا اطمينان داشته باشند.
Wason card puzzle: E K 4 7
سيستم ديناميکهای تحليل

21. مدل تشريحي
قوتها:
تعداد نسبتا زياد عناصر همزمان، در دسترس بودن براي نقد و اصلاح
ضعفها:
ابهام، مشکل بودن استنتاج، تناقض
سيستم ديناميکهای تحليل

22. مدل رياضي قوتها: وضوح، همخواني، امکان استنتاج ضعفها:
وضوح، همخواني، امکان استنتاج
ضعفها:
حل آنها مشکل است و بايستي فرضيات ساده‌کننده‌اي گذارده شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

23. مدل فيزيکي
بيان رياضي مدل و شبيه‌سازي، ما را قادر ميسازد تا سيستمهاي دنياي واقعي را در زمان و مکان فشرده‌تري اجرا نماييم.
سيستم ديناميکهای تحليل

24. چيست؟SD
ديناميکهاي سيستم (System Dynamics) يکي از ديدهاي سيستميک مي‌باشد.
اين روش حدود 40 سال پيش در دانشگاهMIT توسط آقاي فارستر ابداع گرديد.
سيستم ديناميکهای تحليل

25. مدل رياضي و شبيه سازي
مزيت روش SD بر ساير روشهاي سيستمي:
1- مزيت SD در قبال ساير ديدگاههاي سيستميک آن است که منجر به ساخت مدل رياضي و شبيه‌سازي مي‌گردد. در حالي که تفکر سيستميک به خودي خود تنها موجب ايجاد يک مدل ذهني مي‌گردد.
از طريق شبيه‌سازي مي‌توان درستي ذهنيت مدلساز و در نتيجه مدل را بررسي کرد.
سيستم ديناميکهای تحليل

26. مدل رياضي و شبيه سازي (ادامه)
2- روش تحليل ديناميک‌هاي سيستم، دو ويژگي مهم دارد:
الف) در اين روش روابط دروني بين اجزاي درون سيستم در نظر گرفته مي‌شود.
ب) اکثر سيستم‌ها در حال تغيير در طول زمان هستند، براي تحليل رفتار سيستم (پديده) بايد فيلمي از رفتار سيستم در طول زمان گرفته شود و به تغييرات زماني رفتار سيستم توجه کرد.
در حقيقت روش تحليل ديناميک‌هاي سيستم، روشي کلي است که هم براي سيستم‌هاي ايستا و هم براي سيستم‌هاي پويا قابل اجرا است.
سيستم ديناميکهای تحليل

27. مدل رياضي و شبيه سازي (ادامه)
به عنوان مثال در سيستم‌ غير خطي نامتغير با زمان مقاومتي، رفتار سيستم درصورتي قابل تحليل است که نگاه سيستمي نسبت به سيستم غير خطي نامتغير با زمان وجود داشته باشد، چراکه وجود روابط غير خطي بين اجزاي سيستم باعث ايجاد خاصيت‌هايي مي‌شود که در اجزاي دروني سيستم يافت نمي‌شود. باوجود اين نگاه سيستمي به سيستم مقاومتي، پويا نيست و عکسي از سيستم کافي است براي تحليل رفتار سيستم.
اما در سيستم‌ غير خطي متغير با زمان شامل عناصر القايي و خازني، علاوه بر اينکه براي تحليل رفتار سيستم بايد، کل سيستم را بررسي کرد، در ضمن نگاه سيستمي در مورد اين سيستم بايد به صورت پويا باشد و بايد گذشت زمان را در ايجاد رفتار سيستم دخيل دانست.
سيستم ديناميکهای تحليل

28. مشخصات روش SD
روش SD، مبتني بر تئوري کنترل غير خطي و کنترل فيدبکدار است.
تکنينک‌هايي که در اين روش استفاده مي‌شود از مفاهيم موجود در فضاي حالت اخذ شده است. در مهندسي کنترل، مفاهيم فضاي حالت در حقيقت بيانگر، بکار گيري تفکر سيستمي در پديده‌هاي فني و مهندسي است.
سيستم ديناميکهای تحليل

29. مشخصات مدل SD هر مدل SD بايد دو سؤال مهم را جواب بدهد:
SD based on the inter-relationships in complex and ever changing systems.
هر مدل SD بايد دو سؤال مهم را جواب بدهد:
علل ديناميک مشاهده شده (کشف و فهم ارتباط بين ساختار و رفتار سيستم)
عملکردهاي لازم براي تغيير ديناميک و رسيدن به نتيجه مطلوب
سيستم ديناميکهای تحليل

30. مشخصات مدل SD (ادامه)
به علت اينکه رفتار سيستم در طول زمان تغيير مي‌کند و پارامتر زمان در رفتار سيستم موثر است، بنابراين نتيجه جواب به دو سوال طرح شده، باعث يافتن نقاط اهرمي در سيستم مي‌شود، به طوريکه با اعمال سياست‌ها در آن نقاط اهرمي، بتوان با کمترين زحمت، رفتار سيستم را به سرعت تغيير داد و با فشار کم، عملکرد سيستم را بهبود داد.
سيستم ديناميکهای تحليل

31. مشخصات مدل SD (ادامه)
رفتار گذشته مديران نه تنها مشکل را حل نکرده که باعث ايجاد صورت مسئله جديدي شده است.
به علت عدم شناخت دقيق از اجزاي سيستم و روابط بين آنها، نقاطي در سيستم وجود داشته که در برابر اعمال سياستهاي مديران گذشته، مقاومت ميکرده است.
با کمک مدل SD ميتوان منابع مقاومت در برابر تصميمات را شناخت و آنها را برطرف کرد.
سيستم ديناميکهای تحليل

32. مشخصات مدل SD (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

33. پيچيدگيهاي سيستم 1- پيچيدگي در جزئيات (Detailed Complexity)
2- پيچيدگي پويا (Dynamic Complexity)
وجود پس‌خوران
وجود روابط غير خطي
وجود تأخير
سيستم ديناميکهای تحليل

34. خصوصيات سيستمهاي پيچيده
وجود اجزاء به هم پيوسته و در ارتباطات متقابل
پويايي
مقاومت در برابر سياستها
غير حسي
سيستم ديناميکهای تحليل

35. موارد استفاده از SD شرکتهاي توليدي و خدماتي دولتها
مراکز درماني-بهداشتي
مزرعه و دامداري
و ...
سيستم ديناميکهای تحليل

36. الگوها و ساختارهاي ساده
فهرست مفهومي مباحث
پس‌خوران و
حلقه هاي
علت ومعلولي
مقدمه: اصول
تفکرسيستميک
تسريع و تعميق در
يادگيري سازماني
ساختمان
سيستم
نمودار جريان
معادلات رياضي
و شبيه‌سازي
الگوها و ساختارهاي ساده
و رفتار مربوط به آنها
فرآيند مدل سازي
و تجزيه وتحليل
و اعتماد بخشي به مدل
سيستم ديناميکهای تحليل

37. فصل سوم: فرآيند مدلسازي
فصل سوم: فرآيند مدلسازي

38. فرآيند مدلسازي، پروسه يادگيري
فرآيند مدسازي، خود يک پروسه يادگيري است و داراي حلقه هاي متعدد است.
سيستم ديناميکهای تحليل

39. فرآيند مدلسازي (ادامه)
مراحل مختلف مدلسازي خود با يکديگر مرتبط هستند.
الف) تعريف صورت
مسئله و تعيين
مرزهاي سيستم
ب) فرضيه ديناميکي
ج) فرمولسازي
د) امتحان مدل و
اعتبارسنجي آن
ه) اعمال سيساتهاي مختلف
و تغييرات در مدل
سيستم ديناميکهای تحليل

40. تعريف صورت مسئله
مهمترين قدم در مدلسازي SD، تعريف صحيح صورت مسئله و تعيين مرزهاي سيستم است.
در حقيقت در تعريف صورت مسئله، هدف مدل سيستم معلوم مي‌شود. با مشاهده رفتار متغيرهاي مورد نظر در سيستم و عدم تطابق رفتار آنها با رفتار مطلوب، صورت مسئله بوجود مي‌آيد و آن مسئله اين است:
عوامل موثر در ايجاد چنين رفتاري چيست؟
سيستم ديناميکهای تحليل

41. فرضيه ديناميکي نکات کليدي در ايجاد فرضيه ديناميکي: 1. رفتارهاي مرجع:
عوامل موثر در ايجاد رفتار نامطلوب شناسايي مي شود. به رفتارهاي زماني عوامل موثر، رفتار مرجع گويند. در شناخت علت ايجاد رفتار نامطلوب و همچنين شناخت سيستم، بايد رفتار عوامل موثر مطالعه شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

42. فرضيه ديناميکي (ادامه)
2. مرز سيستم:
محدوده عوامل موثر در شناخت رفتار نامطلوب، مرز سيستم را مشخص مي کند.
سيستم ديناميکهای تحليل

43. فرضيه ديناميکي (ادامه)
3. افق زماني مطالعه رفتار متغيرها:
با توجه به مسئله مورد بررسي، مدلساز بايد مشخص کند که رفتار ديناميکي سيستم را تا چه افق زماني مي‌خواهد تحليل کند. تغيير در افق زماني مي‌تواند باعث عوض شدن صورت مسئله شود.
کوچک کردن بيش از حد افق زماني، باعث مي‌شود تا سيستم مدل شده به صورت علي-معلولي درآيد و روابط ديناميکي و پس‌خوران را از دست بدهد. درحاليکه تاثير تصميمات اتخاذ شده در سيستم‌هاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي معمولا داراي تأخيرهاي فراوان است.
سيستم ديناميکهای تحليل

44. فرمولسازي فرضيه ديناميکي
با استفاده از ادبيات موضوع و تجربيات اشخاص مرتبط با موضوع، روابط رياضي فرضيه ديناميکي بدست مي آيد.
با کمک فرضيه ديناميکي، متغيرهاي مدل به سه دسته تقسيم مي شود:
1. متغير دروني
2. متغير بيروني
3. متغيرهايي که به مدل ارتباطي ندارند.
سيستم ديناميکهای تحليل

45. فرمولسازي مدل SD
پس از تعريف صحيح صورت مسئله، مهمترين عمل مدلساز، مفهوم سازي است.
در بسياري مواقع، متغيرهاي بکار رفته در مدل تعريف مشخصي در موضوع مورد بررسي ندارد و مدلساز با کمک از ادبيات موضوع و متخصصين آن، بايد بتواند براي چنين متغيرهايي تعاريف صحيح ارائه نمايد.
سيستم ديناميکهای تحليل

46. نمايش مدل SD
به دو طريق مدلساز مي تواند، فرضيه ديناميکي را به تصوير بکشد:
1. نمودار علي-معلولي
2. نمودار جريان
سيستم ديناميکهای تحليل

47. تست مدل
براي اطمينان از صحت مدل روشهاي مختلفي در اعتبار سنجي مدل وجود دارد.
مهمترين روش، تست مدل است. مدل رياضي بدست آمده بايد همان رفتارهاي نامطلوب را توليد کند.
سيستم ديناميکهای تحليل

48. تعيين سياست و اصلاح مدل
در مرحله آخر، مدلساز بايد يا با پيشنهاد سياستهاي مختلف در تغيير پارامترهاي بيروني و يا با اصلاح ساختار دروني سيستم، مدل را اصلاح کند تا رفتار مطلوب ايجاد شود.
ظرافت در اين قسمت، يافتن نقاط کليدي در مدل است تا با کمترين هزينه رفتار مدل اصلاح شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

49. فصل چهارم: دياگرام علي-معلولي
فصل چهارم: دياگرام علي-معلولي

50. دياگرام علي-معلولي
يکي از مفاهيم اساسي در تفکر سيستمي، وجود فيدبک در سيستم است.
فيدبک همراه با خصوصيت پويايي رفتار سيستم را مي سازد.
سيستم ديناميکهای تحليل

51. دياگرام علي-معلولي (ادامه)
علت اطلاق نام علي-معلولي بر اين روش، اين است که در نمودار علي-معلولي تاثير يک جزء از سيستم بررسي مي‌شود با اين فرض که ساير اجزاي سيستم ثابت بماند.
بنابراين در دياگرام علي-معلولي، تنها ساختار ارتباطي بين اجزاء ترسيم مي‌شود و از دياگرام علي-معلولي براي درک بهتر ساختار سيستم استفاده مي‌شود، نه براي نمايش رفتار سيستم.
سيستم ديناميکهای تحليل

52. خصوصيات دياگرام علي-معلولي
نمايش سريع فرضيه‌هاي ديناميکي
نمايش و استنباط از مدل‌هاي دهني
نمايش فيدبک‌هاي مهم که باعث ايجاد رفتار نامطلوب شده است.
سيستم ديناميکهای تحليل

53. علائم دياگرام علي-معلولي
1. لينك مثبت:
با فرض ثابت بودن بقيه متغيرها، اگر متغير X افزايش (کاهش) داشته باشد، متغير Y بيشتر (کمتر) از مقداري که داشته است، خواهد شد.
مفهوم رياضي:
سيستم ديناميکهای تحليل

54. علائم دياگرام علي-معلولي (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

55. علائم دياگرام علي-معلولي (ادامه)
2. لينك منفي:
با فرض ثابت بودن بقيه متغيرها، اگر متغير X افزايش (کاهش) داشته باشد، متغير Y بيشتر (کمتر) از مقداري که داشته است، خواهد شد.
مفهوم رياضي:
سيستم ديناميکهای تحليل

56. رفتارهاي مرسوم (1. رشد)
تقريبا رشد و افزايش رفتار در همه سيستمها وجود دارد.
ساده ترين مدل رشد، حلقه فيدبك مثبت درجه 1 است.
مدل رشد جمعيت:
سيستم ديناميکهای تحليل

57. رفتار رشد
ساده ترين مدل رشد اقتصادي:
سيستم ديناميکهای تحليل

58. 2. رفتار هدف جو
در رفتار هدف جو، سيستم هدف مشخصي را تعقيب مي‌کند و نحوه رسيدن به اين هدف در ساده ترين حالت به صورت تابع نمايي مي‌باشد.
در مدار RC، تغييرات ولتاژ خازن منحني نمايي با توان منفي است. منحني ولتاژ خازن، هدف رسيدن به سطح ولتا‍ژ معيني را تعقيب مي‌کند و بنابراين رفتار ولتاژ خازن، هدف جو است.
سيستم ديناميکهای تحليل

59. رفتار هدف جو (ادامه)
ساده‌ترين مدل براي رفتار هدف جو حلقه فيدبك منفي درجه يك است.
تغييرات دماي ليوان آب:
سيستم ديناميکهای تحليل

60. 3. رفتار Sشكل يا لوجستيكي
هيچ فرآيندي نيست كه تا بي نهايت به رشد خود ادامه دهد، بدون آنكه با عوامل محدودكننده اي مواجه نباشد.
مكانيزم كلي محدود كننده رشد يك پس خوران منفي است.
اگر محدوديت بدون تأخير اثر بگذارد در آن صورت رشد به صورت منحني لجستيك خواهد شد.
سيستم ديناميکهای تحليل

61. رفتار لجستيكي (ادامه)
محدوديت رشد جمعيت:
سيستم ديناميکهای تحليل

62. محدوديت رشد جمعيت آهوان:
سيستم ديناميکهای تحليل

63. 4. رفتار نوساني
اگر محدوديت با تأخير اثر بگذارد در آن صورت وضعيت سيستم از حد نهائي خود بيشتر رشد كرده و سپس با نوعي نوسان به حد نهائي بر ميگردد.
سيستم ديناميکهای تحليل

64. رفتار نوساني (ادامه)
رشد فروش با ظرفيت محدود:
سيستم ديناميکهای تحليل

65. فصل پنجم: نمودار جريان

66. محدوديت نمودار علي-معلولي
نمودار علي مي‌تواند مدل ذهني و فيدبك‌هاي سيستم را نشان مي‌دهد، اما عدم توانايي نشان دادن ساختار پوياي سيستم محدوديت آن است.
وجود ديناميك در سيستم‌ها به معني وجود عناصر ذخيره كننده است؛ به عبارت ديگر متغيرهاي حالت و نرخ در پديده‌ها باعث پويايي سيستم مي‌شود
در ديناميك سيستم علاوه بر متغيرهاي حالت و نرخ، فيدبك‌هاي دروني سيستم نقش مهمي را ايفا مي‌كند.
وجود ديناميك باعث مي‌شود تا معادلات سيستم به صورت معادلات ديفرانسيل درآيد.
سيستم ديناميکهای تحليل

67. ارتباط نمودار جريان و فضاي حالت
مفاهيم مورد استفاده در نمودار جريان، از مفاهيم موجود در فضاي حالت برگرفته شده است و نمودار جريان نمايشي از معادلات فضاي حالت است.
در فضاي حالت، متغير مهم، متغير حالت يا وضعيت سيستم است و معادلات حالت بيانگر ارتباط مشتقات متغيرهاي حالت با خودشان است.
سيستم ديناميکهای تحليل

68. عناصر اصلي در نمودار جريان
بنابراين پايه و اساس نمودار جريان بر دو عنصر استوار است:
1. متغير حالت
2. متغير نرخ
سيستم ديناميکهای تحليل

69. متغير حالت الف) متغيرهاي حالت جمع كننده و انبار كننده هستند.
ب)‌ مقادير متغيرهاي حالت، وضعيت سيستم را براي تصميم گيري معلوم مي‌كند و به همين علت است كه تصميمات مديران بايد مطابق با وضعيت سيستم تغيير پيدا كند.
ج)‌ متغير حالت حاصل جمع و انتگرالگيري را نشان مي‌دهد.
د)‌ متغيرهاي وضعيت باعث عدم تعادل در سيستم مي‌شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

70. متغير نرخ
متغيرهاي حالت، توسط مشتقات آنها تغيير مي‌يابند و در حقيقت ميزان تغييرات متغيرهاي حالت، مقدار متغيرهاي نرخ معلوم مي‌شود و با مشخص شدن مقدار متغيرهاي نرخ، مقدار متغيرهاي حالت در زمان بعدي معلوم مي‌شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

71. علائم نمودار جريان Stock Inflow Outflow Stock Flow
Valve (Flow Regulator)
Source or Sink
(Stocks outside model boundary)
سيستم ديناميکهای تحليل

72. متغير حالت و نرخ
متغيرهاي حالت حاصل انتگرال از متغيرهاي نرخ مي‌باشد و نرخ خالص ورودي به متغير حالت (نرخ ورودي منهاي نرخ خروجي)، نرخ تغييرات متغير حالت را معلوم مي‌كند.
سيستم ديناميکهای تحليل

73. شناسايي متغير حالت و نرخ
هر متغيري كه در زمان مشخصي قابل اندازه گيري باشد، متغير حالت است.
متغيرهاي نرخ، نشان دهنده تغييرات در طول زمان است و در نتيجه با صفر كردن طول زمان (ثابت كردن زمان) قابل اندازه گيري نيستند.
با توجه به تعريف متغيرهاي حالت و نرخ، واحد متغير نرخ همان واحد متغير حالت است تقسيم بر زمان.
سيستم ديناميکهای تحليل

74. مثال حالت و نرخ مثالي از متغيرهاي حالت در حوزه اقتصاد عبارتند از:
موجودي در بانك‌،‌ موجودي در انبار، دارايي‌هاي ثابت (ساختمان، ماشين آلات و...)، بدهي‌ها، حقوق صاحبان سهام و....
مثالي از متغيرهاي نرخ در حوزه اقتصاد عبارتند از:
توليد، فروش، استخدام و اخراج كاركنان، تورم و...
سيستم ديناميکهای تحليل

75. رشد درجه يك
ساده ترين ساختاري كه باعث رفتار رشد مي‌شود، ساختار فيدبكدار مثبت درجه 1 است.
مثال رشد جمعيت
سيستم ديناميکهای تحليل

76. رشد جمعيت (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

77. رشد جمعيت (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

78. هدف جو درجه يك
ساده ترين ساختاري كه باعث رفتار هدف جو مي‌شود، ساختار فيدبكدار منفي درجه 1 است.
مثال: كاهش جمعيت در اثر مرگ و مير
سيستم ديناميکهای تحليل

79. كاهش جمعيت (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

80. كاهش جمعيت (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

81. رفتار لجستيكي
ساده ترين ساختاري كه باعث رفتار S شكل مي‌شود، ساختار درجه 1 غير خطي است.
مثال مدل جمعيت
سيستم ديناميکهای تحليل

82. مدل جمعيت (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

83. مدل جمعيت (ادامه)
سيستم ديناميکهای تحليل

84. فصل ششم: مدل‌هاي مرسوم

85. مدلهاي مرسوم
در دهه‌هاي اخير، متخصصين سيستم، بطور تجربي مدل‌هايي را مشخص كرده اند كه در اكثر سيستم‌ها يافت مي‌شود. به اين مدل‌ها، مدل‌هاي مرسوم گفته مي‌شود.
مدلهاي مرسوم:
1. راه حل هاي موقت كه مشكل را افزايش مي دهند،
2. موفقيت براي موفق
3. تنزل اهداف
سيستم ديناميکهای تحليل

86. 1. راه حل هاي موقت كه مشكل را افزايش مي دهند
نكات اصلي اين الگو:
هر مشكلي كه سروصداي بيشتري داشته باشد توجه بيشتري به خود جلب ميكند و راه حل سريعتري را طلب مي كند.
راه حلهاي سريع و موقت عمدتا به خاموش كردن سرو صدا يا علامت مشكل مي پردازد.
هرمشكل يك يا چند علت يا ريشه اساسي و اصلي دارد.
راه حلهاي سريع و موقت عمدتا منجر به تقويت ريشه هاي مشكل و تشديد آن مي شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

87. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
مشكلات علائم و ريشه هايي دارند.
سيستم ديناميکهای تحليل

88. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
راه حلهاي موقت براي كاهش مشكلات انتخاب مي شود.
هرچه علامت مشكل شديدتر باشد، راه حل موقت قوي تر اعمال ميشود.
سيستم ديناميکهای تحليل

89. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
ولي راه حل موقت مي تواند ريشه مشكل را تقويت كند و ابعاد مشكل را در آينده وسيع تر كند.
تأخير
سيستم ديناميکهای تحليل

90. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
مثال: ريشه آشوب مي تواند نارضايتي باشد.
سيستم ديناميکهای تحليل

91. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
آشوب كه علامت نارضايتي است با سركوب، به عنوان راه حل موقت خاموش مي شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

92. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
سركوب موجب افزايش نارضيتي مي شود و ريشه آشوب تقويت مي شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

93. راه حل موقت افزاينده مشكل (ادامه)
روش هاي برخورد با موقعيت هايي كه راه حل هاي موقت ضروري مي شود:
توجه و افزايش آگاهي از عواقب نامطلوب راه حل موقتي
كاهش تعداد دفعاتي كه راه حلهاي موقتي با پي آمدهاي نامطلوب بلند مدت اعمال مي شود.
انتخاب راه حل موقتي كه كمترين عواقب نامطلوب را به بار آورد.
به جاي راه حل موقت و يا حداقل همزمان با آن، راه حل هاي اساسي دنبال شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

94. 2. موفقيت براي موفق الگوي موفقيت براي موفق (Success to Successful)
در موقعيتهاي زيادي دو فعاليت براي منابع مشترك ومحدود رقابت مي كنند.
هر فعاليت موفق تر باشد حمايت و منابع بيشتري را جذب مي كند و فعاليت ديگر را در محدوديت قرار مي دهد.
عملكرد گروه ناموفق به علت محدوديت فزاينده منابع هر روز افول و افت بيشتري مي كند.
علامت فعال بودن اين الگو، يكي از دوگروه مرتبط با هم بطور روز افزوني عملكرد بهتري دارد و ديگري مرتبا عملكردش ضعيف تر مي‌شود.
سيستم ديناميکهای تحليل

95. موفقيت براي موفق (ادامه)
دوگروه (الف و ب) از منبع مشتركي استفاده مي كنند.
سهم هر يك از منابع مشترك به موفقيت آن نسبت به ديگري بستگي دارد.
سيستم ديناميکهای تحليل

96. موفقيت براي موفق (ادامه)
سهم بيشتر الف از منابع موجب عملكرد بهتر آن و اخذ منابع بيشتري براي عملكرد بازهم بهتر مي شود.
بهبود عملكرد الف در يك پس خور يا چرخه مثبت رو به افزايش مي نهد.
سيستم ديناميکهای تحليل

97. موفقيت براي موفق (ادامه)
عملكرد ب در پس خوران مثبت ديگري به نحو فزاينده اي رو به افول مي گذارد.
موفقيت الف
موفقيت ب
سهم الف نسبت به ب از منابع + -
تخصيص به الف
تخصيص به ب
سيستم ديناميکهای تحليل

98. موفقيت براي موفق (ادامه)
مثالهاي الگوي موفقيت براي موفق
توازن بين وقت مصرف شده در كار وزندگي. اگر فرد در محل كار موفقتر باشد و كمتر به خانه برسد، محل كار مطبوع‌تر ميشود و فرد به محل کار بيشتر و به خانه کمتر ميرسد.
رقابت بين دو قسمت سازماني يا دو محصول براي وقت مديران
رقابت دو فرزند در خانواده براي جلب توجه والدين
سيستم ديناميکهای تحليل

99. موفقيت براي موفق (ادامه)
راه کارهاي مديريتي
به هدف ايجاد موفقيت در هر دو گروه فکر کنيد.
در برخي حالات که رقابت ناسالم در جريان است، اتصال بين دو فعاليت را در رقابت براي منبع مشترک قطع يا تضعيف کنيد.
تشويق فعاليت موفق را بدون محدود کردن منابع براي فعاليت ناموفق انجام دهيد.
به حل مسائل و پيشرفت فعاليت ناموفق کمک کنيد.
سيستم ديناميکهای تحليل

100. 3. الگوي تنزل اهداف الگوي کلي تنزل اهداف (Eroding Goals)
هدف ها در ايجاد تلاش و کوشش افراد و سازمانها نقش مهمي ايفا مي کنند.
فاصله هدفها با وضعيت فعلي يا عملکرد در سازمانها و نيز نزد افراد منشا دغدغه يا تحرک و جوشش ميشود.
انطباق هدفها با وضعيت موجود سبب آرامش و سکون مي شود.
همه دغدغه ها و حرکت هاي هوشمندانه براي پرکردن فاصله هدف و وضعيت موجود است.
سيستم ديناميکهای تحليل

101. الگوي تنزل اهداف (ادامه)
معمولا هدف ها با وضع موجود يا عملکرد فاصله دارند.
سيستم ديناميکهای تحليل

102. الگوي تنزل اهداف (ادامه)
يک راه حذف فاصله، تلاش براي اصلاح عملکرد است.
اصلاح عملکرد براي حذف فاصله هدف با وضع موجود يک پس خوران منفي تشکيل مي دهد.
تلاش در اصلاح عملکرد با زحمت و تأخير فاصله با هدف را کاهش مي‌دهد.
تأخير
سيستم ديناميکهای تحليل

103. الگوي تنزل اهداف (ادامه)
راه ديگر کاهش فاصله، تنزل اهداف است.
وجود فاصله بين هدفها و وضع موجود، فشارهاي رواني و سازماني را براي تعجيل و تنزل هدفها زياد ميکند.
تنزل اهداف نيز پس خور منفي ديگري را براي كاهش فاصله تشکيل ميدهد.
تأخير
سيستم ديناميکهای تحليل

104. الگوي تنزل اهداف (ادامه)
تأخير
چون تعديل و تنزل اهداف ساده تر است، معمولا افراد و سازمانها مسير تنزل اهداف را انتخاب مي کنند.
با تنزل اهداف، فاصله اهداف و عملکرد کاهش يافته و فشار و دغدغه براي بهبود عملکرد کاهش مي يابد تا از بين برود.
با تنزل اهداف و کاهش تلاش براي بهبود عملکرد، عملکرد افت کرده و مي تواند مجددا سبب افزايش فاصله هدف و وضع موجود شده و فشار جديدي براي تنزل دوباره اهداف ايجاد کند.
سيستم ديناميکهای تحليل

105. الگوي تنزل اهداف (ادامه)
علامت رايج فعال بودن اين الگو اظهاراتي مبني بر اين است که گذشتن از اهداف در شرايط نامناسب و استثنايي را توجيه مي کند.
راه کار مديريتي برخورد با اين الگو جدي گرفتن هدفها و عدم کاهش آنها در صورت وجود فاصله بين اهداف و عملکرد است.
سيستم ديناميکهای تحليل

106. الگوي تنزل اهداف (ادامه)
مثالهايي از تنزل اهداف:
کاهش هدف افراد در هنگام انجام رساله هاي کارشناسي ارشد و دکتري
تنزل اهداف زندگي هاي مشترک
تنزل اهداف سياسي و اجتماعي انقلابها
تنزل اهداف سازمانها و شرکتها بعد از شروع کار آنها در زمينه هاي مختلف نظير کيفيت، نوآوري، خوش قولي و صداقت و درستي
تنزل اهداف مصلحان اجتماعي
سيستم ديناميکهای تحليل

107. مراجع
1- 'Business Dynamics System Thinking and Modeling for a Complex World', John D.Sterman, McGraw-Hill,2000
2- جزوات درس تحليل ديناميك‌هاي سيستم آقاي دكتر مشايخي در دانشكده مديريت شريف