2. تحلیل محیطی ( بررسی فرصتها و تهدیدها ) صنعت پتروشیمی ایران با رویکرد استراتژیک
دانشجو: روزا مهرابی

3. سوالات اصلی سوالات فرعی محیط چیست و چه ویژگی دارد؟
مهمترین مدلهای تحلیل محیطی کدام است ؟
عوامل محیطی موثر بر صنعت پتروشیمی ایران کدام است؟
مدل مناسب ارزیابی عوامل محیطی صنعت پتروشیمی چیست؟
فرصتها و تهدیدات صنعت پتروشیمی ایران کدام است؟
عوامل راهبردی فرصت زا و تهدید زا چیست؟
سوالات فرعی
محاسن و معایب هر یک از مدلهای تحلیل محیطی چیست؟

4. مقدمه
صنايع پتروشيميايي سومین صنعت بزرگ دنیا (با فروشي در حدود 1885 ميليارد دلار)
درایران،مهمترین عامل در صادارت غیرنفتی، صادرات محصولات پتروشیمیایی است.

5. تعریف صنایع پتروشیمی
به صنایعی اطلاق می شود که در آنها هیدروکربنهای موجود در نفت خام و یا موجود در گاز طبیعی به انواع محصولات پتروشیمیایی تبدیل شود.

6. تعریف صنایع پتروشیمی(ادامه)

7. رشد صنایع پتروشیمی
علت رشد سریع صنایع پتروشیمی را میتوان بدین صورت خلاصه نمود:
ارزان و سهل الوصول بودن مواد اولیه که شامل نفت خام، مایعات گازی و گاز طبیعی می باشد.
ایجاد پیشرفتهای عمده در صنایع نفت خام که در نتیجه آن تولید مواد جانبی که به عنوان مواد اولیه صنایع پتروشیمی مصرف دارند، افزایش یافت .
کاربرد فزاینده محصولات شیمیایی
تحقیقات وسیع و تکنولوژی های جدید در صنعت پتروشیمی

8. وضعیت صنعت پتروشیمی ایران
صنعت پتروشیمی در ایران قدمتی 50 ساله دارد. ( از سال )
تشکیل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ( در سال 1343 )
در حال حاضر شرکت ملی صنایع پتروشیمی ( NPC ) شامل:
26 شرکت فرعی با مالکیت 100 درصدی توسط NPC
5 شرکت وابسته با مالکیت 100 – 51 درصدی توسط NPC
22 شرکت خصوصی با مالکیت کمتر از 50 درصدی توسط NPC

9. چشم انداز صنعت پتروشیمی ایران
مجموع تولید سالانه
30 میلیون تن
سهم از تولید ناخالص داخلی
5/4 %
ارزش تولیدات پتروشیمی
26 میلیارد دلار
ارزش محصولات قابل فروش
20 میلیارد دلار

10. تولید کنندگان عمده جهانی و رقبا
رتبه
نام شرکت
کشور
رتبه در 500 شرکت برتر دنیا
میزان فروش
( میلیون دلار )
سود 1
BASE
آلمان 94
53113
3736 2
Dow Chemical
آمریکا
114
46307
4515 3
Bayer
163
34804
1984 4
Dupont
205
28491
2053 5
Mitsubishi Chemical Holdings
ژاپن
299
21277
756 6
SABIC
عربستان
307
20865
5109 7
Lyondell Chemical
349
18606
531 8
Hanwha
کره جنوبی
381
17068
108 9
Akzo Nobel
هلند
418
16153
1194 10
Sumitomo Chemical
499
13748
801

11. میزان تولید جهانی محصولات پتروشیمیایی

12. تعریف محیط
محیط در برگیرنده قلمرو وسیعی است که نظارت و ارزیابی آن بسیار دشوار و تقریبا ناممکن است ولی مقصود ما از محیط بخش هایی از محیط بیرونی می باشد که بر کسب و کار سازمان اثر می گذارد.
تعریف محیط
مجموعه عواملی که اثر تعیین کننده بر هدف سیستم دارد ولکن سیستم بر آن کنترل چندانی ندارد را محیط گویند.

13. دسته بندی محیط عوامل محیطی خود به دو نوع تقسیم می شوند:
عوامل مستقیم: اثر مستقیم و موثری روی سیستم دارند.
عوامل غیرمستقیم: عوامل مستقیم را تحت تاثیر قرار داده و بوسیله آن روی سیستم اثر دارند.
براین اساس محیط را میتوان بر دو نوع تقسیم نمود:
محیط عمومی یا کلان یا دور: خارج از صنعت مورد نظر بوده و بطور غیرمستقیم بر صنعت اثر می گذارد. عوامل محیط کلان می توانند هم در سطح بین المللی و هم در سطح ملی مطرح باشند.
محیط رقابتی یا صنعت یا نزدیک یا خرد: عوامل و نیروهایی است که در صنعت مربوط به سازمان وجود دارد.

14. مدلهای تحلیل محیطی خرد ( پنج نیرو )
استراتژی رقابتی بدون شناخت از ساختار صنعت و رقبا ممکن نیست.
پورتر عوامل موثر در جذابیت یک صنعت را شامل پنج عامل اصلی می داند. هر کدام از این پنج عامل قوی شوند صنعت ما ضعیف شده و هر چه ضعیف تر شوند صنعت ما قوی می شود.
Competitive Strategy- Techniques for Analyzing Industries and Competitors

15. مدل پنج نیرو تهدید تازه واردان قدرت چانه زنی تامین کنندگان
شدت رقابت بین
رقبای فعلی
قدرت چانه زنی
مشتریان
تهدید کالاهای
جانشین

16. مدل الماس
سومین کتاب پورتر با عنوان مزیت رقابتی ملل با این سوال مطرح می شود:
چرا برخی ملت ها در برخی صنایع بهتر عمل کرده و نتیجتا در آن دارای مزیت رقابتی می گردند؟
پورتر در این کتاب با بررسی 18 صنعت در 100 کشور جهان، سعی در پاسخ به این سوال را دارد و در نهایت مدل الماس ( دیاموند ) را معرفی می کند.
Competitive Advantage of Nations

17. شمایی از مدل الماس ساده صنایع مرتبط و حمایت کننده دولت فاکتورهای
شرایط تقاضا
فاکتورهای
درونی
اتفاقات پیش بینی
نشده
استراتژی، ساختار
و رقابت

18. مدل پنج نیروی پورتر( Five Force ) شامل:
رقبا
مشتریان
تامین کنندگان
جایگزین ها
تازه واردین به بازار
مدل الماس شامل:
شرایط عوامل
وضعیت صنایع مرتبط و حمایت کننده
دولت
شرایط تقاضا

19. مدل تحلیل محیطی صنعت پتروشیمی ایران
مدل پیشنهادی برای تحلیل محیطی صنعت پتروشیمی ایران دارای سه لایه می باشد:
لایه اول: عوامل خرد ( Four Forces )
لایه دوم: سایر عوامل ( FGSD )
لایه سوم: عوامل کلان ( PEETLI )

21. مزایای مدل سه لایه ای
به علت در برداشتن فاکتورهای تحلیل محیط کلان، تمامی مزایای مدلهای کلان را دارا می باشد، که از آن جمله میتوان به پیش بینی رفتار متغیرهای کلان در آینده، کشف فرصتهای پنهانی از محیط کلان، انطباق بیشتر با محیط کلان و ... اشاره کرد.
از مهمترین معایب مدلهای کلان، مستقل بودن آن از سایر فعالیتهای تحلیل محیطی است. بدین صورت که تحلیل محیط کلان می بایست همراه با سایر فعالیتهای تحلیل محیطی همانند محیط خرد دیده شود، که در این مدل این موضوع بخوبی دیده شده است.
دارای قدرت موقعیت یابی در سطح صنعت و ملی

22. مزایای مدل سه لایه ای ( ادامه )
از مزایای مدل الماس این است که این مدل ابزاری برای اندازه گیری میزان رقابت پذیری یک صنعت در سطح ملی و مقایسه آن با دیگر کشورهاست که در مدل بومی شده نیز از این مزیت استفاده شده است.
امکان تبدیل به مدلهای الماس دوبل و الماس دوبل دوگان
مدل بومی شده چون در سطح صنعت بکاررفته و دارای فاکتورهای متنوعی است، معایب مدل پنج نیرو را ندارد.
از معایب عمده مدل پنج نیرو این است که مدل فوق شامل منابع شرکت نشده در حالیکه منابع، عامل اساسی در میزان سوددهی در یک صنعت است، ولی در مدل بومی شده در لایه دوم به منابع اساسی رقابت در سطح صنعت مانند فاکتورهای درونی، صنایع مرتبط و حمایت کننده، تقاضا و ... اشاره می شود.

23. مزایای مدل سه لایه ای ( ادامه )
در مدل الماس پورتر، دولت نقشی غیرمستقیم داشته، ولی با توجه به نقش دولت در اقتصاد ما، دولت بعنوان یک فاکتور اصلی، در مدل دیده شده است.
مدل بومی شده دارای حرکت سیستماتیک از بالا به پایین در 3 سطح بوده که میتواند برای عوامل برنامه ریز و سیاستگذار صنعت پتروشیمی با توجه به ویژگیهای هر سطح مورد استفاده قرار گیرد.
دارای رویکرد کلی نگر و سیستمی به محیط
با توجه به وزن محیط و عوامل محیط، میتوان از سطوح مورد نظر با توجه به اولویتها و اهداف استفاده نمود.

24. تعیین فرصتها و تهدیدهای راهبردی
محیط
فرصتها
تهدیدها
کلان
( دور )
تداوم قیمت های بالای نفت خام
وجود منابع غنی نفت و گاز
ورود و یا تشکیل تشکل ها و بازارهای جدید با کشورهای خاورمیانه، آسیای میانه، آمریکای لاتین، آفریقا و ...
مشکلاتی از جمله تحریم ها و ... باعث جلوگیری از سرمایه گذاری و ثبات اقتصادی شده است.
اقتصاد دولتی
میزان سرمایه گذاری خارجی کم
اتکاء به انتقال تکنولوژی از خارج و عدم بومی سازی
عدم ثبات قوانین
عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی
عدم تحرک و پویایی لازم در تشکل های منطقه ای و جهانی

25. تعیین فرصتها و تهدیدهای راهبردی (ادامه)
محیط
فرصتها
تهدیدها
خرد
( نزدیک )
رشد خوب صنعت پتروشیمی در آینده
وجود تعداد زیاد شرکتهای صنایع پایین دست بعنوان مشتریان
دسترسی و انحصار در بازار داخلی
تعداد زیاد رقبا
رقبای هم مزیت در منطقه
ادغام های رقبا
نداشتن برند خاص محصولات و کاتالیست ها
تنوع محصولات رقبا
روشهای جدید تولید اقتصادی و کیفیت بالای رقبا
عدم استراتژی مشخص در خصوص صنایع پایین دست
ارتباط ضعیف با مشتریان و بازارها
وابستگی به قطعات و تجهیزات وارداتی، کاتالیست ها و ...

26. تعیین فرصتها و تهدیدهای راهبردی (ادامه)
محیط
فرصتها
تهدیدها
سایر عوامل
وجود منابع بالقوه فیزیکی و طبیعی
وضعیت مکانی و دسترسی به آبهای آزاد
تامین انرژی ارزان
دسترسی و قیمت خوراک ارزان
رشد بازارهای داخلی در سالهای آینده و همچنین رشد بازار جهانی و منطقه ای مخصوصا آسیا برای بسیاری از محصولات
محدودیت های منابع سرمایه ای
ضعف در زیرساختها مخصوصا لجستیک و شبکه حمل و نقل
سیاستهای غیرکارآمد دولت
عدم تعامل دستگاهها و سازمانهای مرتبط
سهم پایین در بازارهای جهانی

27. ماتریس ارزیابی عوامل خارجی ( EFE )
ردیف
عوامل خارجی اولویت دار
ضریب
رتبه
نمره
فرصتها ( O )
اهمیت 1
تداوم قیمت های بالای نفت خام
8./. 4
32/. 2
وجود منابع غنی نفت و گاز طبیعی
1/0
4/. 3
رشد مناسب صنعت پتروشیمی در آینده
6./.
24/.
وجود بازارهای داخلی و خارجی
7./.
28/. 5
وضعیت مکانی و ژئوپلیتیکی
18/. 6
دسترسی به انرژی و خوراک ارزان
21/.

28. ماتریس ارزیابی عوامل خارجی ( EFE ) ( ادامه )
ردیف
عوامل خارجی اولویت دار
ضریب
رتبه
نمره
تهدیدها ( T )
اهمیت 1
سرمایه گذاری خارجی
8./. 2
اقتصاد دولتی
16/. 3
وابستگی به تکنولوژی وارداتی 4
عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی
7./. 5
وجود رقبای هم مزیت در منطقه
5./. 6
ادغام های رقبا
4./. 7
ارتباط ضعیف با مشتریان و بازارها
1/. 8
شبکه لجستیک و حمل و نقل 9
سیاستهای خصوصی سازی در صنعت پتروشیمی
6./.
مجموع
4/2

29. ماتریس داخلی و خارجی ( IE )1
نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی 4
نمره نهایی ماتریس ارزیابی عوامل خارجی
ناحیه سوم
( حفظ و نگهداری )
ناحیه دوم
( رشد و ساخت )
ناحیه اول 3
ناحیه ششم
( برداشت محصول یا
رها کردن )
ناحیه پنجم
ناحیه چهارم 2
ناحیه نهم
ناحیه هشتم
ناحیه هفتم

30. فرصتها و تهدیدهای محیط وزن محیط به ترتیب وزن عوامل به ترتیب
وزن محیط به ترتیب
وزن عوامل به ترتیب
محیط خرد ( 39% )
رقبا – مشتریان - تازه واردین به بازار - تامین کنندگان
محیط کلان ( 35% )
اقتصادی – قوانین – تکنولوژی – سیاسی - زیست محیطی - مسایل بین المللی
سایر عوامل ( 26% )
شرایط عوامل – دولت - صنایع مرتبط و حمایت کننده –
میزان تقاضا