1. Höfuðverkir hjá börnum
Greining, rannsóknir og meðferð
Pétur Lúðvígsson

2. Höfuðverkir Þekktir frá alda öðli Avicenna (AD 980-1037):
Galen (AD ):
“hemicrania” (megrim; migraine)
Avicenna (AD ):
“... little does it concern the patient that there is an underlying cause to be treated, if the practitioner proves unable to relieve his pain.”

3. Bille: Acta Paediatrica 1962
“Ég hélt að börn fengju ekki svona höfuðverki”
amma úr vesturbænum sem kom með 5 ára dótturson sinn til barnalæknis vegna mígrenis
Fyrstu faraldsfræðirannsóknir á höfuðverkjum meðal barna voru gerðar í Svíþjóð.
Vahlquist og Hackzell 1949
31 barn með mígren 1- 4 ára
Greiningarviðmið Vahlquists fyrir mígren 1955
einföld, ber yfirleitt vel saman við IHS 1988
Bille: Acta Paediatrica 1962
algengi höfuðverkja og mígrens meðal 9059 skólabarna í Uppsala

4. Höfuðverkir Meðal algengustu einkenna: höfuðverkir mígren
Bille % % Vahlquist
7-10 ára
Sillanpää % % Vahlquist
von Frankenberg % % IHS 1988
7-16 ára
Lúðvígsson og Mixa % 8.8% IHS 1988
6-16 ára

5. Höfuðverkir
Algengi fer vaxandi með aldri
Lúðvígsson og Mixa 1996

6. Höfuðverkir Hversu stórt heilbrigðisvandamál meðal íslenskra barna?
Einhverntíma höfuðverkur %
- a.m.k. 1x s.l. 12 mánuði: %
- farið til læknis vegna höfuðverkja: 18.0%
- - ca. 50 % með mígren
- misst a.m.k. 1 dag úr skóla á árinu: 15.0%
- foreldri telur barnið hafa mígren: 13.7%
Mígren skv. IHS 1988: %
Lúðvígsson og Mixa 1996:

7. Lífsgæði, höfuðverkir vs aðrir langvinnir sjúkdómar
Quality of Life in Childhood Migraines: Clinical Impact and Comparison to Other Chronic Illnesses
Scott W. Powers, PhD*, , Susana R. Patton, PhD*, Kevin A. Hommel, PhD* and Andrew D. Hershey, MD, PhD ,
Pediatrics
Powers et al.
Pediatrics 2003

8. Önnur algeng einkenni til samanburðar:
“Einhverntíma ”, skv. spurningalista; grunnskólabörn:
höfuðverkir: 61.2%
astmaöndun (“wheezing”): 29.6%
(Shamssain et al. 1999; England)
kviðverkir: %
(Lúðvígsson og Mixa 1996; Ísland) klægjandi útbrot: 17.5%
(Behbahni et al. 2000; Kuwait)

9. Höfuðverkir Tegundir höfuðverkja:
10 flokkar skv. IHS 1988 eftir orsökum
“Prímer” höfuðverkir: “Sekúnder” höfuðverkir:
- mígren - eftir höfuðáverka
- spennuhöfuðverkur v/ heilaæðasjúkdóma - klasahöfuðverkur - aðrar innankúpuorsakir
“cluster” ; Horton´s - fráhvarf lyfja eða efna v/ sýkinga og sótthita
- v/ efnaskiptatruflana
- v/staðbundinna sjúkdóma
cranium, háls, augu, eyru, sínusar, tennur...

10. Höfuðverkir Hlutfallslegt algengi tegunda: mígren: 8.8%
(börn og fullorðnir)
spennuhöfuðverkur: %
mígren: %
hvort tveggja: %
allar aðrar tegundir samtals: %
n:2008; k: 40/60; a: 38.8 (3-88)
Pereira-Monteiro et al 1992; Portugal

11. Höfuðverkir Algengustu orsakir “sekúnder” höfuðverkja:
spurningalisti ára; Danmörk
Krogh- -Rasmussen og Olesen 1992

12. Höfuðverkir
Greining, rannsóknir, meðferð:
Nákvæm saga...

13. Klínískur gangur innankúpu Akút/stíng- höfuðverkur Mígren Spennu-
Mígren og
spennuverkur
Klasa-
innankúpu
þrýstingur

14. Staðsetning verkja

15. Greiningarviðmið mígrens (IHS 1988)
Mígren án áru :
1) 5 (2) höfuðverkjaköst >2 klst
(?ótímabundið)
og...
2) a.m.k. 2 af 4 einkennum:
- öðru megin í höfði
- púlserandi
- slæmur eða mjög slæmur
- versnar v/áreynslu
3) a.m.k. 1 af 2 einkennum:
- ógleði og/eða uppköst
- ljós- eða hljóðfælni
4) Einkenni skýrast ekki af öðrum orsökum
Mígren með áru:
1) > 2 köst skv. 2
2) 1+ afturkræf ára frá cortex eða heilastofni sem smávex í > 4 mín. eða komi ein eftir aðra
og...
stendur < 60 mín. (lengur ef 1+)
höfuðverkur fylgir innan 60 mín.
3) einkenni skýrast ekki af öðrum orsökum

16. ...og skoðun
94% barna með höfuðverk af völdum heilaæxlis höfðu óeðlilega taugaskoðun Honig og Charney 1982
Sjúklingurinn: “Saxi læknir, af hverju segirðu
að ég sé með stresshöfuðverk?”
Saxi læknir: “Af því þú ert svo stressaður”

17. ...en ...” any headache in childhood may be symptomatic of underlying
systemic, cranial or intracranial disease”.
Charles F. Barlow 1984

18. Hvenær á að gera CT ? 440 börn pr. árgang = 10%
Einhverntíma haft höfuðverk: %
18.0% hafa farið til læknis vegna höfuðverkja
440 börn pr. árgang = 10%

19. Hvenær á að gera CT ? til viðmiðunar...
Akút höfuðverkur: Subakút/krónískur/endurtekinn:
öll börn yngri en 5 ára öll börn yngri en 5 ára
brottfallseinkenni, sjón brottfallseinkenni, höfuðummál, sjón
hnakkastífleiki (? SAH) breytt hegðun/námsgeta, vaxtartruflun, anorexia
engin skýring finnanleg versnandi höfuðverkur, einkenni verri að morgni
bæði krampar og höfuðverkir hjá sama barni
... og alltaf þess utan ef þörf er á !

20. Meðferð Einkennameðferð Sérhæfð meðferð fyrirbyggjandi Mígren
verkjalyf
einföld vs. sterk verkjalyf
NSAID
forðast lyfjablöndur
(m/kódeíni, Anervan®, ofl)
slökun, hvíld, svefn
trícyclísk lyf
fentíazín
bensódíasepín
Sérhæfð meðferð
Mígren
almenn atriði
fyrirbyggjandi
í byrjun kasts
slæmt kast

21. Sérhæfð meðferð Mígren: í byrjun kasts almenn atriði fyrirbyggjandi
verkjalyf + blöndur (Migpriv®)
forðast ergotlyf
*tryptanlyf
Imigran®, Maxalt®, Zomig®
slæmt kast
NSAID vs sterk verkjalyf
sterar
hypnotica
almenn atriði
“triggerar”, svefn, máltíðir
fyrirbyggjandi
e. þörfum
verkjalyf, tryptanlyf
daglega
beta-blokkarar
Ca-blokkarar
flogalyf
Periactin®, Catapres®, Sandomigrin®) ofl.

22. ...að lokum Höfuðverkir eru algengir meðal barna
Um 50% þeirra sem leita læknis hafa mígren
Flestir hinna hafa spennuhöfuðverk eða hvort tveggja
Nákvæm saga og skoðun eru forsenda greiningar
Þörf fyrir CT skann fer eftir klínískum ábendingum
Betri og markvissari mígrenmeðferð er innan seilingar