1. مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی مسافر
به نام خدا
مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی مسافر
استاد: جناب دکتر فیضی چکاب
ارائه دهنده: سارا اژدر تاج دینی

2. مباحث مقدمه احکام قرارداد حمل و نقل دریایی مسافر
ماهیت حقوقی قرارداد حمل و نقل دریایی مسافر
شکل و مندرجات قرارداد حمل مسافر
ضمانت اجراهای نقض قرارداد حمل مسافر
مسئولیت متصدی حمل مسافر و نمایندگان او و حدود آن
اثبات مسئولیت متصدی حمل مسافر
مرور زمان طرح دعوا
حقوق ممتازه مسافر
نتیجه

3. مقدمه فصل هشتم قانون دریایی ایران مواد 111 تا 135 در خصوص حمل مسافر
حقوق مسافرین
مواد 133 تا 135
حدود مسئولیت متصدی حمل مسافر
مواد 111 تا 122
ترجمه ای از برخی مواد قانون تجارت بلژیک 1897
ترجمه ای از کنوانسیون بین المللی مربوط به یکنواخت کردن برخی قواعد مربوط به حمل مسافر از طریق دریا 1961

4. احکام قرارداد حمل دریایی مسافر
مفهوم کشتی: بند د ماده 111 قانون دریایی ایران(منظور از کشتی فقط کشتی های دریا پیما است).
رویه قضایی فرانسه: کشتی به واحدی اطلاق می شود که با تجهیزات و اکیپ خاص خود سرویس معینی را ارائه بدهد که جهت انجام یک صنعت مشخص باشد؛ صرف نظر از اندازه ، ظرفیت و اسمی که برای آن انتخاب شده است.
تعریف قابل ارائه: کشتی به واحدی اطلاق می شود که از قابلیت کشتیرانی لازم در سفرهای دریایی برخوردار بوده و همچنین آمادگی فنی لازم جهت حمل مسافر و ثبت در دفتر مخصوص را دارا باشد.
الف)

5. احکام قرارداد حمل دریایی مسافر
قرارداد حمل مسافر :بند ب ماده 111(قرارداد حمل، قراردادی ست از طرف متصدی حمل و به حساب او برای حمل مسافر)
مسافر:کسی که طبق قرارداد حمل با کشتی سفر می کند.
منظور قراردادی ست فی مابین مالک یا مستاجر از یک طرف و مسافر از طرف دیگر. ب)
مالک و کارکنان کشتی و افرادی که رایگان از طرف متصدی و افرادی که پنهانی سوار کشتی می شوند،مسافر تلقی نمی شوند.

6. ماهیت حقوقی قرارداد حمل دریایی مسافر
سکوت قانون دریایی ایران در این خصوص
ماده 118 قانون دریایی ایران: در صورتیکه قبل از وقوع حادثه ی موجد خسارت در قرارداد شروطی به منظور بری ساختن متصدی حمل در نقابل مسافر شده باشد و یا در مورد تحدید مسئولیت مبلغی کمتر از آنچه در این فصل ذکر گردیده تعیین شود یا در موادی که اثبات امر به عهده متصدی حمل باشد تغییری داده شود یا آنکه شرط شود که اختلافات به داوری یا دادگاه مخصوص ارجاع گردد شرایط مذکور باطل است ولی مبطل خود قرارداد که تابع این فصل است، نخواهد بود.
مشابه با بند 8 ماده 54 قانون دریایی ایران ذکر هرگونه شرط در قرارداد حمل کالا به منظور از بین بردن یا محدود کردن مسئولیت متصدی حمل مسافر یا رهانیدن او از تعهدات باطل است.

7. ماهیت حقوقی قرارداد حمل دریایی مسافر
کنوانسیون 1974 آتن: هرگونه شرط معافیت یا محدود کننده ی مسئولیت متصدی حمل در قرارداد ممنوع شده است.
ماده 9 توافق نامه بین المللی یکنواخت کردن برخی مقررات مربوط به حمل مسافر از طریق دریا نیز انعقاد هرگونه شرط معاف یا محدود کننده ی متصدی حمل در قبال مسافر را ممنوع اعلام کرده است.
در حقوق فرانسه مطابق قانون 1966 و تصویب نامه آن هیچ یک از احکام حمل مسافر را نمی توان به ضرر مسافر تغییر داد و این احکام جزو قواعد آمره می باشد.
نظر نویسندگان حقوقی: 1- مواد 111 تا 122 قواعد آمره 2- مواد 123 تا 135 مقررات تخییری
این قسمت از مقررات قانون دریایی ایران از جمله احکام آمره است

8. مندرجات قرارداد حمل مسافر
معمولا به شکل بلیط از طرف موسسه کشتیرانی صادر می شود.
نام طرفین قرارداد
نام کشتی
تاریخ و نام بندر مبدا و در صورت ضرورت نام بنادری که ممکن است کشتی در آنها توقف کند
نام بندر مقصد
قیمت بلیط، شماره کابین و درجه مسافرت

9. ضمانت اجراهای نقض قرارداد حمل مسافر
فسخ قرارداد حمل← مواد 129 و 130
انفساخ ← ماده 131
الزام به تغییر مسیر ← فرمانده موظف است مستقیما مسیر خود را تعقیب و به سوی مقصد مسافرت حرکت کند مگر آنکه قرارداد خاصی موجود و یا انحراف مسیر برای نجات و حفظ اموال و جان اشخاص باشد، در صورت تخلف مسافر حق دارد قرارداد را فسخ و خسارت خود را مطالبه کند.
ماده 5 کنوانسیون 1924 بروکسل← هرگونه انحراف معقول کشتی به عنوان نقض و تخلف از مقررات حمل تلقی نشده و متصدی بار بری مسئول فقدان یا خسارت وارده نخواهد بود.
تاخیر حرکت کشتی← هرگاه کشتی در روز معین به علت مسامحه یا تقصیر فرمانده کشتی حرکت نکند مسافر حق مطالبه خسارت وارده و فسخ قرارداد را دارد.

10. ضمانت اجراهای نقض قرارداد حمل مسافر
حق مطالبه خسارت ← از متصدی حمل و نقل
عدم حرکت کشتی ← هرگاه کشتی نتواند به علت ممنوع بودن تجارت با بندر مقصد و یا محاصره اقتصادی بندر مقصد یا به علت قوه قهریه حرکت کند قرارداد مسافرت کان لم یکن تلقی می گردد و هیچ یک از طرفین حق مطالبه خسارت از طرف دیگر را نخواهد داشت.

11. مسئولیت متصدی حمل مسافر
ماده 112 قانون دریایی ایران ← ترجمه ماده 3 کنوانسیون بین المللی یکنواخت کردن برخی از مقررات حمل مسافر از طریق دریا مصوب 1961
اگر متصدی حمل خود مالک کشتی باشد ← متصدی حمل واقعی
اگر متصدی حمل خود مالک کشتی نباشد ← متصدی حمل عملی
قانون دریایی ایران در مورد تاخیر در زمان حرکت و ورود خسارت به مسافر و اموالش ساکت است
در نظام های حقوقی کامن لا و در ماده 17 معاهده ورشو متصدی حمل و نقل مسئول جبران خسارات تاخیر است.
جبران خسارت مسافر توسط متصدی حمل از موارد مسئولیت مدنی است.

12. مسئولیت متصدی حمل مسافر
ماده 388 ق.ت ← متصدی حمل و شخص دیگری که از طرف او مامور حمل کالا شود متضامنا در قبال مال التجاره مسئولیت دارند.
آیا توشه مسافر کالا است؟
ماده 125 قانون دریایی: مسافر نسبت به توشه ای که همراه خود در کشتی دارد فرستنده بار تلقی می شود. چنانچه به توشه ای که مسافر نزد خود نگاهداری می کند خسارتی وارد شود مسئولیت متوجه فرمانده نخواهد بود مگر اینکه خسارت در نتیجه عمل فرمانده یا کارکنان کشتی باشد.

13. حدود مسئولیت متصدی حمل مسافر
بند الف ماده 115 ق.د: مسئولیت متصدی حمل در مورد فوت یا صدمات بدنی وارده به مسافر در هیچ مورد از دو هزار پهلوی طلا یا معادل آن به ارز خارجی تجاوز نخواهد کرد.
در کنوانسیون 1974 آتن میزان مسئولیت تحت عنوان SDR ( حق برداشت ویژه ) می باشد.
ماده 116 قانون دریایی ← محرومیت از حق استفاده از تحدید مسئولیت
ماده 43 اصلاح قانون دریایی ایران مصوب 91/9/1 : بند 1 ماده 115 در مورد حدود مسئولیت متصدی حمل به شرح زیر اصلاح می شود:
مسئولیت متصدی حمل در مورد فوت یا صدمات بدنی وارد به مسافر در حمل و نقل دریایی به میزان مقرر در قانون مجازات اسلامی است.

14. مسئولیت خدمه یا نمایندگان متصدی حمل مسافر
ماده 112 قانون دریایی ایران:
اگر علیه مامور مجاز از طرف متصدی حمل اقامه دعوا شود و او ثابت کند که عمل وی در نتیجه اجرای وظایف محوله صورت گرفته میتواند از محدودیت های مربوز به مسئولیت استفاده کند.
مجموع مبلغی که ممکن است از متصدی حمل و نقل و ماموران مجاز او دریافت شود از حدود معافیت های متصدی حمل و نقل تجاوز نمی کند.
اگر مامور مجاز متصدی در ایجاد خسارت عامد باشد نمی تواند به بند 1 و 2 ماده مذکور استناد کند.

15. اثبات مسئولیت ماده 113 قانون دریایی ایران:
بر اساس بند 1 چند نکته مورد توجه است:
اثبات تقصیر بر عهده مسافر است.
متصدی حمل امین فرض شده است.
به تاجر بودن متصدی حمل و نقل توجه نشده است.
تعهد ایمنی لحاظ نشده است.
ماده 114 قانون دریایی ایران:
رفع مسئولیت متصدی حمل در صورت اثبات اینکه فوت یا صدمات بدنی بر اثر تقصیر یا غفلت مسافر بوده است.

16. اثبات مسئولیت
فرانسه:
قبل از تصویب قانون 1966 ← اصل بر مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی بود و با اثبات رعایت مراقبت های لازم از مسئولیت معاف نمی شد.
استثناء : اثبات شرایط خاص مانند اضطرار یا تقصیر مسافر و اشخاص ثالث
بعد از تصویب قانون 1966 ← احکامی مشابه قانون دریایی ایران

17. مرور زمان طرح دعوی در صورت ورود صدمات بدنی به مسافر:
بند 1 ماده 120 قانون دریایی ایران: مسافر باید ظرف 15 روز از تاریخ پیاده شدن از کشتی وقوع صدمات بدنی را کتبا به متصدی هم اعلام کند در غیر اینصورت فرض قانونی بر این است که مسافر سالم شده است مگر اینکه بعدا خلاف این را ثابت کند.
مدت مرور زمان دعاوی مربوط به خسارت بدنی 2 سال و مبدا مرور زمان مذکور از روز پیاده شدن مسافر از کشتی است.

18. حقوق ممتازه مسافر
در مورد خسارت ناشی از صدمات بدنی یا زیان وارد به اثاث، مسافرکشتی نسبت به کشتی و کرایه ی حمل در سفری که این حقوق طی آن ایجاد شده است و ملحقات کشتی و ملحقات کرایه ی حمل که از شروع سفر ایجاد شده، دارای حقوق ممتازه است.

19. نتیجه دو نتیجه ی کلی از مجموع مباحث به دست می آید:
دو نتیجه ی کلی از مجموع مباحث به دست می آید:
مقررات حمل مسافر در حقوق ایران و در کنوانسیون های بین المللی دارای ویژگی امره است.بنابراین توافق خلاف این قوانین ممکن نیست.
به طور کلی در صورت ورود زیان به مسافر متصدی حمل و نقل امین است.این امر با طبیعت معاملات تجاری و هدف انتفاع سازگاری ندارد.

20. منابع و مواخذ
امید-هوشنگ-1352-حقوق دریایی-جلد دوم- مدرسه عالی بیمه تهران
اسکینی-ربیعا-1384-حقوق تجارت-تهران- انتشارات سمت
شهیدی-مهدی-مجموع مقالات حقوقی- انتشارات مجد
اندرز-داوود، منتظر-مهدی-مسئولیت متصدی حمل و نقل دریایی در قبال مسافر در حقوق ایران-دو فصل نامه دانش حقوق مدنی-سال اول-شماره 1
نقی زاده –ابراهیم-1389-حقوق حمل و نقل دریایی-انتشارات مجد
قانون دریایی ایران
International convention for the unification of certain rules relating to the carriage of passengers by sea.1961
The athens convention .1994