1. (Master) Ligjërata 1 Metodologjia hulumtuese Hyrje në metodologjinë hulumtuese Prof.dr. Avdullah Hoti 1 1 1 1

2. Literatura
Research methods for business students; Saunder, M., Lewis, P. And Thornill, A., Pearson Education Limited, Essex, 2009
Kapitulli 1

3. Hulumtimi: Koncepti dhe rëndësia
Trajtim kompleks i çështjes
Përgjigje në pyetjet: si dhe përse?
Bazament i punës shkencore dhe përparimit intelektual

4. Metodologjia hulumtuese
Procedura e zakonshme e një pune hulumtuese:
Teoria ekonomike
Grumbullimi i të dhënave
të dhënat primare ose sekondare
Specifikimi i modelit matematik të teorisë
Specifikimi i modelit ekonometrik të teorisë
Vlerësimi i parametrave te modelit ekonometrik
Kontrollimi/testimi se sa adekuat është modeli ekonometrik
Testimi i hipotezave/pyetjeve hulumtuese lidhur me parametrat e vlerësuar
Shfrytëzimi i rezultateve
Testimi i teorisë ekonomike
Parashikimi
Propozimi i politikave

5. 1. Formulimi i teorisë ose hipotezave/pyetja hulumtuese
Pika startuese është teoria
Nëse nuk e dimë teorinë, atëherë nuk dimë se çfarë masim
Teoria përbën pritjet tona paraprake për efektin e X në Y
Shembull:
A ndikon edukimi në nivelin e pagës?
Pritjet tona paraprake:
Edukimi ndikon pozitivisht në nivelin e pagës

6. 2. Grumbullimi/sigurimi i të dhënave
Te dhëna primare: vet të grumbulluara
Sekondare: të grumbulluara nga të tjerët (institute, firma, raporte, internet, etj.)
Të dhëna kuantitative: çmimet, të hyrat, shpenzimet, etj.
Të dhëna kualitative: gjinia, i/e punësuar, martuar, shkolluar, etj.
Regjistrimet (census)
Mostra përfaqësuese e popullacionit.

7. Llojet e të dhënave
Të dhëna të serive kohore (time series): të grumbulluara rregullisht në intervale të rregullta kohore: ditore, mujore, tremujore, vjetore.
Të dhëna për njësi (cross-section): një ose më shumë të dhëna të grumbulluara në një moment të caktuar.
Të dhëna pooled: p.sh. të dhënat për GDP per vendet e BE per 10 vite me radhe.
Të dhëna Panel: një firm ose familje intervistohet nëpër kohë (ditë, muaj, vite, etj.).
Panel i balancuar ose pabalancuar

8. Të dhëna nëpër seri kohore (time series) Paga minimale, papunësia dhe të dhena të tjera për Puerto Rico-n

9. Të dhëna për individ/firma/qytete etj (cross section) Të dhëna për vende të ndryshme për një vit: rritja ekonomike; konsumi qeveritar, pjesëmarrja e të rinjëve në popullsi)

10. Të dhënat panel
Baze e te dhenave ku sjellja e entiteteve (firma, shtete, indidivide etj.) observohet pergjate kohes.

11. 3. Specifikimi i modelit matematik
Hedh të dhënat në diagrame
Shembulli i edikumit dhe pagës: 1,000 individë, pagat e tyre dhe arsimi
Lidhje pozitive: me rritjen e nivelit të edukimit rritet paga.
B1 dhe B2 janë parametra
B1 = intersepti/konstantja që tregon pagën nëse personi nuk ka edukim fare/i pashkolluar.
B2 = është pjerrësia (slope), që tregon normën e ndryshimit të pagës për një njësi ndryshimi në nivelin e edukimit (vite)
B2 > 0 me rritjen e nivelit të edukimit rritet paga mesatare
B2 < 0 niveli i edukimit ndikon negativisht në madhësinë e pagës.
In figure the negative effect dmonates.

12. 4. Specifikimi i modelit ekonometrik
Lidhje jo plotësisht lineare = forca të tjera përvec dy hipotezave të ngritura.
Duhet të lejohet ndikimi edhe i faktorëve/variablave të tjera përmes u.
U = gabimi random
përfshin të gjitha forcat e tjera që mund të ndikojnë në madhësinë e pagës e që nuk janë përfshirë në model, gabimet ne mates dhe faktin se jo cdo gje mund te shpjegohet (sjellja e njeriut eshte jo gjithmone e parashikuar).
Në anën e majtë është variabla e varur
Në anën e djathtë janë variablat shpjeguese të pavarura
Por, kjo nuk nënkupton shkakun, pasi duhet mbështetur me teori.

13. 5. Vlerësimi i prametrave
Paga = paga mesatare e shprehur në Euro për një orë punë.
Edukimi = matur me vitet në edukim
Nëse niveli i edukimit rritet për një vit,
në mesatare paga për një orë rritet për 0.55 Euro
Edukimi ka ndikim pozitiv në pagë
Nëse punëtorët nuk janë të shkolluar (vitet e edukim=0), atëherë paga mesatare për një orë pune është 1.5 Euro.
ëe say on average because the error term is likely to make the relationship someëhat imprecise.

14. 6. Specifikimi i modelit Sa adekuat është modeli?
Teoria tregon se cilat variabla ndikojnë në variablën me interes
Prej regresionit të thjeshtë në atë të shumëfishtë.
Duke mbajtur konstant/të pandryshuar nivelin e edukimit,
Atëherë, me rritjen e përvojës në punë për një vit, në mesatare, paga për një orë pune rritet për 0.10 euro
Duke mbajtur konstant/të pandryshuar përvojën në punë, me rritjen e nivelit të edukimit për një vit, në mesatare, paga për një orë pune rritet për 0.40 euro
Primary objective is to explain the behaviour of one variable the dependent one in relation to the behaviour of one or more other variables (independent).. Econometric model derived from mathematical one=mutually complementary disciplines.
CAUSATION:if casually related is the UNR the cause and LFPR the effect. To call it a predictive relationship.
ëhen say the ëage of the ëife goes up the husband to ëithdraë from the labour force.
LFPR might depend on the number of children under 16, family ëealth, unemployment insurance etc. Even if data in all these variables are available, ëe may not ëant to introduce them all in the model because the purpose of developing an econometric model is not to capture total realty but just its salient features. In Chapter 11.

15. 7. Testimi i hipotezave
Testimi i hipotezave nënkupton shqyrtimin e çështjeve në vijim:
Nëse modeli ka kuptim ekonomik
Nëse rezultatet janë në pajtueshmëri me teorinë ekonomike
Testimi individual i hipotezave
Cilin model duhet përdorur?
Hypothesis testing: for example the discouraged-ëorker hypothesis postulates a negative relationship betëeen labour force participation and the unemployment rate. Is this hypothesis borne out by our results.
If unemployment rate is6% and the ral hourly earnings 10, the labour force participation rate ëould be about 63% ëhen actual data becomes available ëe can compare the predicted value ëith the actual value. The discrepancy betëeen the tëo ëill represent the prediction value.

16. 8. Shfrytëzimi i rezultateve
Rezultatet përdoren për tri qëllime:
Testimi i teorisë ekonomike
A ka lidhje sinifikante në mes të edukimit dhe pagës?
Parashikimi
Sa do të ishte paga mesatare për orë pune duke ditur nivelin e edukimit dhe përvojën në punë.
Propozimi i politikave
Si duhet të veprohet me edukimin për të rritur pagat?

17. Ceteris paribus
Ky term është me rëndësi në ekonometri dhe propozimin e politikave.
Nënkupton mbajtjen fiks të faktorëve tjerë
Në shembullin e edukimit dhe pagës:
Nëse përvoja e punës nuk ndryshon, koeficienti para edukimit tregon për sa rritet paga për një rritje për një njësi të edukimit.

18. Detyre
Konceptoni nje problem hulumtues dhe filloni ta strukturoni ate ne perputhje me kete metodologji hulumtuese.