1. Istraživanje kao proces rješavanja problema
Faze istraživačkog procesa

2. Izbor teme istraživanja
Od čega zavisi da li neko pitanje postaje predmet istraživanja?
Da li na dato pitanje već postoji odgovor?
Da li je odgovor moguć bez novih istraživanja?
Alternativa: sekundarna analiza
Da li je odgovor moguće dati u naučnim okvirima, sada?
Da li je traženje odgovora socijalno poželjno (u skladu sa vladajućim normama/ideologijom/predstavom društva o sebi)???

3. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izjveštaja o istraživanju

4. Okvirno određenje problema
Formulacija problema u socio-psihološkim i politikološkim terminima
Smještanje u određenu oblast/i politikologije/soc-psih.disc.
Tematski, teorijski i metodološki kontekst proučavanja
Isti problem – moguće različite perspektive
Problem izbora adekvatne oblasti? - ona koja je dostigla najviše domete u proučavanju datog problema
Na primjer:
Šta ljude privlači / odbija na Facebook profilu?
Faktori prve impresije prilikom na osnovu Facebook profila
Zašto se ljudi tvrdoglavo drže svog mišljenja, čak i kada je pogrešno?
Činioci održavanja stavova / otpora promeni stavova

5. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izveštaja o istraživanju

6. Sadržaj pripremne faze
Rad u biblioteci
Proučavanje relevantne naučne i stručne literature
Rad na terenu
Neposredno upoznavanje sa raznim vidovima ispoljavanja pojave
Idejna skica
Na osnovu saznanja iz prethodnih faza

7. Rad u biblioteci Opšti cilj: rad “na sebi”
unapređenje sopstvenih znanja i kompetencija
Specifični cilj: pregled literature vezane za temu našeg istraživanja
Čitanje je fokusirano na određene informacije
kako se fenomeni definišu
kako se operacionalizuju
kakvi su nalazi dobijeni – kakvi su zaključci
na koja pitanja nije odgovoreno

8. Mogući izvori podataka
Bibliotečki katalozi
Predmetni/naslovni
Autorski
Opšte i specijalne bibliografije
Popisi radova objavljenih u određenom periodu
Referentni časopisi
PsycINFO (ranije:Psychological Abstracts)
– baza podataka koja sadrži apstrakte naučnih članaka iz različitih izvora od do danas (preko 3 miliona članaka)
Danas su uglavnom ovi izvori dostupni putem Interneta – u formi baza podataka / virtuelnih biblioteka.

9. Internet izvori Domaći sajtovi:
– pristup velikom broju naučnih publikacija (Narodna biblioteka / Univerzitetska biblioteka)
- virtuelna biblioteka Srbije (moguće je pretraživanje bibliotečkih fondova)
- Srpski citatni indeks (slobodan pristup domaćim časopisima)
Strani sajtovi:
– American Psychological Association
– Directory of open access journals (besplatan pristup jednom broju časopisa)
- Thomson Reuters (ranije ISI) Web of knowledge (platforma za istraživače)
Prvi korak mogu biti standardni pretraživači! (Google, Google Scholar, Yahoo...)
Zgodno za početak, ali nisu garant kvaliteta

10. Neki od značajnih časopisa iz socijalne psihologije
Personality and Social Psycholgy Review
Advances in Experimental Social Psycholgy
Journal of Personality and Social Psychology
Personality and Social Psychology Bulletin
Journal of Experimental Social Psychology
Journal of Health and Social Behavior
Social Cognition
European Review of Social Psychology

11. Navođenje referenci
Reference navoditi prema harvardskom sistemu (APA standardi)!
Knjiga:
Kaldor, M. (2003). Global Civil Society: An Answer to War. Cambridge: Polity Press.
Citiranje poglavlja iz zbornika radova:
Lazarsfeld, P. and H. Menzel (1963). Mass Media and Personal Influence. In W. L. Schramm (Ed.) The Science of Human Communication (pp. 94 – 115). New York: Basic Books
Članak u časopisu
Bar-Tal, D. (2001). Why Does Fear Override Hope in Societies Engulfed by Intractable Conflicts as It Does in the Israeli Society? Political Psychology, 22,
ZLATNO PRAVILO NAVOĐENJA REFERENCI:
samo reference na koje se pozivate u tekstu se navode na listi –
svaka referenca navedena u listi mora biti pomenuta i u tekstu!

12. Rad na terenu
Neposredno upoznavanje sa pojavom koja se izučava, na mjestu gdje se ona normalno javlja
Razgovor sa “ekspertima”
Uvid u lokalne izvore podataka
Posmatranje pojave u prirodnim uslovima
Formiranje mreže terenskih saradnika

13. Idejna skica istraživanja
Idejna skica, idejni projekat, projektni zadatak, nacrt projekta...
Korak između formulisanja ideje i razrađenog projekta za realizaciju istraživanja
Dvostruka uloga idejne skice:
Preliminarno određenje predmeta, cilja i metoda istraživanja
Služi kao osnova za dogovor sa naručiocem

14. Idejna skica Struktura idejne skice: Šta će biti predmet istraživanja:
formulacija problema, cilj, zadaci
Kako će se istraživanje izvesti
mogući metodološki pristupi koji omogućavaju da dođemo do odgovarajućih rješenja
Potrebno vrijeme, saradnici, sredstva
Idejna skica treba da bude maksimalno jasna i precizna!

15. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izveštaja o istraživanju

16. Struktura projekta Teorijski dio Metodološki dio
Materijalno-finansijski dio

17. Teorijski dio projekta
Formulacija problema (konkretnija i preciznija)
Polazište: uočavanje intelektualne ili praktične teškoće (kontradiktorni rezultati, praznine u znanju...)
Pregled i ocjena dosadašnjih saznanja
Opšta formulacija i analiza problema (koje aspekte ćemo uključiti, a koje ne i zašto)
Postavljanje ciljeva istraživanja
Teorijski – aplikativni
Formulacija zadataka i/ili hipoteza
Klasifikovanje i definisanje promenljivih

18. Postavljanje zadataka ili hipoteza
Zadatak ili hipoteza?
Zadatak je pitanje, hipoteza iskaz
Kada nemamo valjanu argumentaciju za hipoteze, postavljamo zadatke
Hipoteza: iskaz koji na provjerljiv način govori o vezi dvije ili više varijabli
Funkcija: usmjeravanje istraživanja na određene činjenice i odnose među njima (daje fokus)
Hipoteze treba argumentovati:
Logički – relevantnost, provjerljivost, plodnost, jednostavnost
Teorijski – dedukovana iz opšte ili posebne teorije i omogućava dalje dedukcije
Empirijski – na osnovu nalaza ranijih istraživanja

19. Klasifikacija promenljivih
Dizajn istraživanja: popis svih varijabli i specifikacija njihovih odnosa
Funkcija u istraživanju:
Nezavisne – pojave koje prethode drugim pojavama (antecedenti)
Zavisne – pojave koje želimo da ispitamo – efekti ili konsekvence pojava koje su klasifikovane kao nezavisne varijable
Pažnja: Problematična podjela!
U korelacionim istraživanjima ne možemo utvrditi kauzalne odnose – prediktorske i kriterijumske varijable (najšire značenje)
Medijatorske i moderatorske varijable
Medijatori – posreduju odnos dvije varijable (npr. bijes posreduje odnos frustracije i agresivnosti)
Moderatori – mijenjaju povezanost u interakciji sa NV (npr. situacioni okidači agresivnosti)

20. Klasifikacija promenljivih
Priroda pojava:
Socio-demografske (starost, pol, obrazovanje...)
Psihološke dispozicione (stavovi, vrijednosti, sposobnosti, znanja ...)
Psihološke bihejvioralne (ispoljavanje određenog ponašanja, na primjer altruističkog ili agresivnog)
Atributi – da li se odnosi među modalitetima mogu matematički izraziti
Kvalitativne (npr. vrednosne orijentacije, shvatanje nacionalne vezanosti...)
Kvantitativne (npr. stavovi, interesovanja, vrednosti...)
Odnos među modalitetima
Kontinuirane (starost, inteligencija, stav prema vegetarijanstv)
Diskontinuirane (pol, zanimanje, religijska opredeljenost)
Način posmatranja i merenja
Neposredno dostupne
Posredno dostupne – prepoznaju se na osnovu indikatora (većina psiholoških varijabli)

21. Metodološki dio projekta
Izbor opšte metode
Operacionalne definicije promenljivih
Izbor tehnika za prikupljanje podataka
Preuzimanje gotovih instrumenata
Adaptacija instrumenata (proveriti metrijske karakteristike!)
Kreiranje novih instrumenata
Nacrt uzorka
Plan obrade podataka
Plan realizacije istraživanja

22. Operacionalne definicije promjenljivih
Funkcija:
definisati promjenljivu na način koji omogućuje izbor ili izradu adekvatne tehnike za njeno izazivanje, posmatranje i registrovanje
Struktura operacionalne definicije (optimalna)
Izazivanje pojave
U eksperimentima, dok u neeksperimentalnim istraživanjima uključujemo osobe sa relevantnim svojstvima
Posmatranje i registrovanje pojave
Direktno ili preko indikatora (opazivih pokazatelja)
Mjerenje bitnih svojstava pojave
Bitno pitanje: korespondencija teorijske i operacionalne definicije
Da li ono što nazivamo nrp. dogmatizmom ili agresivnošću zaista opravdano možemo tako zvati

23. Plan obrade podataka Cilj:
izraziti logičku i sadržinsku strukturu istraživanja u terminima tehnika za obradu podataka
Pristup obradi podataka
Opšti cilj istraživanja
Klasifikacija podataka
Kovarijacije parova ili grupa promjenljivih – međusobni odnosi
Složeniji oblici obrade – testiranje hipoteza, funkcionalni i kauzalni zaključci
Karakter pojava
Imati u vidu veličinu i reprezentativnost uzorka, kao i tehničke uslove

24. Plan realizacije istraživanja
Prvo pitanje: gdje ćemo pronaći ispitanike?
Obezbijediti potrebna odobrenja za ispitivanje
Obezbijediti prostorne, vremenske i druge uslove
Pripremiti ispitivače (anketare)
Isplanirati pripremu podataka i obradu
Odrediti kako će se vršiti kontrola
Kvalitet podataka koje ćemo dobiti direktno zavisi od organizacije izvođenja istraživanja!

25. Materijalni dio projekta
Saradnici (koliko, u kojim fazama)
Oprema, instrumenti i potrošni materijal
Terenski rad (putovanja, angažovanje saradnika u drugim sredinama)
Način prezentacije rezultata istraživanja (glavni nalazi, elaborat...)
Iz toga sledi finansijski predračun

26. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izvještaja o istraživanju

27. Izrada instrumenata
U istraživanjima se često dešava da je neophodno konstruisati jedan ili više instrumenata.
Osnovu izrade instrumenta čini konceptualna analiza problema – operacionalno definisanje promjenljivih i utvrđivanje indikatora pojava.

28. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izvještaja o istraživanju

29. Izvođenje istraživanja
Preliminarno, probno, pilot istraživanje
5% do 10% konačnog uzorka
Provera glavnih odluka u okviru projekta (tehnika uzorkovanja, instrumenata, situacije ispitivanja, plana obrade...
Glavno istraživanje
Projekat + eventualne korekcije na osnovu rezultata pilot istraživanja
Važno: ispitivači treba da poštuju uputstva dobijena od istraživača
Protokoli o toku ispitivanja
Kontrola rada ispitivača

30. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izveštaja o istraživanju

31. Obrada i analiza podataka
Pregled celokupnog empirijskog materijala
Eliminisanje nepotpunih i nevalidnih upitnika
Sređivanje (po saradnicima, teritorijalnim jedinicama, prirodnim grupama)
Numeracija
Kodiranje podataka i unošenje u bazu
Realizacija plana obrade
Deskriptivna analiza (mere distribucije, centralne tendencije, korelacije)
Statističko zaključivanje (značajnost razlika, povezanosti, faktorska analiza, ANOVA....)

32. Faze istraživačkog procesa
Okvirno određenje problema
Pripremna faza
Faza projektovanja
Faza izrade instrumenta
Izvođenje istraživanja
Obrada i analiza podataka
Pisanje izjveštaja o istraživanju

33. Osnovna struktura izvještaja
Identifikacija izvještaja – naslov, rezime, ključne riječi
Uvodni dio – osvrt na neposredni povod ili okolnosti pod kojima je istraživanje nastalo
Predmet istraživanja – sadržaj istraživanja, definisanje pojmova, postavljanje zadataka i hipoteza
Istraživački postupak – obrazloženje izbora metode istraživanja, korišćene tehnike, odluka o obradi podataka
Rezultati istraživanja – plan izlaganja rezultata, analize, diskusija i interpretacija
Zaključci
Literatura
Prilozi

34. Pisanje izvještaja o istraživanju. Vrste izvještaja
Elaborat
Namijenjen naručiocu
Iscrpan i detaljan, sadrži kompletnu dokumentaciju o istraživanju
Monografija
Namijenjena naučnoj javnosti
Više varijanti: tim istraživača piše zajedno ili svako određeni dio koji se zajednički razmatraju
Zbornik radova – zasebna cjelovita saopštenja povezana tematski i metodološki
Članak
Najčešći oblik naučnog izveštaja
Pregledni članak, o izradi i adaptaciji instrumenata ili, obično, rezultati istraživanja
Saopštenje
Na naučnim skupovima, obično se objavljuje u knjizi rezimea
Veoma koncizno (vreme izlaganja je ograničeno)
Istraživanje dobija svoj puni smisao tek kada su nalazi saopšteni naučnoj i stručnoj javnosti!