1. MENADŽERSKA EKONOMIJA
Prof. dr Safet Kurtović

2. Literatura
1.Webster, T. J., Managerial economics – theory and practice, Academic press, New York, 2006.
2. Bade, R., M. Parkin., Foundations of Microeconomics. New York: Addison-Wesley, 2002.
3. Tatić, K., Menadžerska ekonomija, Ekonomski fakultet Sarajevo, 2008.
4. Kurtović, S., Osnovi ekonomije“ Print Grafos, Sarajevo, 2009.

3. Šta je menadžerska ekonomija?
Definicija: Menadžerska ekonomija je sinteza primjene mikroekonomske teorije i kvantitativnih metoda u pronalaženju optimalne solucije u procesu donošenja menadžerskih odluka
Način obavljanja biznisa će zavisiti od organizacionih ciljeva kompanije:
Maksimizacija profita i tržišni udio

4. Uloga menadžerske ekonomije u procesu donošenja odluka

5. Teorije i modeli
Ekonomisti u rješavanju ekonomskih problema polaze od pretpostavke.
“Ceteris paribus” predstavlja odnos između dvije varijable, dok odnos između ostalih varijabli ostaje nepromijenjen.
Teorije su apstrakcije koje nastoje otkloniti neodređenost činjenica koje se odnose na esencijalne elemente posmatranog ponašanja.
Model je formalni izraz teorije.

6. Dobre i loše teorije Loša teorija uključuje dvije zajedničke greške:
Uzrok i efekat
Zamka post hoc (prvi događaj uzrokuje drugi događaj)
Zabluda post hoc (korelacija i uzrok)
Zamka kompozicije (paradoks štednje)

7. Deskriptivna versus klasična menadžerska ekonomija
Deskriptivna ekonomija pruža teorijsko objašnjenje određenih uzročno - posljedičnih odnosa.
Klasična menadžerska ekonomija nastoji da predvidi rezultat određenih donesenih menadžerskih odluka.
Menadžerska ekonomija može biti upotrijebljena od strane menadžera koji su orijentirani prema cilju na dva načina:
Pruža uvid u postojeće ekonomsko okruženje. Principi menadžerske ekonomije mogu obezbijediti okosnicu za evaluaciju da li su menadžeri efikasni u alokaciji resursa za proizvodnju autputa pa najnižim troškovima.
Principi menadžerske ekonomije pomažu menadžerima da odgovore na različite ekonomske signale: povećanje cijene proizvoda ili nove tehnologije na osnovu koje se smanjuju troškovi proizvodnje.

8. Kvantitativne metode
Kvantitativne metode se odnose na alate i tehnike analize, uključujući analizu optimizacije, statističke metode, teoriju igara i kapitalno budžetiranje
Model tražnje
P – prodajna cijena, I –Dohodak per capita, Ps – cijena konkurentskog proizvoda, A – troškovi oglašavanja

9. Tri bazična pitanja Koje proizvode i usluge treba proizvoditi?
Definicija: potrošački suverenitet je pravo potrošača da determinišu koje proizvode i usluge proizvoditi na osnovu njihovi kupovina na tržištu
Kako proizvesti proizvode i usluge?
Kako proizvode i usluge proizvesti se odnosi na tehnologiju proizvodnje koju određuje menadžment firme.
Za koga su proizvodi i usluge proizvedeni?
Plata, renta, kamata i profit se definišu kao individualni dohodak

10. Karakteristike kapitalizma
Tržišna ekonomija
Mješovita ekonomija
Tranzicijska ekonomija
Privatna imovina
Sloboda preduzetništva i izbora
Racionalni samointeres
Konkurencija
Tržište i cijene

11. Uloga profita
Ekonomski profit se definiše kao razlika između ukupnog prihoda TR i ukupnih ekonomskih troškova TC.
Postojanje mogućnosti zarade profita predstavlja značajan mehanizam za dinamičnu realokaciju društveno rijetkih proizvodnih resursa u kapitalističkoj ekonomiji.
Profit kao barometar: rast i pad profita.

12. Teorija firme
Aktivnost firme se sastoji u kombinaciji ograničenih faktora proizvodnje u proizvodnji proizvoda i usluga koji su nužni potrošačima.
Firme se uglavnom mogu posmatrati kao privredni subjekti koji transformišu proizvodne inpute u proizvode i usluge.

13. Ciljevi firme
Prema neoklasičnoj teoriji firme polazna tačka je maksimizacija profita gdje se transformišu inputi u autpute
Neoklasična teorija objašnjava razliku između profita u tekućoj godini i priliva profita u narednoj godini

14. Maksimizacija profita
t –indeks vremena, i – diskontna stopa
Diskontovanje je nužno pošto ostvareni profit u budućnosti može biti manje vrijedan nego profit zarađen danas. Pored toga profit ostvaren sada može biti reinvestiran po određenoj kamatnoj stopi.
Jednačina je važna pri donošenju odluka u određenim dijelovima poslovnih organizacija:

15. Primjer: Menadžer XYZ kompanije je u poziciji da organizira proizvodnju Q na način da će generirati sljedeća dva neto dohodovna toka, gdje je Pij - i proizvodni proces u j proizvodnom periodu.
Na primjer: p1,2(Q)=$330 ukazuje da neto dohodak od proizvodnog perioda 1 i 2 je 330. Ako je anticipativna diskontna stopa za oba proizvodna perioda 10%, koji od ova dva neto perioda priliva dohotka daje veći neto profit za kompaniju?

16. Rezultat: Istaknimo da drugi profitni priliv je prihvatljiviji od prvog perioda

17. Koliko je realna pretpostavka maksimizacije profita?
Teorija troškova poslovanja (Ronald Coase 1937),
Teorija optimizacije ili satisfakcije ponašanja (Herbert Simon 1959)
Teorija upravljana maksimizacijom korisnosti
(Oliver Williamson 1964)
Teorija procjene firminog koeficijenta rasta (Marris i Wood)
Teorija vlasnik – stakeholderi (odnos između vlasnika i menadžera)

18. Problem vlasnik – menadžer/nalogodavac - agent
Problem vlasnik –menadžer/nalogodavac – agent - raste kada menadžer ne učestvuje u svakodnevnom poslovanju kompanije. Kada menadžeri nemaju udio u poslovanju kompanije, onda gube inicijativu i više žele dokolicu.

19. Stimulativni ugovori Ugovor uključuje: podjelu profita, bonusi itd.
Definicija: Podsticaj iz ugovora između vlasnika i menadžera je jedan od onih koji osiguravaju da podsticaj osigura najbolji interes za vlasnika.

20. Druge menadžment podrške
Interes menadžera
Reputacija menadžera
Sigurnost posla

21. Menadžer-radnik/vlasnik-agent
Problem između radnika i menadžera raste kada radnik nema jasan interes u firmi.
Bez jasnih performansi radnika neće biti većeg angažmana u poslovanju firme.

22. Profit i podjela profita
Prodajna provizija (agenti za osiguranje, realnu imovinu i agenti za prodaju automobila)
Shema podrške zasnovana na bazi obima prodaje ili prihoda (npr. anketar, barmen ili konobar)

23. Podrška prema radnicima
Rad plaćen po komadu
Rad plaćen po satu
Provjera na radnom mjestu – negativan uticaj

24. Računovodstveni versus ekonomski profit
Ekonomski trošak je trošak bilo kog resursa u proizvodnji proizvoda i usluga, ili vrijednost u narednoj najboljoj korištenoj alternativi
Direktni troškovi
Indirektni troškovi

25. Problem: Senad je vlasnik male mješovite prodavnice u Travniku
Problem: Senad je vlasnik male mješovite prodavnice u Travniku. Zarađuje godišnji prihod od KM i ukupni eksplicitni trošak (Senad plaća sebi godišnju platu od KM) je godišnje. Supermarket želi da unajmi Senada kao generalnog menadžera za KM po godini.
A. Koji je oportunitetni trošak Senada vlasnika i menadžera mješovite prodavnice?
B. Koliki je Senadov računovodstveni profit?
C. Koliki je Senadov ekonomski profit?

26. Rezultat:
a. Oportunitetni trošak je odbijajući zaradu koju je Senad mogao zaraditi da je odlučio raditi kao generalni menadžer supermarketa
b. pA=TR – TC explicit = 200, ,000 = 20,000
c. p = TR – TC explicit-TC implicit = 200, , ,000 = -10,000
Drugi način posmatranja problema je Senadovo odbijanja dohotka koji može biti predstavljen na sljedeći način:

27. Normalni profit
Normalni profit ukazuje na nivo zahtijevanog profita koji će zadržati firma uključena u određenu aktivnost. Ili normalni profit predstavlja stopu prinosa na narednu najbolju alternativu investiranja ekvivalentnu riziku. Normali profit je neka vrsta oportunitetnog troška
Ako je zarada firme nepredvidiva i budućnost upitna, stoga će bezrizična stopa prinosa biti povećana za rizik premijuma.
Normalni profit je implicitni trošak poslovanja
Ukupni poslovni profit je zbir ukupnog operativnog profita i nominalnog profita
Kada je ekonomski profit pozitivan (operativni profit je veći nego normani profit) firma će zaraditi stopu prinosa iznad normalne

28. Varijacije profita kroz industrije i firme
Frikciona teorija profita: Predstavlja razliku između kratkoročnog i dugoročnog konkurentskog ekvilibrijuma
Teorija profita kao nagrada za nošenje rizika: Ukazuje da postojanje profita iznad normalnog zahtijeva atraktivne proizvodne resurse industrije sa rizikom iznad prosječnog, kao što je istraživanje nafte.
Teorija profita marginalne efikasnosti. Prema ovoj teoriji firma je sposobna ostvariti profit iznad normalnog u dugom roku u odnosu na efikasnije proizvođače – efikasne tehnike proizvodnje i menadžerske tehnike.
Inovaciona teorija profita počiva da je profit iznad prosjeka, kao nagrada koja se odnosi na one koji prvi uvode nove tehnologije i proizvode.