1. دستورالعمل رسيدگي به تخلفات پژوهشي در تحقيقات علوم پزشکي
بسم الله الرحمن الرحيم
دستورالعمل رسيدگي به تخلفات پژوهشي در تحقيقات علوم پزشکي
يزد_ارديبهشت 1389
دکتر کاظم زنده دل
دبير کميته کشوري اخلاق در پژوهشهاي علوم پزشکي
معاونت تحقيقات و فن آوري، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي

2. Ministry of health, unpublished report (1388), with permission)

3. مصاديق تخلفات پژوهشي
تعريف: تقلب عمدي در ارائه نتايج پژوهشي و تخلف از استانداردهاي پژوهشي توسط کسي که حقيقت را مي داند
سرقت معنوي
داده سازي
تحريف
عدم رعايت کدهاي اخلاقي در تحقيقات علوم پزشکي
عدم ذکر تعارض منافع (شرکت هاي دارويي)
نويسنده پنهان (خريد و فروش پايان نامه، حذف نام همکاران، انجام تحقيقات توسط شرکت ها بجاي محققين و ....)
نويسنده مهمان (کسب امتيازهاي پژوهشي بدون هيچ فعاليت پژوهشي)

4. تخلفات خيلي شديد
تخلفات با
شدت کمتر
رعايت کامل اصول اخلاقي
تخلفات شديد پژوهشي شامل سرقت معنوي، داده سازي و تحريف مطالب نادر است و عمده تخلفات خيلي شديد نيستند و با فرهنگ سازي، آموزش و برنامه هاي نظارتي اوليه اصلاح خواهد شد.موارد شديد تخلفات هر چند نارد هستند بايد با جديت پيگيري شوند. در غير اينصورت مشکلات حل نخواهد شد.

5. تخلفات پژوهشي در تمام کشورها وجود دارد
برخي افراد سالها مبادرت انجام تخلفات پژوهشي جدي و فريبکاري مي نمايند و پس مشخص شدن اولين تخلف مشخص مي شود که بيشتر کارهايشان به اين صورت بوده است.
در صورت عدم وجود ساختار مناسب افراد متخلف و سودجو عادت کرده و از شرايط سوء استفاد مي کنند.

6. اداره رسيدگي به تخلفات پژوهشي آمريکا
آمار تخلف هاي پژوهشي
آمارها معمولا کامل نيستند، چون در موارد متعدد تخلفات گزارش نشده و مشخص نمي شوند
اداره رسيدگي به تخلفات پژوهشي آمريکا
گزارش 1000 اتهام تخلف پژوهشي از 1993 الي 1997
150 مورد منجر به انجام تحقيقات و رسيدگي شد.
76 مورد تخلف پژوهشي تاييد شد
در سال 2001
61 مورد تخف پژوهشي جديد تاييد شد
10 مورد تحريف
3 مورد سرفت معنوي همراه با تحريف يا داده سازي
1 مورد فقط سرقت معنوي

7. علل احتمالي بروز تخلفات در کشور
مثل ساير کشورها، در کشور ما هم به دليل اصراري که به انتشار مقالات و رشد علم وجود دارد،
اعضاي هيات علمي براي ارتقاء نيار به مقاله دارند.
دانشجويان براي رشد و ادامه تحصيل نياز به مقالات بيشتر دارند.
براي برخي افراد يا شرکت ها محل خدمات پژوهشي در آمدزا مي باشد.
افراد سودجو سعي مي کنند نابرده رنج به گنج دست يابند.
دانشجويان و اعضاي هيات علمي بدون آشنايي کامل با اصول علمي و استانداردهاي تحقيق اقدام به پژوهش مي کنند
راهنمايي فرهنگ سازي کافي صورت نگرفته است
ساختار نظارتي در کشور وجود ندارد (کميته هاي اخلاق فقط در دانشگاههاي علوم پزشکي فعاليت دارند)

8. نتيجه رواج پديده تخلفات پژوهشي
ديوارکج
در صورت عدم انجام صحيح پژوهش، تحقيقات غير ضروري و اشتباه ادامه خواهد يافت و امکان بهره گيري از نتيجه تخقيقات ميسر نخواهد شد.
به شهرت و جايگاه افراد و سازمانها ضربه مي زند
در صورت تخلف يکي از افراد تمام نويسندگاه اسيب مي بينند (مورد خانم دکتر ابتکار)
در موسساتي که تخلف يکي از افراد آنها متخلف شناخته مي شود، تمام موسسه و دانشگاه اسيب مي خورد
سوء ظن موسسات و سازمانهاي بودجه دهنده
در تخصيص بودجه هاي پژوهشي و توسعه کشور ترديد ايجاد خواهد شد
مجلات در پذيرش مقالات ترديد خواهند کرد.
برخي مجلات امروزه در پذيرش مقالات از کشورهايي که ساختار نظارتي مناسب ندارند سرباز خواهند زد.
جايگاه دانش و دانشمند پيش مردم ضربه خواهد ديد
دانشگاهي و محقق بودن ديگر افتخار نخواهد بود.
به سلامت مردم اسيب وارد خخواهد شد.

9. Who? Leading institution
the more research, the more risk of misconduct!
Mostly occur in the start of scientific career
Graduate students,
Postdoctoral fellows
Scientists in their initial permanent jobs (assistant professor)
Could be famous
John Darsee
13 yrs sucesful fakery
Spent 2 years in leading heart centers in US
Several misconducts

10. Articles involved (retracted)
Identifier, year
Type of case
Articles involved (retracted)
Jan Hendrik Schön, 2003
Fabricated and falsified research findings
25 (28)
Amitov Hajra, 1996
Fraudulent data
6 (3) plus bogus nucleotide sequences in GenBank
Stephen E. Breuning, 1987
Fraud: reported studies never done
20 (2)
Robert Slutsky, 1985
Fraud: fabricated data
55 questionable; 13 considered fraudulent; 18 retracted; reports vary on these numbers
John Darsee, 1982
At least eight journal articles and many abstracts were fraudulent
Waksmans–Schatz 1940's
Waksman did not share credit
Schatz, a Ph.D. student, was co-discoverer of streptomycin. Waksman alone won Nobel Prize due to lack of mention of Schatz
Scientific authorship: Part 1. A window into scientific fraud?: Mutat Res Jan;589(1):17-30

11. Where? Grant application Thesis Journal articles
Cooperative agreement report
Laboratory experiments
Poster presentation
Conference abstract

12. سابقه رسيدگي به تخلفات در دنيا
معمولا پس از اتفاق يک تخلف جدي پژوهشي و صدمه به جايگاه علمي يک کشور، سياستگزاران واکنش نشان داده و اقدامات لازم براي ايجاد ساختار مناسب براي رسيدگي را ايجاد کرده اند.

13. روند تشکيل کميته ملي براي رسيدگي به تخلفات پژوهشي
1989 USA
1992 USA
1991 Finland
1992 Denmark
1994 Norway
1997 Sweden
1999 Germany
1999 France
2005 Netherlands
2006 UK
Office of Scientific Integrity
Office of Research Integrity
National Advisory Board on Research Ethics
National Committee on Scientific Dishonesty
National Committee for evaluation of Research Dishonesty in Healthcare Research
Committee for Research Ethics
German Research Foundation
INSERM office of Scientific integrity
National Committee on Scientific Integrity
UK Panel for Research Integrity in healthcare and Biomedical Science
بيشتر کشورهاي دنيا هنوز بصورت ملي وارد اين موضوع نشده و ساختار آن را ايجاد نکرده اند.

14. به نظر شما وضعيت تخلفات پژوهشي درکشور ما چگونه است؟ کم؟ زياد؟ چه تخلف هايي بيشتر رخ مي دهد؟

18. مثالهاي تخلفات پژوهشي سرقت معنوي
مثالهاي تخلفات پژوهشي سرقت معنوي
چند دانشجو مقاله مربوط به يک استاد را که در مجله AIM به چاپ رسيده بود عينا در يک مجله خارجي ديگر به نام خود چاپ کرده اند .
يک استاد با کپي اطلاعات يک سايت آنرا بعنوان تأليف خود بچاپ رسانيده است
يک مقاله به چاپ ميرسد سپس دانشجويان با حفظ نام اساتيد طرح و حذف تعدادي از افراد نويسنده و اضافه کردن نام خود با جعل امضاي محققين در يک مجله فارسي زبان به چاپ مي رساند .
يک دانشجو مطالعه يک استاد را به عنوان پايان نامه ارائه داده اند
يک کتاب روانشناسي کودک که سالها پيش ترجمه شده بوده سال پيش عينا(با همان ترجمه )بعنوان تأليف به چاپ رسيده است .

19. مثالهاي تخلفات پژوهشي داده سازي
مثالهاي تخلفات پژوهشي داده سازي
در چندين مطالعه از اين محقق علي رغم نتايج يکسان بين مقالات و گزارش طرح و پايان نامه تعداد نمونه ها و روش انجام مطالعه متفائت بوده است .
يکي از محققين يک مقاله ادعا کرده که اسم ايشان بدون اطلاع ايشان در اين مقاله آورده شده و آزمايش هايي که در اين مطالعه ذکر شده هرگز در آن آزمايشگاه انجام نشده است .

20. مثالهاي تخلفات پژوهشي عدم رعايت کدهاي اخلاقي
مثالهاي تخلفات پژوهشي عدم رعايت کدهاي اخلاقي
گزارشي مبني بر وجود مطالعاتي که ضرورتي نداشته و در آنها به انسان و حيوانات آسيب رسيده دريافت شده و در حال بررسي و مکاتبه است
بدون اخذ مجوز کميته اخلاق وارد فاز انساني کارآزمايي باليني شده اند .
اين محقق بدون وجود دلايل قانع کننده اي از يک دستگاه تعريف شده و ادعاي دروغ بوده است .

21. مثالهاي تخلفات پژوهشي انتشار مجدد
مثالهاي تخلفات پژوهشي انتشار مجدد
يک مقاله در دو مچله فارسي با محتوا يکسان ولي عناوين متقاوت منتشرشده بود. مقاله ها در طي مرور متون يکي از محققين يافت شدند.
يک مقاله از يک پايان نامه به چاپ مي رسد با وجود اينکه استاد مشاور از چاپ قبلي اطلاع داشته اند مجددا آنرا در يک مجله فارسي زبان ديگر به چاپ رسانيده اند.
در يکي از دانشگاهها يکي از اساتيد يک مقاله را 2بار به زبان فارسي چاپ کرده و يک مقاله را علي رغم چاپ به زبان فارسي و انگليسي بار ديگر با حذف نام ساير محققين و اضافه کردن نام همسر خود بار ديگر به زبان فارسي به چاپ رسانيده است.

22. چه بايد کرد؟

24. هرچند پيشگيري ضروري است
پيشگيري يا درمان؟
بنا به نظر آگاهان کليدي علت اصلي وجود تخلفات در کشور عدم اگاهي محققين و دانشجويان از مصاديق و تعاريف تخلفات است
بايد به پيشگيري بيشتر توجه کرد
وجود دستورالعمل و رهنماهاي واضح
برنامه هاي آموزشي
نقش کميته هاي اخلاق
ثبت کارآزمايي باليني
هرچند پيشگيري ضروري است
در اکثر تخلفات جدي فريبکاري عمدي وجود داشته و نمي تواند به علت غفلت باشد.

25. وجود دستورالعمل ملي ضروري است
تعاريف مشخص و دقيق
مرجع رسيدگي
نحوه رسيدگي
رسيدگي به تخلفات جدي در اولويت است
وجود دستورالعمل از سوء برخورد جلوگيري مي کند
تخلفات با خطا هاي غيرعمدي در تحقيقات متفاوت است
حتي غفلت و تخلفات فريبکارانه با هم تفاوت دارند
منافع و عدالت با وجود دستورالعمل کشوري
حدا اقل رسيدگي و برخورد يکسان در سراسر کشور
البته دانشگاهها مي توانند برنامه هاي بيشتري داشته باشند

26. روش تدوين دستورالعمل تشکيل گروه کاري
بررسي تطبيقي دستورالعمل هاي موجود دنيا
آمريکا، انگلستان، دانمارک، نروژ، هند،
مشاوره با آگاهان کليدي
محققين برجسته
مسئولين پژوهشي
حقوقدانان
برگزاري کارگاه
تدوين پيش نويس نهايي
اطلاع رساني عمومي و بررسي نظرات عموم دانشمندان و صاحبنظران کشور
دستورالعمل نهايي

27. رسيدگي به تخلفات پژوهشي
استاندارد هاي ملي و بومي يا استانداردهاي ساير کشورها

28. تعاريف و مصاديق
هر گونه نقض يا تخلف از راهنماها و دستورالعملها و کدهاي اخلاق تخلف پژوهشي محسوب مي شود. تخلفات پژوهشي مشمول رسيدگي اين دستورالعمل شامل موارد زير مي باشند:
نقض يا تخلف از مفاد کدهاي اخلاقي در پژوهش هاي علوم پزشکي شامل آسيب مادي,جسمي و يا معنوي به آزمودني ها که به عمد يا به علت کوتاهي رخ دهد، عدم اخذ مجوز از کميته اخلاق، عدم اخذ رضايت آگاهانه از آزمودني ها، نقض محرمانگي و افشاي اسرار شرکت کنندگان.
جعل شامل ساخت، ثبت و انتشار داده يا نتايج يک تحقيق به صورتي که داده يا نتايج مذکور اصلا وجود نداشته است.
تحريف شامل تغيير يا حذف عمدي داده ها، مراحل و روش مطالعه، تجهيزات و مواد مورد استفاده در مطالعه و يافته هاي تحقيق به صورتي که با داده يا يافته‌هاي واقعي متفاوت باشد.
سرقت ادبي نوشته و يا اعتبار شخص ديگر شامل كپي كردن کامل يا بخشي از نوشته، مقاله و يا پروپوزال يک فرد ديگر بدون استناد و ارجاع مناسب به صاحب آن.
نويسنده پنهان شامل حذف نام فرد يا افراد حائز شرايط نويسندگي, از فهرست اسامي نويسندگان در يك نوشته علمي در هنگام انتشار و يا انجام و انتشار نتايج براي ديگران بدون ذکر مشخصات مشارکت کنندگان در نوشته و يا مقاله.
عدم اظهار يا اظهار کذب تعارض منافع شامل عدم اظهار اطلاعات مربوط به بودجه، افراد و يا موسسات حمايت کننده و مرتبط با پژوهش و يا اظهارات غير واقعي در اين ارتباط.
ساير موارد؟؟؟

29. اصول اصلي حفاظت از شاکي، متهم و اعضاي رسيدگي کننده رازداري
صداقت و امانت
انصاف (قسط)
جلوگيري از خسارت
جديت و نظم
اقدام فوري در مواقع ضروري

31. جريمه ها
جريمه هاي ذکر شده در قوانين و مقررات تصريح شده در مقررات انتظامي اعضاي هيات علمي, کارمندان و دانشجويان که از توبيخ شفاهي تا اخراج از دانشگاه و يا موسسه و انفصال دائم از خدمات دولتي
علاو بر موارد فوق هيات رسيدگي مي تواند جريمه هاي زير به تناسب موضوع از مراجع ذيربط در دانشگاه/موسسه تقاضا نمايد
خارج کردن مقاله و مقالاتي که از تحقيقاتي بر اساس تخلف صورت گرفته است
توقف فرد متخلف از ادامه همکاري در پروژه هاي تحقيقاتي با مدت معلوم
نظارت بر فعاليتهاي تحقيقاتي بعدي متخلف با مدت معين
جبران خسارت وارد شده به بيماران, حمايت کننده مالي و امکانات دولتي مطابق قوانين موجود
کم کردن نمره پايان نامه و يا تکرار پايان نامه با موضوع جديد
اعلام عمومي تخلف صورت گرفته توسط فرد در دانشگاه، موسسه و يا مرکز تحقيقاتي

32. جريمه ها جريمه موسسه و مرکز؟؟ نمره منفي در ارزشيابي سالانه
جبران مالي براي خسارت انجام شده
اعلام عمومي
تعويض مسئولين مرکز/مؤسسه
نظارت بر فعاليتهاي بعدي
محدوديتهاي مالي براي مدت معين