2. آشنایی با ابزار و شیوه های جستجو در بانک های اطلاعاتی
تهیه و تنظیم: زرین زرین آبادی

3. سر فصل مطالب: تعریف بانک اطلاعاتی تاریخچه بانک اطلاعاتی
اجزای بانک اطلاعاتی
عناصر بانک اطلاعاتی
کاربران بانک اطلاعاتی
انواع بانک اطلاعاتی
راهبردهای جستجو در بانک های اطلاعاتی
معیارهای ارزیابی بانک اطلاعاتی

4. مقدمه
امروزه، امکان بهره گیری از اطلاعات به کمک فناوریهای رایانه و مدیریت نظامهای اطلاع رسانی، پژوهشگران در تهیه و تدوین برنامه های مطالعاتی و چگونگی انتخاب روشهای بازیابی، دریافت اطلاعات دقیق و در نتیجه تصمیم گیریهای صحیح یاری می دهد. در واقع پژوهشگران می توانند از اطلاعات بسیار ارزشمند ذخیره شده در بانکهای اطلاعاتی تخصصی استفاده کنند.
کتابخانه هاکه محل حضور و ارائه خدمات به پژوهشگران می باشند، به جایگاهی برای کاربرد نوآوریها در فناوری اطلاعات تبدیل شده اندو اکثر آنها از بانکهای اطلاعاتی چند رسانه ای استفاده می کنند. از این رو بکارگیری کتابداران آشنا با دانش جدید و مهارت عملی از اولویت ویژه ای برخوردار شده استتا بتوانند پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی جدید باشند.
بنابراین مروری اجمالی بر موضوع بانکهای اطلاعاتی ضروری بنظر رسید.

5. تاریخچه بانک اطلاعاتی
در اواخر دهه 1960 و اوايل دهه 1970 ايجاد نظام يكپارچه مديريت اطلاعات به‌عنوان هدفي واحد مطرح شد و پايگاه‌هاي اطلاعاتي با اين قصد به‌وجود آمد كه بتواند امكان تركيب پرونده‌هاي جدا از هم، ايجاد ارتباط، مديريت، و استفاده مشترك از داده‌ها را فراهم سازد. در نتيجه، افزونگي اطلاعات تا حدودي كاهش يافت، صحت و يكپارچگي اطلاعات ذخيره شده تا حدي تأمين شد، و امكان دسترسي مستقيم به اطلاعات و بازيابي آن، به‌كمك چند كليد، و گزارش‌گيري ساده نيز فراهم گرديد.
در دهه 1970، به‌سبب تراكم اطلاعات ذخيره شده و ضرورت بازيابي اطلاعات مورد نياز، يكپارچگي اطلاعات و به حداقل رساندن تكرار آن در پايگاه‌هاي اطلاعاتي اهميت بيشتري يافت و موجب شد كه در تهيه برنامه‌هاي كاربردي، روش‌هاي كارآمدتري نسبت به ذخيره و بازيابي اطلاعات ابداع شود و پايگاه‌هاي اطلاعاتي امروزي شكل گيرد.

6. اين پايگاه‌ها دسترسي چند جانبه به اطلاعات، كنترل اطلاعات، سازماندهي مجدد، ارتباط ميان عناصر اطلاعاتي، امنيت اطلاعات، تهيه گزارش‌هاي پيچيده، و تهيه برنامه‌هاي كاربردي مستقل از داده را امكان‌پذير ساخت. از دهه 1980، با توسعه دانش در زمينه‌هاي نظام‌هاي خبره و هوش مصنوعي، تحولي در نظام ذخيره و بازيابي اطلاعات به‌وجود آمد.
پايگاه‌هاي اطلاعاتي با استفاده از نظام خبره، هوش مصنوعي، و زبان طبيعي امكان استنتاج منطقي از داده‌ها را به كاربران مي‌دهند؛ و بدين‌ترتيب، فن‌آوري نوين سبب ايجاد پايگاه‌هاي دانش[Knowledge base]  شده است .
در ايران نيز از سال 1362، تلاش‌هايي به‌منظور ايجاد پايگاه‌هاي اطلاعاتي خودكار آغاز شد. ليكن تا اواخر دهه 60 نتيجه ملموسي حاصل گرديد. مراكز پايگاه‌هاي اطلاعاتي ايران در حال حاضر به‌طور عمده حاصل تلاش‌ها و كوشش‌هايي است كه از سال 1368 آغاز گرديده و تاكنون ادامه داشته است .

7. تعریف بانک اطلاعاتی
بانک اطلاعاتی عبارت است از مجموعه اطلاعات در یک پرونده خاص از یک موجودیت خاص که به صورت منفرد در یک پرونده (فایل) ذخیره، پردازش، نگهداری و بازیابی می شود و بین این مجموعه با دیگر مجموعه ها هیچ ارتباطی وجود ندارد. حال،اگر با استفاده از برنامه های نرم افزاری ویژه مدیریت اطلاعات، بین این مجموعه فایلهای منفرد (بانک اطلاعات) ارتباط برقرار شود، به طوری کاربران و استفاده کنندگان نهایی بتوانند به آسانی تمام اطلاعات این مجموعه ها را جستجو کرده و از آنها استفاده کنند، پایگاه اطلاعاتی خواهیم داشت.

8. پایگاه اطلاعات عبارت است از نظامی برای ذخیره، پردازش و دستیابی به مقادیر فراوان اطلاعات که ممکن است توسط چند برنامه کاربردی مورد استفاده قرار گیرد. یک نظام اطلاعات کامل، از اطلاعات و نرم افزارهایی تشکیل شده است که ذخیره، پردازش و دسترسی به این اطلاعات را ممکن می سازد(استوک، 1983).
با توجه به تعریف در عمل و معنا تفاوت چندانی میان بانک اطلاعاتی و پایگاه اطلاعاتی وجود ندارد

9. اجزای بانک اطلاعاتی
محيط پايگاه اطلاعاتي از اجزائي چون داده‌ها، سخت‌افزار، نرم‌افزار، و كاربران تشكيل شده است.
هر پايگاه اطلاعاتي مجموعه‌اي از داده‌هاست كه به‌صورت يكپارچه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. داده‌هاي هر پايگاه ميان كاربران مختلف به اشتراك گذاشته مي‌شود و از داده واحدي ممكن است براي مقاصد مختلف استفاده گردد.

10. اجزای بانک اطلاعاتی
از سوي ديگر، پايگاه اطلاعاتي براي استقرار و اجرا نياز به تجهيزات سخت‌افزاري نظير دستگاه‌هاي ذخيره‌سازي، پردازش‌گرها[Processors] ، و سخت‌افزارهاي ارتباطي[Communication hardware]  دارد.
در ضمن، هر پايگاه اطلاعاتي داراي لايه‌اي نرم‌افزاري به نام "نظام مديريت پايگاه اطلاعاتي"[Database Management System (DBMS)]  است كه ارتباط ميان استفاده‌كنندگان و اطلاعات ذخيره شده بر روي دستگاه‌ها را برقرار مي‌سازد. از طريق اين نرم‌افزار مي‌توان به اطلاعات پايگاه دست يافت.

11. كاربران پايگاه‌هاي اطلاعاتي
کاربران پایگاه اطلاعاتی را سه گروه تشکیل می دهند:
 1) برنامه‌سازان كاربردي[Application programmer]  كه پايگاه اطلاعاتي را طراحي مي‌كنند و، با استفاده از داده‌هاي موجود در پايگاه، آن را توسعه مي‌دهند و برنامه‌هاي جديدي را تهيه مي‌كنند؛ 
2) استفاده‌كنندگان نهايي كه با استفاده از پايگاه‌ها مي‌توانند به اطلاعات مورد نياز دست يابند و از آنها استفاده كنند؛
 3) مديران پايگاه داده‌ها كه كار كنترل پايگاه اطلاعاتي را برعهده داشته و معمولا از توان بالايي براي تجزيه و تحليل نيازها و تصميم‌گيري در مورد روش ذخيره، دسترسي، بازيابي، و كنترل اطلاعات برخوردارند .

12. واژگان داده‌ها[Data dictionary] ، نوع داده‌ها،
عناصر پايگاه اطلاعاتي
عناصر پایگاه اطلاعاتی عبارت است از:
واژگان داده‌ها[Data dictionary] ،
نوع داده‌ها،
دامنه داده‌ها[Data domain]،
حوزه داده‌ها (فيلد)،
پيشينه (ركورد)ها،
رابطه‌ها[Relations] ،
نمايه‌ها

13. عناصر پايگاه اطلاعاتي
واژگان داده‌ها مجموعه‌اي مرتب از پرونده‌ها، نمايه‌ها، نگاره‌ها، و اقلام اطلاعاتي برنامه كاربردي است كه براي برنامه‌نويس سرعت و سهولت زيادي را در نوشتن برنامه‌هاي پايگاه اطلاعاتي ايجاد مي‌كند .
نوع داده‌هاي هر حوزه (فيلد) نيز مشخص و تعريف مي‌شود تا برنامه كاربردي بتواند آنها را در هر زمان و به هر شكل پردازش و بازيابي كند. متداول‌ترين نوع داده‌ها شامل داده‌هاي مربوط به متن، عدد، تاريخ، تصوير، و يادداشت است.

14. عناصر پايگاه اطلاعاتي
دامنه داده ها داده‌هاي متن از حروف، اعداد، و نشانه‌ها تشكيل شده است. داده عددي شامل اعداد صحيح، حقيقي، و اعشاري است. داده تاريخ به‌گونه‌اي ذخيره مي‌شود كه برنامه كاربردي بتواند آن را تشخيص دهد. داده يادداشت براي ذخيره متن‌هاي طولاني مانند چكيده‌ها يا مقالات به‌كار مي‌رود.
حوزه‌ داده ها فضاهايي هستند كه داده‌هاي ذخيره شده در پايگاه اطلاعاتي را در خود جاي مي‌دهند. نام، نوع، و اندازه هر حوزه (فيلد) در پايگاه اطلاعاتي تعريف مي‌شود و براي هر حوزه عنواني متناسب با محتواي آن انتخاب مي‌گردد. افزونگي در حوزه‌ها وجود ندارد، مگر براي حوزه‌هايي كه، به عنوان كليد، ارتباط ميان پيشينه‌ها (ركورد) را فراهم مي‌سازند.

15. عناصر پايگاه اطلاعاتي
پيشينه‌ها مجموعه‌اي از حوزه‌ها هستند كه درباره موضوعي خاص در ارتباطي منطقي قرار مي‌گيرند.
رابطه‌ها در پايگاه‌هاي اطلاعاتي اين امكان را فراهم مي‌كنند كه پيشينه‌ها به‌گونه‌اي مورد نياز سازماندهي شوند. به‌طور مثال، پيشينه اطلاعات كتابشناختي مدارك، كه در فرايند فهرست‌نويسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، با استفاده از رابطه مي‌تواند در كارهاي امانت يا سفارش مورد استفاده قرار گيرد.
نمايه‌ها (شاخص‌ها) در پايگاه‌هاي اطلاعاتي عامل مهمي در ذخيره اطلاعات حوزه‌ها هستند و با وجود آنها براي بازيابي اطلاعات خاص نيازي به پيمايش سراسر پايگاه نيست، در نتيجه اطلاعات با سرعت بيشتري بازيابي مي‌شود.

16. انواع پايگاه اطلاعاتي
جان كانوي (1989) پايگاه‌هاي اطلاعاتي را به دو دسته «پايگاه‌هاي مرجع» و « پايگاه‌هاي منبع» تقسيم مي‌كند كه هر كدام شامل پايگاه‌هاي اطلاعاتي با مشخصات و ويژگي‌هاي خاص خود هستند.
پايگاههای اطلاعاتي مرجع Reference database: پايگاه‌هايي هستند با اطلاعات محدود كه استفاده كننده با دريافت اين اطلاعات به منابع ديگري براي دريافت اطلاعات كامل مراجعه مي‌كند و در واقع مثل منابع ردیف دوم عمل می کند.. انواع پايگاه‌هاي اطلاعاتي مرجع عبارتند از: پايگاه اطلاعاتي كتابشناختي،‌ پايگاه اطلاعاتي ارجاعي.

17. انواع پايگاه اطلاعاتي
پايگاههای اطلاعاتي منبع  Source database: پايگاه‌هايي هستند كه اطلاعات كامل منبع معرفي شده را ارائه مي‌دهند و استفاده كننده با مراجعه به اين پايگاه‌ها به طور مستقيم به اطلاعات مورد نظر خود دست مي‌يابد. پايگاه اطلاعاتي منبع عبارتند از: پايگاه اطلاعاتي عددي/ آماري، پايگاه اطلاعاتي متني/ آماري، پايگاه اطلاعاتي خواص شيميايي، پايگاه اطلاعاتي تصويري، پايگاه اطلاعاتي تمام متن،‌ پايگاه اطلاعاتي چند رسانه‌اي.

18. پايگاههای اطلاعاتي مرجع
پايگاه اطلاعاتي كتابشناختي Bibliographic databases. اين نوع پايگاه ارائه دهنده انواع گوناگون انتشارات بوده واطلاعات مربوط به آنها شامل عنوان، نام نويسنده(ها)، ناشر، تاريخ نشر، احتمالا ويژگي‌هاي فيزيكي (به‌طور مثال، شماره صفحات)، و كليدواژه‌هايي از موضوع اثر است. روشن‌ترين مثال از اين نوع، پايگاه‌هاي اطلاعاتي فهرست كتاب‌هاي يك كتابخانه يا پايگاه اطلاعاتي مقالات نشريات علمي يا عمومي است. اين نكته قابل توجه است كه پايگاه اطلاعاتي كتابشناختي ارائه دهنده متن اصلي اثر نبوده و فقط اطلاعات توصيفي را دربر مي‌گيرد. مانند پایگاه اطلاعاتی Scopuse

19. بانک اطلاعاتي Scopuse
بانک اطلاعاتي Scopuse بزرگترين بانک استنادي و چکيده نويسي جهان است که توسط Elsevier ناشر هلندي science directراه اندازي شده در واقع یکی از رقيبان پايگاه استنادي موسسه اطلاعات علمی (آی اس آی) آمريکا مي باشد. اين پايگاه ابزار خوبي براي پژوهشگران در حوزه هاي مختلف است که نه تنها اطلاعات مقالات و چکيده آنها بلکه ميزان استنادات آنها را نيز بيان مي کند. به عبارت ديگر علاوه بر جستجو و دسترسي به مقالات معتبر مي توان فعال ترين نويسنده، سازمان، مراکز تحقيقاتي و مجلات هسته را در حوزه موضوعي خاص تعيين و رتبه بندي کرد

20. جهت ورود به پایگاه اطلاعتی scopus ابتدا وارد سایت کتابخانه مرکزی به آدرس شده و این پایگاه را انتخاب می کنیم.

21. بانک اطلاعاتي Scopuse
در این پایگاه امکان می توان بر اساس چهار قسمت جستجو را انجام داد
1-Document Search
2- Author Search
Affiliation Search-3
Advance Search-4

22. Document Search
Author Search
Affiliation Search
Advance Search

23. Document Search در این بخش می توان از عملگرهای بولی و جستجوی عبارتی استفاده کرد، در قسمت Limit to می توان جستجو را از نظر نوع مدرک، محدوده زمانی و حیطه موضوعی محدودکرد

24. Author Search در این بخش می توان از نام خانوادگی، نام و حتی سازمانی که نویسنده به آن وابستگی علمی(Affiliation) دارد استفاده کرد. از قسمت Limit to نیز می توان جهت محدود کردن حیطه موضوعی که نویسنده در آن فعالیت می کند بهره برد. در این قسمت search history می تواند تا 50 جستجوی قبلی را ذخیره کرده و به ما نمایش دهد.

25. Affiliation Search از این بخش می توان نام دانشگاهها و موسسات علمی که نویسندگان وابستگی به آنها دارند و میزان مقالات علمی آنها را جستجو کرد .

26. با انتخاب دانشگاه اصفهان در آدرس بار این بخش نتایج جستجو را می توان مشاهده کرد. درقسمت Refine Result می توان جستجو را به کمک Limit to محدود کرد و یا با استفاده از Exclude از فرمت ((بجز)) دامنه جستجو را محدود کرد. اطلاعاتی در مورد تعداد مدارک هر سازمان، شهر و کشور آن را در این قسمت می توان بدست آورد.

27. با کلیک بر روی سازمان مورد نظر می توان به مقالات منتشر شده از آن سازمان ، نویسندگان، سال انتشار و میزان استنادات به هر مقاله را مشاهده کرد. در قسمت Search within result می توان در بین نتایج هم جستجوی جدیدی انجام داد.

28. Advance Search می توان با کمک کدهای مشخص جستجو را انجام داد
Advance Search می توان با کمک کدهای مشخص جستجو را انجام داد . در این قسمت از نام سازمان برای نمونه استفاده شده است. به کمک آیکون Add Author name or Affiliation نیز می توان آیکون Author search را از همین قسمت باز کرد.

29. پايگاه اطلاعاتي ارجاعي Database referring to other physical objects
این نوع پایگاههای اطلاعاتی در واقع مانند منابع ردیف دوم عمل می کنند و بانکهای اطلاعاتی ارجاعی مانند: بانک علایم تجاری راهنمای تلفن اشخاص

30. پايگاههای اطلاعاتي منبع Source database
پايگاه  اطلاعاتي تمام متن Full-text databases.
اين پايگاه شامل متن كامل منابع - نه فقط مشخصات ظاهري آنها است. متن كامل مقالات روزنامه‌ها و نشريات، قوانين، گزارش‌هاي فني شركت‌ها، پيام‌هاي گروه‌هاي مباحثه در اينترنت، و مكاتبات سازمان‌ها نمونه‌هايي از اين‌گونه پايگاه‌ها هستند.مثل MD Consult

31. بانک اطلاعاتی MD Consult
ناشر آن پایگاه اطلاعاتی Elsevier است و مجلاتی را در آن گردآوری کرده که در science direct موجود نمی باشد.

32. جهت ورود به پایگاه اطلاعتی MD Consult ابتدا وارد سایت کتابخانه مرکزی به آدرس شده و این پایگاه را انتخاب می کنیم.

33. در این پایگاه امکانات جستجو کتاب مجله تصویر اموزش بیماران اخبار جدید علمی و راهنما جهت یاری رساندن به پزشکان وجود دارد. در صفحه نخست ورود هم می توان با استفاده از بخش search به جستجو پرداخت ویا اینکه در هر بخش به صورت مجزا وارد شد .

34. BOOK
با وجود متن كامل بيش از 125 كتاب مرجع پزشكي، كاربران قادر خواهند بود تا بـه طـور همزمـان در كـل مجموعه جهت رسيدن به اطلاعات مورد نياز خود به جستجو بپردازند .براي جستجو در قسمت كتاب ها در صفحه اصلي عبارت Books را كليك كـرده فهرست الفبـايي كتاب هـا بـا مشخصات كامل كتابشناسي ظاهر مي گردد .
در فهرست الفبايي، جستجو را ادامه و كتاب مورد نظر را پيدا و انتخاب مـي كنـيم .بـا كليـك كـردن بـر روي عنوان كتاب مشخصات كامل كتاب ظاهر مي گردد .
پس از ورود به هر بخش در قسمت فوقانی قسمتی جهت جستجو مانند صفحه اصلی با پیش فرض همان بخش وجود دارد و در این بانک می توان کتابها را به دو صورت الفبایی و موضوعی جستجو کرد .

36. پس از کلیک بر روی عنوان کتاب مورد نظر می توان یک توضیح مختصر نمایه و محتویات کتاب و تصویر روی جلد ان را مشاهده کرد. با کلیک برروی هر قسمت در محتویات کتاب وارد همان بخش از کتاب می شویم.

37. در بخش موضوعی می توان موضوع مورد نظر را انتخاب کرد.
لللاا

38. پس از انتخاب cardiology می توان عنوان مورد نظر را انتخاب و بر روی ان کلیک کرد.

39. با کلیک بر روی ان اطلاعات مشابه قسمت قبل را می توان بدست اورد.

40. در قسمت فوقانی عنوان Cancer را تایپ کرده و می توان عناوین کتب در این زمینه را مشاهده کرد. در این بخش بوسیله Refine your search می توان دامنه جستجو را در حیطه موضوعهای بیان شده محدود کرد.

41. JOURNAL
نه تنها چكيده ها، بلكه تمام متن مقالات از طريق موتور جستجوي قدرتمند Medline كه شامل محتـوي كامل مقالات بيش از 80 مجله پزشكي و مجلات Clinics of North America مـي باشـد، ارائـه مـي گردد . اين موتور جستجو همچنين چكيده هـاي اسـناد پزشـكي را از طريـق Cochrane Database of Systematic Reviews در اختيار كاربران قرار مي دهد. براي استفاده از مجلات در صفحه اصلي عبارت Journals را كليك مي كنيم . صفحه زير ظاهر مي شود .
در قسمت فوقانی بخشی جهت جستجوی مستقیم مجلات وجود داردکه شامل سال نشر جلد عنوان مجله نوع مقاله نویسنده و ... می شود همچنین در قسمت پایین می توان مجلات را بر اساس یک لیست الفبایی انتخاب کرد. در قسمت What’s New in Journals می توابه به آخرین اطلاعات مربوط به جدیدترین مقالات منتشر شده از لیست مجلات این بانک دسترسی پیدا کرد

44. جستجو بر اساس لیست الفبایی می باشد
جستجو بر اساس لیست الفبایی می باشد. در بخش In This Week’s Journal می توان به جکیده و خلاصه آخرین مقالات برتر دسترسی پیدا کرد.

47. بانک اطلاعاتی خواص ( شیمیایی )
بانک  اطلاعاتی خواص ( شیمیایی )
این بانکها حاوی اطلاعاتی در زمینه های موضوعی خواص فیزیکی شیمیایی و فنی مواد و ترکیبات هستند. مانند بخش دارویی در بانک MD Consult
Drug بانك اطلاعاتي داروئي بسيار جامعي است؛ شامل اطلاعات تصويب شده بيش از دارو كه از سويFDA (Food and Drug Administration) در اختيار كاربران قرار مي گيرد .داروها بر حسب نامgeneric يا نام تجاري، كلاس درماني يا داروئي يا موارد موثر دارو در اين بانك تقسيم بندي شده اند.
جهت دسترسی به این قسمت می توان وارد سایت کتابخانه مرکزی شده و از زیر مجموعه Drug Information آن را انتخاب کرد. و یا اینکه از سایت خود MD Consult وارد بخش Drug شده و به اطلاعات دسترسی پیدا کرد.

49. این بخش شامل 4 قسمت می شود : 1-Druds. 2-Indication 3-Contraindication
این بخش شامل 4 قسمت می شود : 1-Druds Indication 3-Contraindication 4- Adverse Reactions

50. در بخش Drug می توان در قسمت فوقانی نام دارو و یا بیماری مورد نظر را را تایپ کرده و بخش مورد نظر را انتخاب کرد. در قسمت Safety Notices می توان داروهای دارای بروشور و 3 نوع از جدیدیترین آنها را مشاهده کرد. در قسمت FDA Approvals داروهایی را که از سازمان بهداشت و درمان تاییدیه دارند و 3 نوع از جدیدترین آنها را می توان مشاهده کرد.

51. در این قسمت می توان بر اساس الفبایی نام دارو جستجو را انجام داد

52. با کلیک بر رو ی نام دارو می توان کلیه مشخصات دارو و اشکال مختلف آن را مشاهده کرد.

53. با کلیک بر روی شکل دارو می توان سایر اشکال دارو را مشاهده کرد.

54. Indication : در این قسمت فهرست الفبایی از نام بیماریها و داروهای قابل تجویز برای آنها را می توان مشاهده کرد.

57. Contraindication: در این بخش می توان نام بیماریها را بر اساس لیست الفبایی جستجو کرده و داروهایی را که برای آنها منع مصرف دارد را مشاهده نمود.

58. Adverse Reactions: در این بخش می توان فهرست الفبایی نام بیماریها و مواد آلرژی زا بودن داروهای مربوط به آن را مشاهده کرد.

59. بانک اطلاعاتي تصوير Image database اين پايگاه شبيه پايگاه اطلاعاتي كتابشناختي است، با اين تفاوت كه اطلاعات موجود در آن توصيف‌كننده تصاوير است، مانند نقاشي‌هاي موجود در يك گالري هنر، عكس‌ها، يا منابع ويژه‌اي چون تصاوير پرتونگاري. داده‌ها فقط نشان‌دهنده خطوط ظاهري تصوير نبوده و ممكن است توصيف‌كننده مفهوم آن نيز باشند؛ به‌طور مثال، اطلاعاتي از قبيل مكاني كه عكس در آن گرفته شده يا نقاشي ترسيم شده يا اطلاعاتي در مورد رنگ و بافت نقاشي را نيز شامل مي‌شود. مانند بانک اطلاعاتی  Primal Pictures Interactive Anatomy
برای ورود به این پایگاه اطلاعاتی در صفحه کتابخانه مرکزی از زیر مجموعه Medical Image می توان بر روی آن کلیک کرده و وارد بانک اطلاعاتی شد.

63. اطلاعاتي عددي و آماري [Numeric and statistical database]
اين پايگاه عمدتآ شامل اطلاعات عددي است و آمار گوناگوني مانند اسناد فروش يا داده‌هاي علمي همچون خواص فيزيكي مواد را دربر مي‌گيرد. مانند بانک اطلاعاتی آمار، بیمه، اقتصاد
بانک  اطلاعاتی متنی آماری
شامل اطلاعات مرکب از آمار و نوشته (متن) هستند. این بانکها علاوه بر ارقام و آمار نوشته های نیز برای توضیحات بیشتر و یا ارائه اطلاعات دقیقتر درباره مطلب مورد کاوش می دهند.
بعضي از صفحات خانگي[Home page]  موجود در اينترنت را مي‌توان نمونه‌اي از بانک‌هاي اطلاعاتي متنی آماری به‌شمار آورد. بانک‌هاي اطلاعاتي متنی آماری شامل نكات اصلي متن (حاوي اطلاعات آماري و تصاوير متن) هستند، به همين سبب مي‌توان آنها را جزو گروه بانک‌هاي اطلاعاتي تمام متن نيز برشمرد. بانک‌هاي اطلاعاتي متنی آماری غالبآ به شكل الكترونيكي اسناد چاپي اشاره مي‌كند.

64. بانک اطلاعاتي چند رسانه ای [Multimedia database] به زبان ساده ترکیبی از متن صوت و تصویر فیلم و گرافیک  یا به شکل فرامتن است. ( فرامتن اصطلاحی است برای شکلی از ارائه که در آن متن و تصویر و صوت و حرکت در یک شبکه غیر ترتیبی و پیچیده باهم ارتباط می یابند و کاربر می تواند عناوین مرتبط را بدون در نظر گرفتن ترتیب آنها مرور نماید.) مانند بانک اطلاعاتی MD Consult
این بانک اطلاعاتی از متن، تصویر، راهنما و ... تشکیل شده است. از این رو می توان آن را یک بانک اطلاعاتی چند رسانه ای دانست. در اینجا به توضیح بخش تصویر این بانک اطلاعاتی می پردازیم.

65.   Images : دسترسي به بيش از 50 هزار تصوير از معروفترين كتب پزشكي موجود در سايت MD Consult در اين بخش ميسر مي باشد .اين تصاوير شامل :عكس، جدول، نمودارو ... مي باشد .در صفحه اصلي عبارت Images را انتخاب و وارد صفحه مي شويم.

66. در این قسمت هم مانند سایر بخشها در قسمت فوقانی می توان یک جستجوی سریع از تصاویر را انجام داد. در قسمت for جستجو را انجام و تصاوير مربوط به آن را دريافت مي نمائيم. واژه Leukemia را وارد مي نمائيم نتیجه به صورت زیر می باشد :  

67. در بالاي تصاوير عبارت Compare(up to 4 image) مشاهده مي شود
در بالاي تصاوير عبارت Compare(up to 4 image) مشاهده مي شود .اين بدين معناست كه ميتوان 4 تصوير را انتخاب و با هم مقايسه كرد .با كليك كردن بر روي مربع كوچك كنار تصاوير آنها انتخاب ميگردند . براي بازگشت به حالت قبل بر روي عنوان Clear Selections كليك نمائيد. با كليك بر روي هر يك از تصاوير، امكان مشاهده تصوير در اندازه بزرگ به همراه اطلاعات كامل و نيز اتصال به کتاب مورد نظر میسر است.

69. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
جستجوی کلیدواژه ای و کنترل واژگانی
جستجوی عبارت (Phrase search)
جستجوی ساده و پیشرفته
جستجوی میدانی
کوتاه سازی Trunction
عملگرهای بولی و همجواری

70. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
جستجوی کلیدواژه ای و کنترل واژگانی
در بسیاری از بانکهای اطلاعاتی و وب سایتها با استفاده از کلیدواژه می توان به جستجو و بازیابی منابع پرداخت. هنگام استفاده از این شیوه جستجوگر بایستی عبارت جستجو را به دقت تحلیل کند تا مفاهیم کلیدی موجود در عبارت را تعیین کند. تعیین مفاهیم کلیدی و تعیین دقیق مترادف ها و واژه های اعم و اخص برای ارائه مفاهیم به بانک اطلاعاتی مهمترین وظیفه جستجوگر است. بهتر است جستجو را با واژه های اخص آغاز کرد. هر چه واژه اخص تر باشد نتایج جستجو مرتبط تر خواهد بود. به خاطر داشته باشید که شما معمولا در جستجوی مفهومی خاص هستید نه صرفا یک واژه. مثلا واژه سرطان را به دو صورت Cancer و Neuplasm می توان جستجو کرد ولی نکته مهم در اینجا است که واژه Neuplasm برای بانکها واژه شناخته شده می باشد.
مثلا به دنبال مقالاتی در مورد تومورهای گردن هستیم بهتر است بجای جستجوی واژه گردن (Neck) از تومورهای گردن استفاده کرده تا نتایج جستجو اخص تر شود.

71. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
جستجوی عبارت (Phrase search)
علاوه بر کلیدواژه بسیاری از بانکهای اطلاعاتی پذیرای عبارات جستجو می باشند. با این قابلیت می توان به جستجوی عبارت که متشکل از چند کلمه از پیش همارا است، پرداخت. اگر می خواهید عبارتی را عینا جستجو کنید که شامل چندین واژه باشد، ابتدا و انتهای عبارت خود را با استفاده از علامت گیومه که اصطلاحا Exact phrase opratorخوانده می شود محصور کنید.
به طور مثال در مورد بیماریهای دوران سالخوردگی مطالبی را نیاز داریم برای کسب نتایج جستجوی بهتر می توان ”بیماریهای سالخورگی“ را به صورت عبارت جستجو کرد و بدین صورت نتایج اخص تری بدست آورد.

72. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
جستجوی ساده و پیشرفته
به طور معمول اکثر بانکهای اطلاعاتی دو شیوه را برای جستجوی اطلاعات در اختیار قرار می دهند:
1- جستجوی ساده Simple Search
2-جستجوی پیشرفته Power Search, Advance search, Advance Query
درغالب بانکهای اطلاعاتی ابتدا صفحه جستجوی ساده در اختیار کاربر قرار می گیرد. در این صفحه می توان کلمه و یا عبارت مورد جستجو را تایپ و با زدن کلید Enter یا اشاره موشواره روی Search یا Go نتایج مورد نظر را پس از جستجو ملاحظه کنید. این شیوه اغلب با بازیافت زیاد و دقت کم همراه است.
در شیوه دوم یعنی جستجوی پیشرفته امکانات متنوعی نظیر انواع عملگرهای منطقی برای ترکیب واژه های جستجو، راهبردهای مختلف جستجو و محدودگرهایی مانند زبانی، زمانی، مکانی، شکلی و موضوعی در اختیار جستجوگران قرار می گیرد. با استفاده از این امکانات جستجوگر می تواند منابع مرتبط تری را بازیابی کند.

73. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
جستجوی میدانی
بسیاری از بانکهای اطلاعاتی به کاربران اجازه می دهند که هنگام جستجو از محدودگرهای مکانی، زمانی، موضوعی (طبقه ای)، شکلی و زبانی استفاده کنند.لازم به ذکر است محدود کردن جستجو به یک حوزه جغرافیایی به عنوان یک راهبرد مفید قلمداد شده است.
مانند Limit to در بانک اطلاعاتی اسکوپوس که در آن محدودهای زمانی، موضوعی را دارد.

74. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
کوتاه سازی Trunction
کوتاه سازی انتهای واژه های مورد جستجو یکی از روشهایی است که برای گسترده تر کردن جستجو مورد استفاده قرار می گیرد. از این شیوه برا مدنظر قرار دادن صورتهای جمع و مفرد واژه ها یا واژه هایی که در بخش پایانی متفاوت هستند، استفاده می شوند.
معمول ترین علائم کوتاه سازی عبارتند از *، ؟، #، $، !، +
به عنوان مثال وقتی واژه child را با یکی از علائم کوتاه سازی بزنیم واژه های children, childlike, childlish نیز بازیابی می شود.

75. راههای جستجو در بانکهای اطلاعاتی
عملگرهای بولی و همجواری
مدل بولی نقشی اساسی در توسعه برنامه های جستجو در پایگاه های پیوسته و نظام مدیریت پایگاه اطلاعاتی یعنی برنامه های نرم افزاری مورد استفاده در ایجاد و پشتیبانی فایل ها ایفا کرده است.
عملگرهای بولی (Boolean operator)عبارتند از: NOT, OR, And.
AND ضرب منطقی است و جستجو را محدود و اخص می سازد و اشتراک مفاهیم را می رساند.
OR جمع منطقی است و موجب گسترش جستجو گردیده و اجتماع مفاهیم را می رساند.
NOT تفریق منطقی است که برای مستثنی کردن و حذف مفهومی خاص بکار می رود.
عملگر XOR(خور) نیز همانند عملگر OR عمل می کند، با این تفاوت که اگر دو کلیدواژه ترکیب شده در یک رکورد حاضر باشند بازیابی نخواهد شد و فقط مدارکی بازیابی می شوند که یکی از دو واژه را

76. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی  
گریر و همکارانش (1999) معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی را به دو گروه معیارهای ارزیابی درونی و بیرونی تقسیم کرده اند.
معیارهای بیرونی: معیارهای بیرونی به چه کسی؟ و کجا؟ پاسخ می دهند.
معیارهای درونی: به کارگیری دانش شخصی به منظور ارزیابی محتوا و صحت اطلاعات است.

77. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
بر  اساس مطالعات کتابخانه دانشگاه ایالتی کلورادو معیارهای درونی و بیرونی ارزیابی بانکهای اطلاعاتی را می توان چنین بیان کرد:
1-هدف: بانک اطلاعاتی به چه منظوری ایجاد شده است؟ آیا هدف بانک اطلاعاتی ذکر شده است؟ بانک اطلاعاتی تصویری، اطلاعاتی، تمام متن، چند رسانه ای و ... هر کدام هدفهای ویژه ای را مد نظر دارند.
2-مسئول/مالک : بانک اطلاعاتی متعلق به چه سازمان یا خدمتگزار اینترنتی است؟

78. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
3- ساختار: آیا صفحه از طرح و ساختار مناسبی برخوردار است؟ آیا کاربر می تواند بانک اطلاعاتی را به راحتی مورد جستجو قرارداده و به اطلاعات مورد نیاز دست یابد؟ از نظر کاربرپسندی، وجود اطلاعات کمکی و شیوه های جستجو چگونه است؟
4-محتوا: صحت و درستی محتوای اطلاعاتی بانک اطلاعاتی تا چه اندازه قابل اعتماد است؟ آیا صفحه از لحاظ نوشتاری مناسب است؟ آیا اطلاعات فاقد اشتباهات دستوری، چاپی و املایی است؟ آیا صفحه اصلی سایت به سایر وب سایتهای مربوط پیوند برقرار شده است؟ آیا پیوندها مناسب اند؟

79. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
5-عدم سوگیری: آیا سوگیری سازمان به وضوح مشخص است؟ در برخی بانک اطلاعاتی سوگیری، اطلاعات بانک اطلاعاتی را هم تحت تاثیر قرار داده است. آیا تبلیغاتی که در صفحات بانکهای اطلاعاتی وجود دارد، به وضوح از محتوای اطلاعات بانک اطلاعاتی قابل تفکیک است؟
6- تاریخ تولید/روزآمد بودن: صفحه چه زمانی تولید شده است؟ آیا آخرین تاریخ روزآمد شدنذکر شده است؟ صفحه چند وقت یکبار روزآمد می شود؟
7-مفید بودن: آیا بانک اطلاعاتی ، با جدیدترین و تازه ترین تحقیقات و اطلاعات مرتبط است؟

80. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
8-اعتبار پدید آورنده: چه شخصی یا سازمانی مسئول بانک اطلاعاتی است؟ آیا پدیدآورنده یا مسئول سایت، در این حوزه متخصص یا صاحب نظر است؟
9-مخاطب: بانک اطلاعاتی برای چه کسانی طراحی شده است؟
10-گستره: آیا مشخص است که بانک اطلاعاتی چه حوزه های موضوعی را تحت پوشش دارد؟ آیا بانک اطلاعاتی به موضوع نگاهی کلی دارد یا اینکه به جزییات موضوع نیز پرداخته است؟

81. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
11-تصویر: آیا تصویرها واضح، روشن و مرتبط به نظر میرسند؟ آیا به درک بهتر محتوا کمک می کند؟
12-امنیت: آیا نظام ایمنی خاصی در هنگام لزوم بکار رفته است؟
13-دسترسی: نحوه دسترسی به اطلاعات چگونه است؟ مستقیم و رایگان، ثبت مشخصات و دریافت گذرواژه، دسترسی آزمایشی و رایگان برای مدتی محدود، یا دسترسی غیر رایگان و پرداخت حق اشتراک.

82. معیارهای ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
معیارهای  ارزیابی بانکهای اطلاعاتی
14-زبان: بانک اطلاعاتی با چه زبانهایی به اشاعه اطلاعات می پردازد؟ یک زبانه، دو زبانه و یا چند زبانه؟
15- عملگرهاي بولي و همجواري: در اين مورد،‌ وجود گزينه‌هايي جهت انتخاب و يا امكان تايپ آنها،‌ توانايي انجام جستجوهاي عبارتي به صورت خودكار و قابليت كاربرد عملگرهاي همجواري براي خاص تر كردن ارتباط بين واژه‌هاي جستجو داراي اهميت است.

83. ارزیابی بانک اطلاعاتی Iran Medex

84. با یک نگاه اجمالی متوجه می شویم بانک اطلاعاتی دوزبانه بوده و زبان انگلیسی را هم پشتیبانی می کند.
به بانکهای اطلاعاتی مفید و تخصصی هم لینک داده شده است.
محدوده زمانی را هم که پوشش می دهد بین سالهای می باشد که در انتهای صفحه نوشته شده است.
محدوده مقالات تمام متن و چکیده و تعداد مجلاتی را که پشتیبانی می کند مشخص کرده است.
از جستجوی ساده و پیشرفته می توان جهت جستجوی مقالات استفاده کرد.

85. یک لیست الفبایی از نام مجلاتی را که پشتیبانی می کند را ارائه می دهد.
یک قسمت هم جهت تماس با مسئولین بانک اطلاعاتی را دارد.
توسط Health Researchers R&D Institute مورد حمایت قرار می گیرد.
اطلاعات آن جدید می باشد و از این نظر مفید و سودمند است.
از عنوان آن هم می توان به گستره و حیطه موضوعی آن که در پزشکی و زیر مجموعه های آن و در نهایت مخاطبان بانک اطلاعاتی پی برد.
با توجه به جستجوی پیشرفته می توان از عملگرهای بولی بهره برد. که مثال میکروب و ایمنی را می توان جستجو کرد.

89. نکات رعایت نشده در بانک اطلاعاتی Iran Medex
از تصاویر استفاد نکرده است
تبلیغاتی در بانک اطلاعاتی نداده است. به عنوان مثال هیچگونه توضیحی در مورد موضوعات جدید و مقالات برتر در آن موضوعات داده نشده است.
تاریخ به روز رسانی آن مشخص نشده است

90. معیارهای انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
معیارهای  انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها  
1ـ روش تحويل اطلاعات
2- قيمت‌گذاري
3- كارايي
4- شرايط كتابخانه
5- مسايل سخت‌افزاري

91. معیارهای انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
معیارهای  انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
روش تحويل اطلاعات: تعاريف از روش تحويل اطلاعات متفاوت است. ممكن است پايگاه اطلاعاتي فقط داراي شبكه داخلي باشد يا ممكن است به اينترنت متصل باشد.

92. معیارهای انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
معیارهای  انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
قيمت‌گذاري: قيمت‌گذاري ميان فروشندگان مختلف يك پايگاه اطلاعاتي متفاوت است. برخي از فروشندگان قيمت‌ اشتراك را براي مجموعه‌اي از پايگاه‌ها كه با هم ارائه مي‌شود پيشنهاد مي‌كنند. موارد زير در قيمت‌گذاري حائز اهميت است:
ـ مشترك شدن با پايگاه اطلاعاتي مورد نظر هم به شكل چاپي و هم به شكل الكترونيكي.
ـ داشتن هزينه‌هاي اضافي براي برون دادهاي مورد نياز از قبيل چاپ يا انتقال داده‌ها.
ـ معيارهاي اعطاء مجوز يا توافق‌هاي تعاوني.
ـ پاسخ‌دهي مناسب براي خدمات پس از فروش مانند نگهداري (تعمير) و رفع مشكلات مربوط به پايگاه.

93. معیارهای انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
معیارهای  انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
كارايي: كارايي موضوع ديگري است كه هنگام انتخاب پايگاه اطلاعاتي بايد مورد توجه واقع شود. پايگاه‌هاي اطلاعاتي معمولاً سطوح گوناگوني از عملكردها را،‌ از ويژگي‌هاي پايه تا ويژگي‌هاي پيشرفته،‌ در بر مي‌گيرند. اين ويژگي‌ها براي كارگزاران مختلف  متفاوت است. كتابخانه‌ها قبل از خريد پايگاه‌هاي اطلاعاتي بايد ويژگي‌هاي مورد نياز و ضروري جهت پياده‌سازي در پايگاه‌هاي اطلاعاتي را تعيين كنند.

94. معیارهای انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
معیارهای  انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
شرايط كتابخانه: شرايط كتابخانه‌ها در تحويل منابع اطلاعاتي داراي اهميت بسياري است، برخي از اين شرايط عبارتند از:
ـ شبكه‌هاي مورد استفاده قابل اطمينان باشند.
ـ شبكه‌هاي مورد نظر از سرعت كافي برخوردار باشند.
ـ كارگزاران شبكه‌ها بايد براي به حداقل رساندن مدت زمان قطع شدن شبكه‌ها، تلاش كنند.
ـ كارگزاران بايد خدمات پس از فروشي از قبيل نصب،‌ نگهداري، تعمير و ….پايگاه‌هاي اطلاعاتي را براي مشتريان خود فراهم نمايند.

95. معیارهای انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
معیارهای  انتخاب پایگاه اطلاعاتی از نگاه کتابخانه ها
مسايل سخت‌افزاري: در مورد مسايل سخت‌افزاري توجه به موارد زير ضروري است:
ـ يك سيستم شبكة محلي كه پايگاه اطلاعاتي آن بر يك رايانه سرويس‌دهنده جداگانه نگهداري مي‌شود،‌ باعث ايجاد 30 تا40 درصد صرفه‌جويي در هزينه مي‌شود. (رایانه های غير شبكه‌‌‌‌اي در شروع كار، هزينه‌هاي ابتدايي پايين‌تري نسبت به هزينه‌هاي شبكه محلي دارند)
ـ سيستم مورد نظر بايد از نظر توانايي پشتيباني پايگاه‌هاي اطلاعاتي سنجيده شود. در اين سنجش موارد زير مورد آزمايش قرار مي‌گيرند:
تعيين تعداد درست پردازشگرها
نيازهاي ديسك سخت 3
ملزومات حافظة RAM
برنامه‌ريزي براي ارتقاء سيستم.

96. منابع و مواخذ
داورپناه، محمدرضا. جستجوی اطلاعات علمیو پژوهشی در منابع چاپی و الکترونیکی. تهران: چاپار، 1387
جعفرنژاد، آتش. آشنایی با بانکهای اطلاعاتی. تهران: سمت، 1389.
روحانی رانکوهی، سید محمد تقی. مقدمه ایی بر پایگاه داده ها (بانک اطلاعاتی). تهران: جلوه، 1372.
مهدوی، محمدنقی. بانکهای اطلاعاتی جهان. تهران: سازمان پژوههای علمی و صنعتی ایران، 1372.
کتز، ویلیام. اینترنت و خدمات مرجع. ترجمه سعید رضایی شریف آبادی، کتابداری و اطلاع رسانی، شماره دوم، 1371.

97. با تشکر از حوصله شما