1. ODNOS INTERNE I
EKSTERNE REVIZIJE

2. Ciljevi učenja Nakon izučavanja ovog poglavlja, trebali biste moći da•
razumijete:
Djelokrug interne revizije
Djelokurug eksterne revizije
Razlike i sličnosti između dvije revizije
Uloge i odgovornosti interne i eksterne revizije
Uloge CAE i Odbora za reviziju u koordinaciji
Efikasnost koordinacije
Koordinaciju baziranu na standardima interne revizije, Međunarodnim standardima revizije i SAS No. 65

3. Standardi interne i eksterne revizije•
Sa gledišta interne revizije parametre za
ocjenjivanje uspostavlja međunarodni standard interne revizije za profesionalnu praksu 2050, a sa gledišta eksterne revizije međunarodni standard revizije 610, kao i SAS No 65.
U tom smislu, valja sagledati oblasti saradnje interne i eksterne revizije i kriterijume koji se pri toj saradnji koriste, i šta treba učiniti da bi koordinacija bila efektivna i efikasna. •

4. Potreba koordinacije • Iako su interna i eksterna revizija dvije
različite profesije, postoje mnoge sličnosti između njih, zbog čega je potrebno vršiti koordinaciju rada ovih profesija. I jedna i
druga revizija koristi usluge druge,
takođe, u
ocjenjuju
određenim
rad.
slučajevima
jedna
drugoj

5. Djelokrug rada interne revizije
Djelokrug rada interne revizije podrazumijeva •
sistematičan, disciplinovan pristup procjeni
unapređenju adekvatnosti i efikasnosti i
procesa upravljanja rizikom,
kontrole i
upravljanja
organizacijom.

6. Djelokrug rada eksterne revizije•
Djelokrug rada eksterne revizije odnosi se
na reviziju finansijskih izvještaja organizacije
i davanje uvjeravanja
objektivni. da su
oni
istiniti i

7. Poređenje interne i eksterne revizije
U VEZI SA:
INTERNA REVIZIJA
EKSTERNA REVIZIJA
1. Fokusiranost
Obezbjeđuje usluge iz finansijske oblasti, operativne, uvjeravanja,
savjetovanja, upravljanja, kompjutera i prevara.
Prije svega vrši provjeru finansijskih izvještaja.
2. Rukovodstvo
Administrativno izvještava rukovodstvo. Izgradnja odnosa u
organizaciji radi utvrđivanja i rješavanja problema blagovremeno.
Izvještavanje rukovodstva o finansijskim pitanjima.
3. Odbor za reviziju
Podnosi izvještaje odboru za reviziju. Daje mišljenja u vezi sa rizicima u poslovanju organizacije, o finansijskim izvještajima, sistemu internih kontrola, i nivou usaglašenosti sa zakonima, propisima i politikama.
Potvrđuje odboru za reviziju ispravnost i tačnost finansijskih izvještaja. Ažurira objavljivanja o neriješenim računovodstvenim pitanjima i njihovom uticaju na organizaciju.
4. Standardi
Prati IIA standarde za profesionalnu prasku interne revizije.
Primjenjuje međunarodne računovodstvene i revizijske standarde.
5. Pristup
Vrši prilagođavanja pristupa kako bi se na najbolji način zadovoljili ciljevi pojedinačnih zadataka.
Obično prati utvrđen pristup zasnovan na prethodnom radu.
6. Ograničenja
Pokazuje organizacionu samostalnost i objektivnost u pristupu radu, ali nije nezavisan od organizacije.
Nezavisan je u svom radu.
7. Rezultati
Utvrđuje probleme, daje preporuke i pomaže u donošenju odluka.
Ispunjava zakonske zahtjeve i potrebne korekcije da bi se postigla
finansijska tačnost. Ne traži da utvrdi uzrok grešaka.
8. Kontrola
Ocjenjuje kontrole za finansijsko i operativno usaglašavanje na nivou procesa.
Ocjenjuje pouzdanost internih kontrola u pogledu informacija koje ulaze u finansijske sisteme.
9. Rizik
Utvrđuje i kvalifikuje ključne rizike u poslovanju da bi se ocijenila vjerovatnoća njihove pojave i uticaja na poslovanje. Daje odgovarajuće preporuke kao rezultat ocjene rizika.
Utvrđuje ključne transakcije i njihovu izloženost riziku za svrhu
finansijskih izvještaja.
10. Prevare
Obuhvata korake koji se preduzimaju u otkrivanju prevara u programima revizije i istražuje tvrdnje o prevari.
Ne vrši reviziju za svrhu prevara.
11. Preporuke
Daje rukovostvu preporuke u izvještajima o reviziji radi preuzimanja korektivnih mjera.
Daje preporuke kontroloru radi preduzimanja korektivnih mjera. Mjere koje se preduzimaju su diskreciono pravo finansijskog rukovodstva.
12. Praćenje
Prati klijente kako bi obezbijedio da se obavi posao u dovoljnoj mjeri radi donošenja odluke u vezi sa problemima.
Ograničava praćenje prije svega na finansijske oblasti.
13. Nezavisnost
Nezavisan je od aktivnosti koje provjerava, ali je spreman da odgovori svim potrebama i željama menadžmenta.
Nezavisan je od menadžmenta i odbora direktora.
14. Učestalost
Konstantno provjerava aktivnosti.
Provjerava periodične finansijske izvještaje – obično jednom
godišnje.
15. Obuhvatnost
Poznaje procese i utvrđuje uzroke nepravilnosti i daje preporuke.
Sagledava tačnost i objektivnost izvještaja.
16. Korisnici
Pomaže menadžmentu preduzeća.
Eksterna revizija je instrument zaštite vlasnika kapitala.
17. Složenost
Interna revizija je znatno složenija, jer pored znanja iz oblasti revizije (standardi) moraju da imaju i dobro poznavanje radnog procesa i organizacije rada samog preduzeća.
Ne utvrđuju uzroke nepovoljne finansijske situacije, niti daje
predloge poboljšanja radnog procesa.

8. U Međunarodnom standardu revizije (ISA-610)
navode se neki kriterijumi koje interna revizija mora da posjeduje da bi na njen rad mogla da se osloni eksterna revizija: 1. 2. 3.
Kvalitet radnika u Odjeljenju interne revizije
Podnošenje izvještaja
Obim posla i profesionalna
savjesnost

9. Kvalitet radnika u Odjeljenju interne revizije:
razumijevanje poslovanja organizacije
relevantno radno iskustvo iskustvo u radu u internoj reviziji
znanje računovodstva i revizije
iskustvo i profesionalne kvalifikacije politika angažovanja radnika i stručne obuke

10. Podnošenje izvještaja:•
da li rukovodilac Odjeljenja interne revizije
podnosi izvještaj najvišem nivou menadžmenta
da li menadžment na bilo koji način ograničava rad internih revizora
da li Odjeljenja interne revizije slobodno planira obim i predmet revizije i podnosi izvještaj o rezultatima revizije
kako menadžment reaguje na izvještaje interne revizije • • •

11. Obim posla i profesionalna savjesnost:•
dostupnost i/ili adekvatnost dokumentacije
internim politikama i procedurama
analize rizika i pronevjere koje su urađene
toku interne revizije
stanje radnih papira, čitljivost i logičnost
sistematizacije istih
dokumentovanje revizorskih dokaza o • u • •

12. Oblasti saradnje interne i eksterne revizije•
Pošto eksterni revizori izvrše vrednovanje
interne revizije, postoje tri faze u kojima oni počinju da se oslanjaju na rad koji je izvršilo Odjeljenje interne revizije. Ova preliminarna procjena funkcionisanja interne revizije će takođe uticati na procjenu eksternih revizora o
tome koliko mogu da iskoriste internu reviziju,
da bi shodno tome, modifikovali prirodu, vrijeme i obim postupaka eksterne revizije.

13. Oblasti saradnje interne i eksterne revizije•
Kako se nivo oslanjanja povećava, ova saradnja bi
trebalo da proizvodi konkretne koristi za obje strane. Dole navedena objašnjenja o nivoima saradnje prikazana su po fazama u kojima se nivo oslanjanja na internu reviziju povećava: –
1. Faza: Obavljanje zadataka čije izvršenje
nadgledaju i vode eksterni revizori
2. Faza: Izvršavanje zadataka koje određuje
eksterni revizor
3. Faza: Oslanjanje eksternih revizora na standardne postupke interne revizije – –

14. 1.
Faza: Obavljanje zadataka čije izvršenje
nadgledaju i vode eksterni revizori •
Radnici Odjeljenja interne revizije rade sa timom
eksterne revizije u skladu sa programom eksterne revizije i njihov rad nadgleda iskusniji član tima eksterne revizije. Poslije toga, tim eksterne revizije može da iskoristi njihov rad da bi potvrdio potpunost, pouzdanost i objektivnost finansijskih izvještaja organizacije.

15. 2. Faza: Izvršavanje zadataka koje određuje
eksterni revizor •
Radnici Odjeljenja interne revizije rade sa timom
eksterne revizije prema programu eksterne revizije, ali bez nadzora. Ovi zadaci mogu da se obave i u vrijeme kada eksterni revizori nisu fizički prisutni u Banci. Obično eksterni revizori daju rok u kojem treba da se obavi određeni zadatak i pregledaju izvršen posao kako bi se uvjerili da mogu da ga iskoriste za potvrđivanje potpunosti, pouzdanosti i objektivnosti finansijskih izvještaja. Prije nego što se postigne
ovakav nivo saradnje, eksterni revizoiri će izvršiti
procjenu radnika interne revizije na bazi šeme ISA.

16. 3.
Faza: Oslanjanje eksternih revizora na standardne
postupke interne revizije
Odjeljenje interne revizije planira, izvršava i izvještava o
svom radu na godišnjem nivou, a izvještaje podnosi
generalnom direktoru organizacije. Eksterni revizori
mogu da odluče da se oslone na dio posla koji je
uradilo Odjeljenje interne revizije i tako smanje obim
posla koji oni treba da obave. Na primjer, ako je interna
revizija u toku godine uradila reviziju većih filijala, u
zavisnosti od kvaliteta i rezultata tih revizija, eksterni
revizori mogu da odluče da urade minimalno testiranje
ili da uopšte ne rade testiranje za kraj godine. Kada
eksterni revizori mogu u ovoj mjeri da se oslone na rad
interne revizije, nivo rada i obim revizije će biti znatno
smanjen, što će uticati na troškove za eksternu reviziju •

17. Kriterijumi za uspješnu koordinaciju•
Obuhvat revizije
Međusobni pristup revizorskim programima
radnoj dokumentaciji
Razmjena revizorskih izvještaja i pisama rukovodilaca i • •
Zajedničko razumijevanje
metoda i terminologije
revizorskih
tehnika,

18. Spisak nekih oblasti koje su od zajedničkog interesa za
rad interne i eksterne revizije: 1.
Snimci sistema ili bilješke o sistemu kojima se evidentira
računovodstveni sistem
Vrednovanje evidentiranih kontrola pomoću upitnika o vrednovanju internih kontrola, ili upitnika o internim kontrolama
Testiranje kontrola u računovodstvenom sistemu
Testovi ispitivanja valjanosti stavki u finansijskim izvještajima
Odluka eksternog revizora o posjeti filijalama koja je bazirana na informacijama koje su dobijene od internog revizora
Odluka o provjeri kompjuterskog sistema koja je bazirana na informacijama dobijenim od internog revizora 2. 3. 4. 5. 6.

19. Standard 2050 - Koordinacija•
Izvršni rukovodilac revizije treba da
razmjenjuje informacije i koordinira aktivnosti sa ostalim internim i eksternim pružaocima usluga uvjeravanja i savjetodavnih usluga, kako bi se obezbijedila adekvatna pokrivenost, a dupliranje posla svelo na minimum.

20. obavila eksterna revizija, uključujući sljedeće:
Direktor interne revizije razmatra aktivnosti koje je
obavila eksterna revizija, uključujući sljedeće: •
Prirodu, stepen i termine planiranog rada od strane
eksternog revizora, da bi se vidjelo da li taj rad zadovoljava standarde interne revizije;
Procjenu rizika materijalnosti izvršenu od strane eksternih revizora;
Tehnike, metode i terminologiju eksternih revizora;
Pristup programima i radnim papirima eksternih
revizora radi uvjeravanja da rad eksternih revizora može
poslužiti za svrhe interne revizije. • •

21. Procjene performansi eksternih revizora
obuhvataju sljedeće: •
Profesionalno znanje i iskustvo;
Poznavanje djelatnosti organizacije;
Nezavisnost;
Dostupnost specijalizovanih usluga;
Predviđanje potreba ogranizacije i njihovo
ispunjenje;
Razuman nivo kontinuiteta angažovanja ključnog
Održavanje prikladnih poslovnih odnosa;
Izvršenje ugovornih obaveza;
Isporuka cjelokupne vrijednosti organizaciji.
kadra;

22. Za razumijevanje i procjenu funkcije interne
revizije eksterni revizor uključuje sljedeće
kriterijume: •
Organizacioni status interne revizije
Djelokrug funkcije interne revizije
Stručnu kompetentnost internih
Dužnu profesionalnu pažnju
revizora

23. Kriterijumi za uspješnu koordinaciju•
Obuhvat revizije
Međusobni pristup revizorskim
programima i radnoj dokumentaciji
Razmjena revizorskih izvještaja i pisama rukovodilaca
Zajedničko razumijevanje revizorskih
tehnika, metoda i terminologije • •

24. ODNOS NADZORNOG ORGANA I ODJELJENJA INTERNE REVIZIJE (Banka)•
Supervizor procjenjuje rad odeljenja interne revizije,
ako ga ocijeni kao adekvatan, može da se osloni na internu reviziju prilikom identifikacije područja potencijalnog rizika banke. i •
Kontrolni organi
(supervizori) propisuju pravila
ustanovljavanja sistema internih kontrola u banakama.
Brojni su pristupi u procjeni kvaliteta sistema interne kontrole od strane supervizora. Najzastupljeniji je ocjena rada odjeljenja interne revizije u dijelu testiranja postupaka Uprave banke prilikom identifikacije, mjerenja, praćenja i kontrole rizika. •

25. ODNOS NADZORNOG ORGANA I ODJELJENJA INTERNE REVIZIJE (Banka)
Bazelskim dokumentima za banke je uspostavljen saradnje i odnosa internih revizora i supervizora Centralne banke.
Potrebno je da se kontrolni organi periodično •
okvir •
konsultuju sa internim revizorima banke i raspravljaju
identifikovanim područjima rizika i primijenjenim mjerama. Istovremeno, predmet diskusije može da bude obim saradnje između interne revizije banke i eksternih revizora. o

26. ODNOS INTERNIH REVIZORA I EKSTERNIH REVIZORA•
Supervizori treba da podstiču konsultacije izmedju internih i
eksternih revizora u cilju maksimiziranja uspješnosti i efikasnosti njihove saradnje.
Eksterna revizija ima veliki uticaj na internu reviziju kroz revizorske aktivnosti, uključujući i razgovore sa menadžmentom, Nadzornim ili Odborom za reviziju, kao i preporukama za poboljšanje sistema interne kontrole.
Eksterni revizor koristi relevantne informacije do kojih je došla interna revizija, ali i obavještava internog revizora o svim značajnim činjenicama koje mogu da utiču na internu reviziju.
Direktor odjeljenja interne revizije obezbjeđuje da ne dođe do dupliranja aktivnosti eksternog i internog revizora, kroz razmjenu informacija, razgovore, razmjenu dokumenata, revizorskih izvještaja, o uobičajenom shvatanju tehnika, metoda i terminologije revizije. • • •

27. Odbor za reviziju treba da postavi ova specifična pitanja:•
Koje metode interni i eksterni revizori koriste u koordinaciji svog rada?
Kako eksterni revizori ocjenjuju rad internih revizora prilikom obavljanja njihove revizije finansijskih izvještaja?
Koji specifičan posao obavljaju interni revizori kao pomoć eksternim
revizorima?
Na koji način se vrši razmjena rezultata rada internih i eksternih revizora?
Koliko često se održavaju sastanci za koordinaciju i ko im prisustvuje?
Kakva obuka se obavlja da bi se obezbijedilo da novi računovodstveni
propisi budu na pravi način preneseni internim revizorima i organizaciji?
Kakve kvalifikacije se koriste da se obezbijedilo pravo osoblje za godišnju finansijsku reviziju, i da li se isti zahtjevi primjenjuju i za interne revizore?
Kakvu korist su organizacija i revizori izvukli kao rezultat koordinacije
između internih i eksternih revizora?
Da li su naknade spoljnih revizora manje zbog oslanjanja na rad internih
revizora ili korišćenja resursa interne revizije? • • • • •

28. PREDUZEĆA ORGANIZACIONA STRUKTURA PREDUZEĆA SKUPŠTINA PREDUZEĆA
NADZORNI ODBOR
UPRAVNI ODBOR
ODBOR ZA REVIZIJU
ODBOR ZA REVIZIJU
INTERNA REVIZIJA
INTERNA REVIZIJA
GENERALNI DIREKTOR
GENERALNI DIREKTOR
Proizvodnja
Marketing
Marketing
Finansije
Finansije
Računovo- dstvo
Računovo- dstvo
Itd.
Itd. 28
Proizvodnja

29. Direktor informacione tehnologije Direktor operativnog poslovanja
Organizacija preduzeća
NADZORNI ODBOR
Odbor za reviziju
Generalni direktor
Direktor informacione tehnologije
Finansijski direktor
Direktor operativnog poslovanja
Direktor Interne revizije
Preuzeta organizacija Sam Pole Company: Michael P. Cangemi, Tommie Sangleton: Managing the Audit Function: A Corporate Audit
Department Procedures Guide, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey, 3rd ed., 2003, str. 148.

30. Odbor za
reviziju
Interna
revizija
Eksterna
revizija

31. reviziju? Pitanja za provjeru znanja nakon pređenog poglavlja: 1. 2.
Šta je djelokrug interne, a šta eksterne revizije?
Šta je predmet zajedničkog rada i koordinacije interne i
eksterne revizije?
Uporedite ključne tačke interne i ekstere revizije? 3. 4. 5. 6. 7.
Kakva je
Od čega
uloga
zavisi
direktora interne revizije u koordinaciji?
Odbora za reviziju u koordinaciji?
efikasnost koordinacije?
Kojim internim i eksternim standardima revizije je
regulisana saradnja interne i eksterne revizije?
Šta ocjenjuje eksterna revizija kod interne revizije?
Šta razmatra interna revizija kada evaluira eksternu
reviziju?
Navedite nivoe saradnje interne i eksterne revizije? 8. 9.
10.