1. Sylvía Oddný Einarsdóttir
Kíghósti
Sylvía Oddný Einarsdóttir

2. Kíghósti Orsakavaldur:
Bakterían Bordetella pertussi er orsakavaldurinn.
Er gram neikvæður pleomorphiskur coccobacilli.
Vex ekki á venjulegu æti.
B.parapertussi veldur líkum en vægari sjúkdóm.

3. Kíghósti Kíghósta er skipt í 3 stig: Stig 1 Catarrhal:
Nefrennsli, anorexia, vægur en vaxandi hósti.
Stendur yfir í 1-2 vikur.

4. Kíghósti Stig 2 Paroxymal: Einkennist af hinum dæmigerða kíghósta.
Hóstakviður sem hefjast í útöndun þar til lungun eru tæmd af lofti og þessu fylgir djúp innöndun með kvæsandi soghljóði.
Hóstakviðurnar losa um tappa af necrotískum bronchial epithelial vef og seigfljótandi slími.
Geta endað með uppköstum.
Kviðurnar geta verið allt að 40x á dag.
Kviður geta framkallast af líkamsálagi, kulda, hlátri og ertingu í öndunarvegi.
Stundum hiti.
Stendur yfir í 2-4 vikur.

5. Kíghósti Stig 3 Convalescent/bataskeið:
Einkennist af því að kíghóstinn fer minnkandi og hverfur að lokum á 1-2 vikum.
Vægur hósti verður eftir.
Talað um að sjúkdómur standi venjulega yfir í 6-8 vikur.
Vægur hósti getur varað í mánuði, getur komið fram við líkamsálag og eða ertingu í öndunarvegi.

6. Fylgikvillar Hypoxia Apnea Lungnabólga Krampar Encephalopathy
Vannæring
Atelectasar
Cerebral haemorrhage
Pneumomediastinum, pneumothorax
Epistaxis
Herniur
Retinal og subconjunctival blæðingar
Otitis media og sinusitis
Lungnabólga er algengasti fylgikvillinn bæði vegna bakteríunar sjálfrar eða vegna secondary sýkingar af völdum annars pathogens.
Atelectasar geta myndast secondary vegna slímtappanna og pneumomediastinum og pneumothorax geta myndast ef alveoli rofnar vegna kröftugra hóstakviða. Herniur og augnblæðingarnar eru einnig orsakaðar af kröftugum hóstanum og miðeyrnabólgur og sinusitis geta myndast oftast vegna secondary sýkingar af völdum annarra pathogena þar sem varnir eru veikar fyrir.

7. Kíghósti
Einkenni:
Börn yngri en 6 mánaða sýna oft ekki dæmigerðan kíghósta.
Fyrstu einkenni kasts getur verið apnea.
Þau eru líklegri til að fá MTK skaða vegna hypoxiu og eru líklegri til að fá secondary lungnabólgu.

8. Kíghósti Smit: Maðurinn er eini hýsillinn. Úðasmit.
Mjög smitandi, 80-90% útsettra smitast.
Einstaklingarnir eru mest smitandi í upphafi veikinda á catarhal stigi og fyrstu vikum á paroxymal stigi.

9. Faraldsfræði 100-200:100.000 USA fyrir tíma bólusetninga.
2: USA á tímum bólusetn. Árið 2003.
Algengari í stúlkum en drengjum.
Mortality rate 1:500 sjúklingum sem leggjast inná sjúkrahús í Evrópu og USA.
Algengastur í einstaklingum 3 mán-5 ára.
Samkvæmt WHO voru 39 milljón tilfelli og 297þúsund dauðsföll af völdum kíghósta árið 2000.

10. Greining Líkamsskoðun: Hiti er sjaldgæfur.
Í sjúklingum án fylgikvilla sýkingar er líkamsskoðun venjulegast ómarkverð.
Flestir sjúklingar eru ekki með merki um neðri öndunarvegssýkingu.
Blæðingar í conjunctiva og petechiur í andliti geta sést ef viðkomandi er komin á paroxymal stig.

11. Greining
Greining:
Nasopharyngeal sýni og ræktun á Regan-Lowe æti eða Bordet Gengou með viðbættu pencillini til að halda vexti annarra sýkla niðri. Svar eftir 5 daga.
DFA staining. Er tæknilega erfitt og fer eftir getu framkvæmdaraðila og sértækni er lítil. Svar innan mínútna.
PCR er næm aðferð og svar kemur fyrr en úr ræktun. Falskt-jákvæð svör hafa verið vandamál.
Serologisk próf eru ekki gagnleg til að greina akút sýkingu.

12. Meðferð
Sýklalyf:
Styttir veikindi ef gefin í upphafi en minnkar smit ef gefin síðar í ferlinu.
Börn yngri en 1 mánaða:
Azithromyzin og erythromycin sem 2 valkostur.
TMP-SMX alls ekki nota.
Börn 1 mánaða- 5 mánaða:
Allir macrolídarnir koma til greina. Börn 2mánaða og yngri eiga ekki að fá TMP-SMX.
Börn eldri en 6 mánaða.
Erythromycin, azithromycin og clarithromycin.
Fyrir þau sem ekki þola macrolida er TMP-SMX valkostur.
Erythromycin hefur verið tengt við myndun á infantile hypertrophic pyloric stenosis. IHPS ætti að hafa í huga hjá barni sem er með uppköst innan eins mánaðar frá meðferð með macrolíð.
Börn 2 mánaða og yngri eiga ekki að fá súlfa vegna hættu á bilirúbín displacement og kernictus myndunar. Óléttar konur og konur með börn á brjósti ættu ekki að fá súlfa útaf sömu ástæðu.

13. Bólusetningar
Fullorðnir og unglingar eru mikilvirkir smitberar þar sem bólusetning veitir ekki ævilanga vörn.
Mótefni fara ekki frá móður til barns yfir fylgju.
Tvenns konar bóluefni eru helst í notkun dTP og dTaP sem notað er á Vesturlöndum.
Bólusett hérlendis við 3,5 og 12 mánaða aldur. Fyrstu tvær bólusetningarnar veita um 50% vörn og síðasta um 70-80% vörn.

14. Horfur Íhuga sjúkrahúsinnlögn hjá eftirfarandi: Yngri en 1 árs
Lungnabólga
Apneic eða cyanotic spells
Vægur til alvarlegur þurrkur
Áhættuhópar: Fyrirburar,einstaklingar með aðra sjúkdóma (hjarta,lungna, astma o.s.frv.)
Horfur yfirleitt góðar

15. Heimildir:
Treatment and prevention of Bordetella pertussis infection in infants and children.
pertussis
pertussis in peadiatrics
WHO
Litli Nelson

16. Takk fyrir