1. PROGRAMIM I
UNIVERSITETI I TETOVËS

2. Përmbajtja
1. Programimi
2. Gjuhët programuese
3. Algoritme

3. Programimi
PROGRAMIMI – procesi i shkuarjes së programeve kompjuterike.
GJUHË PROGRAMUESE – gjuhë artificiale për komunikim në relacionin njeri-kompjuter që mundësojnë shprehjen e veprimit të zgjidhjes kompjuterike të problemeve të caktuara.
KLASIFIKIM I PËRGJITHSHËM I GJUHËVE PROGRAMUESE:
Gjuhë makinerike (Machine Languages).
Gjuhë simbolike - asembler (Assembly Languages).
Gjuhë programuese të nivelit të lartë (High-level Programming Languages).

4. Programimi
GJUHË MAKINERIKE (1945) – programet përmbajnë komanda binare (shifra 0,1) dhe heksadecimale (shifra 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F).
KARAKTERISTIKA:
Të vështira për programim.
Të varura nga kompjuteri (procesori).
Nevojiten komanda për operacione elementare të procesorit.
Program makinerik
Komanda binare Komanda heksadecimale
ED CD21
B44C

5. Programimi
GJUHË SIMBOLIKE - ASEMBLER (1950) – programet përmbajnë komanda me simbole të paracaktuara (Move, Load, Add, …).
KARAKTERISTIKA:
Më të kuptueshme për programim në krahasim me gjuhët makinerike.
Të varura nga kompjuteri.
Është i nevojshëm përkthim i komandave simbolike në makinerike.
Nevojiten komanda për operacione elementare të procesorit.
Program në asembler
16D7:000F Move [BX], AL
16D7: Move AH, 4C16
16D7: Int 21

6. Gjuhë programuese Program në C++ S=0; For (i=1; i<=10, i++) { S=S+i
GJUHË PROGRAMUESE TË NIVELIT TË LARTË – programet përmbajnë komanda me fjalë nga gjuha e natyrshme e njeriut.
KARAKTERISTIKA:
Programimi është më i kuptueshëm dhe më i pranueshëm në krahasim me gjuhët
makinerike dhe simbolike.
Nuk janë të varura nga kompjuteri.
Është i nevojshëm përkthim i programit burimor në instruksione makinerike.
Nuk nevojiten komanda për operacione elementare të procesorit.
Program në C++
S=0;
For (i=1; i<=10, i++) {
S=S+i }

7. Gjuhë programuese
KLASIFIKIMI I GJUHËVE PROGRAMUESE TË NIVELIT TË LARTË (sipas mënyrës së përpunimit të të dhënave):
1. Gjuhë imperative (të dhëna hyrëse  komanda  rezultate dalëse)
2. Gjuhë deklarative (përshkruhet mënyra e fitimit të rezultatit)
GJUHË PROGRAMUESE IMPERATIVE
1. Gjuhë procedurale (Programim strukturor): C, Pascal, Algol, Fortran, Basic etj.
2. Gjuhë objekt-orientuese (Programim i orientuar në objekte): C++, C#, Java,etj.
GJUHË PROGRAMUESE DEKLARATIVE:
Gjuhë funksionale (të dhëna hyrëse  funksione  rezultate dalëse): Lisp, etj.
Gjuhë logjike (të dhëna hyrëse  relacione  rezultate dalëse): Prolog etj.

8. Gjuhë programuese GJUHË PROGRAMUESE TË NIVELIT TË LARTË:
Fortran (1955, IBM, Formula Translating Language) – llogaritje komplekse matematikore në aplikacione shkencore dhe inxhinierike)
Cobol (1959, Common Business Oriented Language) – aplikacione komerciale
Algol (1960, Algorithm Language) – shprehje programore e algoritmeve të ndryshme.
Basic (1965, John Kemeny, Beginner’s All-Purpose Symbolic Instruction Code Language),
Pascal (1971, Niklaus Wirth) – në universitete.
Zbatim i kufizuar për aplikacione industriale dhe komerciale.
C (1972, Dennis Ritchie, Bell Laboratories) – shkruarje e sistemeve operative (UNIX, Windows etj.)

9. Gjuhë programuese
C++ (1990, Bjarne Stroustup, Bell Laboratories) – gjuhë programuese hibride
Programim i strukturuar
Programim i orientuar në objekte
Visual Basic (1991, Microsoft) – gjuhë programuese hibride
Programim vizual
Visual C++ (1995, Microsoft) – programim vizual
Java (1995, James Gosling, Sun Microsystems)
Programim në Internet (përmbajtje dinamike të Web-faqeve)
Aplikime për pajisje të ndryshme (telefona mobil, pager, PDA etj)

10. Gjuhë programuese
C# (2000, Anders Hejlsberg, Microsoft) – bazohet në gjuhët C, C++ dhe Java.
Përdor hapësirë të integruar zhvillimi (IDE, Integrated Development Environment)
Përdor module të përbashkëta me Visual C++ dhe Visual Basic
Programim i orientuar në objekte.
Programim vizuel.
Programim në Internet.

11. Gjuhë programuese
SINTAKSA E GJUHËS – përcakton rregullat për krijimin e komandave.
SEMANTIKA E GJUHËS – përcakton domethënien e komandave për të realizuar veprime plotësisht të definuara.
PROGRAM BURIMOR (Source Code) – programë e shkruar në gjuhë programuese të nivelit të lartë
PROGRAM EKZEKUTIV (Executive program) – program makinerik
PËRKTHYES (Compiler) – program sistemor që përkthen programin e shkruar në gjuhë të nivelit të lartë në program makinerik

12. Gjuhë programuese Përkthimi i programeve Intepretimi i programeve
Programi burimor
Përkthyesi (Compiler)
Programi ekzekutiv
Intepretimi i programeve
Programi burimor
Interpretuesi (Interpreter)
Rezultate dalëse
Të dhëna hyrëse

13. Zgjidhje kompjuterike e problemit të caktuar:
1. Definimi i problemit
2. Definimi i algoritmit (veprimit për zgjidhje të problemit)
3. Programimi (Shkruarja e programit)
4. Testimi i programit

14. Algoritme
ALGORITËM – grumbull i veprimeve me një radhë të fiksuar që ndërmerren për zgjidhje të një problemi të caktuar.
Abu Jafar Mohammed Musa Al Khowarizmi, (Algorithmi) – rregulla për ekzekutim të katër operacioneve bazike me shifra arabe (shek.IX).
HAPA ALGORITMIKE – veprimet e algoritmit.
ALGORITËM ANALITIK
Algoritëm i përgjithshëm.
Algoritëm i detajizuar.

15. Algoritme PROBLEMI: Caktimi i numrit më të madh nga tre numra
ALGORITËM ANALITIK I PËRGJITHËM:
Hapi 1. Leximi i tre numrave.
Hapi 2. Krahasimi i dy numrave dhe përcaktimi i numrit më të madh.
Hapi 3. Krahasimi i numrit më të madh nga Hapi 2 me numrin e tretë.
Hapi 4. Shtypja e numrit më të madh nga tre numrat.
ALGORITËM ANALITIK I DETAJIZUAR:
Hapi 1. Leximi i numrave a, b, c.
Hapi 2. Nëse a>b atëherë xa, përndryshe xb.
Hapi 3. Nëse x>c atëherë yx, përndryshe yc.
Hapi 1. Shtypja e numrit y.

16. Programimi PARAQITJA E ALGORITMEVE
Tekstuale – përdoret pseudo-gjuhë me fjalë të caktuara
Grafike – përdoren bllok-diagrame
FJALË TË PSEUDO GJUHËS
algoritëm,
subalgoritm,
fillim,
fund,
lexo,
shtyp,
nëse,
atëherë,
përndryshe,
fund_nëse,
përderisa,
ekzekuto
përsërit,
për,
hap,
zmadho,
zvoglo,
dalje.

17. Algoritme Paraqitja grafike e algoritmeve Tregon fillimin e algoritmit
Lexohen vlerat e variabllave të shënuara në bllok
Lexohen vlerat e variabllave të shënuara në bllok
Realizohen veprimet ose llogaritjet të shënuara në bllok
Degëzimi i veprimeve në bazë të kushteve të shënuara në bllok
Fund
Tregon fundin e algoritmit

18. Programimi
Paraqitja tekstuale e algoritmit për caktimin e numrit më të madh nga tre numra
algoritëm NumriMaksimal:
fillim
lexo a,b,c;
nëse a>b
atëherë xa
përndryshe xb
fund_nëse
nëse x>c
atëherë yx
përndryshe yc
shtyp y
fund

19. Algoritme
Bllok diagrami i algoritmit për caktimin e numrit më të madh nga tre numra
Fillim
a,b,c
a>b
xb
xa
x>c
yc
yx y
Fund

20. Programimi strukturor
PROGRAMIMI STRUKTUROR – përdor strukturat kontrolluese për të caktuar radhitjen e ekzekutimit të hapave algoritmike.
Strukturat kontrolluese:
Hyrje
1. Struktura kontrolluese sekuenciale
Struktura kontrolluese
2. Strukturat kontrolluese seleksionuese
Dalje
3. Strukturat kontrolluese ciklike

21. 1.Struktura kontrolluese sekuenciale
STRUKTURA KONTROLLUESE SEKUENCIALE (Sequence) – përmban hapa algoritmike që ekzekutohen sipas radhës.
Hapi A
Hapi B
Hapi N
Hyrje
Dalje
. . .
SK në pseudo-gjuhë
Shembull:
Fillim
x15;
x210;
yx2;
xx1+y;
Shtyp x,y;
Fund
Fillim
Hapi A;
Hapi B; …
Hapi N;
Fund
; Ndarje e hapave algoritmike.
Dhënia e vlerës së variablës.
Dhëmbëzimi.

22. 2.Strukturat kontrolluese seleksionuese
STRUKTURAT KONTROLLUESE SELEKSIONUESE (Selection) – mundësojnë selektim të një drejtimi nga drejtimet e mundshme të ekzekutimit të hapave algoritmike, sipas kushtit të caktuar logjik.
KLASIFIKIMI:
1. Struktura seleksionuese për selektim të një prej dy drejtimeve të mundshme.
2. Struktura seleksionuese për selektim të një prej më tepër drejtimeve të mundshme.
1.SK seleksionuese për selektim të një prej dy drejtimeve të mundshme
Hyrje
Hapi A
Hapi B
Dalje
Kushti Po Jo
Pseudo-kod
Shembull:
Nëse a>b
Atëherë
xa
Përndryshe
xb
FundNëse
Nëse Kushti
Atëherë
Hapi A
Përndryshe
Hapi B
FundNëse

23. 2. Strukturat kontrolluese seleksionuese
RASTI 1 – Drejtimet e mundshme mund të përmbajnë më shumë hapa algoritmike.
Hyrje
Pseudo-kod
Shembull: Jo Po
Nëse Kushti
Atëherë
Hapi A1;
Hapi A2; …
Hapi An;
Përndryshe Hapi B1
Hapi B1;
Hapi B2;
Hapi Bm;
FundNëse
Nëse a>b
Atëherë
ii+1;
xa;
S1S1+100;
Përndryshe
xb;
S2S2+200;
FundNëse
Kushti
Hapi B1
Hapi A1
Hapi B2
Hapi A2
. . .
. . .
Hapi Bm
Hapi An
Dalje

24. 2. Strukturat kontrolluese seleksionuese
RASTI 2 – Një nga drejtimet e mundshme nuk përmban hapa algoritmike.
Hyrje
Hapi A
Dalje
Kushti Po
Hyrje
Hapi A1
Dalje
Kushti Po Jo
Hapi A2
Hapi An
. . .
Pseudo-kod Jo
Nëse Kushti
Atëherë
Hapi A1;
Hapi A2; …
Hapi An;
FundNëse
Shembull:
Pseudo-kod
Shembull:
Nëse a>b
Atëherë
ii+1;
xa;
S1S1+100;
FundNëse
Nëse Kushti
Atëherë
Hapi A
FundNëse
Nëse a>b
Atëherë
xa
FundNëse

25. 2.Strukturat kontrolluese seleksionuese
Struktura seleksionuese për selektim të një prej më tepër drejtimeve të mundshme të ekzekutimit të hapave algoritmike.
Pseudo-kod
Hyrje
Hapi X
Dalje
Shprehje
Hapi N
Hapi B
Hapi A … a b n
Rasti shprehje
a: Hapi A;
b: Hapi B; …
c: Hapi N;
Përndryshe Hapi X
FundRasti

26. 2.Strukturat kontrolluese seleksionuese
Struktura seleksionuese për selektim të një prej më tepër drejtimeve të mundshme të ekzekutimit të hapave algoritmike.
Shembull:
Fillim
Lexo n;
Rasti n
1: Shtyp “Dobët”;
2: Shtyp “Majftueshëm”;
3: Shtyp “Mirë”;
4: Shtyp “Shumë mirë”;
5: Shtyp “Shkëlqyeshëm”;
Përndryshe
Shtyp “Gabim”;
FundRasti
Fund

27. 3.Strukturat kontrolluese ciklike (SKC)
STRUKTURAT KONTROLLUESE CIKLIKE (LOOP) – mundësojnë përsëritje të grupeve të hapave algoritmike.
KLASIFIKIMI:
1. SKC me dalje në fillim të ciklit. 2. SKC me dalje në fund të ciklit. 3. SKC me numërim të cikleve.
1. STRUKTURA CIKLIKE ME DALJE NË FILLIM TË CIKLIT
Hyrje
SK në pseudo-gjuhë: DerisaEkzekuto Jo
Kushti
 Hapat algoritmike të ciklit ekzekutohen derisa është i plotësuar kushti
Derisa Kushti Ekzekuto
Hapi A;
Hapi B; …
Hapi N;
FundDerisa Po
Hapi A
 Mund të mos ekzekutohet asnjë cikël nëse nuk është i plotësuar kushti.
. . .
Hapi N
Dalje

28. SKC ma dalje në fillim të ciklit
Hapi
Komanda
Rezultati 1
Fillim
Fillimi i algoritmit 2
Lexo n;
n=3 3
S0
S=0 4
i1
i=1 5
(i<=n)?
Po (1<=3) 6
SS+i
S=0+1=1 7
ii+1
i=1+1=2 8
Po (2<=3) 9
S=1+2=3 10
i=2+1=3 11
Po (3<=3) 12
S=3+3=6 13
i=3+1=4 14
Jo (4>3) 15
Shtyp S
Shtypet numri 6 16
Fund
Fundi i algoritmit
Shembull: Të llogaritet shuma e n numrave të parë natyrorë me strukturën kontrolluese DerisaEkzekuto.
SS+i
i≤n Po Jo
i i+1
i1
Fillim n S
Fund
S0
Algoritmi Shuma_n_DE
Fillim
Lexo n;
S0;
i1;
Derisa i<n Ekzekuto
SS+i;
ii+1;
FundDerisa
Shtyp S;
Fund

29. 3.Strukturat kontrolluese ciklike (SKC)
2. STRUKTURA KONTROLLUESE CIKLIKE ME DALJE NË FUND TË CIKLIT
Hyrje
Hapi A
Hapi N
Dalje
. . .
Kushti Po Jo
SK në pseudo-gjuhë: EkzekutoDerisa
Ekzekuto
Hapi A;
Hapi B; …
Hapi N;
Derisa Kushti
FundEkzekuto
 Hapat algoritmike të ciklit ekzekutohen derisa është i plotësuar kushti.
 Së paku një cikël ekzekutohet meqë kushti llogaritet në fund të ciklit.

30. SKC ma dalje në fund të ciklit
Shembull: Të llogaritet shuma e n numrave të parë natyrorë me strukturën kontrolluese EkzekutoDerisa.
Hapi
Komanda
Rezultati 1
Fillim
Fiilimi i algoritmit 2
Lexo n;
n=3 3
S0
S=0 4
i1
i=1 5
SS+i
S=0+1=1 6
ii+1
i=1+1=2 7
(i<=n)?
Po (2<=3) 8
S=1+2=3 9
i=2+1=3 10
Po (3<=3) 11
S=3+3=6 12
i=3+1=4 13
Jo (4>3) 14
Shtyp S
Shtypet numri 6 15
Fund
Fundi i algoritmit
Fillim
Algoritmi Shuma_n_ED
Fillim
Lexo n;
S0;
i1;
Ekzekuto
SS+i;
ii+1;
Derisa i<n
FundEkzekuto
Shtyp S;
Fund n
S0
i1
SS+i
ii+1 Po
i ≤ n Jo S
Fund

31. 3. STRUKTURA KONTROLLUESE CIKLIKE ME NUMËRIM TË CIKLEVE
Hyrje
SK në pseudo-gjuhë: PërDerinëHapi
ifillim
Për ifillim Derinë fund Hapi vlera
Hapi A;
Hapi B; …
Hapi N;
FundPër
 Numri i ekzekutimeve të ciklit llogaritet në bazë të parametrave të strukturës. Jo
i<fund Po
Hapi A
. . .
PARAMETRA TË STRUKTURËS:
i – numëruesi i cikleve.
fillim – vlera fillestare e numëruesit për të cilën ekzekutohet cikli.
fund – vlera e fundit e numëruesit për të cilën ekzekutohet cikli.
vlera – vlera e për të cilën ndryshohet numëruesi i.
Hapi N
i i+vlera
Dalje

32. SKC ma numrim të cikleve
Hapi
Komanda
Rezultati 1
Fillim
Fiilimi i algoritmit 2
Lexo n;
n=3 3
S0
S=0 4
i1
i=1 5
(i<=n)?
Po (1<=3) 6
SS+i
S=0+1=1 7
ii+1
i=1+1=2 8
Po (2<=3) 9
S=1+2=3 10
i=2+1=3 11
Po (3<=3) 12
S=3+3=6 13
i=3+1=4 14
Jo (4>3) 15
Shtyp S
Shtypet numri 6 16
Fund
Fundi i algoritmit
Shembull: Të llogaritet shuma e n numrave të parë natyrorë me strukturën kontrolluese PërDerinëHapi. .
SS+i
i ≤ n Po Jo
i i+1
i1
Fillim n S
Fund
S0
Algoritmi Shuma_n_PDH
Fillim
Lexo n;
S0;
Për i1 Derinë n Hapi 1
SS+i;
FundPër
Shtyp S;
Fund
Parametrat e strukturës:
i – numëruesi i cikleve.
fillim=1
fund=n .
vlera=1

33. SKC ma dalje në fillim të ciklit
Hapi
Komanda
Rezultati 1
Fillim
Fiilimi i algoritmit 2
Lexo n;
n=3 3
S0
S=0 4
i1
i=1 5
(i<=n)?
Po (1<=3) 6
SS+i
S=0+1=1 7
ii+1
i=1+1=2 8
Po (2<=3) 9
S=1+2=3 10
i=2+1=3 11
Po (3<=3) 12
S=3+3=6 13
i=3+1=4 14
Jo (4>3) 15
Shtyp S
Shtypet numri 6 16
Fund
Fundi i algoritmit
Shembull: Të llogaritet shuma e n numrave të parë natyrorë me strukturën kontrolluese EkzekutoDerisa.
Fillim
Algoritmi Shuma_n_DE
Fillim
Lexo n;
S0;
i1;
Derisa i<n Ekzekuto
SS+i;
ii+1;
FundDerisa
Shtyp S;
Fund n
S0
i1
SS+i
ii+1 Po
i ≤ n Jo S
Fund