1. سلولهای سیستم ایمنی
سلولهای سیستم ایمنی اختصاصی معمولا در جاهای زیر وجود دارند:
سلولهای گردشی در خون و بافت
سلولهایی که در بافت های خاصی بصورت کاملا سازمان یافته وجود دارند
سلولهایی که در بافت ها پراکنده اند

2. انواع سلولها انواع سلولها از حیث عملکرد به سه دسته تقسیم می شوند:
Lymphocytes
Antigen presenting cells(APC)
Effector cells

3. Cells of the immune system (lymphocytes)
لنفوسیت ها مسئول ویژگی Specificity و تنوع و حافظه در سیستم ایمنی اختصاصی می باشند.
لنفوسیت هارا از جهت عملکرد و پروتئین هایی که تولید می کنند به سه دسته تقسیم می کنند:
1-B cells
2- T cells(helper and cytotoxic)
3- Natural killer (NK) cells
دوگروه اول و دوم تنها سلولهای اختصاصی در سیستم ایمنی می باشند.

4. تکامل لنفوسیت های B stem cell Pro B cells
(µ نوترکیبی ژنهای زنجیره سنگین میکرو(
Pre B cells
بیان پیش گیرنده آنتی ژن(گیرنده نابالغ)
immature B cells
معمولا سلولها در این مرحله گیرنده کامل آنتی ژنی ازنوع IgM را در سطح خود بیان می کنند
پس از آن دو مرحله گزینشی بر روی سلولها صورت می گیرد.
الف ) گزینش مثبت که دراین مرحله سلولهایی که فاقد گیرنده آنتی ژنی می باشند و یا دارای گیرنده ناقص می باشند حذف می شوند.
ب) گزینش منفی که در این مرحله سلولهایی که گیرنده آنها با افینیتی قوی به پروتئین های خودی متصل می شوند حذف می شوند.
Mature B cells
سلولهای نابالغ B از مغز استخوان خارج می شوند و وارد طحال می شوند و از آنجا وارد خون و بافت ها می گردند. در اینصورت این سلولهای بالغ را Naive و یا « بکر» می گویند این سلولها در صورت مواجهه با آنتی ژن اختصاصی فعال می شوند یعنی تکثیر می شوند و به دونوع سلول تمایز می یابند
الف) سلولهای حافظه ای
ب) سلولهای پلاسمایی و یا افکتور که آنتی بادی ترشح می کنند.

5. برخی از مارکرهای سطحی سلولهای B
B cell receptor(شناسایی آنتی ژن)
CD19 (B فعال سازی سلولهای)
CD21or CR2 (B cell activation and EBV receptor)
CD25 (binds IL- 2)
CD40 (B cell activation)
CD80 or B7(costimulator for T cell activation)
CD81 (B cell activation)

6. سلولهای T و زیر گروههای آنها
سلولهای T در تیموس بالغ می شوند اولین سلول T نابالغ که از مغز استخوان در تیموس یافت می شود Pro T cell نام دارد این سلول فاقد TCR و کمک گیرنده های CD4 و CD8 می باشند(TCR- CD4- CD8-). به مرور که این سلولهای نارس از بخش قشری تیموس به سمت مدولا حرکت می کنند بالغ تر می شوند یعنی در کورتکس TCRوکمک گیرنده ها را کسب می کنند(TCR+CD4+CD8+) . سپس دچار گزینش مثبت و منفی می شوند. در گزینش مثبت معیار انتخاب سلول ها ، اتصال به مولکولهای MHC می باشد. سلولهای فاقد TCR و یا آنهایی که دارای گیرنده کامل و بالغ نمی باشند می میرند. در مرحله گزینش منفی آن دسته از سلولهایی که در مرحله قبل انتخاب شده اند ولی نسبت به پپتید های خودی تمایل اتصالی قوی دارند حذف می شوند. دو دسته سلول بالغ می شوند سلولهای T CD4+ و سلولهای T CD8+ سلولهای T CD4+ یا T helper و یا T Regulator می باشند.سلولهای Th یا کمکی سلولهایی هستند که به پیشبرد پاسخ های ایمنی کمک می کنند. سلولهای Tr در تنظیم فعالیت سلولها نقش بازی می کنند و در ابقای تحمل محیطی در سلولها نسبت به پروتئین های خودی نقش دارند یعنی از بروز بیماری خود ایمن جلوگیری می کنند.

7. سلولهایTc ، سلولهای کشنده می باشند که علیه سلولهای آلوده به ویروس و سلولهای سرطانی بطور اختصاصی دفاع می کنند.
سلولهای اجرایی Th به سه دسته تقسیم می شوند.
الف) Th1 که در پیشبرد پاسخ های ایمنی سلولی نقش دارند
ب)Th2 که در پیشبرد پاسخ های ایمنی هومورال نقش دارند
ج )Th17 که در پیشبرد پاسخ های ایمنی سلولی علیه برخی از باکتریها و قارچ ها در دستگاه گوارش نقش دارند
سلولهای T دارای مارکرهای سطحی TCR,CD4 or CD8,CD28,CD40L می باشند
سلولها ی اجرایی را بر اساس سیتوکاین هایی که ترشح می کنند افتراق می دهند.
سلولهای Th1 عمدتا اینترفرون گاما ترشح می کنند و سلولهای Th2 سیتوکاینهایی مثلIL-4 ,IL-5,IL-6,IL-10 ترشح می کنند. به همین سبب در کمک به پیشبرد ایمنی هومورال و یا سلولی فعالیت می کنند.

8. فرضیه انتخاب کلون

9. سلولهای NK
این سلولها در گروه لنفوسیت ها قرار دارند ولی اختصاصی نیستند و فاقد گیرنده اختصاصی و تنوع می باشند.این سلولها بطور غیر اختصاصی علیه سلولهای سرطانی و سلولهای آلوده به ویروس فعالیت می کنند.
این سلولها دارای مارکرهای سطحی CD16 و CD56 می باشند.

10. Dendritic cells
سلولهای دندریتیک نیز از سلولهای غیر اختصاصی است که زیر جمعیت های مختلفی دارند.
یکی از آنها سلولهای دندریتیک معمولی (Coventional Dc )می باشند که پروتئین ها را عمل آوری می کنند و در کنار مولکولهای MHC به سلولهای Th عرضه می کنند.این سلولها از مغز استخوان سرچشمه می گیرند.
گروه دیگری بنام پلاسما سیتوئید دندریتیک(Plasmacytoid Dc) نام دارند که از اولین سلولهایی است که در دفاع علیه ویروس ها نقش دارد و با RNA ویروس ها تحریک می شوند و اینترفرون ترشح می کنند.

11. Antigen presenting cells
شناسایی آنتی ژن توسط سلولهای T و B متفاوت است
سلولهای B هر نوع آنتی ژنی را چه پروتئینی ، کربوهیدراتی و یا اسید نوکلئیک را شناسایی می کنند
سلولهای B پروتئینها را بصورت ساختار کامل و بصورت آزاد هم شناسایی می کنند
سلولهای T تنها پروتئینها را شناسایی می کنند آنهم بشکل پپتید و نه بفرم آزاد بلکه در اتصال با مولکولهای HLA
بنابر این تبدیل پروتئینها به پپتید و عرضه آنها در کمپلکس با مولکولهای HLA محتاج سلولهای خاصی است که آنها را APC می نامند

12. سلولهای معرفی کننده آنتی ژن (APC)
این سلولها دارای شش ویژگی می باشند :
الف) اندوسیتوز یا فاگوسیتوز
ب) تبدیل پروتئینها به پپتید (processing)
ج) بیان مولکولهای HLA-I,II
د) عرضه پپتیدهای عمل آوری شده در کمپلکس با مولکولهای HLA
و) بیان مولکولهای سطحی B7
ه)ترشح سیتوکاین هایی که نقش بسیار مهمی در تمایز سلولهای T به سلولهای افکتور بازی می کنند.
سلولهای B ، ماکروفاژها و سلولهای دندریتیک نقش APC را در سیستم ایمنی بازی می کنند.

13. شروع پاسخ های ایمنی اختصاصی در گرو گرفتن آنتی ژنها و معرفی آنها به سلولهای لنفوسیتی اختصاصی است.
سلولهای APC چنین نقشی را بعهده دارند . سلولهای دندریتیک یکی از حرفه ای ترین سلولهای APC است که آنتی ژنهای میکروبی را که از محیط بیرون وارد بدن می شوند گرفته و به بافت های لنفوئیدی منتقل نموده تا به سلولهای Th بکرعرضه کندو بدینوسیله پاسخ ایمنی شروع می گردد.
ماکروفاژها و سلولهای B در جریان پاسخ های ایمنی سلولی و هومورال نقش APC را بعهده دارند.

14. سلولهای افکتور
این سلولها یا مستقیم و یا غیر مستقیم در حذف عوامل آنتی ژنی و میکروب ها نقش بازی می کنند.
از جمله این سلول ها می توان به :
ماکروفاژها ، منوسیت ها ، نوتروفیل ها ، NK cells ، سلولهای T سیتوتوکسیک ، سلولهای Th افکتور و پلاسما سل ها نام برد.