کارگاه آشنایی با روش تحقیق

کارگاه آشنایی با روش تحقیق
دکترخدیوی

Terminology : Investigation =بازجويي ، جستجو ، تحقيق Survey = بررسي
Research = تحقيق ، پژوهش Investigation =بازجويي ، جستجو ، تحقيق Survey = بررسي Bias = تعصب بيجا ، تورش (تز) پايان نامه ي كارشناسي ارشدthesis رساله ي دكتريdissertation طرح پيشنهادي تحقيقproposal

با شنيدن واژه تحقيق چه مفهومي از آن به ذهن انسان متبادر مي شود ؟
با شنيدن واژه تحقيق چه مفهومي از آن به ذهن انسان متبادر مي شود ؟

1) رسيدن ، بررسي ، مطالعه ، حقيقت و گاهي حقيقت يابي
2 ) فعاليت‌هاي منظمي كه به توليد و كشف دانش جديد و سازمان يافته منتهي شود. 3 ) فعاليت براي رسيدن به شناخت آنچه براي انسان ناشناخته است .

از چه راههايي مي توان به شناخت دست يافت ؟
راههاي شناخت و كسب دانش 1) تجربه Experience 2 ) استناد به مقام صلاحيت دار Outhority 3) منطق Logic 4 ) روش علمي Scientific Method

1ـ تجربه ابتدايي ترين و در عين حال فراگيرترين روش كسب اطلاعات است .
ابتدايي ترين و در عين حال فراگيرترين روش كسب اطلاعات است . در اين روش اطلاعات بي‌واسطه و به طور مستقيم توسط فرد استفاده كننده از اطلاعات حاصل مي‌شود . تجارب شخصي عمدتاً برخواسته از دانش حسي است .

محدوديتهاي تجربه دانش حسي به واسطه خطاي احساس غيرقابل اطمينان و ناقص است . محدوديت در تجربه ـ همه امور را نمي‌توان تجربه كرد . تجربه شديداً تحت تأثير ذهنيت افراد است .

2ـ استناد به مقام صلاحيت‌دار
رجوع به كارشناسان ، متخصصان و مراكز ذيصلاح در زمينه‌هاي موردنظر پذيرش قول و فعل مقامات ذيصلاح به عنوان واقعيتهاي قابل استناد

محدوديتهاي استناد به مقام صلاحيت‌دار
نحوه كسب دانش و اطلاعات از سوي مقامات صلاحيت‌دار « آيا آنان دچار اشتباه نمي‌شوند» ؟ اختلاف نظر صاحبنظران در امر واحد

3ـ منطق اگر به كمك عقل , دانش حسي توسعه داده شود دانش قابل اعتمادتري حاصل مي‌شود . منطق از دو طريق براي رسيدن به شناخت به انسان كمك مي‌كند : الف) روش قياسي deductive method ب) روش استقرايي inductive method

الف) روش قياسي قياس در لغت به معناي سنجش ، اندازه گيري و تخمين است .
استدلال قياسي نتيجه گيري با دلايل كافي از كل به جزء است يا رسيدن مدلل از قوانين كلي و عمومي به موارد جزئي و خاص را گويند . شايد اولين حركت قابل ملاحظه در پيدايش رويكرد منظم و سيستماتيك براي كشف واقعيات باشد . از كنار هم گذاشتن واقعيات پذيرفته شده و استنتاج يك نتيجه از آن , حاصل مي شود .

محدوديتهاي قياس نتيجه قياسي منطقي به هيچ وجه از محدوده مقدمات فراتر نمي‌رود . صحت نتيجه مستقيماً به صحت مقدمات بستگي دارد. اطمينان از صحت مقدمات از اهميت خاصي برخوردار است . چون نتيجه فرآيند تحقيق علمي توليد و كشف دانش جديد است ، پس اين فرآيند نمي‌تواند صرفاً بر پايه استدلال قياسي بنا شود .

ب) روش استقرايي استقراء در لغت به معناي جستجو كردن و كنجكاوي كردن است . استدلال استقرايي يعني رسيدن ذهن از جزء به كل بررسي اجزاء يك قضيه و رسيدن به يك حكم كلي استقراء تام بررسي كليه اعضاء يك مجموعه استقراء ناقص بررسي گروهي از اعضاء يك مجموعه

تفاوت قياس و استقراء 1) قياس از كل به جزء و استقراء از جزء به كل
1) قياس از كل به جزء و استقراء از جزء به كل 2) پذيرفتن مقدمات قياس مساوي است با پذيرفتن نتيجه قياس ( اگر مقدمات قياسي را بپذيريم ولي نتيجه را نپذيريم دچار نوعي تناقض منطقي شده‌ايم) ولي در استقراء اينچنين نيست. نپذيرفتن نتيجه در صورت پذيرفتن مقدمات تناقض عقلي و منطقي ايجاد نمي‌كند .

روش علمي : به اين روش , روش حل مسئله ، روش عقلاني، روش استدلال قياسي ـ استقرايي ، روش آزمايشي نيز گفته‌اند . روش منظم شناخت و كسب دانش و اطلاعات است . تغيير كنترل و هدايت شده يك موقعيت غيرثابت يانامعين به موقعيتي كه از لحاظ مشخصات و روابط كاملاً معين و ثابت است. تحقيق علمي فرآيند جستجوي منظم براي مشخص كردن موقعيت نامعين است .

در مقایسه با روش علمی ، تحقیق (روش تحقیق) دارای فرآیند رسمی تر ، عمیق تر ومنظم تر است(جان بست)

مراحل در روش علمي شناخت مسئله يا سئوال
بيان يا روشن نمودن مسئله يا سئوال تعيين داده هاي مورد نياز و چگونگي جمع‌آوري آنها سازماندهي اطلاعات تفسير و نتيجه گيري

دسته بندي تحقيقات ( انواع تحقيق )

دسته بندي پژوهشها بر مبناي
تحقيقات بنيادي Fundamental research تحقيقات كاربردي Applied research تحقيقات توسعه اي research Developmental

Research Stages (AFramework)
APPLICATION Interpretation and Report Preparation DATA ANALYSIS DATA COLLECTION SAMPLE DESIGN Primary Data Secondary Data RESEARCH DESIGN PROBLEM DEFINITION (Decision Uncertainty)

معناي تحقيق تحقيق در لغت به معنای درست و راست گردانيدن،پيدا کردن ، يافتن يا جستجوی حقيقت آورده شده است تعاريف بعمل آمده از تحقيق و پژوهش فراوانند تحقيق به روش علمی را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته اند که چگونگی جستجو برای يافتن حقايق مربوط به يک موضوع را نشان مي دهد در جاي ديگر آنراحقيقت پژوهی ناميده اند تحقيق عملی منظم است که در نتيجه آن پاسخ هائی برای سوالات مندرج در موضوع تحقيق بدست خواهد آمد

تحقيق از نظر لغت شناسي يك واژه ي عربي است كه معادل فارسي آن
پژوهش مي باشد و به معني درست كردن ، پيدا كردن ، يافتن حقيقت ، پي بردن و همچنين فهم جويي در كنه مطلب يا به كنه مطلبي پي بردن ،‌ كسب دانش ، بررسي و مطالعه ي حقيقت و واقعيت و يا حقيقت يابي است . تحقيق دراصطلاح علمي عبارت است از اعمال روش هايي توﺃم با طرح و انديشه كه براي كشف حقيقتي به كار مي رود و از نظر روش شناسي عبارت است از كاربرد روش هاي علمي در حل يك مسئله يا پاسخگويي به يك سؤال يا به عبارت ويژه تر تحقيق يا پژوهش را مي توان كوشش هاي سازمان يافته اي تلقي نمود كه پژوهشگر يا محقق را در روشن سازي حقيقت يك موضوع ياري مي كند .

پيامبر اكرم (ص) مي فرمايد :
خدايا حقيقت را آن گونه كه هست بر من بنما . و در اين ارتباط فرموده اند : 4 چيز بر هر صاحب خرد و عقلي از امت من واجب است : 1- به علم و دانش گوش فرا دادن 2- آن را به خاطر سپردن 3- در ميان مردم منتشر كردن 4- آن را به كار بستن

حضرت علي (ع) مي فرمايد : لا سنت افضل من التحقيق ... هيچ روشي برتر از تحقيق نيست ،‌ پس جستجو و پژوهش كنيد و بپرسيد تا حقايق برايتان گويا و روشن شود و بدانيد كه بي پرسش پاسخي نمي شنويد و بي پژوهش حقيقتي نمي يابيد و در جايي ديگر مي فرمايد : كسي كه به جستجوي علم برخيزد همانند مجاهد في سبيل الله است . تحقيقات موجب خالص شدن علوم و حذف زوائد آن مي گردد ، زيرا هيچ چيز علم را مانند عمل كردن و به كار بستن پاك و خالص نمي گرداند . با مطالعه ي قضاياي تحقق يافته مي توان حوادث آينده را پيش بيني نمود ،زيرا امور جهان مانند يكديگر هستند .

تعاريف گوناگون در رابطه با تحقيق :
براي تحقيق تعاريف گوناگوني ارائه شده كه در اين جا به برخي از آن ها اشاره مي شود : تحقيق يعني بررسي و تجزيه و تحليل و سنجش مسائل براي يافتن حقيقت (دكتر شريعتي ، اسلام شناسي ، ص 30) . تحقيق به زبان ساده يعني مطالعه ي حقيقت (دكتر قائمي ، تحقيق در يك مكتب ، ص 56) . تحقيق ،عبارت است از جستجو براي كسب آگاهي هاي جديد و حقيقي با روش علمي (دكتر فنائيان ، روش تحقيق و نگارش رساله) . جستجو و كاوش عميق در اطراف يك موضوع خاص به منظور كسب اطلاعات و حصول اطمينان از صحت آن اطلاعات ، تحقيق ناميده مي شود ؛ خلاصه ي كلام اين كه تجسس عميق و متمركز به منظور اطمينان يافتن و يقين حاصل كردن را تحقيق مي نامند .

ویژگیهای تحقیق(جان بست):
1.هدف اصلی تحقیق حل یک مسأله یا پاسخگویی به یک سؤال یادستیابی به روابط علت ومعلولی بین متغیرهای پژوهشی است. 2.تحقیق در صدد یافتن قوانین کلی است. 3.تحقیق بر مشاهده و آزمایش تأکید دارد.

4. در تحقیق از ابزارهای اندازه گیری ومشاهده استفاده می شود. 5
4. در تحقیق از ابزارهای اندازه گیری ومشاهده استفاده می شود. 5. در تحقیق از جدیدترین منابع اطلاعاتی (منابع دست اول ) استفاده می شود. 6. در تحقیق هدف خاصی وجود دارد.

7. تحقیق مستلزم مهارت در موضوع مورد تحقیق است. 8
7. تحقیق مستلزم مهارت در موضوع مورد تحقیق است. 8. تحقیق فعالیتی عینی و منطقی است. 9. تحقیق به منظور پاسخگویی به سؤالاتی بدون پاسخ وجدید است. 10. تحقیق به صبر وشکیبایی ، صداقت ، شهامت و خلاقیت نیاز دارد. 11. وظیفه محقق با تهیه گزارش برای عموم به پایان می رسد.

مراحل تحقیق(لستروکسی):
1.تدوین مسأله 2.مطالعه منابع 3.انتخاب طرح تحقیق 4.تعیین و تعریف جامعه و نمونه 5.جمع آوری اطلاعات 6.تجزیه و تحلیل اطلاعات 7.بحث و نتیجه گیری 8.تهیه گزارش تحقیق

تحقیق دردرست ترین شکل خود واجد دو شرط است:
1. کنترل دقیق ، شرطی که مانع تأثیر عوامل مزاحم ونامربوط شده ورعایت آن اعتبار درونی را موجب می شود. 2.نمونه گیری صحیح ، شرطی که یافته های پژوهشی را قابل بسط و تعمیم ساخته و رعایت آن اعتبار بیرونی را موجب می شود.

تحقیقات بنیادی: این نوع تحقیقات در جستجوی کشف حقایق و واقعیت‌ها و شناخت پدیده‌ها و اشیا بوده،که مرزهای دانش بشری را توسعه می‌دهند و قوانین علمی را کشف می‌کنند.

تحقیقات کاربردی: تحقیقاتی هستند که با استفاده از زمینه و بسترشناختی و معلوماتی که توسط تحقیقات بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندی‌های بشر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مشخصات تحقیقات کاربردی:
1)از نظر زمانی زودتر از تحقیقات بنیادی انجام می‌گیرند. 2)درآمدزا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشتری دارند 3)عمدتا توسط سازمانهای دولتی وخصوصی و کارخانه‌ها انجام می‌پذیرند.

چرا تحقيق مي كنيم ؟ براي برطرف كردن نيازهاي جامعه و اصولاً يكي از خصوصيات انسان ،دانش پژوهي و ميل به بيشتر دانستن و كشف مجهولات از تلاش هاي انسان هاست . آدمي همواره مي خواسته بداند كه در پس پرده ي جهل او چه مي گذرد و براي يافتن آن به روش هاي گوناگوني متوسل شده است . يكي از راه هاي موفق دستيابي به يافته هاي جديد آزمايش و تجربه است . پژوهش ريشه در وجود انسان دارد و با نيازهاي فطري او سازگار است .همين احساس نياز باطني به تجسس و پژوهش است كه روز به روز بر درجه ي مقبوليت آن مي افزايد و هر روز شكل تازه تر و كامل تري به

خود مي گيرد و دائماً بر دامنه ي كاربرد آن افزوده مي شود . دلايل
فطري بودن تحقيق و مطرح نمودن آن به عنوان يك نياز انساني را بايد در وجود انسان جستجو نمود . ويژگي هاي پذيرفته شده ي انسان عوامل مؤثر طرح و اثبات اين موضوع مي باشند . بي شك انسان نيازهاي متعدد و متنوعي دارد كه به برخي از آن ها اشاره مي شود : 1- انسان موجودي كنجكاو و پژوهشگر است يعني همواره مي كوشد كه از آن چه در اطراف او مي گذرد مطلع شده و پديده هاي اطراف خود را بشناسد .

2- انسان موجودي متفكر ، عاقل و تصميم گير است . عقل و تفكر دو
مزيت الهي است كه از بدو خلقت انسان به او تفويض شده و او را در ميان موجودات هستي ممتاز گردانيده است . 3- انسان موجودي منطقي است يعني نمي تواند بدون دليل ، وجود اشيا و پديده ها را بپذيرد . او همواره درصدد يافتن روابط علت و معلولي در جهان هستي ، پديده ها و حتي درون پديده هاست . 4- انسان موجودي تسخير كننده و سلطه جو است ، چون از ديدگاه مكتب ، انسان خليفة اﷲ است . برترين موجود و مسجود ملائك مي باشد و همه ي امكانات جهان در اختيار و تسخير او قرار داده شده است . 5- انسان موجودي آينده نگر و پيش بين است . انسان نه تنها از گذشته ها

تجربه مي آموزد و از آن در زندگي روزمره استفاده مي كند ، بلكه به آينده هم توجه
دارد و هدف ها و ايده آل هايي دارد كه با برنامه ريزي و تمهيد مقدمات مي تواند به آن ها دست يابد . پيش بيني مسائل ، حوادث و رفتارها از ويژگي هاي انسان است كه بدون تحقيق امكان ندارد . 6- انسان موجودي سيستماتيك و داراي سازمان است . يعني قبل از تولد در سيستم جنين رشد و نمو مي يابد و سازمان منظمي به نام مادر تمام نيازهاي او را رفع مي نمايد . بدن انسان از عناصر يا اجزا يا اُرگان هاي مختلفي به وجود آمده كه مجموعه ي آن ها يك سازمان يا سيستم را تشكيل مي دهد كه تمامي اين اعضا و اُرگان ها در ارتباط منظمي با يكديگر هستند . 7- انسان موجودي حقيقت جو است يعني فطرتاً طالب حق و حقيقت است و مي خواهد به حقيقت ذات و اجزاي پديده ها و جهان هستي پي ببرد . از اين رو خود مفهوم تحقيق از حق گرفته شده و واژه ي تحقيق نشان مي دهد كه هنگام ساختن اين كلمه از نياز به حق و حقيقت بهره گرفته شده است .

هدف هاي كلي تحقيق : هدف هاي تحقيق را مي توان به صور ذيل بيان نمود : 1- هدف از تحقيق دستيابي به حقيقت و آنچه كه بايد باشد است . 2- هدف از تحقيق كشف روابط علت و معلولي بين متغيرها است . 3- هدف از تحقيق يافتن قوانين و اصول علمي است كه بتواند رفتارها و پديده هاي رفتاري را بشناسد و علل آن را تعبير و تفسير كند و توضيح دهد . 4- هدف از تحقيق يافتن روابط و همبستگي بين متغيرها ، مقدار يا ميزان هريك بر همديگر يا بر كل مجموعه ي متغيرها است . به طوري كه در انتهاي كار بتوان وقوع عمل يا عكس العمل يا پديده هاي حاصل از متغيرها را پيش بيني كرد و توضيح داد .

به بياني ديگر ... هدف اصلي از تحقيق يا پژوهش علمي ، تحقيقي است كه با به كار گيري روش هاي علمي انجام مي پذيرد . منظور از تحقيق به روش علمي عبارت است از مجموعه ي روش ها و قواعدي كه با به كار گيري مشاهده ، آزمايش، تفكر ، انديشه و استدلال به جستجوي حقيقت كه همان علم كلي از وجود روابط بين پديده ها در جهان هستي است مي پردازد . جان بست هدف از روش علمي را پيش بيني و كشف بعضي از تئوري ها يا تعميم هايي مي داند كه وقوع حوادث را در آينده پيش بيني مي كند . برخي (experimental methodاز دانشمندان روش علمي را همان روش آزمايشي( دانسته اند و عده اي ديگر استفاده از روش استقراء يا يافتن رابطه ي علت و معلولي را روش علمي ناميده اند ، اما همان طور كه ملاحظه شد روش علمي مجموعه ي روش ها و قواعدي است كه از تمامي امكانات كشف

حقيقت به طور سيستماتيك استفاده مي كند . در رابطه با هدف ها و تعاريفي
كه بيان شد ، تعريف تحقيق علمي را مي توان اين گونه ارائه نمود : تحقيق علمي مجموعه اي از فعاليت هاي برنامه ريزي شده و منظم است كه با بهره گيري از روش هاي آزمايش ، مشاهده ، تفكر و انديشه و استدلال و تعدادي از نظريات ، فرضيات يا معلوم ها به منظور كشف حقيقت ، حل يك يا چند مجهول و كنترل وقوع احتمالي حوادث انجام مي گيرد .

چگونه مي توان به حقايق دست يافت ؟
همان گونه كه ذكر شد منظور از تحقيق ، حقيقت يابي يا كشف حقيقت است . براي دستيابي به حقايق و رسيدن به كنه مطالب 4 روش عمده وجود دارد : 1- وحيIntuition) كشف شهود يا اشراق 2-الهام (Inspiration) (Logic) 3- روش منطقي و استدلال (Scientific method) 4- روش علمي

1- وحي : وحي مخصوص عده اي خاص نظير پيامبران يا بندگان خاص خداست
كه از اين طريق حقايق به آن ها وحي مي شود ، به بيان ديگر از طريق وحي و ارتباط پيامبران با خداوند متعال حقايق زيادي براي انسان ها روشن شده است . از آن جا كه پيامبران افرادي هستند كه از يك نيروي خاص و خارق العاده برخوردارند با بينش و بصيرت ويژه ي خود حقايق را ادراك مي كنند كه اغلب افراد عادي از اين امر بي بهره هستند . 2- الهام : الهام از لحاظ لغوي به معناي در دل افكندن ، تلقين نمودن ، القاي امري از جانب خدا در دل انسان است . 2-1 اشراق : به معناي روشن شدن و درخشيدن . 2-2 كشف شهود : به معني آشكار شدن حقيقت و يا ديدن واقعيت است . دومين روشي است كه از طريق آن مي توان به حقايق دست يافت . عده اي هستند كه چشم حقيقت بين دارند كه در اثر راز و نيازها بدين مرحله مي رسند

كه افراد ديگر نمي توانند
كه افراد ديگر نمي توانند . اين امر با كسب تقواي الهي ، تلاش و كوشش بسيار ، سختي ديدن ، تفكر فراوان و مطالعات زياد صورت مي گيرد كه معمولاً نصيب همگان نمي گردد . به عنوان مثال ملاصدرا مي گويد : بحث حركت جوهري با تضّرع زياد برايم حاصل شد ، آن گاه براي آن برهان ساختم . تفاوت وحي با ساير موارد : تفاوت وحي با دريافت هايي از طريق الهام ، اشراق و كشف و شهود در اين است كه دريافت وحي مسبوق به سابقه ي ذهني فرد نيست در صورتي كه الهام ، اشراق و كشف شهود همگي در اثر سابقه ي ذهني فرد و همچنين مطالعات قبلي فرد روي مي دهد . 3- روش منطقي : منطق را مي توان علم حقيقت معرفي نمود . به عبارت ديگر منطق علم قواعد و قوانيني است كه فكر را هدايت كند و از خطا مصون بدارد . منطق را هنر فكر كردن نيز ناميده اند .

4- روش علمي : سه روش ياد شده ي قبلي از زمان هاي قديم رايج بوده اند
يعني هر فردي با داشتن علم و آگاهي و بينش مي تواند به برخي از حقايق دست يابد . انسان هاي معمولي با بهره گيري از تاريخ بشريت دريافته اند اعمال و فعاليت هايي كه در آن ها نظم ، دقت ،‌ برنامه ريزي ،‌ سازماندهي و غيره اعمال شده است ، بهتر نتيجه مي دهد كه به اين روش ، روش علمي مي گويند . اين جديدترين روشي است كه امروزه به كار گرفته مي شود و مي توان پيشرفت هاي علمي را مرهون همين روش علمي دانست . براي آشنايي بيشتر با روش علمي ناگزيريم علم را تعريف كنيم . از علم تعاريف متعددي به عمل آمده كه اهم آن ها عبارتند از : علم عبارت است از تراكم سيستماتيك اطلاعات علم عبارت است از دانستني هاي قابل اثبات

به علم در مفهوم کلی و عام آن knowledge اطلاق می‌شود
به علم در مفهوم کلی و عام آن knowledge اطلاق می‌شود. ولی از واژه علم مفهوم خاصی نیز تعبیر شده است و آن science است که مقصود آن بخشی از دانستنیها و آگاهیهای نوع بشر است که به روشهای تجربی قابل اثبات و تایید باشد.

تعریف نظریه: یک نظریه مجموعه‌ای از بدیهات، قوانین و فرضیه‌هایی است که چیزی را درباره واقعیت قابل مشاهده تبیین می‌نماید.

ویژگی‌های نظریه علمی: 1)مبین ماهیت پدیده یا روابط علت و معلولی بین پدیده ها و متغییرهاست. 2)از ترکیب مفاهیم، قضایا و قوانین ویژه خود که به صورت نظام‌یافته درباره یک واقعیت به وجود می‌آید. 3)قدرت پیش بینی و آینده‌نگری دارد. 4)مفاهیم و قضایای نظری از مصادیق بیرونی برخوردارند. 5)نظریه باید چارچوب مفهومی مناسبی را برای انجام تحقیقات ارائه دهد. 6)نظریه نباید با سایر نظریه های پذیرفته شده و تائید شده تضاد و تعارض داشته باشد.

علم روش شناخت حقايق است ، علم از آن چيزي كه هست بحث
مي كند . علم معرفتي است منظم كه با روش هاي معين به دست مي آيد و قوانين و روابط پايدار و واقعيت ها را بيان مي كند . علم روشي است كه از طريق آن پديده هاي طبيعت مورد تجربه ، آزمايش و مشاهده قرار مي گيرد . وظيفه ي علم چيست ؟ وظيفه ي علم كشف واقعيت است يا به عبارتي ايجاد قوانين و اصول كلي در زمينه ي چگونگي وقايع و پديده هايي كه به علم مورد بحث ارتباط دارد تا انسان را قادر سازد وقايعي را كه هنوز ناشناخته است به درستي و با اعتماد و اطمينان پيش بيني نمايد . روش علمي به كار گيري روش هاي عيني و حسي از طريق مشاهده ، سنجش و اندازه گيري و كنترل عوامل مؤثر مي باشد .

روش منطق و استدلال به سه طريق صورت مي گيرد :
)Deduction( قياسي الف) روش (Induction) ب) روش استقرايي (Parable)ج) تمثيل در روش قياسي از كل به جزء مي رسيم ولي در روش استقرايي از جزء به كل مي رسيم . تحقيقات علمي بيشتر به روش استقرايي مي باشد . در روش تمثيلي از يك امر جزئي به يك امر جزئي ديگر پي مي بريم . در اين روش از مشابهت بين پديده ها استفاده مي كنيم . حضرت علي (ع) فرموده است : با مطالعه ي قضاياي تحقق يافته مي توان حوادث آينده را پيش بيني نمود زيرا امور جهان مانند يكديگرند . از اين رو ممكن است در راه رسيدن به حقيقت از هر سه روش استفاده شود .

هدف تحقیق علمی: 1)بررسی و ارزیابی نظریه‌ها 2)به منظور ارائه نظریه جدید
3)برای حل مشکل

هدف از آموزش روش تحقیق علمی:
1)فراگیری روش وصول به حقایق و کشف مجهولات 2)کسب مهارت لازم برای اجرای پروژه های تحقیقاتی 3)کسب مهارت لازم برای انجام پایان نامه های تحصیلی

ویژگی‌ها و قواعد تحقیق علمی:
1)توسعه‌ای بودن 2)قابلیت بررسی داشتن 3)نظم داشتن 4)تخصص طلبی 5)قابلیت تعمیم 6)دقت طلبی 7)واقعی بودن 8)قاعده تجاهل 9)صبر طلبی 10)جرات طلبی 11)نیاز به مدیریت واحد 12)رعایت اصل بیطرفی 13)اجتهادی بودن تحقیق

پیش‌نیازهای تحقیق علمی:
1)وجود فرهنگ تحقیق 2)محقق 3)بودجه 4)سازمان لازم 5)ابزار تحقیقاتی 6)فراغت لازم برای محقق 7)ضوابط و مقررات مالی و اجرایی

ويژگي هاي يك تحقيق علمي :
پژوهش يا تحقيق در رشته ي تربيت بدني و علوم ورزشي و ساير رشته هاي علوم داراي ويژگي هايي است كه آشنايي با آن ها به روشن شدن معنا و مفهوم تحقيق كمك مي كند . تاك من ويژگي هاي تحقيق را به 5 دسته طبقه بندي كرده است ، بورگ و گال آن را به 7 دسته طبقه بندي نموده اند و جان بست ويژگي هاي تحقيق را به 12 دسته طبقه بندي كرده است .

ويژگي هاي تحقيق از ديدگاه تاك من(
1- تحقيق داراي فرآيند معيني است . بدين معني كه در اجراي آن از اصول و قواعد مشخصي استفاده مي شود و منظم است يا به عبارت ديگر تحقيق به فعاليت هاي منظم اطلاق مي گردد . 2- در تحقيق نظامي تعقيب مي شود كه در به كار بردن آن منطقي حكمفرماست ، به همين دليل تحقيق امري منطقي است . 3- تحقيق بر پايه ي تجربيات قابل مشاهده يا شواهد قابل آزمايش و تجربه استوار است . به عبارت ديگر تحقيق بازگشت به واقعيت است ، بنابراين پژوهش به آنچه عملي و قابل مشاهده است مي پردازد و از طرح سؤالاتي هرچند جالب كه عملاً قابل بررسي و آزمايش نباشند دوري كرده و از اظهار نظر غير مبتني بر شواهد

و مدارك عيني پرهيز مي كند .
4- تحقيق جنبه ي تقليلي دارد به اين معني كه محقق با استفاده از روش هاي تجزيه و تحليل ، اطلاعات گرد آوري شده را در طبقات معين و معناداري دسته بندي مي كند . 5- تحقيق قابل انتقال و تكرار است . به اين معني كه فرآيند و روش هاي تحقيق قابل تكرار و انتقال است .

ويژگي هاي تحقيق از نظر بورگ و گال
بورگ و گال در كتاب تحقيق در تعليم و تربيت هفت مرحله ي اساسي را براي روش تحقيق به شرح زير برشمرده اند : 1- تشخيص يا شناسايي مسئله : يك محقق يا پژوهشگر در ابتدا بايد مشكل يا مسئله را تشخيص داده و مورد شناسايي قرار دهد . شناسايي يك مسئله براساس مطالعات ، مشاهدات ، تجربه و يا يك پيشنهاد انجام مي گيرد از آن پس به يافتن علت يا علل آن علاقه مند مي گردد و سرانجام شروع به پژوهش در آن زمينه مي كند . 2- تعريف مسئله با بياني گويا ، رسا و واضح : منظور از تعريف مسئله ، بيان ماهيت و ويژگي هاي مسئله در رابطه با زمان ، مكان و متغيرها مي باشد .

يك پژوهشگر مطالعات انجام شده در زمان هاي گذشته را در رابطه با مسئله ي
تحقيق مورد بررسي قرار مي دهد و اطلاعات لازم را درباره ي مسئله به دست مي آورد و سپس رابطه اي بين مسئله و موضوعات وابسته برقرار مي كند . 3- ساختن فرضيه (حدس و گمان زيركانه) : پس از آن كه پژوهشگر ،‌ پژوهش هاي گذشته مربوط به مسئله ي تحقيق خود را مورد مطالعه قرار داد ،‌ به تدريج شروع به حدسياتي درباره ي تفاوت ها ، تشابهات ، روابط و علل احتمالي و ممكن پيرامون مسئله مي كند . او احساسات ، ادراكات و پاسخ هاي احتمالي خود را به صورت جملاتي به نام فرضيه هاي تحقيق بيان مي دارد ، آن گاه محقق با دلايل ، شواهد و مدارك كافي به آزمون فرضيه هاي خود بپردازد

4-ساختن يا استفاده از تكنيك ها و ابزار اندازه گيري كه اطلاعات مورد نظر را در رابطه با فرضيه ها تهيه نمايد ، پس از تنظيم فرضيه هاي تحقيق ،‌ محقق مي بايد تصميم بگيرد كه به چه نوع اطلاعاتي نياز دارد ، چگونه بايد اطلاعات ضروري را گردآوري نمايد و در كجا و از چه كسي مي تواند اطلاعات مورد نظر را كسب كند . اين سؤالات ،‌ ايده و فكر لازم را درباره ي جمع آوري اطلاعات به او مي دهد . به عنوان مثال ، اگر محققي بر روي يك مسئله ي چند فرهنگي و بررسي تطبيقي كار مي كند ، آيا مي تواند به كشورهاي ديگر پرسشنامه ارسال كند ؟ پژوهشگران بايد محدوديت هاي زماني ، مخارج ، امكانات ، متغيرهاي مستقل ومتغير وابسته را براي انتخاب وسيله ي درست به منظور گردآوري اطلاعات در نظر داشته باشند . محققان اغلب روش هاي مطالعه ي ميداني ، اظهار نظرها و آزمايشات مختلف را به كار مي گيرند .

5- طرز گردآوري اطلاعات مورد نياز : متداول ترين شيوه هاي جمع
آوري اطلاعات به يكي از صورت هاي زير است : الف)مشاهده ب)تكميل پرسشنامه ج)مصاحبه د)استفاده از آمار و ارقام ﻫ)استفاده از ابزار ، ابنيه و اشياي تاريخي و)نظرسنجي از جامعه ز)استفاده از منابع كتابخانه 6- تجزيه و تحليل اطلاعات : پس از جمع آوري اطلاعات ، پژوهشگر به تجزيه و تحليل يافته ها و اطلاعات به دست آمده مي پردازد . هر كلمه يا مفهومي معني خاص خود را دارد و هر دسته از اطلاعات ممكن است پيام هاي زيادي را در بر داشته باشد . اين وظيفه ي محقق است كه با به كار گيري تكنيك هاي تحليلي مناسب پيام هاي درست و روشن را بدون هيچ انحرافي استنتاج نمايد . سپس پژوهشگر اطلاعات به دست آمده را طبقه بندي مي كند .

او اطلاعاتي كه يكديگر را تأييد كرده يا نشان دهنده ي عدم توافق با فرضيات خود هستند ، پيدا مي كند . در برخي از تحقيقات عامل زمان و مكان بسيار مهم هستند . به هر تقدير تجزيه و تحليل اطلاعات براي محقق بسيار اهميت دارد . زيرا نتايجي كه از اطلاعات به دست مي آيد منتهي يا منجر به اعلام نتايج پژوهش مي گردد . اگر تجزيه و تحليل و اطلاعات ، نادرست وتحريف شده باشد مسلماً نتايج پژوهش نيز صحيح و معتبر نخواهد بود . 7- استخراج نتايج در رابطه با فرضيات بر اساس اطلاعات به دست آمده : محقق نتايجي را از حاصل تحقيقات خود استخراج مي نمايد . اين نتايج ، پاسخ هايي هستند كه به سؤالات پژوهشگر يا مسئله ي تحقيق داده مي شود ، آن ها جملات يا بيانات معني داري بر اساس اطلاعات و تفسير معني دارنتايج تحقيق هستند . نتايج ممكن است از فرضيه هاي تحقيق پشتيباني يا آن

را رد كند . از آن جا كه نتايج تحقيق جزو پيكره ي علم و دانش مي شود براي
محقق بسيار اهميت دارد . افراد جامعه ممكن است بعداً اين نتايج را عملاً به كار گيرند . نكته ي قابل توجهي كه در اين جا وجود دارد اين است كه محقق نسبت به نتايج تحقيقش بي طرف است و براي او تأييد يا رد فرضيه اش فرقي ندارد .او به هر حال طالب حق و حقيقت است . يك پژوهشگر همواره سعي در يافتن علل و آثار مربوط به مسئله دارد تا بتواند در نهايت به علم و دانش بشري نكته اي را بي افزايد . به طور كلي پژوهشگران به روابط علت و معلولي موضوع و پيدا كردن تمام متغيرهاي مستقل و وابسته كه به طور مستقيم و غير مستقيم سبب پيدايش و وقوع يك رفتار يا پديده مي شود ، مي پردازند . نتايج كار يك پژوهشگر ، قابل تعميم و كاربرد در ساير مسائل مشابه مي باشد .

ويژگي هاي تحقيق از نظر جان بست
1- هدف اصلي تحقيق حل مسئله يا پاسخگويي به يك سؤال يا دست يابي به روابط علت و معلولي بين متغيرهاي پژوهشي است . 2- تحقيق درصدد يافتن قوانين كلي است . به عبارت ديگر هدف تحقيق مشاهده و درك الگوهاي كلي رويدادها و روابط بين آن هاست . اگرچه محقق سعي مي كند حوزه ي محدودي از رفتار انساني يا گروه معيني از مردم را مورد پژوهش قرار دهد ، اما هدف وي معمولاً تعميم يافته هاي پژوهش به ساير اشكال و رفتار و نيز ساير گروه هاي جامعه ي مورد مطالعه مي باشد . 3- تحقيق بر مشاهده و آزمايش تأكيد دارد . فرضيه ها و نظريه ها براي آن كه مورد استفاده قرار گيرند بايد در جهان واقعي قابل مشاهده و آزمون باشند .

4- محقق به منظور گردآوري اطلاعات و آزمون فرضيه ها از ابزار مختلف
اندازه گيري استفاده مي كند اما مواقعي وجود دارد كه نمي توان با استفاده از ابزار ، عمل اندازه گيري را انجام داد . به همين دليل در چنين شرايطي محقق از مشاهده ي دقيق براي توصيف روابط بين متغيرها استفاده مي كند . 5- در تحقيق ، محقق بايد از جديدترين منابع اطلاعاتي (منابع دست اول) براي رسيدن به هدف هاي تحقيق خود استفاده كند . 6- در تحقيق هدف خاصي وجود دارد كه محقق تلاش مي كند با گرد آوري اطلاعات مناسب به آن ها دسترسي پيدا كند . 7- انجام تحقيق مستلزم داشتن مهارت و آگاهي لازم در زمينه ي موضوع مورد تحقيق است . 8- تحقيق فعاليتي عيني و منطقي است به اين معني كه محقق با رعايت اصول

و ضوابط روش هاي تحقيق اطلاعات لازم را گردآوري نموده و بدون هيچ گونه
تعصبي به نتيجه گيري مي پردازد . 9- تحقيق به منظور حل مسائل بدون جواب يا سؤال هاي بدون پاسخ انجام مي شود . به بيان ديگر تحقيق نبايد تكرار اثر ديگران باشد و يا به حل مسائلي بپردازد كه قبلاً به وسيله ي ديگران حل شده است . 10- تحقيق نياز به حوصله ، صبر و شكيبائي دارد . 11- وظيفه ي محقق با خاتمه يافتن تحقيق به پايان نمي رسد بلكه محقق موظف است با تهيه ي گزارش دقيق آن چه را كه يافته است به اطلاع ديگران برساند . 12- انجام تحقيق مستلزم اين است كه محقق داراي برخي ويژگي ها نظير صداقت ، شهامت و خلاقيت باشد ، به بيان ديگر يك محقق مؤمن و متعهد صرفاً بايد به فكر آزمودن فرضيه هاي خود باشد نه اثبات آن ها .

آغاز تحقيق جان ديوئی معتقد است:" اولين مرحله تحقيق احساس وجود يک مشکل است؛ به اين معنی که پژوهشگر در کار خويش با مانع يا مشکلی روبرو گرديده است که در حل آن ابهام يا ترديد دارد و نمی تواند در مقابل آن ساکت بماند.”

آغاز تحقيق بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقی بسيار مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله يابی که در برخی نظام های آموزش و پرورش برآن بسيار تاکيد می شود نيز از همين امر نشات می گيرد. هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس برای فراگير بيشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سوالات بيشتر فعال سازد می توان انتظار داشت که در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او ارتقاء يابد.

مساله مسأله يا مشكل پديده اي است غيرعادي ، كه در روند كار سيستم وجود دارد و چون اخلال و بي نظمي ايجاد مي كند سبب افت يا كاهش كمي و كيفي جريان كارها و بازده سيستم مي گردد مسأله يا مشكل عبارت است از شكاف بين وضعيت موجود و آنچه بايد باشد .

شناسايي مشکل Analyze Current Situation The Researching Therapist
Literature Knowledge area Other Resource Available The Researching Therapist Generate Possible Questions Create List Evaluate Possible Questions Select Priority Question

شناسايي مشکل آغاز يک تحقيق با احساس وجود يک مشکل همراه است. در اين مرحله آن احساس بايد به صورت ” يک پرسش " در آيد و بيان شود بديهی است اين پرسش از مسائل روزمره تا مباحث و فرضيات پيچيده علمی را دربرگيرد، مهم آنست که به شيوه ای علمی و صحيح بيان شود با در نظر گرفتن دو تقسيم بندی مهم در زمينه علائق علمی و احتياج عملی شما ممکن است تحقيقی بنيادی يا کاربردی را در نظر بگيريد

منابع مسائل يا مشكلات انتخاب يك مسئله ي مناسب هميشه دشوار است ، معدودي از مبتديان نسبت به مسائل آگاهي واقعي دارند ، حتي پاي پژوهشگران آماده و كارآزموده نيز گاهي در اين زمينه مي لنگد . درگير شدن با مسئله اي كه الزاماً به وقت و انرژي نياز داشته باشد و از نظر علمي نيز مهم باشد يك مسئوليت جدي است. محتمل ترين منابعي كه براي يافتن منابع تحقيق مي توان جستجو نمود يا از آن طريق آگاهي از مسائل را بتوان كسب كرد به شرح زير است : 1- بسياري از مسائلي كه در كلاس درس يا محيط اجتماعي خود با آن مواجه هستيم مي توانند موضوع تحقيق قرار بگيرند . 2- تغييرات تكنولوژي و توسعه ي برنامه هاي درسي مرتباً مسائل و

فرصت هاي جديدي را براي تحقيق به وجود مي آورند .
3- تجارب تحصيلي دوره هاي بالاتر از كارشناسي بايد نگرش جستجوگرانه اي را درباره ي روش هاي متداول برانگيزاند و آگاهي از مسائل را به نحوي مؤثر افزايش دهد مانند سمينارها ، كنگره ها ، همايش ها و ... 4- مشورت با استاد مربوطه يا استاد راهنما نيز مي تواند مفيد باشد . هرچند كه دانشجو نبايد منتظر باشد مسئله را برايش تعيين كنند ، اما مشورت با استاد با تجربه روش مطلوبي است كه اغلب دانشجويان هنگامي كه مي خواهند مسئله اي را براي تحقيق انتخاب نمايند احساس نا امني مي كنند ، چرا كه آن ها مردد هستند كه آيا مسئله اي كه در ذهن وجود دارد به اندازه ي كافي مهم است ، عملي است يا عاري از خطرات ناشناخته است . 5- يكي از بهترين منابعي كه مي توان براي انتخاب موضوع به آن ها مراجعه كرد ، بخش پيشنهادات هر پايان نامه يا رساله اي است .

ويژگي هاي مسئله ي پژوهش يا تحقيق :
انتخاب مسئله بستگي به ذوق ، سليقه ، علاقه زمينه ي تخصصي يا تجارب شخصي پژوهشگر دارد بنابراين براي آن نمي توان قواعد حتي به خصوص و رهنمودهاي خاصي را تعيين كرد ، اما مسئله ي پژوهش بايد به شكلي بيان شود كه حداقل داراي ويژگي هاي زير باشد : الف) رابطه ي بين يك ، دو يا چند متغير را مورد پژوهش قرار دهد . ب) بايد روشن و بدون ابهام باشد و معمولاً به صورت پرسش بيان شود . ج) از طريق روش هاي تجربي قابل آزمايش باشد . د) نبايد نمايشگر موضوع اخلاقي باشد يا مسائل اخلاقي توليد كند . ﻫ) دامنه ي آن بايد محدود باشد .

ويژگيهاي موضوع يا مسئله تحقيق
حتي‌الامكان رابطه بين دو يا چند پديده را مورد بررسي قرار دهد . روشن، بدون ابهام و صريح باشد . از طريق روشهاي تحقيق علمي قابل بررسي باشد . بيانگر مسائل اخلاقي نباشد و يا مسائل اخلاقي توليد نكند . حتي‌الامكان جديد باشد . براي محقق مهم بوده با ويژگيهاي وي منطبق باشد . دامنه موضوع بايد محدود باشد .

بيان مسئله يا موضوعproblem definition
آنچه بايد معين يا حل شود را دقيقاً روشن كند . حوزه مورد مطالعه را با يك سئوال دقيقاً محدود كند .

ملاك هاي انتخاب مسئله ي تحقيق
كارتر گود يكي از صاحبنظران روش تحقيق ، ملاك هاي ده گانه ي زير را بيان مي كند : خودداري از تكرار غيرضروري و وفاداري به تحقيقات ديگران : پس از تاييد طرح تحقيق توسط استاد راهنما و مشاور در كميته ي مربوطه بررسي مي شود كه موضوع مورد نظر تا قبل از آن تاريخ توسط شخص ديگري نيز تحقيق شده است يا خير . 2- اهميت مسئله ي تحقيق و ارزش ارائه ي آن . 3- علاقه مندي ، كنجكاوي ، كشش و توان علمي فرد محقق يك پيش شرط لازم است .

4- آموزش ، شرايط و كيفيت شخصي يا جنبه هاي شخصيتي : فرد محقق بايد براي كار تحقيق مورد نظر آموزش كافي ديده باشد و دانش و آگاهي لازم را داشته باشد و نيز بايد واجد جميع شرايطي باشد كه در امر تحقيق مربوطه مؤثر است . به عنوان مثال فردي عجول و عصبي در مورد استرس و اضطراب ورزشكاران نتايج خوبي به دست نخواهد آورد . 5- فراهم بودن اطلاعات و علمي بودن روش مطالعه 6- وجود وسايل مورد لزوم و مناسب بودن روش كار : بديهي است شرايط نامناسب ، كيفيت و بازده كار را كاهش مي دهد . 7- امكان مساعدت و همكاري : بدون داشتن ميل به همكاري و تعاون اعم از مراحل اداري تحقيق ، پيشرفت در آن امري بعيد و مشكل خواهد بود . ‘’

8- مخارج تحقيق و استفاده هاي احتمالي : شايسته است قبل از شروع تحقيق نسبت به تامين مخارج و هزينه هاي لازم مطالعه ي دقيق و همه جانبه اي صورت گيرد در نظر داشتن مشكلات ، موانع ، اتفاقات و خسارات احتمالي . 10- عامل زمان : محققي كه از طرف فدراسيوني مأمور مي شود تا قبل از زمان لازم كارنامه ي ورزشي و عملكرد تيم ملي را براي تمرينات ملي بررسي كند مسلماً بايد اين كار را قبل از موعد مقرر انجام دهد .

Uncertain Aware Certain (VAGUE)
The degree of decision certainty, influences Problem Definition & Type of Research Uncertain Aware Certain (VAGUE) Exploratory Descriptive Casual Research Research Research Three major types of research studies 2

Importance of Problem Definition
“The formulation of the problem is often more essential than its solution.” Albert Einstein

Clear Problem Definition Results in Clear Research Objectives
Symptom Detection Analysis of the Situation Problem Definition Exploratory Research Statement of Research Objectives

Components of Problem Definition
Ascertain the decision maker’s objectives 4. Determining the unit of analysis 1. Understanding the background of the problem Determining the relevant variables 2. 5. identifying problem origins not the symptoms Stating research questions and objectives 3. 6.

روش هاي پيداكردن مساله كنترل و ارزيابي توسط سرپرستان بازرسي
روش هاي غيرفعال كنترل و ارزيابي توسط سرپرستان بازرسي واقعه بحراني بروز شكايت و انتقاد

روش هاي پيداكردن مساله ساده كردن كارها كنترل آماري مقايسه آمار ادواري
روش هاي فعال ساده كردن كارها كنترل آماري مقايسه آمار ادواري مقايسه با ساير سازمانها مقايسه با شاخص ها

روش هاي پيداكردن مساله مصاحبه افراد كليدي مصاحبه گروهي مصاحبه جمعي
نيازسنجي مصاحبه افراد كليدي مصاحبه گروهي مصاحبه جمعي مشاهده مستقيم

روش هاي پيداكردن مساله استفاده از تجارب استنتاج از نظريه ها و فرضيه ها
استفاده از متون درسی و مجلات تخصصی دولت ها ، دانشگاه ها وموسسات پژوهشی خصوصی

روش هاي پيداكردن مساله مرور متون و اطلاعات علمي
شركت دردوره هاي آموزشي وهمايشهاي علمي مطالعه مورد يا موارد پايش يا كنترل گلوگاه (نقاط كليدي) کنترل مالي بررسي فرآيند زمان انتظار

پيش آگهي رويدادها پيش آگهي قضاوتي پيش آگهي روند پيش آگهي علت و معلول
روش هاي پيداكردن مساله پيش آگهي رويدادها پيش آگهي قضاوتي پيش آگهي روند پيش آگهي علت و معلول

شرايط انتخاب مسئله : موضوعات قابل تحقيق متعدد و متنوع است ، وليكن در انتخاب مسئله ي تحقيق بايد توجه داشت كه هر موضوعي براي هر فردي و در هر زمان و مكاني قابل بررسي نمي باشد . براي اين انتخاب بايد شرايطي را در نظر گرفت كه عبارتند از : 1- اهميت مسئله : يعني در انتخاب موضوع تحقيق بايد به اهميت مسئله مورد نظر توجه نمود تا اگر واجد ارزش و اهميت كافي نيست ، براي آن انرژي ، وقت و بودجه ي انساني و مالي بدون جهت تلف نشود . 2- اهميت انتخاب هدف : در شروع كار هدف بايد مشخص باشد . عده اي تصور مي كنند كه تنها شرط لازم براي يك تحقيق علمي داشتن وسايل لازم و نيروي انساني و مالي كافي است . اگرچه اين عوامل شرط لازم براي هر نوع تحقيق مي باشند اما شرط كافي نيستند . براي اجتناب از اين مشكل شايسته است در شروع كار و قبل از هر برنامه ريزي مطلوب مقصود خود را روشن سازيم .

ارزشيابي مسئله : درباره ي آن به پاره اي از پرسش ها پاسخ داده شود . مسئله صرفاً در صورتي مناسب خواهد بود كه پاسخ به اين پرسش ها مثبت باشد . 1- آيا از آن گونه مسائلي است كه مي توان آن را در فرآيند تحقيق به نحو مؤثري حل كرد ؟ 2- آيا براي آزمودن فرضيه ها يا براي يافتن جواب مسئله مي توان داده هاي مناسبي را گردآوري نمود ؟ 3- آيا مسئله مهم است يا اصل مهمي در آن وجود دارد ؟ آيا حل آن در نظريه يا در روش آموزش و پرورش تغييري ايجاد خواهد كرد ؟ 4- آيا مسئله ي جديدي است يا پاسخ آن از هم اكنون موجود است ؟ 5- آيا تحقيق درباره ي مسئله امكان پذير است ؟ آيا فرد محقق مهارت هاي لازم را براي انجام چنين كاري دارد ؟ 6- آيا امكانات مالي و ساير ملزومات براي انجام اين مطالعه در اختيار محقق قرار دارد ؟ اگر جواب سؤالات بالا منفي باشد ، بدون شك مسائل مهم تري جهت تحقيق وجود دارد .

ارزشيابي مسئله تحقيق آيا مسئله تحقيق به روز (جديد) است ؟
آيا مسئله تحقيق رابطه بين پديده ها را مورد بررسي قرار مي‌دهد؟ آيا مسئله تحقيق روشن و ‌صريح بيان شده است ؟ آيا دامنه مسئله تحقيق محدود شده است ؟ آيا براي تحقيق منابع مالي لازم در اختيار است ؟ آيا امكانات پرسنلي، زماني، تجهيزاتي لازم براي تحقيق وجود دارد؟ آيا محقق اساساً شهامت انجام تحقيق را دارد؟

آيا مسأله با علائق و تمايلات محقق همخواني دارد؟
آيا مسئله از اهميت و ارزش لازم براي مطالعه برخوردار است ؟ آيا انجام تحقيق با توجه به روشهاي علمي تحقيق امكانپذير است؟ آيا يافته‌هاي تحقيق نياز خاصي را برطرف مي‌كند؟ آيا موضوع تحقيق مسائل اخلاقي و حيثيتي توليد نمي‌كند؟ آيا اطلاعات لازم براي انجام تحقيق در دسترس هست يا مي‌توان توليد كرد؟ آيا روشها ، وسائل و ابزارهاي لازم با روايي) (Validityو پايايي (Reliability)كافي در اختيار محقق هست؟

تحقيق و تشريح مسئله ي مورد تحقيق :
پس از انتخاب و بررسي در مورد امكان مطالعه ي مسئله ي مورد نظر بايد توجه داشت كه موضوع تحقيق از جميع جهات تعريف و تشريح شود . تعريف صحيح يك موضوع محقق را ياري مي كند تا در مسير هدف اصلي تحقيق كه پاسخگويي به مشكلات است توفيق بيشتري داشته باشد . براي طرح يك مسئله تحقيق ، كرلينجر سه شرط را به شرح زير عنوان مي كند : الف) مسئله ي تحقيق بايد روابط بين دو يا چند متغير را تعريف كند . ب) مسئله را بايد حتي الامكان به صورت سؤالي مطرح نمود . ج) مسئله بايد حتي المقدور به طور عملي قابل بررسي باشد يعني اندازه گيري و آزمايش در آن ممكن باشد .

در تعريف و تشريح مسئله بايد نكات زير را مورد توجه قرار داد :
1- مطرح كردن مسئله به صورت سؤال : در نقل قول از كرلينجر در باب مطرح كردن مسئله آمده است :مسائلي كه به صورت سؤالي طرح شوند قابليت تجزيه و تحليل و تبيين علمي بيشتري دارند . اگر مسئله اي را به صورت پرسش مطرح كنيم مي توانيم فرضيه هاي جالب تر و علمي تري را براي آن مطرح كنيم و در مدت كوتاه تري به نتيجه برسيم . 2- تعريف واژه هاي به كار رفته يا واژه هاي عملياتي : در تعريف و عنوان مسئله واژه هاي مخصوصي به كار مي رود كه گاهي اوقات داراي معاني يكسان براي عموم نمي باشد . اين گونه واژه ها بايد قبل از اقدام به هر كاري حتي قبل از طرح برنامه ريزي به طور مشخصي تعريف شوند . عدم توجه به اين مطلب موجب انحراف محقق از مسير اصلي تحقيق خواهد شد .

3- تعيين حدود مسئله ي مورد مطالعه : منظور از تعيين حدود ، مشخص كردن قسمت هايي است كه بايد مورد مطالعه قرار گيرد بيان و تشريح روابط علت و معلولي بين متغيرها : در اكثر موارد تعدادي از روابط علت و معلولي بين پديده ها شناخته شده است . بديهي است كه ذكر اين روابط مؤثر خواهد بود سابقه ي تاريخي موضوع مورد مطالعه : نداشتن سابقه ي تاريخي اولاً مشكلات زيادي براي محقق ايجاد خواهد كرد كه پيشرفت كار تحقيق را كند خواهد نمود ، ثانياً در حين تحقيق محقق به مواردي برخورد خواهد كرد كه عدم شناسايي قبلي موجب مي شود طرح تحقيق ناقص و نارسا باشد . به عنوان مثال در مورد نقش تمرينات هوازي بر كاهش ميزان استرس ، داشتن سابقه ي شناخت تمرينات هوازي مي تواند در روند كار بسيار مؤثر باشد ذكر مطالعات قبلي مربوط به موضوع تحقيق : از اهم نتايج اين مورد آنست كه محقق اشكالات و معايبي را كه در مطالعات قبلي مي بيند در طرح تحقيق خود وارد نكند ، اين بررسي مقدماتي محقق را از بسياري مخاطرات و مشكلات بعدي مصون خواهد داشت .

سؤال يا سؤالات اصلي تحقيق :
دو يا چند متغير وجود دارد . پاسخ به اين سؤال فعاليت هاي پژوهشي را ممكن مي سازد ، يعني به جاي اين كه بگوييم مسئله عبارت است از وجود يا عدم وجود همبستگي بين آزمون هاي ميداني 600 يارد و تست پله ي كاتن در سنجش قابليت قلبي-تنفسي جمله ي استفهامي داراي اين حْسن است كه مسئله را به گونه ي مستقيم مطرح مي كند . در مثال قبلي مي توان سؤال را اين گونه مطرح نمود : آيا بين آزمون هاي ميداني 600 يارد و تست پله ي كاتن در سنجش قابليت قلبي-تنفسي همبستگي وجود دارد؟

آيا ارتباط معني داري بين مهارت هاي اساسي مديران و ميزان بهره
وري وجود دارد ؟ آيا بين نقش تمرينات هوازي در كاهش استرس يا اضطراب ورزشكاران همبستگي ديده مي شود ؟ بهترين شيوه ي شروع كار پژوهش اين است كه كار تحقيق به صورت يك پرسش آغازين شروع شود . در اين پرسش محقق قصد دارد آن چه را كه مي خواهد بداند آشكار كند و به دقيق ترين صورت ممكن در گزاره ي يك پرسش آغازين بيان كند . پرسش آغازين براي ايفاي وظيفه بايد صفات سه گانه ي روشني ، عملي بودن و مناسبت را داشته باشد . صفات روشني يا صراحت يعني پرسش دقيق ، كوتاه و ابهام باشد . صفات عملي بودن يعني پرسش بايد واقع بينانه باشد . مناسب بودن يعني پرسش حقيقي باشد و آن چه را كه وجود دارد مورد مطالعه قرار دهد .

اهميت و ضرورت تحقيق يكي از بخش هايي كه در فصل اول پس از بيان مسئله و قبل از هدف ها مي آيد اهميت و ضرورت انجام تحقيق است . در اين جا محقق به طور واضح بيان مي كند كه چرا و به چه دليل قصد انجام اين تحقيق را دارد . به بيان ديگر پژوهشگر در اين جا كاربردهاي آن چه را كه انتظار دارد از تحقيق خود به دست آورد به طور مشروح و همه جانبه توضيح مي دهد و مورد به مورد يا در پايان مبحث به ضرورت اهميت هر كاربرد اشاره مي كند . ضمناً از بيان ضرورت و اهميت به صورت خيلي كلي اجتناب مي شود . مثل اين كه بگوييم تربيت بدني در دانشگاه از اهميت بالايي برخوردار است .

اهميت و ضرورت مسئله چرا انجام آن ضرورت دارد ؟
انجام آن داراي چه ارزشي است ؟ نتايج حاصل از آن به چه كار مي‌آيد ؟

نمونه تصور نمائيد صبح زود قصد داريد به محل کار خودعازم شويد.اتومبيل شما روشن نمی شود. (احساس وجود مشکل) . حال شما تلاش خواهيد کرد تاعلت / علتها را بيابيد.بنابراين به جستجو می پردازيد تا مشکل اصلی که همانا قطع سيم برق می باشد پيدا می کنيد و با اتصال مجدد آن به رفع مشکل پرداخته و با زدن استارت مجددو روشن شدن خودرو موضوع را پايان يافته تلقی می کنيد.

نمونه ها مشکل : پرسش : عنوان : روشن نشدن خودرو به هنگام صبح
دلايل بالقوه براي روشن نشدن خودرو کدامند؟ انجام بررسي عيني از موتور و تجهيزات برقي آن رفع نقص و راه اندازي خودرو عنوان : بررسي علل روشن نشدن خودرو

نمونه تازه به سن 18 سالگی رسيده ايد . به رانندگی علاقمند بوده ايد وتصميم می گيريد با خودرو پدرتان رانندگی نمائيد.متوجه می شويد برای اين کار نياز به گواهينامه رانندگی داريد. ( احساس وجود مشکل ) راه حل چيست؟ به مطالعه و جستجو می پردازيد.از دوستان و آشنايان راه و روش اخذ گواهينامه را می پرسيد. کتاب آئين نامه راهنمائی و رانندگی را تهيه می کنيد.فهرستی از مدارک مورد لزوم برای ثبت نام واخذگواهينامه را بدست می آوريد و درنهايت با شرکت در آزمون کتبی و عملی موفق به دريافت گواهينامه رانندگی می شويد.

نمونه ها مشکل : پرسش : عنوان : نداشتن گواهينامه براي رانندگي
چگونه مي توان گواهينامه رانندگي دريافت کرد مدارک مورد نيازبراي دريافت آن کدامند آزمون براي دريافت گواهينامه شامل چه مراحلي است عنوان : بررسي نحوه دريافت گواهينامه رانندگي

نمونه در طول سال های تحصيل در يکی ازدانشکده های توانبخشی متوجه می شويددر هنگام کار با افراد دارای معلوليت معمولا مربيان به تنهائی و بدون حضور خانواده / مادران به ارائه خدمات توانبخشی به کودکان / معلولان می پردازند.برای شما اين سوال مطرح می شود در حاليکه اعضای خانواده / مادران می توانند در طول ساعات روز به ارائه تمرينات برای افراد فوق اقدام کنند چرا در برنامه درمانی و توانبخشی جايگاهی برای آنان در نظرگرفته نمی شود. ( احساس وجود مشکل ) طرحی برای مطالعه علت فقدان آموزش خانواده ها در برنامه توانبخشی معلولان نوشته و به بررسی موضوع از ديد والدين و مربيان می پردازيد.نتايج حاصل از تحقيق را به استادان و مسئولان دانشکده برای بهبود وضعيت ارائه خدمات توانبخشی تسليم میکنيد.

نمونه معلولان و جانبازان دريافت کننده پروتز های رو و بالای زانو از کلينيک ارتوپدی فنی شما اظهار می کنندعدم چرخش مفصل زانو در پروتز مشکلاتی را برای نشستن آنها در خانه ( عدم امکان نشستن به صورت دو يا چهار زانو) بوجود آمورده است.ضمن اينکه آنهادر هنگام انجام فريضه نماز می بايد پای خود را به حالت مستقيم قرار داده و امکان چرخش آن به هنگام نشستن وجود نداردو اين باعث دغدغه خاطر آنان شده است. ( احساس وجود مشکل) شماباطراحی و آزمون يک چرخنده که برروی مفصل نصب می گردد اقدام به حل مسئله می نمائيد.

نمونه ها مشکل : پرسش : عنوان : افزايش دانشجويان غير بومي در استان يزد
مشکلات دانشجويان غير بومي کدامند؟ مشکلات ايجاد شده بوسيله دانشجويان غير بومي کدامند؟ مزاياي احتمالي حضوردانشجويان غير بومي کدامند؟ عنوان : بررسي چالشها و پيامدهاي افزايش دانشجويان غير بومي در يزد

Iceberg Principle 10% is visible 90% is invisible Complex Interactions

شبکه عليت سخنراني بحث گروهي نمايش ... زمان آموزش سن جنس رسته شغل
تحصيلات .... طريقه تدريس فراگيران نقش دوره تکميلي در ارتقاء کيفي کارکنان امکانات آموزشي امکانات رفاهي خوابگاه تغذيه فوق برنامه .... کلاسها سمعي و بصري جزوات .... مدرسين مکان آموزش مدت آموزش

که ؟ who? کي ؟ when? کجا ؟ where? چگونه؟ How? چي؟ what? چرا ؟ why?
شش کلمه استفهام که ؟ who? کي ؟ when? کجا ؟ where? چگونه؟ How? چي؟ what? چرا ؟ why?

معيارها براي اولويت بندي
معيارهاي اولويت مسأله عبارتند از : مناسبت اجتناب از دوباره کاري ارتباط مستقيم مقبوليت اهميت زماني توانايي هزينه – فايده

عنوان تحقيق در هنگام نوشتن عنوان بايد خصوصياتی که برای يک عنوان خوب برشمرده می شونددر نظر گرفت . اين موارد عبارتند از: از کلمات کوتاه ، رسا ودر حد امکان از يک زبان استفاده شود عبارت گويا باشد و گيج کننده نباشد.ازاختصارات که ممکن است مخفف عبارات مختلفی باشند پرهيز شود. در تحقيقات توصيفی بيان مکان و زمان تحقيق در عنوان ضرورت دارد. در عنوان دقيقا" آنچه محقق بدنبال تعيين آن است بيان شود. سعی شود دامنه تحقيق محدود در نظر گرفته شود. عنوان را غير سوالی مطرح نمائيد. از کلمات مناسب ومطلوب استفاده شود.

در بیان مساله و تعریف آن محقق باید به نکات زیر توجه کند:
1)صورت مساله را به شکل سوالی بنویسد. 2)مساله باید به طور واضح تعریف شده باشد. 3)از کاربرد اصطلاحات و واژگان ارزشی خودداری شود. 4)اصطلاحات و مفاهیم تعریف شود. 5)سوالات ویژه تحقیق نوشته شود.

روش نگارش و ارزیابی مساله تحقیق:
1)صورت مسئله را به شکل سوالی بنویسد. 2)مقدمه‌ای کلی درباره اینگونه مسایل و ضرورت انجام تحقیق مورد خود بنویسد. 3)ابعاد، ویژگیها و صفات و حدود مساله مورد مطالعه را شرح دهد. 4)ادبیات و سوابق مسئله تحقیق را بیان کند. 5)فهرست متغیرها و معرفهای مورد مطالعه را به شرحی که گفته شد ذکر کند. 6)سوالات ویژه تحقیق را فهرست کند. 7)نتایج و دستاوردهای پیش بینی شده تحقیق را اظهار کند. مسأله باید جدید،روشن ، عینی و محدود باشد .

بيان مساله تحقيق در بيان مسئله نكات زير آورده مي شود: اطلاعات زمينه اي
توصيف دقيق مسأله نحوه بروز يا وقوع وسعت و شدت عوامل دخيل در بروز مسأله نحوه برخورد فعلي با مشكل فوايد پژوهش چه نتايجي از حل مشكل انتظار مي رود

اولین فعالیت در هر پژوهش انتخاب مسأله است
اولین فعالیت در هر پژوهش انتخاب مسأله است . به قول جان دیویی ، اولین مرحله ، احساس مشکل می باشد . مسأله یک جمله سؤالی یا استفهامی است که می پرسد چه رابطه ای بین دو یا چند متغییر وجود دارد .

منابع انتخاب مسئله تجارب محقق تجارب متخصصين استفاده از نظريه‌ها
مطالعه متون و تحقيقات انجام شده مربوط به مسئله بهره‌گيري از اولويتهاي تحقيقاتي دستگاه‌هاي اجرايي يا صنعتي

مروری بر بررسی های قبلی برای کسب اطلاعات در زمينه مورد تحقيق می بايد به منابع مرجع مراجعه نمود منظور از منابع مرجع هر فرد يا هر چيزی است که به عنوان ماخذ اطلاعات مورد مراجعه قرار می گیرد کتابهای مرجع معمولا به گونه ای تاليف می شوند که هر کسی می تواند اطلاعات مورد نياز خود را به راحتی و سرعت در آنها پيدا کند. مهمترين منابع دردسترس عبارتند از: نظرات افراد متخصص و صاحب نظران منابع منتشر شده

مروری بر بررسی های قبلی مراجع غیر ادواری کتابشناسی ها دانشنامه ها
مروری بر بررسی های قبلی مراجع ادواری کتابشناسی های دوره اي فهرست های مندرجات کتاب نشریات ادواری مثل ژورنالها - منابع منتشر نشده پایان نامه ها گزارش های فنی و گزارش تحقیق آمارها پروانه های ثبت اختراعات صورت جلسه ها مشاهدات فردی - بانکهای اطلاعاتی همچون در اینترنت مراجع غیر ادواری کتابشناسی ها دانشنامه ها فرهنگ ها دستنامه ها درسنامه ها دستور نامه ها سالنامه ها اطلس ها نشان نامه ها سرگذشت نامه ها

هدف هاي تحقيق : هدف هاي تحقيق هدف هايي هستند كه پروژه ي تحقيق بايد در جهت دستيابي به آن ها طرح ريزي شود . هدف هاي تحقيق و فرضيه ي سؤالات بايد در يك راستا باشد . به طور كلي دو نوع هدف داريم : الف) هدف اصلي يا كلي : اين هدف مشخص مي كند كه پروژه ي تحقيق بايد به چه موضوعي دست يابد و چرا . ب) هدف هاي ويژه يا اختصاصي : پرسش هايي را كه پژوهشگر سعي دارد با مطالعه ي خود به آن ها پاسخ گويد مشخص و تعيين مي كنند . با اين مقدمات ، خواننده هدف هاي ويژه و كلي را بهتر درك خواهد نمود . اين هدف ها مي بايد به طور صريح نوع كارهاي مربوط به هر هدف و متغيرهاي درگير را بيان نمايند و كليه ي كارهاي اجرايي فصول بعدي بر محور همين هدف ها استوار است . هماهنگي بسيار نزديك ، دقيق و مستقيم بين هدف ها با بقيه ي پژوهش وجود دارد ، يعني هيچ چيز از قلم نمي افتد لذا در تنظيم آن بايد دقت بسيار شود .

اهداف ، فرضیات

هدف , نقطه يا جهتي است كه فعاليتها در فرآيند تحقيق متوجه آن است .
اهداف تحقيق هدف , نقطه يا جهتي است كه فعاليتها در فرآيند تحقيق متوجه آن است . اهداف از يك سو زمينه‌هاي هماهنگي فعاليت هاي تحقيق را فراهم مي‌كند و از سوي ديگر جهت و ميزان پيشرفت جريان تحقيق را نشان مي‌دهد .

اهداف بررسي اهداف پژوهش بايد : - از بطن مسأله استخراح شده باشند
هدف پژوهش به ما مي گويد به كجا مي خواهيم برسيم اهداف پژوهش بايد : - از بطن مسأله استخراح شده باشند - واقع بينانه باشند - قابل دسترس باشند - قابل اندازه گيري يا سنجش باشند

انواع اهداف هدف كلي محور و جهت اصلي را براي برقراري رابطه و درك مسئله به خوبي نشان مي‌دهد . مستقيماً از موضوع گرفته مي‌شود اهداف ويژه (هدف كلي پژوهش را مي توان به اهداف كوچكتر (ويژه - اختصاصي) تقسيم كرد ) هدف كاربردي( هدف كاربردي به ما مي گويد، فايده حاصل از پژوهش براي چيست؟) بيان مقصود و منظور نهايي به صورت گسترده است .

ويژگيهاي هدف كلي مقصود نهايي تحقيق را به گونه‌اي روشن و صريح بيان مي‌كند . محدوده تحقيق را مشخص مي‌نمايد . بقدر كافي واضح، قابل فهم و غيرقابل تفسير است . نتايج آن يك موقعيت نامعين يا يك مسئله را حل مي‌كند .

اهداف ويژه خرده مسئله‌هاي تحقيق نيز ناميده مي‌شوند .
خرده مسئله‌هاي تحقيق نيز ناميده مي‌شوند . محقق دقيقاً توضيح مي‌دهد كه در تحقيق بدنبال چيست ؟ اهداف ويژه هم ميسر حركت را مشخص مي‌كند و هم ملاكهاي عيني براي ارزشيابي تحقيق را بدست مي‌دهند .

اهميت اهداف ويژه متمركز ساختن مطالعه
برآورد بودجه و زمان لازم براي اجراي طرح ارزيابي طرح انتخاب متغيرها و شيوه آناليز داده‌ها

خصوصيات و نگارش اهداف ويژه
صريح، روشن و بدون ابهام قابل اندازه‌گيري داراي زبان علمي استفاده از افعال عملي مانند تعيين، مقايسه، محاسبه و...

مشهد نيشابور سبزوار شاهرود دامغان سمنان تهران گرمسار
ميامي شاهرود سرخه دامغان ايوانکي پاکدشت سمنان تهران گرمسار

فرضيه فرضيه حدسي است علمي كه محقق براي نتيجه تحقيق خود مي زند. فرضيه نشان مي دهد كه چرا يك يا چند عامل ، عوامل ديگر را تحت تأثير قرار مي دهند. فرضيه تحقيق را يک حدس علمی يا پيش داوری دانست که بوسيله ی جمع آوری حقايقی که منجر به قبولی يا رد آن فرضيه می شود مورد آزمايش قرار می گيرد به عبارت ديگر فرضيه را راه حل پيشنهادی محقق برای مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق دانسته اند.

بيان فرضيه گاهی اوقات از يک فرمول برای بيان فرضيه استفاده می شود، بدين شکل که:" اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد" محقق صرفا" قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن

بيان فرضيه در هنگام بيان فرضيه محقق به بررسی روابط بين متغيرها می پردازد. به طور متداول اين بيان به سه شکل صورت خواهد گرفت بررسی رابطه علت و معلولی بين دو يا چند متغير بررسی همبستگی و شدت آن بين دو يا چند متغير بررسی و مقايسه ميزان تفاوت تاثير يک يا چند متغير بر يک يا چند متغير

فرضيه‌ها در توصيف رابطه بين پديده ها به چهار شكل ظاهر مي‌شوند
1ـ فرضيه‌هايي كه در پي بررسي تفاوت يك يا چند پديده با يك يا چند پديده ديگر هستند . 2ـ فرضيه‌هايي كه بدنبال بررسي ميزان رابطه و جهت همبستگي بين دو يا چند پديده هستند . 3ـ فرضيه‌هايي كه درصدد كشف رابطه علت و معلولي بين پديده ها هستند . 4- فرضيه‌هايي كه در پي بررسي اثر يك يا چندپديده بر يك يا چند پديده ديگر هستند .

مشخصات يك فرضيه ي خوب چيست ؟
فرضيه ي خوب بايد داراي مشخصات و ويژگي هاي زير باشد : 1- فرضيه بايد به صورت روشن ، واضح ، معين و مشخص بيان شود . 2- فرضيه ها بايد به خوبي تعريف شود تا قابل فهم گردد . 3- حدود فرضيه بايد كاملاً مشخص شود تا با فرضيه ي ديگر مخلوط نشود . 4- فرضيه بايد حتي المقدور بر اساس تئوري ها و نظريه هاي موجود بيان گردد . 5- فرضيه را بايد بتوان با وسايل و ابزار موجود تحت مشاهده ي علمي و آزمايش قرار داد . 6- نتايج حاصل از فرضيه بايد قابل استفاده باشد .

فرضيه بايد قدرت روشنگري و تبيين داشته باشد .
فرضيه بايد رابطه مورد انتظار بين پديده‌ها را بيان كند . فرضيه بايد قابل آزمون باشد . فرضيه بايد با بدنه دانش موجود سازگاري و همخواني داشته باشد . فرضيه بايد تا حدامكان كوتاه و ساده بيان شود .

1)فرصیه باید بتواند پاسخ مساله تحقیق را بدهد.
3)فرضیه باید قابلیت حذف حقایق نامرتبط با مساله تحقیق را داشته باشد. 4)فرضیه باید ساده و قابل فهم باشد. 5)فرضیه باید قابلیت آزمون داشته باشد. 6)فرضیه نباید با اصول علمی تایید شده مغایرت داشته باشد. 7)فرضیه نباید از واژه‌ها و مفاهیم ارزشی استفاده کند. 8)فرضیه باید به مطالعه و پژوهش جهت بدهد. 9)فرضیه باید به صورت جمله خبری باشد. 10)در یک فرضیه خوب اصطلاحات و واژه‌های اختصاصی تعریف می‌شوند.

آیا تمام فرضیه های مورد نیاز تحقیق تدوین شده است؟
شماره ردیف شرح سوال بلی خیر ملاحظات آیا فرضیه قدرت سنجش و تبیین حقایق را دارد؟ آیا نتیجه حاصل از آزمون فرضیه پاسخ مساله را خواهد داد؟ آیا از تداخل مسائل و فرضیه های دیگر در آن جلوگیری شده است؟ آیا صورت فرضیه ساده و قابل فهم است؟ آیا فرضیه قابلیت آزمون پذیری را دارد؟ آیا مفاهیم ومتغیرهای فرضیه تبدیل به تعاریف عملیاتی شده است؟ آیا فرضیه با حقایق و قوانین مسلم علمی مغایرت ندارد؟ آیا از كاربرد وا‍‍‍‍‍‍‍‍ژه ها و مفاهیم ارزشی پرهیز شده است؟ آیا فرضیه به صورت جمله خبری بیان شده است آیا تمام فرضیه های مورد نیاز تحقیق تدوین شده است؟ آیا فرضیه های تدوین شده در راستای تحقیق قرار داشته و با یكدیگر هماهنگی دارد؟ آیا واژه ها و اصطلاحات اختصاصی تعریف شده است؟

نقش فرضیه در انجام تحقیق:
1)مطالعه منابع و ادبیات مربوط به موضوع جهت‌دار شود. 2)پژوهشگر را نسبت به جنبه‌های موقعیتی و معنی‌دار مساله پژوهش حساس‌تر می‌نماید. 3)فرضیه باعث می‌شود تا محقق مساله پژوهش را بهتر درک کرده و روشهای جمع‌آوری اطلاعات را بهتر تعیین نماید. 4)فرضیه چارچوبی را برای تفسیر اطلاعات جمع‌آوری شده و نتیجه‌گیری از آن ارائه می‌دهد.

مطالعه چگونگی روابط بین متغیرها در یکی از سه حالت زیر انجام می‌پذیرد:
1)محقق به دنبال بررسی و مقایسه تفاوت تاثیر دو یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر است. 2)محقق در پی مطالعه میزان همبستگی بین دو یا چند متغیر است. 3)محقق به دنبال کشف و تعیین رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر است.

انواع فرضيه : فرضيه به طور كلي بر دو نوع است : 1- دو سويه يا دو طرفه
2- يك سويه يا يك طرفه پژوهشگر وجود رابطه ، تفاوت و تأثير پذيري را مطرح مي كند ، اما چگونگي آن را بيان نمي كند . اين نوع فرضيه را دو سويه يا دو طرفه مي گويند . به عنوان مثال ، افزايش قيمت نفت بر مسائل اقتصادي تأثير مي گذارد. در اين فرضيه محقق نوع اثر يعني شكوفايي يا ركود اقتصادي را بيان نمي كند. مثال 2 : كارتون هاي تلويزيوني بر شخصيت كودكان تأثيرگذارند .

مثال 3 : ميزان آمادگي جسماني و رواني ورزشكاران قبل از مسابقه با ميزان
اضطراب آنان ارتباط دارد مثال 4 : بين نگرش معلولين ضايعه ي نخاعي ورزشكار و غير ورزشكار رابطه ي معني داري وجود دارد اين نوع فرضيه ها دو سويه هستند زيرا پژوهشگر نوع اثر را مطرح نمي سازد گاهي محقق فرضيه ي خويش را جهت دار مطرح مي كند . براي مثال 1، افزايش قيمت نفت موجب شكوفايي اقتصاد مي شود . مثال 2 : كارتون هاي تلويزيوني موجب رشد شخصيت كودكان مي شوند . مثال 3 : ميزان آمادگي عمومي ورزشكاران قبل از مسابقه با ميزان اضطراب آنان ارتباط معكوس دارد .

مثال 4 : نگرش ورزشكاران معلول نخاعي نسبت به غير ورزشكاران معلول
بهتر و مثبت تر است . اين نوع فرضيه ها كه جهت معين و مشخصي را مطرح مي سازند ، فرضيه ي يك سويه يا يك طرفه ناميده مي شوند . گفته شده است پژوهشگري كه فرضيه ي جهت دار يا يك سويه را مطرح مي سازد از ذهن فعال تري برخوردار است زيرا جهت خاصي به فرضيه ي خويش داده است ، اما بايد به خاطر داشت يك محقق متعهد و مؤمن همواره بايد در نظر داشته باشد كه هدف او آزمودن فرضيه است نه اثبات آن ، بنابراين رد شدن يا تأييد فرضيه ها از ارزش كار تحقيق چيزي كم نمي كند . یک فرضیه هرگز اثبات یا تکذیب نمی شود بلکه بر اساس اطلاعات جمع آوری شده تأیید یا رد می شود وپس از تأیید درشرایط مختلف آزمایشی به یک اصل یا قانون تبدیل می شود.

منابع فرضيه‌ها نظريه‌هاي موجود تحقيقات انجام شده قبلي

آزمون فرضيه : testing the hypothesis
پس از آنكه فرضيه صورتبندي شد , درستي و نادرستي آن بايد به محك آزمايش گذاشته شود تا اعتبار نهايي آن مشخص شود اين امر را آزمون فرضيه مي‌گويند .

سوالات راهنما در تحقيقات توصيفي كه صرفا“ به بيان آنچه در جامعه مي گذرد پرداخته مي شود نيازي به ارائه فرضيات نسیت و از سؤالات مهم براي رسيدن به اهداف استفاده مي شود. معمولاً می خواهیم خصوصیت (یا خصوصیاتی) را در گروه مورد مطالعه وصف کنیم، مثل اینکه آنها چقدر آگاهی دارند؟ چگونه فکر یا عمل می کنند؟ ممکن است فقط یک و یا چند متغیر داشته باشیم. اطلاعات ما به حدی نیست که بتوانیم آزمون فرضیه انجام دهیم و در مورد ارتباط دو متغیر اظهار نظر کنیم.

سئوالات تحقيق سئوال معمولاً وجه استفهامي فرضيه ها است .
تدوين سئوال آسانتر از تدوين فرضيه است . سئوال مانند فرضيه برخاسته از مسئله پژوهش است . سئوال دشواريهاي آزمون فرضيه را ندارد .

ويژگيهاي سئوالات بايد ساده ، روشن ، غيرقابل تفسير باشد .
دقيقاً در راستاي مسئله تحقيق بيان شود . پاسخگويي به سئوالات بايد با توجه به ابزارها و اطلاعات امكانپذير باشد . دامنه سئوالات بايد محدود باشد . بايد به صورت استفهامي بيان شود .

نمايش رابطه مساله تحقيق با اهداف ، فرضيه ها و سوالات
(كلي و ويژه) فرضيه هاي تحقيق سوالات تحقيق

روش تحقيق

دلایل مطالعه ادبیات و سوابق تحقیق:
1)فرد نسبت به موضوع اشراف زیادتری پیدا می‌کند. 2)بر اساس آگاهی از معلومات حاصله اقدام به دوباره کاری و تکرار نخواهد کرد. 3)از روش کار دیگران آگاهی خواهد یافت. 4)به محقق کمک می‌کند تا متغیرهای مورد نظر در مطالعه را بهتر شناسایی و روابط علت و معلولی آنها را تبیین نماید. 5)به محقق کمک می‌نماید تا با استفاده از آنها و تصوراتی که از واقعیت در ذهن او شکل می گیرد، ساده‌تر بتواند فرضیه‌های تحقیق خود را تدوین کند.

روش دستیابی به منابع و فهرست‌برداری از آنها:
6)استفاده از چکیده ها 7)استفاده از مجموعه مقالات 8)استفاده از روش مصاحبه 9)استفاده از آرشیوها 10)استفاده از سیستم اطلاع‌رسانی کامپیوتری 2)استفاده از فهرست مقالات 3)استفاده از نمایه ها 4)استفاده از کتابخانه 5)استفاده از فهرست تحقیقات

روش بررسي متغيرها

متغيرها متغيرها ، عامل يا عواملي هستند كه مورد اندازه گيري يا سنجش قرار مي گيرند به عبارت ديگر متغير مشخصه يك فرد، چيز، پديده مورد نظراست كه : قابل اندازه گيري بوده و مي تواند مقادير مختلفي بپذيرد متغیر به ویژگی یا صفت یا عاملی اطلاق می‌شود که بین افراد جامعه مشترک بوده، می‌تواند مقادیر کمی و ارزشهای متفاوتی داشته باشد.

متغيير چيزي است كه مي‌تواند از لحاظ مقداري تغيير كرده و ارزش‌هاي عددي متفاوتي را بپذيرد. (بعبارتي واريانس داشته باشد) ويژگي‌هايي است كه پژوهشگر آنها را مشاهده، كنترل و يا در آنها دخل و تصرف مي‌كند. متغيير ايده‌ي اصلي در يك تحقيق بوده و مفهومي است كه تغيير مي‌كند. متغيير چيزي است كه مي‌تواند مقادير گوناگوني را بخود بگيرد اين مقادير مي‌توانند در زمان‌هاي مختلف براي يك چيز يا يك شخص متفاوت باشد. ...

تعريف متغير از ديدگاه آماري:
جامعه‌ي آماري مجموعه‌اي است كه اعضاي آن حداقل داراي يك صفت (characteristic) مشترك باشند. صفتي كه اشيا (مقوله‌ها) نسبت به آن يك جا در نظر گرفته مي‌شوند و در نتيجه يكنواختي‌ اشيا را تأمين مي‌كند، صفت‌ مشخصه‌ي جامعه و صفات‌ غير مشترك جامعه را صفات‌‌ متغير مي‌نامند. صفت‌‌ متغير صفتي است كه در يك جامعه از عضوي به عضو‌ ديگر متفاوت است و با آن مي‌توان جامعه را به گروه‌هاي‌ مختلف تقسيم كرد.

تعريف متغير از ديدگاه آماري:
براي‌ مثال جامعه‌اي از يك نوع پين صنعتي مي‌تواند يك جامعه‌ي آماري تشكيل دهد كه در آن صفت پين بودن مشخصه‌ي جامعه و صفت‌هايي نظير طول، قطر، وزن، صافي‌ سطح و … صفت‌ متغير است.

تعريف، تشخيص و نامگذاري متغيرها
متغير Variable : به معناي عام كميت يا كيفيتي كه بتواند جمع مقادير بين دو مقدار معين يا بعضي از مقادير بين دو مقدار را بخود بگيرد .» در تحقيق به هر خاصيتي كه از يك حالت به حالت ديگر تغيير يابد گفته مي شود .

طبقه بندي و نامگذاري متغيرها
براساس نقشي كه در تحقيق دارند . براساس كميت و كيفيت براساس ميزان ارزشي كه به خود مي‌گيرند.

طبقه بندي متغيرها براساس نقشي كه در تحقيق دارند
متغير مستقل (محرك يا درون داد) independent variable متغير وابسته (پاسخ يا برون داد) dependent variable متغير كنترل control variable متغير تعديل كننده moderator variable مداخله گر (مزاحم) nuisance variable

علتها واسطه ها معلولها متغير مستقل متغير مداخله گر متغير وابسته كنترل
تعديل كننده

تعريف متغير تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب های مرجع و کتب درسی و... اقتباس می شود و تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می نماید. به عبارت دیگر تعریف یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود. درهنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

تعريف متغير تعاریف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این تحقیق خاص مد نظر دارد بیان می کند. در اينجا محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعيین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد.

تعريف متغير تعريف عملی بايد بر اساس ملاکهايی صورت بگيرد که مهمترين آنها عبارتند از: قابليت انجام داشته باشند دقيق و مشخص باشند قابليت اندازه گيری داشته باشند

انواع متغير ها متغير کمی: و آن متغيری است که با عدد نمايش داده می شود. بديهی است اين متغير همچون تقسيم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغير گسسته و پيوسته تقسيم خواهد شد که متغير پيوسته مقادير کسری را هم می پذيرد ولی گسسته اين امکان را ندارد. متغير کيفی: اين متغيری است که کيفيت صفات با آن معرفی می شود.

انواع متغير ها متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد. به بياني ديگرعوامل احتمالي ايجاد آن را متغير مستقل مي گويند. این متغیرها نقش علت را به عهده دارند و بر متغییرهای دیگر تاثیر می‌گذارند. متغيير مستقل، متغيري است كه روي متغير وابسته به صورت مثبت يا منفي تاثير مي‌گذارد.(رابطه‌ي علت و معلولي دارند) اين متغير به وسيله‌ي محقق و به منظور تعيين رابطه‌اي آن با پديده‌ي مورد مشاهده، دستكاري، كنترل يا انتخاب مي‌شود. محقق در آن دخل و تصرف مي‌شود. ممكن است متغيري در يك مطالعه وابسته باشد و در مطالعه‌اي ديگر مستقل.يك متغير وابسته مي‌تواند تحت تاثير چندين متغير مستقل باشد. این متغیرها تابع تغییرات متغیر مستقل هستند یا در واقع معلول آنها به حساب می‌آیند.

متغيرهاي وابسته: (Dependent Variable
پژوهشگر بيش از هرچيز به متغير وابسته علاقمند است. هدف محقق توصيف يا پيش‌بيني تغييرپذيري متغير وابسته است. محقق با تحليل اين متغير مي‌تواند براي حل مساله به پاسخ‌هايي دست يافت. متغير وابسته با معرفي، حذف، يا تغيير متغير مستقل ظاهر، ناپديد يا تغيير مي‌كند. تغيير متغير وابسته تحت تاثير متغير مستقل قرار دارد. محقق علاقمند است متغير وابسته و ساير متغيرهايي كه بر آن تاثير مي‌گذارند را كمي كرده و بسنجد.

متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند
متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند. به عبارت ديگر مساله همان متغير وابسته است زيرا بر اثر يك يا چند عامل بوجود آمده است .

مثال‌هايي براي متغيرهاي مستقل و وابسته:
بررسي تاثير سن، مدرك تحصيلي، آموزش، سابقه‌ي خدمت، جايگاه شغلي(كارمند ساده تا مديريت ارشد) و محيط كار بر رضايت شغلي الف) متغير مستقل: سن، مدرك تحصيلي، آموزش، سابقه‌ي خدمت، جايگاه شغلي(كارمند ساده تا مديريت ارشد) و محيط كار ب) متغير وابسته: رضايت شغلي تاثير تشويق در افزايش يادگيري دانشجويان الف) متغير مستقل: تشويق ب) متغير وابسته: ميزان يادگيري

مثال‌هايي براي متغيرهاي مستقل و وابسته:
يك مدير منابع انساني نگران اين است كه كاركنان به سازمان وفادار نبوده و كم بودن پرداخت‌ها به پرسنل و نبودن انگيزه كافي در كاركنان را عوامل اصلي پايين بودن وفاداري مي‌داند. الف) متغير مستقل: ميزان پرداختي‌ها و ميزان انگيزش كاركنان ب) متغير وابسته: وفاداري به سازمان تاثير دريافت گواهينامه‌هاي سيستم‌هاي مديريت كيفيت (ISO 9001) بر رضايت كاركنان و مشتريان الف) متغير مستقل: دريافت گواهينامه‌هاي سيستم‌هاي مديريت كيفيت (ISO 9001) ب) متغير وابسته: رضايت كاركنان و مشتريان

متغيرهاي تعديل‌گر: (Moderator Variable)
متغيري كه داراي تاثير قوي بر رابطه‌ي بين متغير مستقل و وابسته است. اين تاثير اقتضايي بوده و رابطه‌ي موجود بين دو متغير مستقل و وابسته را تحت تاثير قرار مي‌دهد. اگر پژوهشگر بخواهد رابطه‌ي بين متغير مستقل X و متغير وابسته‌ي Y را مطالعه كند اما مشكوك باشد كه بر روي رابطه‌ي اين متغيرها متغير Z تاثير مي‌گذارد در اين صورت Z متغير تعديل‌گر خواهد بود. نقش متغيير تعديل‌گر مانند نقش كاتاليزور در شيمي است.

متغيرهاي تعديل‌گر: (Moderator Variable)
مثال: استقرار سيستم‌هاي مديريت كيفيت موجب ارتقاي بهره‌وري در سازمان‌ها مي‌شود به خصوص زماني كه مديران آنها تحصيلات مديريتي داشته باشند. الف) متغير مستقل: استقرار سيستم‌هاي مديريت كيفيت ب) متغير وابسته: بهره‌وري ج) متغير تعديل‌گر: تحصيلات مديران

متغيرهاي مداخله‌گر: (Intervening Variable)
اين متغير از زماني كه متغير مستقل به جريان مي‌افتد تا به متغير وابسته تاثير گذارد ظاهر مي‌شود. تاثير مداخله‌گرانه را نه مي‌توان كنترل كرد و نه مي‌توان به طور مستقيم و مستقل از ساير متغيرها مشاهده كرد. به اين تاثير در تحليل نهايي اشاره مي‌شود. اين متغيير بر تاثير دروني و بيروني تحقيق اثر مي‌گذارد.

متغيرهاي مداخله‌گر: (Intervening Variable)
مثال: استقرار سيستم‌هاي مديريت كيفيت موجب ارتقاي بهره‌وري در سازمان‌ها مي‌شود به خصوص زماني كه مديران آنها تحصيلات مديريتي داشته و دوره‌هاي توجيهي لازمه را طي كرده باشند. الف) متغير مستقل: استقرار سيستم‌هاي مديريت كيفيت ب) متغير وابسته: بهره‌وري ج) متغير تعديل‌گر: تحصيلات مديران و ميزان توجيه بودن آنها د) متغيرهاي مداخله‌گر: مانند شخصيت، تجارب و خلاقيت

متغيرهاي كنترل: (Control Variable)
محقق نمي‌تواند اثر تمام متغيرها را بر يكديگر همزمان بررسي كند بنابراين اثر آنها را كنترل نموده يا خنثي مي‌كند. تفاوت ميان متغيرهاي كنترل شده و تعديل‌گر آن است كه اثرات متغيرهاي كنترل از ميان مي‌رود در حالي كه اثرات متغيرهاي تعديل‌گر مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. در بيان فرضيه‌ها الزاماَ اشاره‌اي به متغيرهاي كنترل شده نمي‌شود ولي لازم است كه به صورت تصريحي يا تلويحي مشخص شود كه متغيرهاي كنترل چه بوده و اثر آنها چگونه حذف يا خنثي شده است.

متغيرهاي كنترل: (Control Variable)
مثال: استقرار سيستم‌هاي مديريت كيفيت موجب ارتقاي بهره‌وري در سازمان‌ها مي‌شود به خصوص زماني كه مديران آنها تحصيلات مديريتي داشته و دوره‌هاي توجيهي لازمه را طي كرده باشند. الف) متغير مستقل: استقرار سيستم‌هاي مديريت كيفيت ب) متغير وابسته: بهره‌وري ج) متغير تعديل‌گر: تحصيلات مديران د) متغير كنترل شده: مانند جنسيت و سن مديران

رابطه‌ي بين متغيرها: مثال شركت هواپيمايي دلتا:
عدم رعايت ايمني پرواز رابطه‌ي ميان اعضاي كابين خلبان رابطه‌ي ميان كنترل فرودگاه و كابين سياست عدم تمركز مديريت آموزش كاركنان كابين خلبان متغير وابسته متغير مستقل

رابطه‌ي بين متغيرها: متغير مستقل متغير وابسته متغير داخله‌گر
رابطه‌ي ميان اعضاي كابين خلبان عدم رعايت ايمني پرواز رابطه‌ي ميان كنترل فرودگاه و كابين سياست عدم تمركز مديريت آموزش كاركنان كابين خلبان عصبانيت و بيقراري خلبان متغير مستقل متغير وابسته متغير داخله‌گر

رابطه‌ي ميان اعضاي كابين خلبان رابطه‌ي ميان كنترل فرودگاه و كابين
رابطه‌ي بين متغيرها: رابطه‌ي ميان اعضاي كابين خلبان عدم رعايت ايمني پرواز رابطه‌ي ميان كنترل فرودگاه و كابين سياست عدم تمركز مديريت آموزش متغير مستقل متغير وابسته متغير تعديل كننده

انواع متغيرها (توانايي محقق در دخل و تصرف در آنها)
فعال یا خصیصه ای: متغيري است كه محقق مي‌تواند در آن دخل و تصرف و دستكاري كند به عبارتي آزمودني‌هاي مختلف را به صورت تصادفي در آن جايگزين كند. مثال متغيرهاي مستقل و هويتي در طراحي آزمايشات غير فعال یا هویتی: محقق قادر به تغيير دلخواه در آن نيست.

انواع متغيرها: (از ديدگاه آماري)
صفت‌ متغير به دو گروه‌ كمـّي quantitative و كيفي qualitative دسته‌بندي مي‌شود. اگر بتوان فاصله‌ي تغييرات‌ متغيري را با عدد يا كمـّيت نشان داد آن متغير كمـّي و در غير اين صورت متغير‌ كيفي ناميده مي‌شود. متغيرهاي‌ كيفي واحد ندارند.

متغيرهاي‌ كمـّي را مي‌توان به دو گروه پيوسته و گسسته تقسيم كرد:
اگر بتوانيم متغيري را در مقياس‌ پيوسته اندازه بگيريم آن را پيوسته مي‌ناميم. داده‌هاي پيوسته از اندازه‌گيري حاصل مي‌شوند. زماني كه يك متغير فقط بتواند مقادير‌ خاصي، نظير‌ اعداد صحيح 0،1،2، …. به خود اختصاص دهد يا بين‌ دو مقدار‌ متوالي نتواند مقداري را اختيار كند آن را گسسته مي‌نامند. مثلاً تعداد‌ اقلام‌ معيوب در يك بهر يا يك نمونه و تعداد نقص در يك واحد محصول داده‎هاي گسسته محسوب مي‌شوند و از طريق‌ شمارش به دست مي‎آيند.

انواع متغير ها متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف می کنند وبه شناخت بهتر موضوع كمك مي كنند

انواع متغير ها متغیر مداخله گر(مخدوش كننده ) : آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.

انواع متغيرها (بر اساس ارزش)
دو ارزشي: مشخصه‌اي است كه به آن فقط دو ارزش يا عدد مي‌توان تخصيص داد. دو نوع است طبيعي (مانند زن يا مرد بودن) و ساختگي (مانند قبولين و مردودين در كنكور) چند ارزشی: متغيرهايي كه بيش از دو مقدار را مي‌توان به آن تخصيص داد. دو نوع است طبيعي و ساختگي

شرایط لازم برای سنجش و اندازه گیری متغیرهای تحقیق
1)متغیرها و مشخصات آنهابه شیوه ای تعریف شوند که مشاهده پذیر و قابل سنجش باشند. 2)معیارهای اندازه‌گیری در جمع‏آوری اطلاعات به گونه‌ای به کار گرفته شوند که امکان ارزیابی فرضيه‏ها وجود داشته باشد.

تعاريف definitions روشهاي تعريف متغيرها تعريف با استفاده از فرهنگنامه
تعريف با استفاده از مثال تعريف با استفاده از قيد و شرط تعريف عملياتي

تعريف عملياتي operational definition
واژه به گونه‌اي تعريف شود كه بيانگر رفتار يا اعمال لازم براي اندازه‌گيري يك پديده باشد . نوعي تعريف كاربردي و خاص در يك تحقيق با توجه به هدفي كه در تحقيق معين شده است . تعاریف عملیاتی (کاربردی ) به تعاریفی گفته می شود که در آن پژوهشگر مجموعه فعالیت هایی را که برای اندازه گیری و یا دستکاری متغییر انجام می دهد مشخص می سازد .

خصوصيات تعريف عملياتي مشاهده پذيري ( اعمال و رفتار تعريف شده , قابل ديدن بوده و اين امر قابل تكرار باشد .) اندازه پذيري (اعمال و رفتار تعريف شده قابل اندازه‌گيري و حتي الامكان به كميت درآيد .)

مقياس اندازه گيری ـ ساده‌ترين نوع‌ طبقه‌بندي است.
مقياس اسمی: اين مقياس شامل يک يا چند گروه با طبقه است که از نظر کيفی با هم متفاوتند اما بين گروهها هيچگونه ارجحيتی وجود ندارد. ممکن است برای هر گروه يا طبقه شماره ای در نظر گرفته شود که ارزش ندارد بلکه جنبه" کد" يا شناسائی دارند. ـ ساده‌ترين نوع‌ طبقه‌بندي است. ـ كاركرد‌ آن فقط نام‌گذاري است. ـ نمي‌توان از كم به زياد رديف كرد. ـ عمليات‌ اصلي‌ حساب مفهوم ندارد. ـ مثال: شمارة بچ

مقياس رتبه ای:اين مقياس نسبت به مقياس اسمی خصوصيت اضافه ای دارد که در بين گروهها از نظر متغير مورد نظر برتری وجود دارد اما اين برتری قابل سنجش وبا ساير گروهها نيست.گروهها هم يکسان نيستند. گروهها نسبت به هم روی پله های يک نردبان قرار گرفته اند. نشان‌دهندة ترتيب و رديف است. ـ مي‌توان از كم به زياد رديف كرد. ـ عمليات‌ اصلي‌ حساب مفهوم ندارد. ـ مانند‌ طبقه‌بندي‌ قطعات به صورت‌ درجه يك، درجه دو و ..

ـ عمليات‌ اصلي‌ حساب جمع و تفرق مفهوم دارد. ـ مانند‌ سختي و دما
مقياس فاصله ای: در اين مقياس فاصله بين گروهها با هم مساوی در نظر گرفته شده است. اما صفر در اين مقياس فقدان خاصيت مورد نظر اندازه گيری نيست. ـ فاصلة هر صفت تا مبدأ مشخص است. ـ فواصل مساوي هستند. ـ صفر مطلق ندارد. ـ عمليات‌ اصلي‌ حساب جمع و تفرق مفهوم دارد. ـ مانند‌ سختي و دما

ـ معمول‌ترين نوع‌ داده‌ها است.
مقياس نسبتی: در اين مقياس خصوصيت اضافی آن است که صفر دليلی برای فقدان خاصيت مورد اندازه گيری است و در نتيجه نسبت بين اعداد در اين مقياس همان نسبت مقدار خاصيت مورد اندازه گيری است. ـ معمول‌ترين نوع‌ داده‌ها است. ـ نسبت در آن مفهوم دارد. ـ چهار عمل‌ اصلي‌ حساب مفهوم دارد. ـ مانند‌ طول، فشار

شاخص‌هاي‌ آماري: مقادير، كميت‌ها و معيارهايي براي‌ نشان دادن‌ نتيجة يك بررسي‌ آماري است.
1ـ پارامتر: 2ـ آماره: شاخص‌هايي كه از جامعه به‌دست آمده‌اند. انوع‌ شاخص‌ها شاخص‌هايي كه از نمونه به‌دست آمده‌اند.

مقياس خوب يک مقياس خوب بايد دارای ويژگيهای زير باشد
علمی : بر گرفته ومتناسب با اصول علمی باشد جامع : بتواند تمام موارد متغيررا شامل شود مناسب : برای اندازه گيری آن متغير باشد قوی : تلاش شود قويترين مقياس باشد غير قابل جمع : رده های مشترک نداشته باشد رده های کافی : موردی را فراموش نکرده باشيم رده های تعريف شده : گروهها و رده های آن تعريف شده باشند عملی : قابليت انجام داشته باشد

جامعه مورد مطالعه

نمونه : sample گروه يا مواردي كه اطلاعات از آنها به دست مي‌آيد . جامعه :population گروه بزرگتري كه درصدد هستيم يافته‌هاي حاصل از بررسي و مطالعه را به آنها تعميم دهيم .

جامعه ي آماري شامل آزمودني هايي است كه داراي ويژگي متجانس ،همگون و قابل اندازه گيري يا مشاهده مي باشد . به كساني كه مورد يا آزمايش قرار مي گيرند

جامعه مورد مطالعه جامعه موردمطالعه ، جمعيتي است كه مطالعه بر روي آن انجام مي شود لزوما“ اين جامعه انسانها نيستند بلكه مي تواند پديده ها ، اشيا و موجودات زنده باشند. عبارتست از كلیه عناصر و افرادی كه در یك مقیاس جغرافیایی مشخص دارای یك یا چند صفت مشترك باشند.

مراحل نمونه برداري تشخيص و تعريف جامعه فهرست كردن افراد جامعه
تعيين اندازه نمونه (حجم نمونه) انتخاب يك نمونه نماينده

نمونه عبارتست از تعدادی از افراد جامعه كه صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشند.

جامعه مورد مطالعه(نمونه گيري)
جمعيت آماري محدوديت ها ي زماني و اعتباري (هزينه ها) ، دقت در گردآوري داده ها و كنترل آن، سبب استفاده از نمونه گيري براي سرشماري است. متداول ترين روش هاي نمونه گيري احتمالي عبارتند از: نمونه گيري احتمالي و غير احتمالي

در شرایط زیر بایستی نمونه را بزرگ انتخاب کرد:
1. وجود متغیرهای کنترل نشده زیاد در تحقیق 2. پیش بینی تفاوت یا همبستگی پایین 3. تقسیم گروه نمونه به زیرگروههای فرعی 4. نامتجانس بودن 5. عدم وجودوسیله پایا برای اندازه گیری متغیروابسته

نمونه گيري احتمالي در این نمونه‌ها كه به نمونه ‌های اتفاقی و نیز تصادفی مشهورند اصل شانس برابر برای انتخاب جامعه جهت عضویت در نمونه رعایت می‌گردد. نمونه گيري ساده تصادفي نمونه گيري منظم نمونه گيري طبقه اي نمونه گيري خوشه اي نمونه گيري چند مرحله اي

نمونه‌های احتمالی ساده:
این نمونه بر اساس این اصل انتخاب می‌شود كه كلیه افراد جامعه مورد مطالعه متجانس بوده و مشابهت دارند یا در واقع افراد جامعه یكدست هستند. تمامي اعضاي جامعه مورد نظر براي انتخاب شدن شانس مساوي دارند . منظور از تصادف نبودن هرگونه طرح و نقشه نيست بلكه به كار بست روشهايي اشاره دارد كه امكان پيش بيني دقيق و اعمال نظر را از ميان بر‌مي دارد .

1) ويژگيهاي روش تصادفي ساده
شانس انتخاب اعضاء جامعه تعريف شده براي عضويت در نمونه برابر است . اجراي آن براي جوامع بزرگ وقت‌گير و پرزحمت و گاهي غيرممكن است . استفاده از جدول اعداد تصادفي امكان پذير است .

2) مراحل انتخاب نمونه به شيوه تصادفي ساده
اسامي جامعه تعريف شده بطور كامل فهرست مي شود . به هر يك از اعضا يك شماره اختصاص داده مي شود . جدول اعداد تصادفي تهيه مي شود . يك سطر و ستون از جدول اعداد تصادفي به عنوان نقطه شروع انتخاب مي شود . ارقام سمت راست سطر و ستون انتخابي با توجه به تعداد جامعه مورد نظر انتخاب مي شود . اعدادي كه كمتر يا مساوي عدد جامعه موردنظر باشد انتخاب و تا تكميل نمونه ادامه مي يابد .

روش نمونه برداري منظم يا سيستماتيك Systematic sampling
ويژگي: افراد با فواصل معين به عنوان اعضاء نمونه انتخاب مي‌شوند .

مراحل روش نمونه برداري سيستماتيك :
جامعه مورد نظر يا در دسترس را به روشني تعريف كنيد . فهرست كامل و دقيقي از جامعه تعريف شده تهيه كنيد . افراد جامعه را بدون سوگيري و رعايت ترتيب خاصي شماره‌گذاري كنيد . اندازه نمونه مطلوب را مشخص نمائيد . تعداد افراد جامعه را بر تعداد افراد نمونه موردنظر تقسيم كنيد . عدد انتخاب شده را با حاصل تقسيم جمع كنيد (عدد بدست آمده دومين عضو نمونه است .) حاصل تقسيم را با مجموع اعداد به دست آمده مجدداَ جمع كنيد و آنقدر اين عمل را تكرار كنيد تا تعداد نمونه موردنظر كامل شود .

ب) روش نمونه‌برداري تصادفي طبقه‌اي Stratified random sampling
موارد كاربست : چنانچه جامعه موردنظر، ناهمگن باشد و بتوان آن را به طبقات كوچكتر تقسيم كرد . افراد جامعه با توجه به صفات درون گروهی خود به طبقات مختلفی تقسیم می‌شوند و افراد نمونه به تناسب از بین تمامی طبقات انتخاب می‌گردند. چنانچه محقق مايل باشد زيرگروهها يا طبقات كوچكتر به همان نسبتي كه در جامعه هستند در نمونه نيز حضور داشته باشند .

برای انتخاب نمونه در چنین جوامعی محقق باید نكات زیر را رعایت كند:
1صفات متمایزكننده افراد جامعه را مشخص كند (سن،جنس،شغل و ...). 2)بر اساس صفت یا صفات موردنظر جامعه را طبقه‌بندی كند. 3)جدول توزیع افراد جامعه را بین هر یك از طبقات تهیه كند. 4)نسبت درصد و سهم هر یك از طبقات را در كل جمعیت جامعه محاسبه نماید. 5)با توجه به سهم هر طبقه در جامعه نسبت درصد و سهم آن طبقه را در افراد نمونه نیز معین كند. 6)با استفاده از روش نمونه‌گیری اتفاقی ساده تعداد افراد نمونه هر طبقه را از بین كل افراد همان طبقه انتخاب نماید.

مراحل جامعه را دقيق و روشن تعريف كنيد . زيرگروههاي آن را مشخص كنيد .
نسبت زيرگروهها يا طبقات به كل جامعه را تعيين كنيد . تعداد كل نمونه را مشخص نمائيد . به نسبت زيرگروهها نمونه را به تعداد مورد نياز به صورت تصادفي انتخاب نمائيد .

نمونه برداري خوشه‌اي cluster sampling
گاهي انتخاب نمونه از افراد جامعه بنابه دلايلي امكانپذير نيست . محقق ناگزير است به جاي فرد , گروهي از افراد را انتخاب كند .

كاربرد نمونه‌گیری گروهی یا خوشه‌ای:
امكان تعیین چهارچوبی برای جامعه آماری وجود نداشته باشد و محقق نتواند نمونه مورد نیاز را به روشهای احتمالی ساده یا طبقه‌بندی شده انتخاب كند.

مراحل نمونه‌برداري خوشه‌اي
جامعه موردنظر را تعريف كنيد . واحد نمونه‌برداري(خوشه‌ها) را تعريف كنيد . نمونه را به تعداد موردنياز به صورت تصادفي از ميان واحدها (خوشه‌ها) انتخاب كنيد .

نمونه برداري خوشه ای چند مرحله ای
بواسطه گستردگي بيش از حد جامعه محقق ناگزير مي‌گردد نمونه را طي دو يا چند مرحله انتخاب كند . 1)چهارچوب جامعه آماری در اختیار نباشد یا تهیه آن زمان و هزینه زیادی را طلب كند. 2)به لحاظ گستردگی جغرافیایی واحدهای تحلیل و مطالعه، امكان گردآوری اطلاعات نباشد.

مراحل جامعه موردنظر را دقيقا تعريف كنيد .
واحدها يا خوشه‌هاي نمونه برداري را تعريف كنيد . تعدادي از خوشه‌ها يا واحدها را به صورت تصادفي انتخاب كنيد . از ميان خوشه‌هاي انتخاب شده تعداد افراد مورد نظر را به روش تصادفي انتخاب كنيد .

جامعه نمونه الف ج ب د خ ت پ ك ق ل رظ ض ث س ص ف م ذ ط ب ج ي ف ص ض م خ س
الف ج ب د خ ت پ ك ق ل رظ ض ث س ص ف م ذ ط ب ج ي ف ص ض م خ س ح ش گ الف هـ الف ب ج ح 25% خ پ ك م هـ ش ي ط 50% ف ق ص گ ب ج ي ف ص ض م خ س ح ش گ الف هـ س ح ي ف م خ تصادفي طبقه‌اي نمونه برداري نمونه برداري تصادفي ساده تصادفي خوشه‌اي نمونه برداري تصادفي دومرحله‌اي نمونه برداري ب 25% خ ش م ي 50% ف ج گ ذ س م ع ط خ م خ ي ف س ح ي م س نمونه

روشهای انتخاب حجم نمونه
استفاده از قرعه‌كشی استفاده از جدول اعداد تصادفی روشهای انتخاب حجم نمونه استفاده از روش منظم یا سیستماتیك

مثالی از نمونه‌گیری منظم یا سیستماتیك:
محققی می‌خواهد از بین افراد یك جامعه دانشجویی 500 نفری نمونه‌ای به تعداد 50 نفر را به روش منظم یا سیستماتیك انتخاب كند.

عدد ثابت فاصله بین دو نمونه=k
حجم یا تعداد جامعه=N حجم یا تعداد نمونه=n N 500 K= = = 10 n 50

نمونه‌گیری مكانی: این روش بیشتر برای مطالعه پدیده‌ها و ویژگی‌های مكان‌ها و نواحی جغرافیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حد نصابهای نمونه كه محقق باید رعایت كند:
در تحقیق همبستگی حداقل حجم نمونه نفر در تحقیق علی و آزمایشی حداقل حجم نمونه نفر در تحقیق توصیفی زمینه‫یاب و پیمایشی حداقل حجم نمونه 100 نفر

نمونه گيري غير احتمالي این نمونه‌ها بر اساس رعایت اصل شانس برابر برای افراد جامعه انتخاب نمی‌گردد، بلكه با نظر محقق برگزیده می‌شود. نمونه گيري آسوده ( لقمه اي) نمونه گيري سهميه اي نمونه گيري قضاوتي مهمترين مشکل : جمع آوري اطلاعات است روش در دسترس روش هدفمند

روش نمونه برداري غير تصادفي
روش نمونه برداري غير تصادفي به روشهايي اطلاق مي گردد كه در آنها بنا به دلايلي امكان حصول شرط برابري شانس انتخاب براي همه اعضاء جامعه وجود ندارد . مانند : ر دسترس نبودن همه اعضاء جامعه كمبود وقت عدم توانمندي محقق در اجراي صحيح روشهاي نمونه برداري تصادفي

روش نمونه برداري در دسترس Convenience sampling
گروهي هستند كه در دسترس محقق هستند . فعاليت خبرنگاران درنظر خواهي از مردم . اين روش قابل اعتماد نيست . فقط در زماني كه محقق قصد تعميم نداشته باشد مي‌تواند از اين روش استفاده كند .

روش نمونه برداري هدفمند Purposive sampling
اگر براساس ضرورت و بر مبناي شناخت قبلي يا با هدف خاص نظرات يا خصوصيات برخي افراد جامعه مهم باشد . در پاسخ به اين سئوال كه آيا نمونه , نماينده جامعه هست يا خير ؟ صرفاَ شناخت محقق ملاك عمل است . حاصل تحقيق با احتياط و مشروط تعميم داده مي‌شود .

نمایش انواع تحقیقات علمی
شروع کنید گزارش تحقیق را بخوانید خیر روشی که به کار رفته یا توصیفی است یا تاریخی خیر آیا هدف مطالعه یافتن روابط علت معلولی بو د آیا رابطه بوجود می آید؟ بلی بلی آیا مطالعه وقایع گذشته را توصیف می کرد؟ تحقیق یا تجربی است یا علی تحقیق،تحقیق همبستگی است بلی آیا متغیر مستقل دستکاری شده بود تحقیق،تحقیق علی یا پس از وقوع است تحقیق،تحقیق تاریخی است خیر بلي تحقیق،توصیفی است تحقیق،تجربی است نمایش انواع تحقیقات علمی

دسته بندي پژوهشها بر مبناي نحوه كنترل
آزمايشي Experimental تاريخي توصيفي غيرآزمايشي Non-experimental پيمايش Survey همبستگي Co relational پس رويدادي Ex-Post facto مورد پژوهي Case-Study

دسته بندي پژوهشها بر مبناي مكان گرد آوري داده ها
تحقيق ميداني Field research كتابخانه اي library research آزمايشگاهي laboratory research تحقيق غير ميداني infield research

دلایل ضعف تحقیقات تاریخی:
1)محقق در صحنه حضور ندارد و نمی‌تواند متغیرها را شناسایی و کنترل نماید. 2)امکان تهیه مدارک کافی برایش وجود ندارد. 3)بعضی از منابع کسب اطلاع مانند نقل قولهای سینه به سینه نمی‌تواند از سندیت و اعتبار برخوردار باشد.

منابع تحقیق تاریخی منابع دست اول: منابع دست دوم:
منابعی هستند که مستقیما در ارتباط با حادثه یا پدیده قرارمی‌گیرند وممکن است به شکل کتبی، شفاهی، تصویری و مانند آن مشاهده شود. منابع تحقیق تاریخی منابعی هستند که به طور غیر مستقیم در ارتباط با حادثه قرار دارند و به اتکای منابع دست اول تهیه می‌شوند مانند نقل قولهای مستقیم یا غیر مستقیم. منابع دست دوم:

منابع تحقیق تاریخی: 1)منابع مکتوب 2)منابع شفاهی 3)منابع تصویری
4)منابع ساختمانی 5)منابع مادی و ابزاری 6)اسناد الکترونیکی 1)منابع مکتوب 2)منابع شفاهی 3)منابع تصویری

تحقیقات توصیفی: در این نوع ازتحقیقات محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می‌خواهد بداند پدیده،متغیر یا مطلب چگونه است. مانند بررسی: 1)وضعیت کارکنان یک اداره 2)بررسی وضعیت دانش آموزان یک شهر

در تحقیقات توصیفی از ابزار زیر استفاده می‌شود:
1)مطالعه کتابخانه‌ای 2)بررسی متون 3)پرسشنامه 4)مشاهده 5)مصاحبه

انواع تحقیقات توصیفی زمینه یابی موردی قوم نگاری انواع تحقیقات توصیفی
تحلیلی قوم نگاری

تحقیقات همبستگی یا همخوانی:
این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می‌پذیرد ولی الزاما کشف رابطه علت و معلولی مورد نظر نیست.

همبستگی مثبت: انواع همبستگی همبستگی منفی:
جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو باشد. همبستگی مثبت: انواع همبستگی جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییرات متغیر دیگر همسو نباشد. همبستگی منفی:

تحقیقات علی(پس رویدادی):
اینگونه تحقیقات کشف علت‌ها یا عوامل بروز یک رویداد یا حادثه یا پدیده مورد نظر است.

تحقیقات تجربی: بر شناخت رابطه علت و معلولی بین متغیرها تاکید دارند و سخن از مطالعه رابطه یک سویه و تاثیر متغیر مستقل(علت) برمتغیر تابع(معلول)است.

شرایط ضروری یک تحقیق تجربی:
1)کنترل 2)انتخاب تصادفی 3)تکرار آزمایش 4)قابلیت تعمیم

روشها و طرحهای اجرای تحقیق تجربی:
1)آزمایش با استفاده از یک گروه آزمودنی 2)آزمایش با استفاده از دو گروه(مشاهده و آزمایش) 3)آزمایش با استفاده از چند گروه 4)آزمایش با استفاده از روش تکرار آزمون

دربرآورد حجم نمونه بوسیله بوسیله آماری از فرمول زیر استفاده خواهد شد:
اندازه متغیر در توزیع طبیعیz=t درصد توزیع صفت در جامعه=p درصد افرادی كه فاقد آن صفت در جامعه هستند=q تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه با میزان تخمین محقق برای وجود آن صفت=d

حجم نمونه برای صفات كمی:

مثال تعداد نمونه مورد نیاز را در جامعه ای كه صفت x به نسبت 70% پراكنده است،با سطح اطمینان 95% و احتمال خطای 5%محاسبه كنید. 322 =

مثال : ń= در صورتيكه بيشتر از 05/0 حجم جامعه باشد از
در صورتيكه بيشتر از 05/0 حجم جامعه باشد از فرمول تصحيح استفاده مي شود . n N ń= n N 1 + N = حجم جامعه است . = ń حجم نمونه تصحيح شده مثال : اگر حجم جامعه اي 400 نفر باشد . ضريب اطمينان 95/0 تعريف شده باشد . ( سطح زير منحني در اين ضريب 96/1 است ) و اشتباه مجاز 05/0 تعريف شده باشد .

فرمولهای دیگر برای تعیین حجم نمونه:

فرمول برآورداندازه نمونه برای مقایسه دو گروه:
فرمول برآورد اندازه نمونه برای یک گروه:

ابزار اندازه‫گیری: ابزار اندازه‫گیری وسایلی هستند كه محقق به كمك آنها قادر است اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را گردآوری، ثبت و كمی نماید.

طبقه‫بندی ابزار اندازه‫‫گیری
1)استاندارد یا میزان شده طبقه‫بندی ابزار اندازه‫‫گیری 2)محقق ساخته

ابزارهای اندازه‫گیری دارای ویژگی‫ها و صفات زیر هستند:
1)جنبه‫های مختلف آنها بخوبی تعریف شده و راهنمای اجرا، روش‫های كار و وقت مشخصی دارند. 2)روش‫های نمره‫گذاری به دقت مشخص شده است. 3)اعتبار و پایایی آنها از طریق تجارب زیاد مورد تائید قرار گرفته است.

1ـ مشاهده observation ويژگيهاي مشاهده:
متداول ترين و طبيعي ترين ابزار جمع آوري داده هاست . اندازه گيري مستقيم پديده‌ها ، واقعيتها و طبقه بندي داده ها براي شناخت حاصل مي‌شود . هرچند مشاهده‌هاي عادي كمتر شكل علمي دارد ولي مي‌توان به عنوان اولين مرحله شناخت به حساب آورد .

براي خارج كردن مشاهدات از صورت عادي و روزمره اقدامات زير را بايد انجام داد :
وقايع ، پديده ها كه بايد مورد مشاهده قرار گيرند را دقيقاَ تعريف كنيد . معيارهاي طبقه بندي مشاهدات را در نظر گيريد . طرحهاي عيني و كمي براي اندازه گيري رفتارهاي مورد مشاهده تعريف كنيد . در صورتيكه مشاهده گران غير از محقق هستند آنان را آموزش دهيد .

انواع مشاهده آزاد نظامدار

محاسن مشاهده 1ـ روش مستقيم جمع آوري اطلاعات است .
2ـ داده هاي وسيع را در مدت كم مي توان جمع آوري كرد . 3ـ امكان دستيابي به داده هاي مطمئن را فراهم مي كند . 4ـ برخي رويدادها ناپايدار هستند ، فقط مي توان از مشاهده مستقيم اطلاعات آن را گرفت . 5ـ مشاهده پوياتر از ساير روشهاي جمع آوري داده هست .

معايب مشاهده 1ـ مشاهده گر معمولاَ آن چيزي را مشاهده مي‌كند كه از قبل مي‌شناسد . 2ـ حضور مشاهده گر در موقعيت مورد مشاهده رفتارها را دگرگون مي‌سازد . 3ـ خوش بيني يا بدبيني مشاهده گر در مورد مشاهده تأثير مي‌گذارد . 4ـ انشاي آنچه ديده شده است در بسياري اوقات دشوار است . 5ـ هميشه موقعيت مشاهده فراهم نيست

نكاتي كه مي‌تواند اعتبار مشاهده را افزايش دهد
آموزش مشاهده گران تعريف عملياتي رفتارهايي كه بايد مشاهده شوند . استفاده از وسايل كمكي ثبت بلافاصله مشاهدات غيرحساس كردن حضور مشاهده گران

پرسشنامه Questionnaire
مجموعه‌اي از سئوالات برخواسته از اهداف و سئوالات تحقيق به صورت كتبي است . انواع پرسشنامه باز بسته

مقايسه پرسشنامه هاي باز و بسته
نسبت آزادي پاسخگو در ارائه پاسخ آساني و دشواري طراحي استخراج و طبقه بندي داده ها سرعت در پاسخگويي

محاسن پرسشنامه ارزاني و سهولت اجرا رفع مشكل برقراري ارتباط رودررو
يكساني شرايط اجرا براي همه

معايب پرسشنامه عدم برگشت پرسشنامه عدم اطمينان از درك سئوالات
عدم اطمينان از ثبت صحيح پاسخها مشكل افراد كم سواد

ويژگيهاي يك پرسشنامه خوب
سئوالات آن پايايي و روايي دارد . سئوالات آن جانبدارانه نيست . سئوالات آن واضح ، روشن و غيرقابل تفسير است . سئوالات آن داراي نظم روان شناختي است . تاجايي كه ممكن است سئوالات آن كم است . ظاهر پرسشنامه زيبا و جذاب است .

نكاتي براي افزايش پايايي و روايي سئوالهاي پرسشنامه
مطالعه پرسشنامه هاي مشابه رايزني با صاحبنظران اجراي آزمايشي آزمون پايايي (آزمون آلفاي كرونباخ) تدوين مقدمه گويا تهيه جدول تعلق سئوالات پرسشنامه به سئوالات تحقيق

شماره سوالات يا فرضيه هاي تحقيق
جدول تعلق شماره سوالات يا فرضيه هاي تحقيق شماره سوالات پرسشنامه تعداد سوالات پرسشنامه مسائل مورد بررسي سوال 1 فرضيه سوال 2 فرضيه سوال 3 فرضيه

مصاحبه Interviewing مجموعه سئوالات برخواسته از اهداف، سئوالها يا فرضيه‌هاي تحقيق به صورت شفاهي است . انواع مصاحبه كاملاً هدايت شده (منظم) نيمه هدايت شده آزاد

مقايسه مصاحبه‌هاي هدايت شده با مصاحبه‌هاي هدايت نشده
از حيث كمي و كيفي بودن داده ها ميزان انعطاف پذيري امكان شرايط يكسان

محاسن مصاحبه ميزان انعطاف پذيري كيفيت بكر و غني
آساني ارتباط شفاهي نسبت به ساير ارتباطات

معايب مصاحبه امكان هدايت مصاحبه شونده
جلب رضايت مصاحبه كننده از سوي مصاحبه شونده وقت گيري مصاحبه كمي افراد مورد مصاحبه عدم كارآزمودگي مصاحبه گران دشواري تجزيه و تحليل داده ها

نكاتي كه مي‌تواند روايي و پايايي مصاحبه را افزايش دهد
تهيه راهنماي مصاحبه ارائه آموزشهاي لازم براي مصاحبه گران انتخاب مصاحبه گر و مصاحبه شونده همزبان صرفاً مصاحبه گر و مصاحبه شونده در جلسه مصاحبه حضور داشته باشند . توجه دادن مصاحبه گر به پرهيز از جانبداري سئوالات غيرمستقيم انشا شود. بوجود آوردن جو صميمانه براي تعامل متقابل

بررسي اسناد و مدارك Documents
معمولاً به عنوان روش مكمل براي روشهاي ديگر به كار مي‌رود ولي به دو صورت در انجام تحقيق مي‌تواند نقش داشته باشد . بهره‌گيري از اين ابزار براي تدوين ادبيات تحقيق استفاده از اين ابزار براي جمع آوري داده ها به عنوان محتواي اصلي برخي از انواع تحقيق

معايب بهره گيري از اسناد و مدارك
دشواري پي بردن به اعتبار و صحت سند تضادهاي احتمالي موجود در اسناد و مدارك احتمال تحريف اسناد با گذشت زمان عدم دستيابي به اطلاعات كافي از طريق اسناد و مدارك مشكل گزينش اسناد

محاسن بهره گيري از اسناد و مدارك
بسياري از داده‌ها كه قبلاً توليد شده است را از اين طريق مي‌توان دريافت كرد . آشكار كردن لزوم يا عدم لزوم انجام تحقيق تدوين ادبيات بررسي حقايق گذشته

روشهاي تجزيه و تحليل داده ها
1ـ تحليل توصيفي descriptive analysis 2ـ تحليل استنباطي Inferential analysis

تحليل توصيفي descriptive analysis
داده هاي جمع آوري شده با استفاده از شاخصهاي آمار توصيفي خلاصه ، طبقه‌بندي و توصيف مي‌شوند . مستلزم آمار توصيفي ساده ولي موجد اطلاعات با ارزشي است . دسته‌هايي از عمليات آماري براي تحليل توصيفي: اندازه‌هاي گرايش مركزي مانند ميانگين ، ميانه ، نما اندازه‌هاي پراكندگي مانند دامنه تغييرات، انحراف استاندارد اندازه‌هاي موقعيت نسبي مانند نمره‌هاي تراز شده ، رتبه اندازه هاي رابطه اي مانند ضريب همبستگي

تحليل استنباطي Inferential analysis
همواره مستلزم فرآيندهاي پيچيده‌تري است . مستلزم علمياتي است كه بتوان نتايج حاصل از تجزيه و تحليل را به جامعه بزرگتري تسري داد . از جمله فرآيندهاي آن توجه به نمونه و روشهاي نمونه برداري است . آزمونهاي χ و آزمون T، همبستگي پيرسون و ... از جمله آزمونهايي است كه در آمار استنباطي بكار گرفته مي‌شود . 2

جمع آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات

روش هاي جمع آوري اطلاعات
استفاده از آمار و مدارك مستند و موجود مشاهده مصاحبه پرسشنامه

روش هاي پردازش اطلاعات پردازش داده ها مي تواند دستي يا رايانه باشد.
سه فراواني مورد نياز براي تغيير داده ها، فراواني مطلق ، نسبي و تجمعي هستند. شاخص هاي مركزي ، ميانگين ، ميانه و شاخص هاي پراكندگي ، دامنه تغييرات و انحراف معيار هستند براي نمايش و تغيير مهمتر داده ها از نمودارهاي سه بعدي ، دايره اي ، مكعبي ، خطي استفاده مي كند داده هايي كه به روش كيفي گردآوري مي شود به دسته بندي ، خلاصه شده و سپس از آنها نتيجه گيري مي شود.

آزمونهاي آماري شاخص هاي تمايل مرکزي شاخص هاي پراکندگي جداول و نمودارها
آزمونهاي کاي اسکوئر، تي ، آناليز واريانس و رگرسيون

ملاحظات اخلاقي ملاحظات اخلاقي به مجموعه قواعد و دستورالعمل هايي اطلاق مي شود كه به منظور جلوگيري از امكان بروز آسيب به ديگران بايد مورد توجه قرار گيرد. ملاحظات اخلاقي از انتخاب موضوع تحقيق آغاز و تا نوشتن گزارش تحقيق ادامه مي يابد.

گستره اخلاق در پژوهش انتشار نتايج داوطلبين سالم كودكان بيماري شديد
ژن درماني جنين پيوند حقوق مولفين رضايت آگاهانه رازداري طراحي مطالعه كارآزمايي باليني كارآمدي و استفاده از تحقيقات دسترسي اطلاعات (مالكيت داده ها)

اصول چهارگانه اخلاق چهار اصل كليدي براي راهنمايي در تصميم‌گيريهاي اخلاقي: احترام به فرد و اختياراو «autonomy» سودمندي «beneficience» عدم ضرررساني «non-maleficience» عدالت «justice»

محدوديت هاي تحقيق محدوديت هاي تحقيق آن دسته از عواملي هتسند كه در مسيرجمع آوري اطلاعات و كسب نتايج مطلوب مانع ايجاد مي كند. محدوديت هاي در اختيار محقق - محدوديت هاي خارج از اختيار تحقيق

محدوديت ها بر دو نوعند . يك سري از محدوديت ها در اختيار محقق
است و يك سري ديگر در اختيار او نيست . در اين جا محقق اذعان مي كند كه تحقيق او با چه محدوديت هايي همراه است و هنگامي كه اعلام مي كند فلان رابطه وجود دارد و يا فلان موضوع اين شكل را دارد ، خواننده يا شنونده با چه احتياط هايي بايد آن را در ذهن خود بررسي كند و بپذيرد .

نوشتن گزارش تحقيق

گزارش تحقيق اجزاي اصلي يك گزارش تحقيق عبارتند از:
صفحه اول ( روي جلد) شامل : نام ، عنوان تحقيق ، مجري يا مجريان ، تاريخ اجرا فهرست خلاصه يا چكيده ( بين 150 تا 200 كلمه )، شامل : مقدمه،هدف، روش كارو نتيجه مقدمه شامل : بيان مسئله ، اطلاعات زمينه اي ، تحليل مسئله ، مرروبررسي هاي قبلي ، اهداف

گزارش تحقيق روش گرد آوري اطلاعات يافته ها شامل : آنچه از اجراي طرح تحقيقي بدست آمده است. بحث ، نتيجه گيري شامل : مهمترين يافته ها ، نقاط قوت و ضعف تحقيق ، محدوديت هاو مشكلاتي كه در گردآوري وجود داشته است ، اشاره كردن يا مقايسه نتيجه اين تحقيق با مطالاعات ديگران و نتيجه گيري نهائي

گزارش تحقيق پيشنهادات فهرست مراجع ضمائم قدرداني

گزارش تحقيق اجزاي اصلي يك مقاله تحقيقي عبارتند از: چكيده مقدمه
اجزاي اصلي يك مقاله تحقيقي عبارتند از: چكيده مقدمه مواد وروشها يافته ها بحث و نتيجه گيري فهرست مراجع

تدوين گزارش تحقيق روش انجمن روانشناسي آمريكا يكي از روشهاي متداول است كه شامل اجزاء زير است : American psychological association(APA) پيشينه تحقيق روش شناسي تحقيق يافته هاي تحقيق بحث و نتيجه گيري يادداشتها منابع و كتابشناسي پيوستها صفحه عنوان چكيده تحقيق تشكر و قدرداني فهرست محتوي فهرست شكلها و نمودارها فهرست جداول كليات طرح مسئله

انواع اهداف- مثال تعيين فراواني مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377 1) تعيين توزيع جنسي مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377 2) تعيين توزيع سني مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377 3) تعيين توزيع علل مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي در سال 1377 ارايه رهنمود اجرايي جهت كاهش مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي كاهش مرگ‌ومير داخل بيمارستاني ناشي از جراحي قلب در بيمارستان شريعتي

فرضیات در مطالعات تحلیلی ما فرضیه داریم:
فرضیه عبارتی است که ارتباط دو متغیر را بیان می کند و ممکن است به یکی از صورت های زیر بیان شود: فرضیه دوطرفه (nondirectional): در صورتی که ما جهت ارتباط دو متغیر را نمی دانیم یا نمی توانیم آن را حدس بزنیم. فرضیه یک طرفه (directional): جهت ارتباط دو متغیر را بیان می کنیم. فرضیه صفر (null): معمولاً در آزمون فرضیه در آمار این فرض را استفاده می کنیم. در طرح پژوهشی ما معمولاً وقتی فرضیه ای را مطرح می کنیم منظورمان این است که دو متغیر با هم ارتباط دارند نه اینکه هیچ ارتباطی با هم ندارند.

سئوالات اما در مطالعات توصیفی:
ممکن است فقط یک و یا چند متغیر داشته باشیم. اطلاعات ما به حدی نیست که بتوانیم آزمون فرضیه انجام دهیم و در مورد ارتباط دو متغیر اظهار نظر کنیم. معمولاً می خواهیم خصوصیت (یا خصوصیاتی) را در گروه مورد مطالعه وصف کنیم، مثل اینکه آنها چقدر آگاهی دارند؟ چگونه فکر یا عمل می کنند؟ در اینجا برای بیان منظور از سئوالات پژوهشی استفاده می کنیم.

سؤالات و فرضيات هدف توصيفي سؤال هدف تحليلي فرضيه
هدف توصيفي سؤال هدف تحليلي فرضيه تعيين ميانگين فشار خون در افراد بالاي 30 سال تهراني ميانگين فشار خون در افراد بالاي 30 سال تهراني چقدر است؟ تعيين ارتباط پرفشاري خون با ميزان درآمد در افراد بالاي 30 سال تهراني پرفشاري خون با ميزان درآمد در افراد بالاي 30 سال تهراني ارتباط دارد. پرفشاري خون در افراد پردرآمد بالاي 30 سال تهراني بيشتر است.

کارگاه آشنایی با روش تحقیق

Similar presentations

Presentation on theme: "کارگاه آشنایی با روش تحقیق"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback

Log in

Auth with social network:

کارگاه آشنایی با روش تحقیق

Similar presentations

Presentation on theme: "کارگاه آشنایی با روش تحقیق"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback