Semester - 5 INTERNAL ECONOMICS આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાત્ર

Semester - 5 INTERNAL ECONOMICS આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાત્ર

Chapters Theories of International Trade.
આંતર રાષ્ટ્રીય વેપારના સિંધાન્તો વેપારની શરતો લેણદેણની તુલા વેપાર નીતિઓ વિનિમય દર Theories of International Trade. (2) Terms of trade Balance of payments (4) Trade Policies (5) Exchange Rate

Chapter 3 BALANCE OF PAYMENT લેણદેણ તુલા

BALANCE OF TRADE વેપાર તુલા
The balance of trade of a country represents a systematic record of transactions pertaining to all visible items of export and imports during a given period વર્ષ દરમિયાન કોઈ એક દેશ ની માત્ર દ્રશ્ય વસ્તુઓ ની નિકાસનું મુલ્ય અને તેમની આયતોનું મૂલ્ય ના સરવૈયા ને વેપાર તુલા કહેવાય

A country has to make payment for the goods imported while it receives payments for the goods exported વસ્તુ ની આયાત થી ચુકવણી કરવા માં આવે છે ( વિદેશી હુંડીયામણ ચૂકવા માં આવે છે ) મળે છે અને નિકાસ થી ચુકવણી મળે છે (વિદેશી હુંડીયામણ પ્રાપ્ત થાય છે)

1. Balance BOT:- When value of visible export and visible import as equal.
સમતોલ વેપાર તુલા - દ્રશ્ય નિકાસ = દ્રશ્ય આયત 2. Favorable BOT:- Value of visible export > Value of visible import અનુકુળ વેપાર તુલા = દ્રશ્ય નિકાસ > દ્રશ્ય આયાત 3. Unfavorable BOT:- Value of visible export < value of visible import પ્રતિકુળ વેપાર તુલા = દ્રશ્ય નિકાસ < દ્રશ્ય આયાત

(B) Balance of Payment લેણદેણ તુલા
It is the annual account of exchanged of goods and services by citizens of a country with the citizens of foreign countries during a year or other words BOP is record of visible exports imports and non-visible export and import(service) like insurance, merchandise and movement of capital. વર્ષ દરમિયાન કોઈ એક દેશ ની દ્રશ્ય અને અદદ્રશ્ય વસ્તુઓ (ભોતિક અને અભોતિક )ની નિકાસનું મુલ્ય અને તેમની આયતોનું મૂલ્ય ના સરવૈયા ને લેણદેણ તુલા કહેવાય અભોતિક વસ્તુઓ એટલે સેવાઓ

Transaction of BOP BOP ના સોદાઓ
(1) Visible export and import (2) Invisible export and import (3)International movements of capital દ્રશ્ય નિકાસો અને આયતો અદદ્રશ્ય નિકાસો અને આયતો અંતરાષ્ટ્રીય મૂડી ની હેરફેર

Difference between Balance of Trade and Balance of Payments વેપાર તુલા અને લેણદેણ તુલા વચે તફાવત
indicators BOP 1. Visible goods It records the value of visible export and import (cloth, grain, machines ) It record the visible as well non visible export and import and movement of capital દ્રિશ્ય વસ્તુઓ દ્રિશ્ય નિકાસો અને આયતો દ્રશ્ય અને અદદ્રશ્ય વસ્તુઓની નિકાસો અને આયતો

2. services The value of service is not considered . It is part of BOP The value of service is included. (banking, insurance, transport and capital સેવાઓ સેવાઓ નું સમવેશ થતો નથી સમાવેશ થાય છે

ખયાલ સાંકડો વિસ્તરિત BOT BOP 3. Concept The concept of BOT is narrow
indicators BOT BOP 3. Concept The concept of BOT is narrow The concept of BOP is wide ખયાલ સાંકડો વિસ્તરિત

It can be balanced (favaurable or unfavourable It is always balanced
(1) If expenditure for visible or invisible are > incomes= Deficit (2) Expenditure < income= surplus (3) Expenditure = income = balance સમતોલ સમતોલ /અનુકુળ પ્રતિકુળ હમેશા સમતોલ જો દ્રિશ્ય અને અદદ્રિશ્ય ખર્ચ > આવક = ખાધ જો દ્રિશ્ય અને અદદ્રિશ્ય ખર્ચ < આવક = પુરાંત જો દ્રિશ્ય અને અદદ્રિશ્ય ખર્ચ = આવક = સમતોલ

5. True picture It does not give the true picture of economy of country BOP gives the realistic picture of economy of country. સાચો ચિત્ર નથી આપતો સાચો ચિત્ર આપે 6. Accounts There are no sub accounts in BOT (because only visible goods is considered) There are Two sub accounts , current and capital account ખાતાઓ ખાતાઓ નથી બે ખાતા (મૂડી અને ચાલુ )

Structure of BOP લેણદેણ તુલા ના વિભાગો (ખાતાઓ )
(1) ચાલુ ખાતા દ્રિશ્ય અને અદ્રશ્ય નિકાસો અને આયતો , વિદેશી નાગરિકો નો ખર્ચ . બેન્કિંગ વીમા નો સમાવેશ થાય છે TWO Accounts. (a) Current Account ;- It refers current international transactions. It include all transaction pertaining to visible and invisible import export, expenditure by tourists, transportation ,insurance, transfer payments like gift, donations, grants etc.

(b) Capital account:- BOP is related to inflow and outflow of capital in and from country. (It records inflow and outflow of short-term as well as long-term advance and capital movement ). મૂડી ખાતા લાંબા અને ટુકા ગાળા ની મૂડી ની હેરફેર નો સમાવેશ થાય છે

Current Account ચાલુ ખાતા
Indicators Credit (Receipts) જમા (આવક ) Debit (Payments) ઉધાર (જાવક) 1. Goods (Visible) Value of physical goods(food, medicines) exported by Private and Govt. (machines etc) Value of import of physical goods imported by India ભોતિક વસ્તુઓ ભોતિક વસ્તુઓ નિકાસ નું મુલ્ય ભોતિક વસ્તુઓ ની આયત નું મુલ્ય

2. Services ( Invisible) Value of services provided by banks insurance and ship to foreigner in India Services provided to Indian citizens સેવાઓ અભોતિક વસ્તુઓ બેન્કિંગ વીમો વાહન વ્યવહાર વેગેર વિદેશી નાગરીકો ને પૂરી પાડવા માં આવે (નિકાસ) બેન્કિંગ વીમો વાહન વ્યવહાર વેગેર વિદેશો દ્વારા દેશ ના નાગરીકો ને પૂરી પાડવા માં આવે (આયત ) 3. Tourists The expenditure by foreign tourists in India The expenditure made by Indian tourist in F. Countries. પ્રવાસી વિદેશી પ્રવાસી ભારત માં આવે (ભારત માં ખર્ચ કરે) દેશ ના નાગરિકો વિદેશ ફરવા જાય (વિદેશ માં ખર્ચ કરે )

મૂડી રોકાણના બ્યાજ ની આવક વિદેશી રોકાણ ન બ્યાજ ની ચુકવણી
4 Interest Interest received on investment by India in F.C Interest paid on investment by India on Investment of Foreigner in India બ્યાજ મૂડી રોકાણના બ્યાજ ની આવક વિદેશી રોકાણ ન બ્યાજ ની ચુકવણી 5. Donations Donations, gifts etc from FC Donations, gifts given to FC ભેટ ,દાન અને સોગાતો ભેટ દાન અને સોગાતો વિદેશ થી મળે વિદેશો ને આપવા માં આવે

6. Remittances Inward Remittances Out Remittances નાણાની લેણ દેણ વિદેશ થી આવતું નાણાકીય ભંડોળ વિદેશ માં જતું નાણાકીય ભંડોળ 7. Miscellaneous Service Mis. Receipts for the Services rendered by experts, technicians etc. in the F.C. Mis. Payments for the Services rendered by experts, technicians etc. in the F.C. પરચુરણ સેવાઓ પરચુરણ સેવાઓથી આવક મળે પરચુરણ સેવાઓથી આવક જાય

Capital Account મૂડી ખાતું
Indicators Credit (Receipts) Debit (Payments) 1. Investment Long term foreign investment in the country in the form of Equity Investment by F.C. in securities Long term foreign investment made in foreign country in the of મૂડી રોકાણ લાંબા ગાળા નું મૂડી રોકાણ ભારત માં કરવા માં આવે ઇકીવીટી અથવા વિદેશી કમ્પની દ્વારા કરવા માં આવેલું મૂડીરોકાણ લાંબા ગાળા નું મૂડી રોકાણ વિદોશો માં કરવા માં આવે ઇકીવીટી અથવા ભારતની કમ્પની દ્વારા કરવા માં આવેલું મૂડીરોકાણ

મૂડી રોકાણ કરેલ પાછુ આવે મૂડી રોકાણ કરેલ પાછુ ચૂકવા માં આવે
2. Capital The capital borrowed earlier and amount return by foreigner The capital borrowed by India earlier and amount return to F. countries. મૂડી મૂડી રોકાણ કરેલ પાછુ આવે મૂડી રોકાણ કરેલ પાછુ ચૂકવા માં આવે

3 Loan The long term and short term loans borrowed from F.C. /International Institution /Private Investor The loans given to F.C or Repayment of short term and long term loan, credit to F.C. /International Institution /Private Investor લોન વિદેશી કમ્પની અથવા સંસ્થાઓ દ્વાર લેવા માં આવેલ લોન દેશ ની કમ્પની અથવા સંસ્થાઓ દ્વાર લેવા માં આપવા માં આવેલ લોન

સોનાની વેચાણ દ્વારા પ્રાપ્ત આવક સોનાની ખરીદી દ્વારા આપવા માં આવેલ આવક
4. Gold Receipts from sale of gold Payment for purchase of gold સોનું સોનાની વેચાણ દ્વારા પ્રાપ્ત આવક સોનાની ખરીદી દ્વારા આપવા માં આવેલ આવક

Balance e of Payments Always Balances હિસાબી દ્રષ્ટીએ લેણદેણ તુલ હમેશા સમતોલ રહે છે.
જો નિકાસ આવક ઓછી હોય તો ભારત બીજા દેશો ને આ ખાધ ને લોન માં ફેરવાનું જણાવશે ડબલ નોધ ને લીધે મિલકત અને જવાબદારી સરખી થઇ રહે છે તેથી હિસાબ ની રીતે તે સમતોલ રહે છે In case export earning is less than the payment for imports . India would ask for advance in terms of foreign exchange from other countries. It is always balance because under double entry system receipts and payments. Popularly called, assets and liabilities are always equal

Three senses ત્રણ બાબતો
Balance of payment in Accounting sense:- Balance of payments accounts are prepared one the basis of double entry system. Under the system, receipts side is always equal to payments side. (૧) હિસાબી રીતે : ડબલ નોધ ની લીધે આવક પાસા રેહલી ખાધ ને જાવક બાજુ માં પુરાંત કરી સમતોલ બનવા માં આવે છે

BOP in operational sense:- When current account is in deficit or surplus, then the balance is restored with the help of capital account (deific it of current account is balanced with the help of surplus of capital account) (૨) કાર્યત્મ્ક રીતે :- આર્થીક રીતે જો ચાલુ ખાતા માં ખાધ હોય તો મૂડી ખાતા માં પુરાંત કરીને સમતોલ કરવા માં આવે છે It is not necessary that the BOP of a country should be balanced with each and every country. India’s balance of payments may be favourable with England and unfavorable with America . (૩) દરેક દેશ ની તુલા સમતોલ હોય જરૂરી નથી . ભારત ની UK સાથે સમતોલ હોય અને USA સાથે અસમતોલ હોય છે

Disequilibrium in BOP લેણદેણ તુલ માં અસમતુલા
B = Rf – PF લેણદેણ તુલા = Rf – PF Rf-Pf (R= receipt P= payment f=foreign) ( R = આવક P =ચુકવણી f = વિદેશી) Rf-Pf= 0 – BOP is balanced લેણદેણ તુલા સમતોલ છે Rf-Pf >0 = BOP is Surplus લેણદેણ તુલા પુરાંત છે Rf-Pf <0 = BOP is in deficit લેણદેણ તુલા ખાધ છે OR B =0 , then the BOP is in equilibrium. B = 0 હોય = સમતોલ છે B is positive = surplus B હકારાત્મક હોય = પુરાંત છે B is negative = deficit B નકારાત્મક હોય = ખાધ છે

Types of disequilibrium અસમતુલા ના પ્રકારો
(1) Temporary = કામચલાઉ (2)Fundamental = માળખાગત (3) Cyclical = ચક્રિય (4) Secular (long term ) લાંબા ગાળા ની

(1) Autonomous - economic objective
Types of Capital (1) Autonomous - economic objective (2) Accommodating – equilibrium objective Income આવક Expenditure ખર્ચ Autonomous receipt Export = 700 Capital income = 100 Others = 70 870 Autonomous Payment Import Capital payment 80 Others 1,000 Accommodating income 130 Accommodating payment 00 1000

Causes of Disequilibrium in BOP લેણદેણ માં અસમતુલા ના કારણો
(૧) આર્થિક પરિબળો (I ) ફુગાવો (ii) મૂડી ની હેરફેર (iii) ચક્રિય ફેરફાર (iv) નાણાનું અધીમુલ્ય્ન (૨) કુદરતી પરિબળો (૩) રાજકીય પરિબળો (1) Economic factors (i) Inflation (ii) Capital movement (iii) Cyclical fluctuations (iv) Over valuation of money (2) Natural factors (3) Political factors

(4) Others (i) production cost (ii) Population growth (iii)Change in taste and preference (iv) Discovery (૪) અન્ય (i) ઉત્પાદન ખર્ચ (ii) વસ્તી (iii) પસંદગી અને રૂચી (iv) નવી શોધો

Automatic Adjustment in the BOP લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા

Automatic Adjustment through Price changes David Ricardo ભાવ પરિવર્તન દ્વારા સ્વયં સમતુલા - પ્રશિષ્ઠ અર્થ્શાત્રી પ્રશિષ્ઠ અર્થ્શાત્રી ના મતે સોના ધોરણ હેઠળ સોના ની મુક્ત રીતે અંતરાષ્ટ્ર્ય હેરફેર થી લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા આવે છે સોના ધોરણ હેઠળના દેશો ચલણ નું મુલ્ય સોના સાથે સાંકળતા હતા સોનાની આયાત થતા ચલણ નું વિસ્તરણ અને નિકાસ થતા ચલણ નું સંકોચન કરતા હતા. ચલણ નું વિસ્તરણ થી ભાવ વધે અને ચલણ નું સંકોચનથી ભાવમાં ઘટાડો થાય According to classical writers under the international gold standard mechanism , disequilibrium in BOP was automatically corrected through free international movements of gold. Under the gold standard it would be obliged to make payment trough export of gold

Country A અ દેશ Country B બ દેશ Import > Export આયત > નિકાસ Export > Import નિકાસ > આયત Deficit In BOP લેણદેણ તુલા માં ખાધ Surplus in BOP લેણદેણ તુલા માં પુરાંત Gold exported સોના ની નિકાસ Gold Imported સોના ની આયાત

Contraction of currency નાણાં નો સકોચન Expansion of currency
નાણાં નો વિસ્તરણ -Reduce price level ભાવ ઘટે -Increase price level ભાવ વધે -Export will increase નિકાસ વધે -Export will reduced નિકાસ ઘટે - BOP will automatic correct (Deficit will be remove લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા (ખાધ નાબુદ થશે ) BOP will automatic correct (surplus will be removed ) (પુરાંત નાબુદ થશે )

Criticisms મર્યાદાઓ નાણાં નો સંકોચન અશક્ય
નાણાં નો સંકોચન અશક્ય નાણાં નો પ્રમાણ અને કીમત વચે સંબધ પર આધાર ભયજનક સોના અને નાણાં ના પ્રમાણ થી મૂડીરોકાણ , ઉત્પાદન અને રોજગારી ને અસર કરે છે Contraction of currency need not necessarily happen . Quantity of money and price level is very loose dangerous to depend upon. Change gold reserves and money supply also influence the volume of investment, output, employment and income .

Automatic Adjustment through Income Changes Keynes and other writers આવક પરિવર્તન દ્વારા લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા Import > Export Deficit in BOP Reduce the income in export sector Reduce the expenditure Reduce purchasing power Reduce the demand of export BOP will automatic correct આયાત > નિકાસ લેણદેણ તુલા માં ખાધ નિકાસ ક્ષેત્ર ની આવક ઘટે ખર્ચ ઘટે ખરીદ શક્તિ ઘટે માંગ ઘટે નિકાસ ઘટે લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા

Limitation મર્યાદાઓ Change level of income influence the employment
Reduce the useful import It is long term measures રોજગારી માં ઘટાડો જરૂરી આયતો ઘટે માત્ર લાંબા ગાળા નો ઉપાય

Measures to collect disequilibrium લેણદેણ તુલા ની ખાધ દુર કરવાના ઉપાય/ સરકારી ઉપાયો
(૧) નાણાંકીય ઉપાયો (૧) નાણાં નો સંકોચન (૨) અવમુલ્યન (૩) વિનિમય નિયંત્રણ (૨) બિન નાણાંકીય ઉપાયો (૧) જકાત (૨) આયાત ક્વોટા (૩) નિકાસ પ્રોત્સાહન (૪) આયાત અવેજીકરન Monetary measures : (i) Currency contraction (ii) Devaluation (iii) Exchange control (B) Non- Monetary measures : (1) Tariff (2) Import Quota (3) Export promotion (4) Import Substitution

Devaluation અવમુલ્યન જયારે એક દેશ ચલણ નું મુલ્ય અન્ય દેશ ના ચલણના મુલ્ય ના સન્દર્ભમાં ઘટાડો કરે અથવા દેશના ચલણ ના ચલણ ના બાહ્ય મુલ્ય માં ઘટાડો કરવા માં આવે તેને અવમુલ્યન કહવાય. દ. ત. 1 $ = 50 Rs અવમુલ્યન પછી 1$ = 60 Rs A deliberate and official reduction in the external value of the currency of the country in relation to the other countries. for example -1 $ = 50 Rs After devaluation -1$ = 60 Rs

It helps to increase its exports by making them cheaper in the foreign market and in reducing imports by making them expensive in the domestic market અવમુલ્યન થી નિકાસ સસ્તી થશે અને તેમાં વધારો થશે અને આયાત મોઘી થતા ઘટાડો થાય છે અને લેણદેણ તુલની ખાધ દુર થશે

Essential conditions જરૂરી શરતો
(૧) આયાત અને નિકાસ ની માંગની મુલ્ય સાપેક્ષતા (૨) આવક સપાટી (૩) નિકાસ વર્ધી અને આયાત કાપ (પણ જરૂરી આયાત વધવી જરૂરી ) (૪) ભાવ અને વેતન ની સ્થિરતા (૫) અન્ય દેશો નું વલણ (૬) નિકાસ પુરવઠા ની પ્રાપ્તિ (7) વિદેશી દેવા નું પ્રમાણ (8) ફુગાવો (1) Elasticity of Demand for Exports and Imports (2) Level of Money incomes in the Foreign countries. (3) Extent of Import –Content in Exports; (4)Constant Cost –Price structure (5) Absence of Counter-Devaluation Measures (6) Availability of Exportable surplus (7) Inflation

(5) Absence of Counter- Devaluation Measures
(6) Availability of Exportable surplus (7) Burden of External Debt (8) Inflation ૫) અન્ય દેશો નું વલણ (૬) નિકાસ પુરવઠા ની પ્રાપ્તિ (7) વિદેશી દેવા નું પ્રમાણ (8) ફુગાવો

Chapter 4 TRADE POLICIES વેપાર નીતિઓ

Free Trade Policy મુક્ત વેપાર નીતિ

When there is no difference between domestic goods and external goods is called free trade. It is policy which advocates an absolute absence of restrictions on international trade. The free trade policy is defined as trade , export and import without any restrictions . મુક્ત વેપાર નીતિ એટલે દેશ વિદેશ વચે થતી આયાતો અને નિકાસો પર ઈરાદા પૂર્વક નીયન્ત્ર્ણ મુકવા માં આવતા ન હોય . એડમ સ્મિથ ના મતે જેમાં સ્વદેશી અને વિદેશી વસ્તુઓ વચે ભેદ પાડવા માં આવતો ન હોય તેને મુક્ત વેપારનીતિ કહવાય

Case for Free Trade મુક્ત વેપારના તરફેણની દલીલો
Expands division of labour. (advantages of specialization) Total output increase . competition (reduce the monopoly) Multinational trade and currency flexibility Rare commodities are available (૧) શ્રમ વિભાજન ના લાભો (મહતમ ઉત્પાદન ) (૨) મુક્ત હરીફાઈ (૩) બહુલક્ષી વેપાર અને ચલણ ની મુક્ત અને પૂર્ણ પરિવર્તન શીલતા (૪) બધા દેશો ના હિતો ની જાળવણી (૫) અછત વસ્તુ ની પ્રાપ્તિ

(૭) અલ્પ વિકસિત દેશો ને ફાયદો (૮) સાધનો મહતમ ઉપયોગ
(5)Consumers are benefited (Cheap goods ) (6) Advantages to under-developed countries. (7) Productive use of factors (8) Maximum economic welfare (૬) ગ્ર્હાકો ને ફાયદો (૭) અલ્પ વિકસિત દેશો ને ફાયદો (૮) સાધનો મહતમ ઉપયોગ (૯) મહતમ આર્થીક કલ્યાણ

Case Against of Free Trade મુક્ત વેપારનાવિરુધ ની દલીલો
(૧) અલ્પ વિકસિત દેશો ને ગેરલાભ (૨) જોખમી પરાવલંબી (૩) હાનીકારક આયતો (૪) મંદી અને બેકારી (૫) લાધણ Harmful for developing countries (2) Dependency is harmful. (3) Imports of harmful goods (4) Depression and unemployment . (5) Dumping

The policy of Protection સરક્ષણ નીતિ

The policy of Protection સરક્ષણ નીતિ
દેશના ઉદ્યોગોને બહાય હરફાઇ સામે રક્ષણ આપવા માટે વિદેશી વસ્તુઓં ની આયાત પર જકાત કે અંકુશો લાદવામાં આવે છે અથવા જે દેશ ની વસ્તુઓ સાથે હરીફાઈ કરતી વિદેશી વિદેશી વસ્તુ પર આયાત નીયન્ત્ર્ણ મુકવા માં આવે છે તેને સરક્ષણ નીતિ કહવાય. છે The terms protection refers to a policy of protecting home industries by imposing duties or quantitative restrictions on import or by giving subsidies to those industries which promise to develop in future .

Main form of Protection આયાત નીયન્ત્ર્ણ ના પગલા
Tariffs or Custom Duties . (2) Quantitative Restriction (3) Exchange Restriction (4) Bounties and subsidies આયાત નિકાસ જકાત, આયાત પરિમાણ , હુડીયામણ અંકુશો સબસીડી

Case for protection સરક્ષણ નીતિની દલીલો

(A) Protection of Infant Industries બાળ ઉદ્યોગો ને સરક્ષણ ની દલીલ
An infant industry is one which has been started lately and which has not reached the maturity and strength necessary to enable it to face competition from long established foreign industries બાળ ઉદ્યોગ એટલે નવા સ્થાપિત ઉદ્યોગ આવા ઉદ્યોગો નો ઉપાદન ખર્ચ ઉચો હોય છે. વિદેશ ના લાંબા સમય થી સ્થાપિત ઉધોગો ની હરીફાઈ સામે ટકી શકે નહિ

An infant industry is protected against foreign competition in order to enable it to develop sufficiently and stand on its own legs . According to Frederic List- “Nurse the baby protect the child and free the adult” આવા બાળ ઉદ્યોગ ને વિકસિત થવા માટે અને કાર્યક્ષમ બની ને વિદેશી ઉદ્યોગ સામે હરીફાઈ કરી શકે તેથી સરક્ષણ ની દલીલ કરવા માં આવે છે . ફેડરિક લીસ્ટ ના મતે " શિશુની માવજત કરો, બાળક ને સરક્ષણ આપો , પુખ્તને મુક્ત કરો

Conditions for protection શરતો
(૧) સરક્ષણ દરમિયાન જડપી વિકાસ થવાની શક્યતા હોય (૨) આવા ઉદ્યોગ ને સમય જતા મોટા પાયા ના ઉત્પાદન ના લાભો હોવા જોઈએ (અંતરીક અને બાહ્ય ) (૩) અમુક ચોકસ સમય પછી આવા ઉદ્યોગો સરક્ષણ વિના ટકી શકે અને લાંબા ગળે વિદેશી ઉદ્યોગ ની હરીફાઈ નો સામનો શકવા જોઈએ (૪) સરક્ષણ માત્ર મર્યાદિત સમય માટે હોવો જોઈએ (i) An infant industry should be one which promises to develop under protection. (ii) It enjoys internal economies. (iii) It is capable of facing effectively foreign competition once the protection is withdrawn (iv) Protection should be giving as a short-term relief .

Limitations મર્યાદા (૧) સરક્ષણ ની પાત્રતા નકી કરવાનું કઠીન
(1) Identify of infant industry is difficult. (2) Protection once offered has a built-in tendency to continue for a long time. (3) Normally a protected industry has no incentive for increasing the efficiency or reducing the cost (૧) સરક્ષણ ની પાત્રતા નકી કરવાનું કઠીન (૨) સરક્ષણ કાયમી બનવાનો ભય (૩) કાર્યક્ષમતા ઉપર વિપરીત અસર

(૫) સરક્ષણ નો બોજો સમાજ પર
(4) Protected industry in many cases tends to develop into a monopoly. (5) Protection granted to certain industries may have its repercussions other industries . (૪) ઈજારા ને પ્રોત્સાહન (૫) સરક્ષણ નો બોજો સમાજ પર

Employment Argument રોજગારી ની દલીલ
વિદેશી માલ ની આયાત ઉપર જકાત નાખી ને વસ્તુ મોઘી બનાવા માં આવે તો દેશ નો ઉદ્યોગો ને અંતરીક બજાર મળતા દેશ માં રોજગારી માં વધારો થશે Tariffs raise the price of imported goods. It , therefore, becomes profitable to produce goods in the home country. Unemployed resources are employed to produce the goods and employment increases .

Due to tariff, the prices of protected commodities in the home market rise. The rate of profits in the protected industries will rise so the employment increases. જકાત ને લીધે દેશ ના બજાર માં વસ્તુ ની કીમત વધશે નફો વધશે અને રોજગારી વધશે આયાત જકાત થી આયાત અવાજીકરન ને પ્રોત્સહાન મળશે અને રોજગારી વળશે

Limitation મર્યાદાઓ (૧) નિકાસ પર અવળી અસર Adverse effect on export .
(૨) માર્યાદિત સ્વરૂપ માં બેકારી નું નિવારણ (૩) વિશ્વ મંદી માં નિષ્ફળતા (દેશ માં મંદી હોય તોજ લાભ મળે ) (૪) ટુકા ગાળા માટે લાભકારક Adverse effect on export . Temporary effect Failed to control depression Advantageous in short run

Argument to Expand Industrialization ઔધોગીક્ર્ણ ની દલીલ
This type of policy was adopted by England and other European country and newly developed country . Their purpose was to get raw materials easily. આવાં પ્રકારની નીતિ ઇંગ્લેન્ડ અને યુરોપ થતા વિકસિત દેશો અપનાવી હતી જેમનો હેતુ કાચો માલ મેળવાનો હતો આજાદ થયલા વિકસિત દેશો પોતાના આર્થીક વિકાસ માટે ઔધોગીક્ર્ણ જરૂરી છે તેથી સરક્ષણ ની નીતિ જરૂરી છે

How Industrialization is Possible ઔધોગીક્ર્ણ કેવી રીતે શક્ય બને
All Industries Expansion of basic Industries. Advantages of Market. Use of limited resources. Advantages of capital – technology (૧) તમામ ઉદ્યોગો ની સ્થાપના (૨) પાયાના ઉદ્યોગો ને વિકાસ (૩) બજાર ના લાભ લેવા (૪) માર્યાદિત સાધનો નો ઉપયોગ (૫) મૂડી અને ટેકનોલોજીનો લાભ

Industrialization for underdeveloped Countries વિકસતા દેશો માટે ઉધોગિકકરણ ની જરૂરિયાત
To earn the foreign exchange :- Because they depend on primary goods and price of these goods are more unstable. For Terms of trade:- Because income elasticity of food and some raw material is low . As per capita income increase , a declining proportion of it is devoted to food and raw materials. (૧) વિદેશી હૂંડિયામણ માટે (૨) વેપારની શરતો અનુકુળ કરવા માટે

Average income is higher in manufacturing industry than agriculture : Living standard of the people can be raised by transferring labour from agriculture to industry . According to Alexander Hamaliton in “ Agriculture is less productive then Industry. Because the latter gives more opportunities for division of labour and use machinery. (૩) ખેતી કરતા ઉદ્યોગો નું ઉત્પાદન વધુ સરેરાસ આવક કમાણી કરે છે (૪) એલેકજેન્ડર હમાલી ટોન ના મતે " ખેત એ ઉદ્યોગ કરતા ઓછો ઉત્પાદક હોય છે

Limitations મર્યાદાઓ (1) Specialization is not possible .
(2) Need of abundant resources and national self – sufficiency. (3) Agricultural countries are poor not because they have failed to industrializes but they are poor because their agriculture is backward . (૧) શ્રમ વિભાજન અશક્ય (૨) સ્વલામ્બ્ન માટે મોટા પાયે સાધનો ની જરૂરીયાત (૩) ખેતી ના પછાત પણા ને લીધે ખેતી પ્રદાન દેશ ગરીબ હોય છે . ઉદ્યોગીકરણ ની નિષ્ફળતા ને લીધે નહિ

Others Arguments for Protection સરક્ષણ ની અન્ય દલીલો
(૧) અંતરીક બજાર માં વિક્ષેપ ની પરસ્થિતિ માં સરક્ષણ ની તરફેણ (અ) વસ્તુ બજાર માં વિક્ષેપ (બ) સાધન બજાર માં વિક્ષેપ (૨) લાધણ અને સરક્ષણ (૩) વેપારની શરતો સુધારવા માટે (૪) વેતન દર ટકવા માટે (1) (a) Distortion in the Commodity Markets. (b) Distortion in the Factor Market. (2) Dumping and protection (3) For terms of trade (4) For wage rate stability.

Limitation s of Protection સરક્ષણ ના ભયસ્થાનો
( 1) Identify of useful industry is difficult. (2) Protection once offered has a built- in tendency to continue for a long time (૧) ઉપયોગી ઉદ્યોગો ની ઓળખ મુશ્કિલ (૨) અલ્પ સમય ની સરક્ષણ નીતિ કાયમી બની જાય છે

Tariff જકાત

Meaning Tariff અર્થ It is a kind of duty or levy imposed on the commodities when they cross the national border. It is levied both on a country’s exports and import. It is generally levied by the government on the imports. Tariff and import duties are used interchangeably. An Import duty : Levied on the import goods An export duty : Levied on Export goods જકાત એક વેરો છે જે રાષ્ટ્ર ની સરહદો ઓળગતી વસ્તુઓ પર નાખવામાં આવે છે . જકાત આયાત વસ્તુઓ અને નિકાસ વસ્તુઓ પર નાખવામાં આવતો વેરો છે . આયાત જકાત અન્ય દેશો થી આવતી વસ્તુઓ પર અને નિકાસ જકાત અન્ય દેશો માં જતી વસ્તુઓ પર નાખવા માં આવે છે

Types પ્રકારો (A ) જુદા ૨ ધોરણો ને આધારે (૧) વિશિષ્ઠ જકાત : - વસ્તુ ના વજન કે માપ ને આધારે નાખવા માં આવે છે (૨) મુલ્ય આધારિત જકાત :- વસ્તુ ના બજાર ભાવ ને આધારે ના ખવા માં આવે છે કિંત ના અમુક ટકા લેવા માં આવે છે (૩) સયુંકત જકાત : વિશિષ્ઠ જકાત અને મુલ્ય આધારિત જકાત સમાવેશ કરતી વસ્તુઓ ની યાદી બનવા માં આવે છે Based on different criteria (i) Specific Duty : -When a fixed sum of money is charged in view the weight and measurement of the goods . Ad valorem duty:- When a fixed percentage of value of a commodity is taken away . Combined duty : - a combined schedule (Specific/ad-valorem)

(B) Based on particular purpose :
Revenue Tariff : Protective Tariff; ( B ) જુદા ૨ હેતુઓ ના આધારે (૧) આવક લક્ષી (૨) સરક્ષણ લક્ષી

(C) Based on the criterion of application between different countries :
(i) Single Column Tariff : A lit of tariff is prepared without discrimination between commodities and countries . (ii) Double Column Tariff : Two rate of import duty on all or some commodities . ( C ) જુદા ૨ દેશો વચે જકાત લાગુ કરવાનો ધોરણો (૧) એક સ્તંભ જકાત :- વસ્તુઓ અને દેશો વચે ભેદભાવ કર્યા વગર આયાત જકાત ની યાદી તૈયાર કરવા માં આવે છે (૨) દ્વિ સ્તંભ જકાત :- જકાત ના બે જુદા દરો કેટલીક વસ્તુઓ કે બધી માટે સુચવા માં આવે છે

(iii) Triple Column : Three rate of tariff are fixed (i) General (ii) International (iii) Preferential (૩) ત્રિસ્તંભ જકાત :- જકાત ના ત્રણ દરો હોય છે (૧) મહતમ દર (૨) લઘુતમ દર (૩) પસદગી યુક્ત દરો

Effects of Tariff જકાત ની અસરો (1) Protective or Production effects (૧) ઉત્પાદકતા અસર

Protective or Production effects .
(2) Consumption effect (3) Revenue Effect. (4) Redistribution Effect (5) Price Effects . (6) Effects on balance of Payments. (7) Effects on terms of trade . (૧) ઉત્પાદકતા અસર (૨) ભાવ પર અસર (૩) વપરાશ અસર (૪) આવક અસર (કર ઉપજ) (૫) ફેર વહેચણી અસર (૬) લેણદેણ તુલા અસર (૭) વેપાર ની શરતો પર અસર

(8) Effects under General Equilibrium .
Tariff displaces the stream of demand . (ii) Employment generating effects (iii) Tariffs, begin by reducing imports but end by reducing exports also (iv) Improve terms of trade (v) Rise the price of imports goods (૮) સામાન્ય સમતુલા હેટળ અસર (i ) માંગ પર અસર (ii ) રોજગારી પર અસર (iii ) નિકાસો પર અસર (iv) વેપાર શરતો પર અસર (v) આયાત કીમત અસર

Protective and Optimum Tariff ઈસ્ટતમ જકાત નો ખયાલ
આ ખયાલ સમાજ કલ્યાણ સાથે જોડાયલો છે. અનુકુળ અસરો :-જક્ત થી સામે નો દેશ વળતું પગલું ન લે અને આયાતના બદલા માં નિકાસ નું પહેલા થી ઓછુ જતું કરવું પડે. નિકાસ પર અસર ન થાય તો ફાયદો થાય . ધારો કે અમેરિકા પેટ્રોલ પર જકાત નાખે અંતરીક બજારમાં તેની માંગ ઘટશે અને કીમત માં ઘટાડો થાય . તેનો બોજો પેટ્રોલ નિકાસ કરતા દેશો પર પડશે. ભાવ ઘટાડો આયાત જકાત જેટલો હોય તો સમ્પૂર્ણ બોજો તેના પર જાય જો ભાવ ઘટાડો જકાત થી ઓછો હોય તો અપૂર્ણ બોજો જાય (ન જાય ) Main Object: - Encourage the development of domestic industry . Optimum tariff is related to social welfare . Positive Effects :- An import tariff will improve the terms of trade . Negative Effect;- With the fall in imports, the exports will also decline . If Positive effects >Negative Effects = Favarable terms of trade.

There is a cost involved in protective tariff which related to the loss suffered through the decrease in volume of trade. But if the positive effective of tariff on the terms of trade is larger then its negative effect on the volume of trade, there will be a net increase in the social welfare of the tariff imposing country. પ્રતિકુળ અસરો : જકાત થી આયાતો માં ઘટાડો થાય તો ઉત્પાદન અને વપરાસ માં ઘટડો થાય તે પ્રતિકુળ અસરો થશે જો અનુકુળ અસરો પ્રતિકુળ અસરો થી વધુ હોય તો સમાજ કલ્યાણ માં વધરો થશે . આયાત જકાતના કોઈ ચોકસ દરે સમાજ કલ્યાણ માં ચોખો વધારો (અનુકુળ અસરો અને પ્રતિકુળ અસરો વચે તફાવત ) વધુ હોય તો આ દર ને ઈસ્ટતમ જકાત કહવાય.

ઈસ્ટતમ જકાત દર થી જેમ વધુ દર હોય તો સમાજ કલ્યાણ માં ઘટાડો થશે અને શૂન્ય થઇ જશે . અનો વિરોધ કરવા માં આવે છે. ટીકા : અન્ય દેશ પગલું ન લે આ શક્ય નથી બધા દેશો જકાત વધારા માં સામેલ થઇ જાય તો લાભ મળશે નહિ. વિકસિત દેશો ઈસ્ટ તમ જકાત ઉચી હોય તે લાભકારક થશે અલ્પવિક્સ્ત દેશો માટે નીચી હોય હોય તે ઓછી લાભકારક થશે There will be a particular rate of import tariff at which difference between the gain and the loss will be maximum . This tariff is known as optimum tariff . Beyond this optimum tariff the welfare will be diminishing with every increase in tariff

Dumping લાદણ નીતિ સ્થાનિક બજાર માં પ્રવર્તમાન કીમત થી ઓછી કીમતે વિદેશી બજાર માં વેચાણ કરવાની નીતિ અટેલે લાદણ નીતિ, એનો અર્થ આવું નથી કે માલ નું લાદણ એટલે વિદેશી બજાર માં ઉત્પાદન ખર્ચથી ઓછા ભાવે વેચાણ કરવું Sale of a good in the foreign market at a price which is lower than the selling price of the same commodity in the domestic market . Dumping dose not mean selling a commodity in foreign market below cost of production

Types પ્રકારો Sporadic ; - It is resorted mostly to Sell out the excess stock that may arise occasionally . (2) Predatory :- Sell a good in foreign market at loss to remove the rival producers in Foreign Market. (૧) પ્રાસંગિક લાદણ : ટેશ ના બજાર માં વેચાણ ઘટી જાય અને માંલનું ભરાવ થાય ત્યાર નિકાલ કરવા માટે આ લાદણ નીતિ અપનાવા માં આવે છે (૨) લૂટફાટીયુ લાદણ : વિદેશી બજાર માં હરીફાઈ ને ખત્મ કરવા માટે ખોટ ખાઈ ને ઓછા ભાવે વહેચવા માં આવે છે

(3) Persistent :- Consistently sell product at lower price
(3) Persistent :- Consistently sell product at lower price. (Domestic demand for good is inelastic and while the foreign demand is highly elastic) (૩) અવિરિત લાદણ : અંતરીક બજાર વસ્તુ ની માંગ ઓછી મુલ્ય સાપેક્ષ હોય અને વિદેશ માં વધુ મુલ્ય સાપેક્ષ હોય ત્યારે લાંબા સમય સુધી આ નીતિ અપનાવા માં આવે છે

Essential conditions શરતો
(1) Commodity should not be transferable from the foreign market. (2) Existence of monopoly in the home market. (3) Free competition in foreign market . (૧) પુન વેચાણ અશક્ય (૨)અંતરીક બજાર માં ઈજારાશાહી હોવી જોઈએ (૩) વિદેશી બજાર માં મુક્ત હરીફાઈ હોવી જોઈએ (અંતરીક બજાર વસ્તુ ની માંગ ઓછી મુલ્ય સાપેક્ષ હોય અને વિદેશ માં વધુ મુલ્ય સાપેક્ષ હોવી જોઈએ )

Effects લાદણ અસરો નિકાસ કરતા દેશો માટે ની અસરો On Exporting country
નિકાસ કરતા દેશો માટે ની અસરો આયાત કરતા દેશો માટે ની અસરો On Exporting country On Importing Country

Anti Dumping Policy લાદણ વિરોધી પગલા
૧) આયાત જકાત પ્રાસંગિક લાદણ : લાદણ વિરોધી આયાત જકાત ગ્રાહક ના હિત માં છે લૂટફાટીયુ લાદણ: સરક્ષ્નાત્મ્ક જકાત જરૂરી છે અવિરિત લાદણ : વ્યાજબી નથી (૨) આયાત કોટા (૩) WTO ના નિયમ Many countries impose anti- dumping Tariff equal to the difference between the domestic and export price. (2) Import Quotas (3) The WTO provides greater clarity and more detailed rules concerning anti- dumping measures.

Anti- dumping measures can e employed only if dumped imports are shown to cause not serious damage to the domestic industry in the importing country . Anti-dumping measures are not allowed it the price difference is equal to or less than two percent of the export price or if the volume of dumped import is less than three per cent of import of the product. લાદણ થી સ્થનિક ઉદ્યોગો ને ભારે નુકસાન ન થાય એ પુરવાર થવું જોએઈ ભાવ તફાવત બે ટકા થી ઓછુ હોય અથવા આયાત નું પ્રમાણ માં કુલ આયાત ના ત્રણ ટકા થી ઓછી હોય તો અને લાદણ ન કહવાય

Non-tariff Barriers બિન જકાત અવરોધો
Import Quotas (Quantitative restriction) The government fixes the quota. Types ;- (1) Tariff import Quota (2) Unilateral Quota (3) The Bilateral Quota (4) The Mixing Quota (5) Import Licensing (1) આયાત ક્વોટા પરીણાત્મક નીયન્ત્ર્ણ પ્રકારો (૧) જકાત આયાત પરિમાણ (૨) એક પક્ષીય ક્વોટા (૩) બેતરફી ક્વોટા (૪) મિશ્રિત ક્વોટા (૫) લાયસન્સ ક્વોટા

ફાયદા :- (૧) કાનૂની પ્રકિયા સરળ (૨) અસરકારક સાધન (૩) વિદેશી અવરોધો દુર થાય Advantages : Avoid legislative procedures. (2) Definite impact on import. (3) Avoid the complication created by the most favoured nation clause in the General Agreement on Trade and tariffs.

Superiority of tariff over Quotas જકાત થી મહત્વતા
Tariffs bring revenue The rise in price is relatively moderate Both restrict international trade but the restrictive effect of tariffs is less than that of quotas . The danger of internal monopoly is greater under quota than under tariffs. (૧) જકાત થી આવક વધે (૨) ઉપયુક્ત કીમત માં વધારો થાય છે (૩) જકાત ની અસર ક્વોટા કરતા ઓછી (૪) અંતરીક ઈજારા ની અસર ક્વોટા માં વધુ

Others Barriers અન્ય અવરોધો
(2) પરવાના પધતિ (૨) સ્વૈછિક નિકાસ નિયંત્રણ (૩) વહીવટી તંત્ર ના અવરોધો (i ) ભય સામે રક્ષણ(WTO – act -19) (ii) સમાજિક ધોરણો (iii) વહીવટી વિધિઓ (iv)નાણાકીય નિયંત્રણ (v) વિનિમય અંકુશો (vi) પર્યાવરણ ના સરક્ષણ અંગે ના નિયમ (2) Import Licensing (3) Voluntary Export Restraints . (4) Administered Protection . (i) Safeguards (ii) Health and social standards (iii) Customs procedures (iv) Environment Protection Law. (v) Foreign Exchange Regulation (vi) Monetary controls (5) Miscellaneous

CHAPTER 5 Exchange Rate વિનિમય દર

Meaning અર્થ The rate at which one unit of currency of a country is converted into the currency unit of another country or the rate at which one currency exchanges for another currency is called the rate of exchange rate. For £ 1 = 50 Rs. વિનિમય દર એ એક ચલનો બીજા ચલણ માં રૂપાંતર કરવાનો દર છે અથવા વિદેશી ચલણ ની દેશ ના ચલણ માં ચૂકવી પડતી કીમત . જો એક ડોલર ખરીદવા માટે ૫૦ રૂપિયા ચુકવા પડે તો વિનિમય દર ૧ ડોલર = ૫૦ રૂપિયા થશે ટુક માં એક દેશ ન ચલણ ના એકમ ના બદલા માં બીજા દેશ ના ચલણ ના જે એકમ ચૂકવા પડે તેનું વિનિમય દર કહેવાય

Theories of Exchange rate
Gold Parity Theory of Exchange rate ટંક શાળી સમતા નો સિધાંત (૧૯૧૪ પહેલા) Purchasing power Parity Theory ખરીદ શક્તિ સમતા સિધાંત Modern Theory of Exchange Rate લેણદેણ અથવા માંગ અને પુરવઠા નો સિધાંત (આધુનિક સિધાંત )

Gold Parity Theory of Exchange rate ટંક શાળી સમતા નો સિધાંત (૧૯૧૪ પહેલા)

The values of currencies of the gold standard courtiers are fixed in term of gold , the exchange rates between them are automatically fixed by gold parity. Suppose in India, the monetary authority had fixed the mint price of gold at Rs. 100 per 10 gram of gold and U. K. it is fixed at one pound per 10 gram of gold . The exchanged rate would be 1 pound = 100 Rs. આ વ્યવસ્થા હેટળ બે ચલનો વચે ના વિનિમય દર તે ચલણ નો સ્વર્ણ સમતા મુલ્ય દ્વારા નકી થતો હતો . જો ૧૦૦ રૂપિયા માં ૧૦ ગ્રામ સોનો અને ૧ પાઉંડ = ૧૦ ગ્રામ સોનો છે તો વિનિમય દર ૧ પાઉંડ = ૧૦૦ રૂપિયા નકી થશે સ્વર્ણ ધોરણ માં જોડતા દેશોને નો મુખ્ય હેતુ વિનિમય દર ની સ્થિરતા જાળવાનો છે જો વિનિમય દર સમતા મુલ્ય કરતા વધુ હોય સોના ની નિકાસ અને નીચો હોય તો સોના ની આયાત થતી

Basic feature મુખ્ય લક્ષણો
(૧) ચલણ નું મુલ્ય સોના માં વ્યક્ત થતો (2) નાણાકીય સતા સોના ની ખરીદી અને વેચાણ અમર્યાદિત રીતે કરતી (3) સોના ની મુક્ત આયાત નિકાસ The value of the country ‘s currency is defined in terms of gold (2) The monetary authority is empowered to buy and sell gold at the fixed price in unlimited amount (3) Import and export of gold is freely allowed

Suppose Deficit in India’ BOP દાખલા તરીકે ભારતમાં લેણદેણ તુલા માં ખાધ છે
Import > Export = Deficit - Demand of pound will increase. -Value of pound will increase. - An Importer of India buy 10gram gold at Rs. 100 from the Indian monetary authority and export it to the U. K. આયાત > નિકાસ = ખાધ પાઉંડ ની માંગ વધશે પાઉંડ ની કીમત રૂપિયા ના સંદર્ભ માં વધશે ભારતનો આયાત કાર રૂપિયા ૧૦૦ આપીને ભારત ના ટંકશાળ માંથી ૧૦ ગ્રામ સોનું ખરીદશેઅને UK માં નિકાસ કરશે

Transferring cost = 10 Rs (UK) New exchange rate 1 pound = 110 Rs.
Supply of pound will be perfectly elastic It is called Gold export Point ૧૦ રુપયા હેરફેરનો ખર્ચ UK લેશે નવો વિનમયદર ૧ પાઉંડ = ૧૧૦ રૂપિયા થશે પાઉંડ નો પુરવઠો સંપૂર્ણ મૂલ્ય સાપેક્ષ થશે એને ભારત નો સોના નો નિકાસ બિંદુ કહેવાય

નિકાસ > આયાત = પુરાંત
Suppose surplus in India’s BOP દાખલા તરીકે ભારતમાં લેણદેણ તુલા માં પુરાંત છે Export > Import = Surpluses in BOP - Demand of rupee will increase. -Value of rupee will increase. - Any Importer of England buy 10 gram gold at 1 pound from the England monetary authority and export it to the India - નિકાસ > આયાત = પુરાંત રૂપિયા ની માંગ વધશે રૂપિયા પાઉંડ ની કીમત પાઉંડ ના સંદર્ભ માં વધશે UK નો આયાત કાર ૧ પાઉંડ આપીને UK ના ટંકશાળ માંથી ૧૦ ગ્રામ સોનું ખરીદશેઅને ભારતમાં માં નિકાસ કરશે

Transferring cost = 10 Rs (India)
New exchange rate 1 pound = 90 Rs. It is called Gold import Point in India ૧૦ રુપયા હેરફેરનો ખર્ચ ભારત લેશે નવો વિનમયદર ૧ પાઉંડ = 90 રૂપિયા થશે એને ભારત નો સોના નો આયાત બિંદુ કહેવાય

Automatically Equilibrium in BOP
Import > Export આયાત > નિકાસ Export > Import નિકાસ > આયાત = પુરાંત Deficit ખાધ Surpluses in BOP પુરાંત Gold exported સોના ની નિકાસ Gold Imported સોના ની આયાત Contraction of currency નાણાં નો સકોચન Expansion of currency નાણાં નો વિસ્તરણ

-Reduce price level ભાવ ઘટે -Increase price level ભાવ વધે
-Export will increase નિકાસ વધે -Export will reduced નિકાસ ઘટે - BOP will automatic correct (Deficit will be remove લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા (ખાધ નાબુદ થશે ) BOP will automatic correct (surplus will be removed ) (પુરાંત નાબુદ થશે )

- BOP will automatic correct (Deficit will be remove
લેણદેણ તુલા માં સ્વંય સમતુલા (ખાધ નાબુદ થશે ) BOP will automatic correct (surplus will be removed ) (પુરાંત નાબુદ થશે )

First stated by John Wheately in 1802
Purchasing power Parity Theory First stated by John Wheately in 1802 Systematically developed by Swedish economist Gustav Cassel (Money and Exchange after 1914 ) ખરીદ શક્તિ સમતા સિધાંત મૂળ રજૂઆત John Wheately in 1802 વ્યવસ્થિત રજૂઆત :- સ્વીડીશ અર્થશાસ્ત્રી Gustav Cassel (Money and Exchange after 1914 )

According to this theory , when the two countries are on inconvertible paper standard the rate of exchange is determined by the ratio of the purchasing powers of the two countries For example if certain goods can be purchased for 1 pound in UK and for 100 rupees in India , then the rate of exchange will be 1 pound = 100 rupees. આ સિધાંત પ્રમાણે કોઈ પણ વે ચલણો વચે વિનિમય દર નકી કરતું મુખ્ય પરીબળ બેને દેશો ની સાપેક્ષ ખરીધ શક્તિ હોય છે . એટલે જો મુક્ત વેપાર હોય તો જે બિંદુએ વેપાર કરતા બે દેશો ના ચલણ ની આંતરિક ખરીદ શક્તિ એકસરખી થાય તે બીદુએ વિનિમય દર નકી થાય છે દ. ત કોઈ ચીજ ખરીદવા માટે ભારત માં ૧૦૦ રૂપિયા આપવા પડે જયારે UK માં ૧ પાઉન્ડ આપવું પડે તો વિનિમય દર ૧ પાઉન્ડ = ૧૦૦ રૂપિયા થશે

Absolute version According to this version the rate of exchange will be determined at that point where the internal purchasing power of the two currencies become equal . For example if certain goods can be purchased for 1 pound in UK and for 100 rupees in India , then the rate of exchange will be 1 pound = 100 rupees. આ સ્વરૂપ પ્રમાણે બે દેશ ના ચલણો ની નિરપેક્ષ આંતરિક ખરીદ શક્તિ ની સમાનતા દ્વારા વિનિમય દ્વારા વિનિમય દર નક્કી થાય છે દ. ત કોઈ ચીજ ખરીદવા માટે ભારત માં ૧૦૦ રૂપિયા આપવા પડે જયારે UK માં ૧ પાઉન્ડ આપવું પડે તો વિનિમય દર ૧ પાઉન્ડ = ૧૦૦ રૂપિયા થશે

Pb = Internal purchasing Pa = Internal purchasing power સુત્ર R= Pb/PA
Formula R= Pb/Pa R = 100/ pound=100 rupees R= Exchange rate Pb = Internal purchasing power of India Pa = Internal purchasing power of UK સુત્ર R= Pb/PA R = 100/ pound=100 rupees R =વિનિમય દર Pb= ભારત નો અંતરીક ખરીદશક્તિ Pa = અમેરિકા ની આંતરિક ખરીદશક્તિ

If, however, the market rate of exchange is above or below this par, economic forces welcome into operation and will bring back the exchange rate once again to its norms . Suppose, exchange rate moves to 1 pound to Rs This means purchasing power of rupees in term of pound has increased. ટુકા ગાળા માં ઉચો કે નીચો હોય શકે પણ લંબે ગળે મુક્ત બજાર માં વિદેશી હુંડીયામણ ની માંગ અને પુરવઠા ના પરિબળો કામે લાગશે અને છેવટે સમતોલ વિનિમયદર સ્થાપશે ધારો કે વિનિમય દર ૧ પાઉન્ડ = ૫૦ થાય.

This will induce people in India to convert rupees into pound and import goods from India. The result will be that the demand for pound in India will increase will supply of pound will decline. So the value of pound in terms of rupees will increase until in reaches the par i.e. 1 pound = 100 rupees. હવે ભારત ના લોકો ને અમેરિકાની વસ્તુ સસ્તી જણાશે. ભારત ના લોકો ૧૦૦ રૂપિયા દ્વારા માત્ર ૧ પોઉંન્ડ ખરીદતા હેવે ૧૦૦ રૂપિયા માં ૨ પાઉન્ડ ખરીદશે અને અમેરિકા માંથી વસ્તુ ની આયત કરશે . ડોલર ની માંગ વધશે ડોલર ની મુલ્ય વધશે અને ફરી ૧ પાઉન્ડ = ૧૦૦ રૂપિયા વિનિમય દર થશે

Limitations મર્યાદાઓ It is difficult to measure the purchasing power of two currencies . Change in prices and changes in the relative value are difficult to measure. (2) It difficult to get similar products in two countries. (3) Different taste and preferences. (૧) નાણાંનું મુલ્ય કે ખરીદ શક્તિ નિરપેક્ષ અર્થ માં માપી શકાય નહિ (૨) ભિન્ન ૨ દેશોની વસ્તુઓ એક સરખી હોતી નથી (૩)રૂચી અને પસંદગી માં તફાવત હોય છે

Relative version સાપેક્ષ સ્વરૂપ
Under the absolute version of the theory , the purchasing power of the two currencies is explained with reference to only one commodity, whereas under the relative version, the internal purchasing power of the two currencies is considered with reference to a number of goods and service. નિરપેક્ષ સ્વરૂપ માં બે દેશો ની ચલણ ની ખરીદ શક્તિ એક વસ્તુ માં દર્શાવા માં આવે છે સાપેક્ષ સ્વરૂપ માં અને વસ્તુ માં દર્શાવા માં આવે છે

According to the relative version of the theory when the price levels in both countries change, the new exchange rate will be the old equilibrium rate multiplied by the quotient between the degrees of change in the purchasing power of the currencies ભાવ સપાટી બદલાતા વિનિમય દર માં કેવા ફેરફાર આવે છે તે સમજાવા માં આવે છે નવો વિનિમય દર નકી કરતી વખતે પાયાના વર્ષ ની ભાવ સપાટી ની વર્તમાન ભાવ સપાટી કેટલી જુદી પડે છે તે માપવું પડે છે સાપેક્ષ સ્વરૂપ માં કોઈ એક સમય નો વિનિમય દર સમતોલ હતો તેમ ધરી લેઈને નવો વિનિમય દર નકી કરવા માં આવે છે

સૂત્ર in current year (H C) R1 = Ro × Pa1 ÷ Pb1 Pao Pbo
Formula R1 = Ro × Pa1 ÷ Pb1 Pao Pbo = Ro × Pa1 × Pbo Pao Pb1 R1 = New Exchange rate Ro = Base year exchange rate Pa 1 =Price Index of country A in current year (H C) Pao =Price Index of country A in base year Pb1 = Price index of country B in current year (F C) Pbo =Price index of country B in base year (foreign country) સૂત્ર R1 = Ro × Pa1 ÷ Pb1 Pao Pbo = Ro × Pa1 × Pbo Pao Pb1 R1= નવો વિનિમય દર Ro =પાયા ના વરસ નું વિનિમય દર Pa1 =ચાલુ વરસે A દેશ નું ભાવાંક Pao =પાયા ના વરસે A દેશ નું ભાવાંક Pb1 =ચાલુ વરસે B દેશ નું ભાવાંક Pbo =પાયા ના વરસે B દેશ નું ભાવાંક

Suppose the rate of exchange in the base year 1990 is 1 $ = 30 Rs
In 2010 the price index in U.S.A. rise up to 200 and in India it goes up to 300 then new exchange rate = R1 = 30 × 300 × 100 100 × 200 = 1 $ = 45 Rs ધારો કે પાયા નો વર્ષ ૧૯૯૦ નું વિનિમય દર ૧ ડોલર = ૩૦ રૂ છે ૨૦૧૦ માં USA નો ભાવક વધી ને ૨૦૦ થાય છે અને ભારત ના ભાવક ૩૦૦ વધે છે તો નવો વિનિમય દર R1 = 30 × 300 × 100 100 × 200 = 1 $ = 45 Rs

Criticisms મર્યાદાઓ (૧) ભાવાંક ની મર્યાદા ખરીદ શક્તિ ની સરખામણી અયોગ્ય
The problem is which index numbers should be constructed ? (wholesale index or cost living index ) (2) Comparison of purchasing power. (3) Effect of price level change is ignored. (Exchange rate also affect the price level) (4) Ignores invisible service (only BOT) Truism Exchange rate can change even if prices are constant (7) Ignored the demand factors (૧) ભાવાંક ની મર્યાદા ખરીદ શક્તિ ની સરખામણી અયોગ્ય (3) વિનિમય દર ની ભાવ સપાટી પર ની અસર તરફ દુર્લક્ષ (4) અદ્રશ્ય બાબતો ની અવગણાના સ્વય સિદ્ધ હકીકત (6) ભાવ સ્થિર હોય તો પણ વિનિમય દર બદલાય (7) માંગ ની અવગણાના

(8) ટૂંકા ગાળા ના વિનિમય દર તરફ દુર્લક્ષ
(9) કર નીતિ તરફ દુર્લક્ષ (8) Short term exchange rate ignored. (19) Tax policy is ignored

Modern Theory of Exchange Rate
Modern Theory of Exchange Rate. Theory of Demand and Supply માંગ અને પુરવઠા નો સિધાંત

Foreign exchange is determined on the basis of demand for and supply of foreign Exchange
આ સિધાંત મુજબ વિનિમય દર વિદેશી હુંડીયામણ ની માંગ અને પુરવઠા ના પરિબળો દ્વારા નકી થાય

Demand for Foreign Exchange વિદેશી હુંડીયામણ ની માંગ
Demand for foreign currency arises because of imports of goods and services, investments in foreign countries and other payments involved in international transactions . According to this theory there is an inverse relationship between exchange rate and the amount of foreign currency demanded દેશના લોકો વિદેશો માંથી ચીજ વસ્તુઓ ખરીદવા માટે જે ચલણ ની માંગ કરે તેને વિદેશી હુંડીયામણ ની માંગ કહેવાય. વસ્તુઓ ની આયાત અને મૂડીની નિકાસ માંગ ને અસર કેરે છે આ સિધાંત પ્રમાણે વિનિમય દર અને વિદેશી હુંડીયામણ ની માંગ વચે વ્યસ્ત સબંધ છે

વિદેશી હુંડીયામણ ની માંગ ની સાપેક્ષતા ;
જો ડોલર નું મુલ્ય વધે એટલે ૧ ડોલર = ૫૦ થી વધી ૧ ડોલર = ૬૦ થાય ડોલર ની માંગ ઘટશે ડોલર ની માંગ કેટલી ઘટશે તેનો આધાર આયાતી વસ્તુ ની માંગની મુલ્ય સાપેક્ષતા પર છે . જો એકમ કરતા ઓછી હોય તો માંગ ઓછી ઘટશે અને વધુ મુલ્ય સાપેક્ષ હોય તો વધુ ઘટશે If value of dollar increase - (Exchange rate is 1 $ = 50 Rs. Which increase to 1 $ = 60 Rs) Demand will reduce But the demand depends on Elasticity of demand for imports goods :- -If imports goods are inelastic – the demand will not fall If imports goods are elastic – The demand will fall

If value of dollar reduce
Exchange rate is 1 $ = 50 Rs. Which reduce to 1 $ = 40 Rs) The demand of dollar increase – -If imports goods are inelastic – the demand will increase in low level - If imports goods are elastic –the demand will increase in high level. જો ડોલર નું મુલ્ય ઘટશે એટલે ૧ ડોલર = ૫૦ થી ઘટી ૧ ડોલર = 4૦ થાય ડોલર ની માંગ વધશે ડોલર ની માંગ કેટલી વધશે તેનો આધાર આયાતી વસ્તુ ની માંગની મુલ્ય સાપેક્ષતા પર છે . જો એકમ કરતા ઓછી હોય તો માંગ ઓછી વધશે અને વધુ મુલ્ય સાપેક્ષ હોય તો વધુ વધશે

એટલે કે વિનિમય દર ઓછો હોય તો માંગ વધશે અને વિનિમય દર વધુ હોય માંગ ઘટશે
વિદેશી વિનીમય ની માંગ રેખા નો ઢાળ નકારાત્મક હોય છે The lower the exchange rate greater will be the quantity of foreign exchange demanded . When the price of foreign currency is low , there will be high inclination of import. So the demand curve is downward sloping

(a ) Nature of imports goods આયાતી વસ્તુ નું સ્વરૂપ (b) Period
Factor affecting elasticity of import Goods આયાતી વસ્તુ ની માંગ ને અસર કરતા પરિબળો (a ) Nature of imports goods આયાતી વસ્તુ નું સ્વરૂપ (b) Period (૨) સમય ગાળો ( C ) Import substitution (૩) આયત અવેજીક્ર્ણ

Supply of Foreign Exchange આયાતી હુંડીયામણ નો પુરવઠો
Supply of foreign currency emerges from the export of goods and service, Investment of foreign countries in the country and other receipts form abroad. There is direct relationship between exchange rate and amount of foreign currency supplied. વિદેશી લોકો ભારતમાં ચીજ વસ્તુઓ ખરીદવા માટે જે વિદેશી ચલણ આપે તેને વિદેશી હુંડીયામણ નો પુરવઠો કહેવાય . નિકાસ કમાણી, મૂડીની આયાત પુરવઠા ને અસર કરે છે

The lower the exchange rate, smaller will be the quantity of foreign currency supplied. Because when the price of foreign currency is low , there will be less inclination for exports. In short, supply curve for foreign currency is upward sloping. વિનિમય દર અને વિદેશી હુંડીયામણ નો પુરવઠો વચે સીધો સબંધ છે એટલે વિનિમય દર વધે તો વિદેશી હુંડીયામણ નો પુરવઠો વધે અને વિનિમય દર ઘટે તો વિદેશી હુંડીયામણ નો પુરવઠો ઘટે તેથી પુરવઠા રેખા નો ઢાળ હકારાત્મક હોય છે

વિદેશી હુંડીયામણ ના પુરવઠા ની સાપેક્ષતા
The supply of FC depends on Elasticity of supply for foreign currency. When export increase , foreign exchange goes up. The rise in Foreign currency depends on nature of demand elasticity of the exportable goods. વિદેશી હુંડીયામણ ના પુરવઠા ની સાપેક્ષતા નિકાસો વધતા વિદેશી કમાણી વધશે. કમાણી નો આધાર નિકાસી વસ્તુ ની માંગની મુલ્ય સાપેક્ષતા પર છે .

જો ડોલર નું મુલ્ય વધે એટલે ૧ ડોલર = ૫૦ થી વધી ૧ ડોલર = ૬૦ થાય ડોલર નો પુરવઠા વધશે
ડોલર નો પુરવઠા કેટલો વધશે તેનો આધાર નિકાસી વસ્તુ ની માંગની મુલ્ય સાપેક્ષતા પર છે . જો એકમ કરતા ઓછી હોય તો પુરવઠા વધુ વધશે અને વધુ મુલ્ય સાપેક્ષ હોય તો ઓછો વધશે If value of dollar increase - (Exchange rate is 1 $ = 50 Rs. Which increase to 1 $ = 60 Rs) The supply of dollar increase If the demand for export goods are inelastic –the change in the exchange rate would rise F.C. income. If the demand for export goods are elastic the change in the exchange not affect the income. The supply of foreign currency will not rise

If value of dollar decrees -
(Exchange rate is 1 $ = 50 Rs. Which decrease to 1 $ = 40 Rs) The supply of dollar will decrease If the demand for export goods are inelastic –the change in the exchange rate would not affect the income. The supply of foreign currency will not decrease If export goods are elastic –The supply of foreign currency will decrease જો ડોલર નું મુલ્ય વધે એટલે ૧ ડોલર = ૫૦ થી ઘટી ૧ ડોલર = 40 થાય ડોલર નો પુરવઠા ઘટશે ડોલર નો પુરવઠા કેટલો ઘટશે તેનો આધાર નિકાસી વસ્તુ ની માંગની મુલ્ય સાપેક્ષતા પર છે . જો એકમ કરતા ઓછી હોય તો પુરવઠા ઓછો ઘટશે અને વધુ મુલ્ય સાપેક્ષ હોય તો વધુ ઘટશે

Supply curve

Determination of exchange
Exchange rate Demand for Foreign currency ( $ ) Supply for Foreign currency ( $ ) 1 $ = 30 500 100 1 $ = 40 400 200 1 $ = 50 300 1 $ = 60 1 $ = 70

Demand and supply

જ્યાં વિદેશી ચલણ ની માંગ અને પુરવઠો ભેગા થાય ત્યાં વિનિમય દર નકી થશે
Equilibrium exchange rate is given by the point of intersection between demand curve and supply curve for foreigyhn currency જ્યાં વિદેશી ચલણ ની માંગ અને પુરવઠો ભેગા થાય ત્યાં વિનિમય દર નકી થશે

Factor Affecting Exchange Rate વિનિમય દર ને અસર કરતા પરિબળો
Trade Transactions (2) Capital Transact ion (3) Speculative Transaction (4) Structural change (5) Differences in Rate of Inflation. (6) Political Condition (૧) વેપાર વિષયક વ્યવહારો (૨) મૂડી વિષયક વ્યવહારો (૩) સટ્ટાકીય વ્યવહારો (૪) રાજકીય પરિસ્થિતિ (૫) ફુગાવો (૬) માળખાગત ફેરફારો

Fixed Exchange Rate (pegged) સ્થિર વિનિમય દર
When a country or its monetary authority is fixed the exchange rate at the specific level is called fixed exchange rate. Under the system of a fixed exchange rate, the monetary authority of the country strives to maintain stability in the rate of exchange , that is, the exchange rate is kept stable at a particular fixed point. સરકાર કે મધ્યસ્થ બેંક દ્વારા નકી કરવા માં આવેલ વિનિમય દર ને સ્થિર વિનિમય દર કહેવાય સરકાર કાયદા દ્વારા વિદેશી ચલણ ના બજાર માં હસ્તક્ષેપ દ્વારા વિનમયદર ને ચોકસ સપાટી જાળવી રાખે છે. અંતરાષ્ટ્રીય નાણાં ભંડોળ ની વર્તમાન વ્યવસ્થા હેટળ સ્થિર વિનિમય દર ને બદ્દ વિનિમય દર અથવા સમતા મુલ્ય દર કહેવાય

Arguments in favour of fixed rate તરફેણ ની દલીલો
અંતરાષ્ટ્રીય વેપાર ના વિકાસ માટે (૨) વિદેશી રોકાણ માટે (૩) સટ્ટાકીય પ્રવર્તી ને રોકવા માટે (૪) જે દેશો માં વિદેશી વેપાર નું પ્રમાણ વધારે છે તેને માટે બહું ઉપયોગી (૫) લેણદેણ ની ખાધ નિવારવા માટે Encourage the development and expansion of international trade . (2) Promote International Investment . (3) Suitable for those country in whose economy foreign trade plays a vital rate. (4) Prevents speculation in foreign exchange (5) Helps in maintaining equilibrium in BOP

(૬) અંતરાષ્ટ્રીય નાણાં બજાર તેમજ મૂડીબજાર ના વિકાસ માટે
(૭) અંતરાષ્ટ્રીય નાણાકીય અવ્યવસ્થા અને ઉથલપાથલ થી બચવા માટે (૮) જડપી અંતરાષ્ટ્રીય સોદાઓ માટે (૯) ફુગાવા સામે રક્ષણ મેળવા માટે (6) Maintaining the external value of the currency, avoids the use of exchange control measures. (7) International transaction – speedy. (8) Control against Inflation.

Case Against Fixed Exchange Rate વિરુધ ની દલીલો
(1)આંતરિક સ્થિરતાના ભોગે સ્થિર વિનિમય દર (2)આર્થીક ક્ષેત્રે પરિસ્થિતિ બદલાતા વિનિમય દર માં બદલાવ જરૂરી છે (3) સ્થિર વિનિમય દર અને વિદેશી રોકાણ વચે કોઈ સબંદ નથી (4) અલ્પવિકસિત દેશો માટે અનુકુળ નથી Stability was maintained at the cost of domestic economic stability. (2) Exchange rate must be flexible with the changing economic trends in the country (3) No relationship between fixed exchange rate and volume of International investment (4) Unsuitable to developing countries

Partial Exchange rate (Adjustable) સમાયોજનક્ષમ વિનિમય દર
IMF ની સ્થાપના પછી આ વ્યવસ્થા શરુ કરવા માં આવી હતી તેને બ્રિટેન વુંડજ વ્યવસ્થા તરી કે પણ ઓળખાય છે. આમાં અમેરિકાએ વિદેશી નાણાકીય સતાઓ ડોલર ની હશે . તે સોના ના નિશ્ચિત ભાવે પરિવર્તિત કરી આપવાની બાહેદરી આપી અને ૧ ઓન્સ સોના ની કીમત 35 ડોલર નકી કરવા માં આવી Under the Bretton woods agreement, the IMF came to be estalished in As per the IMF direction exchange rates between currencies of member countries of the IMF came to be pegged theoretically in terms of gold or US dollar (as 35 US dollar per ounce of gold).

Thus exchange rat of member countries came to a pegged to fixed exchange rate but with permissible change in the exchange rate with in a band or range of 1 % above or 1 % below the par value of their currencies informed to the IMF that the country concerned was facing “Fundamental disequilibrium” in its balance of payments position . આની સામે વિદેશી સરકારો તેમના ચલણ નો વિનિમય દર ડોલર માં જાહેર કર્યો જો સભ્ય દેશ લેણદેણ તુલા માં ટુકા ગાળા ની અથવા કામચલાઉ અસમતુલા ઉદ્ભવે તો ૧% ફેરફાર કરી શકે છે અથવા સભ્ય દેશ પોતાન ક્વોટા ના વધુ ૨૫% હુંડીયામણ પોતાના ચલણના બદલા માં મેળવી શકે છે

The member countries were allowed to hold their reserves partly in dollars and British pounds. The function of these reserves was to meet temporary deficit in balance of payments . જો સભ્ય દેશ ના લેણદેણ ના સરવૈયા માં લાંબા ગાળા ની અથવા મૂળભૂત ખાધ હોય તો IMF તે સભ્ય ને તેના વિનિમય માં ફેરફાર કરવાની છૂટ આપે છે

Criticisms મર્યાદા દ્વારા મૂળભૂત ખાધની વ્યાખ્યા નથી આપી
(1) The IMF did not give any definition of Fundamental disequilibrium . (2) Change in exchange rate was harming national interest. (3) Pressure on US Dollars (4) Misused on expenditure દ્વારા મૂળભૂત ખાધની વ્યાખ્યા નથી આપી (2) વિનિમય દર માં ફેરમાર દેશ હિત માં નથી (3) ડોલર ને દબાણ (4) ખર્ચનો દુરપીયોગ

Decline of Partial exchange rate system of Bretton woods બ્રિટેન વુદ્જ નું પતન
ઇંગ્લેન્ડ ની લેણદેણ તુલામાં ખાધ સર્જાતા ૧૯૬૭ માં અમુલયન થતા અન્ય દેશો પણ અવમુલ્યન કર્યું પણ અમેરિકા અવમુલ્યન ન કરતા બહ્યિયા મુલ્ય વધી ગયું વિયતનામ ના યુદ્ધ માં ખર્ચ વળતા અમેરિકા માં લેણદેણ તુલા માં ખાધ સર્જાતા ડોલર નબળો બની ગયો અને અવમુલ્યન થશે એવી ગણતરી થવા લાગી . ડોલર વેચી ને સોનું ખરીદવાનું વલણ બન્યું . અને પતન થવા ની શુરુઆત થઇ

Flexible Exchange Rate પરિવર્તન શીલ વિનિમય દર
When the exchange rate is allowed to fluctuate freely without any interventions on the part of the monetary authority it is called F. Exchange rate . When the forces of demand and supply are allowed a free play in the foreign exchange market. સમ્પૂર્ણ પરિવર્તન શીલ માં વિનિમય દર મુક્ત પણે માંગ અને પુરવઠા પરિબળો પર છોડવા માં આવે છે અને માર્યાદિત માં ૪% થી ૫% ફેરફાર કરવાની છૂટ આપવા માં આવે છે

The rate of exchange fluctuates with every change in the demand for and supply of foreign exchange . It is know Fluctuating exchange rate. Suppose exchange rate is 1 US dollar =36 . Now suppose that India has a deficit in its BOP. This mean that the demand for U.S. Dollar will increase ane new exchange rate will be 1 dollar =40 Rs ધારો કે વિનિ મય દર ૧ ડોલર = ૩૬ હોય અને ભારત ની લેણદેણ તુલા માં ખાધ છે ડોલર ની માંગ વધશે અને નવો વિનિમય દર ૧ ડોલર = ૪૦ રૂ.થશે જો પુરાંત હોય તો ડોલરની માંગ ઘટશે અને અને નવો વિનિમય દર ૧ ડોલર = ૩૦ રૂ થશે

If the Monetary authorities do not interfere to stabilize it at the old level it will be known as a fluctuating exchange rate. India has a surplus in its BOP. This mean that the demand for U.S. Dollar will decrease and new exchange rate will be 1 dollar = 30 Rs. જો સરકાર કોઈ હસ્તક્ષેપ ન કરે તો તેને પરિવર્તન શીલ વિનિમય દર કહેવાય

Case for Flexible Exchange Rate તરફેણ ની દલીલો
(1) Equilibrium in BOP The rate of exchange has an equilibrium influence on BOP and it is desirable to let this equilibrating factor work freely and automatically (2) Flexible exchange rate is not unstable (2) Free and maximum trade . (3) It pursue an independent economic policy. (૧) લેણદેણ તુલા ના સમાયોજન માટે ની સ્વંય સંચાલિત પ્રક્રિયા (2) પરિવર્તન શીલ વિનિમય દર અસ્થિર નથી (3)મુક્ત અને મહતમ વેપાર (4) સ્વ્લંબન માટે

(5) નિયંત્રણો બિન જરૂરી (6) અનામતો બિન જરૂરી (7)અંતરીક દયેયો હાસલ કરવા માટે યોગ્ય નાણાકીય અને રાજકોષીય નીતિ અપનાવા માટે (8)વિદેશી સર્જાતી આર્થીક ઉથલ પાથલ અને અન્ચકા સામે પ્રતિકારક શક્તિ (9) સાદી પદ્તિ (10)ખર્ચ ઓછો (5) Eliminate out-side interference in the internal economy (6) Less costly (7) Simplicity (8) No need for the control (9) No need for the reserves (10) To avoid uncertainty

Arguments against વિરુધ ની દલીલો
(1) It would disrupt domestic economic stability :-Price of imported and exported articles would vary with every alternation in the rate of exchange . (2) Add to the hazards of international trade. (3) It demand a flexile economy (4) Wage induced inflation in the economy (Prof. scammell ) (1) અસ્થિરતા ની સમસ્યા (૧) નીચી મુલ્ય્સપેક્ષ્તા (૨) સટ્ટાકીય પ્રવર્તી (૨) અંત રાષ્ટ્રીય વેપાર માં અનિશ્ચિતા (3)પરિવર્તન શીલ અર્થકારણ ની અવાસ્તવિક ધારણા (4) આયાત નિકાસ વેપાર પર વિપરીત અસર (5) વેતન પ્રેરિત ફુગાવો

(6) મૂડી અંત રાષ્ટ્રીય હેરફેર પર અસર
(7) લાંબા ગાળા ના વિદેશી રોકાણ પર વિપરીત અસર (8) ફુગાવા ને ઉતેજન (5) There is a tendency for capital to free from any currency that is expected to depreciate materially (Prof. whittlesey) (6) Impact the process of long term foreign investment (Arthur D. Gaver) (7) Uncertainty in International Trade. (8) It motivates speculators. (9) Increase Inflation

Multiple Exchange Rate બહુલક્ષી વિનિમય દર
Under this system different rates of exchange are fixed for imports and exports of different commodities. Some times, different exchange rate are fixed even for different categories of export and import . Main objective :- Earn much foreign exchange by pushing up export and by reducing import આ વ્યવસ્થા હેટળ જુદી ૨ વસ્તુઓ ની આયાત અને નિકાસ માટે જુદો ૨ વિમય દર નકી કરવા માં આવે છે હેતુઓ :- નિકાસ વાધરી અને આયાત ઘટાડીને વિદેશી કમાણી કરવાનો

Advantages ફાયદાઓ (1) It can be used to correct an adverse BOP
(1) લેણદેણ તુલા માં સમતુલા માટે (૨) અધીમુલ્ય્ન ના વિકલ્પ તરીકે (૩) આર્થીક વિકાસ માટે (૪) આવક મેળવાનું સાધન (૫) જરૂરી વસ્તુ ની આયાત દ્વારા જીવન ધોરણ માં સુધાર (1) It can be used to correct an adverse BOP Better alternative to a policy of devaluation. (3) Promoting economic growth. (4) Good source of revenue (5 ) To keep down the cost of living by allowing the import of essential articles

(6) Prevent the flight of capital from the country
(6) Prevent the flight of capital from the country .by fixing a lower exchange rate for the outflow of capital . (7) Used to give protection home industries. (8) Used mop up the abnormal profit of exporters. (9) It is superior to other forms of exchange rate (૬) મૂડીની નાશ ભાગ ને નીયન્ત્ર્ણ (૭) દેશના ઉદ્યોગો નો વિકાસ (૮) નિકાસ કમાણી માટે (૯) બીજા કરતા ઉતમ

Limitations મર્યાદાઓ (૧) જયારે આયત વસ્તુની માંગ ની મુલ્ય સાપેક્ષતા મુલ્ય સાપેક્ષ હોય ત્યારે સફળ (૨) અનિશ્ચિતા (૩) અંતરાષ્ટ્રીય શેત્ર માં કડવાસ (૪) લાંચ રિશ્વત ને ઉતેજન (1) This technique can work effectively only when demand for imports and supply of export is elastic. (2) Create uncertainty (3) Create bitterness in international relations. (4) It lead to arbitrage dealing and encourage corruption.

(૫) આયાત નીયન્ત્ર્ણ ની દિશા માં ફેરફાર
(5) It is device for changing the composition of import or restricting . (6) Misallocation of resources. (7) The success of multiple exchange rate necessitates a rigid and ruthless implementation of other exchange control measures . (૫) આયાત નીયન્ત્ર્ણ ની દિશા માં ફેરફાર (૬) સાધનો નો બગાડ

Equilibrium Exchange Rate સમતોલ વિનિમય દર
The equilibrium exchange rate is defined as that rate where the demand and supply are equal . Traditional concept The reserves of the foreign exchange in the concept. If foreign exchange amount is not alerted then it defined as equilibrium exchange rate જે દરે ચલણ ની માંગ અને પુરવઠો ભેગા થાય તેને સમતોલ વિનિમય દર કહેવાય પરમ્પરાગત ખ્યાલ ચોકસ સમય ગાળા દરમિયાન દેશ ની અંત રાષ્ટ્રીય ચલણ અનામતમાં મોટી વધઘટ વિના જે લેણદેણ તુલા ની સમતુલા જળવાય તેને સમતોલ વિનિમય દર કહવાય

Modern concept ; “If the exchange rate remains stable without increasing unemployment on a large scale then it is equilibrium exchange rate” Equilibrium in BOP Equilibrium in Demand and supply Specific Period Stability No Control આધુનિક ખયાલ વિશ્વ ના અન્ય ભાગ માં જે બરોજગારી નું પ્રમાણ હોય તેના કરતા વધુ બેરોજગારી સર્જાયા સિવાય જે દરે લેણદેણ તુલા ની સમતુલા જળવાય તેને સમતોલ વિનિમય દર કહવાય એટલે લેણદેણ માં સમતુલા માંગ અને પુરવઠા ની સમતુલા ચોકસ સમય ગાળો સ્થિરતા નીયન્ત્ર્ણ નો અભાવ

Types of Exchange Rates વિનિમય દર ના પ્રકારો

Spot and Forward exchange rate હાજર અને વાયદા દર
હાજર બજાર માં વિદેશી ચલણ ની ખરીદી અને વેચાણ હાજર માં થાય . વિક્રેતા એક બે દિવસ માં વિદેશી ચલણ ની ડીલીવરી કરે અને ગ્રાહક તરતજ કીમત ચુકવે વાયદા માં ગ્રાહક વિદેશી ચલણ ની કોઈ એક કીમત મંજુર કરે અને આ કીમતે ભવિષ્ય માં કોઈ એક ચોકસ સમય ગ્રાહક વિદેશી ચલણ ખરીદવા અને વેચવા કરાર કરે Spot rate of exchange refer to the price of foreign currency in term of local currency payable for the immediate delivery of foreign currency. Forward exchange rate refers to the price of foreign currency to be delivered at some specified time in the future

Fixed and Flexible Exchange Rate સ્થિર અને પરિવર્તન શીલ વિનિમય દર
The exchange rate is determined by the Government or monetary authority is Fixed exchange rate. Flexible exchange rate are the rates allow to be determined by the free forces of demand and supply. મધ્યસ્થ બેંક કે સરકાર દ્વારા નકી કરે તેને સ્થિર વિનિમય દર કહેવાય મુક્ત બજાર માં માંગ અને પુરવઠા દ્વારા નકી થયેલ વિનિમય દર ને પરિવર્તન શીલ વિનિમય દર કહવાય

(3) Real and Nominal exchange rate વાસ્તવિક અને નાણાકીય વિનિમય દર
The exchange rate that actually prevail in the foreign currency market is nominal rate . Real exchange rate is the nominal exchange rate adjusted for the variations in relative price level Formula RE = NE Pb1 ÷ Pbo Pa1 ÷ Pao NE = nominal E.R RE = Real E.R. બજાર માં પ્રવતમાન વિનિમય દર ને નાણાકીય વિનિમય દર કહવા માં આવે છે ભાવ સપાટી ના ફેરફાર સાથે સમાયોજિત વિનિમય દર ને વાસ્તવિક વિનિમય દર કહવાય અમેરિકા ની સરખામણી ભારત માં ફુગાવો વધુ હોય તો અમેરિકન ડોલર ની સરખામણી માં ભારત નો રૂપિયો નબળો પડે સૂત્ર RE = NE Pb1 ÷ Pbo Pa1 ÷ Pao

4. Pegged Rate બદ્ધ વિનિમય દર
The government may fix the exchange rate by legislation or by intervention in the currency market. (1) Adjustable peg (2) Crawling Peg (3) Single currency peg (4) Composite currency peg સરકાર કાયદા દ્વારા નકી કરેલ દર ને બદ્ધ દર કહવાય (૧) સમાયોજન બદ્ધ દર (૨) સરકતો બદ્ધ દર (૩) એક ચલણ સાથે બદ્ધ દર (૪) થોડાક ચલનો ના જૂથ સાથે બદ્ધ વિનિમય દર

Exchange rate and Inflation વિનિમય દર અને ફુગાવા નો દર
Flexible exchange rates can have inflationary impact on the economy .That is a depreciation of exchange rate will cause a rise in domestic price level . Depreciation of currency makes import goods expensive and hence, there will be increase in general price level. વિનિમય દર માં વધારો થતા આંતરિક શેત્રે સામાન્ય ભાવ સપાટી પર અસર કરે દા ત વિદેશી ચલણ મોઘું થાય તો આયતો મોઘી થાય અને ભાવ વધે

Effects of Inflation on exchange rate ફુગાવાની વિનિમય પર અસર
If price increase in India - Export will reduce and Import will increase – Demand of F.C will increase – Value will be increase – Exchange rate increase 1$= 60 instead of 1$ = 50 Rs ભારત માં ભાવો વધશે - નિકાસો ઘટશે - આયાતો વધશે - વિદેશી હૂંડિયામણ ની માંગ વધશે -તેની મુલ્ય વધશે

Effect of exchange rate on Inflation વિનિમય દર ની ફુગાવાપર અસર
વિનિમય દર ની ફુગાવાપર અસર નો આધાર માંગની મુલ્ય સપેશતા પર હોય છે જો આયાતી વસ્તુની માંગ મુલ્ય અનપેક્ષ હોય (પેટ્રોલ) તો વિદેશી ચલણની માંગ વધશે અને તેનું મુલ્ય વધશે અને વિનિમય દર માં વધારો થશે (1 $= 50 to 1$ =60) પેટ્રોલ ના ભાવો વધશે તેથી ઉત્પાદન ખર્ચ વધશે અને ફુગાવાનું સર્જન થશે It depend on elasticity of export and import goods. If import goods (Petrol) are inelastic Exchange rate will increase from 1 $= 50 to 1$ =60 Price of petrol will increase . Cost of production increase Inflation will increase

Exchange rate and Rate of Interest વિનિમય દર અને બ્યાજ નું દર
The spot rate and forward rates of exchange are closely linked together via interest rate. હાજર અને વાયદા દર બ્યાજ દર પરસ્પર સકળાયેલા છે

મૂડીરોકાણ વધશે (ડોલર) – ડોલર નું મુલ્ય ઘટશે 1$ = 50 to 1 $= 40
- If rate of interest increase in India. - Investment will increase in India (Dollar) - Supply of F.C increase in India . - Value of dollar will reduced. - Exchange rate will reduce from 1$ = 50 to 1 $= 40 જો બ્યાજ ભારત માં વદે- મૂડીરોકાણ વધશે (ડોલર) – ડોલર નું મુલ્ય ઘટશે 1$ = 50 to 1 $= 40

It depend on two factors. બે બાબતો પર આધાર રાખે છે
(1) If The rate of interest change due to Government the monetary policy – Investment will increase - The value of F. C. will reduce. (2) If the rate of interest change due to other reason - investment will not increase બે બાબતો પર આધાર રાખે છે જો બ્યાજ નો દર મોઘા નાણાની નીતિ થી વધ્યો તો ડોલર મૂડી રોકાણ વધશે અને તેનું નું મુલ્ય ઘટશે પણ બોજો કારણ હોય તો મૂડીરોકાણ નહિ થાય (ફુગાવાને લીધે )

Semester - 5 INTERNAL ECONOMICS આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાત્ર

Similar presentations

Presentation on theme: "Semester - 5 INTERNAL ECONOMICS આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાત્ર"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback

Log in

Auth with social network:

Semester - 5 INTERNAL ECONOMICS આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાત્ર

Similar presentations

Presentation on theme: "Semester - 5 INTERNAL ECONOMICS આંતરરાષ્ટ્રીય અર્થશાત્ર"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback