1. دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
دانشکده بهداشت
بهداشت باروری

2. روشهای پیشگیری از بارداری

3. آمپول دپومدروکسی پروژسترون استاتDMPA
حاوی پروژسترون تنها
فواصل تزریق : سه ماهه
اثر بخشی:بیش از 99.7% در سال اول استفاده
مکانیزم اثر: جلوگیری از تخمک گذاری، افزایش غلظت ترشحات سرویکس، مهار پرولیفراسیون مخاط اندومتر

4. آمپول دپومدروکسی پروژسترون استاتDMPA
مزایا:
اثر بخشی بالا،آسانی استفاده ،مناسب براي افرادي كه با استفاده هر روزه از يك روش مشكل دارند،کاهش ابتلا به: سرطان های آندومتر و تخمدان، بيماري التهابي لگن(PID)، کم خونی، فیبروم رحم، اندومتریوز، حاملگي نابجا(EP)، کاندیدیازیس واژن، سندرم قبل از قاعدگي(PMS)، درد زمان قاعدگی و درد حين تخمك‌گذاري ،مناسب برای بیماران دیابتی و تیروییدی، قابل استفاده از سن 16 سالگی،قابل استفاده در شيردهي،تداخل نداشتن باتماس جنسی،عدم نیاز به قطع مصرف قبل از اعمال بزرگ جراحی،مناسب برای بیماران تشنجی، نداشتن عوارض استروژنی

5. آمپول دپومدروکسی پروژسترون استاتDMPA
معایب:
تاخير در بازگشت باروری،
تزريقی بودن،
عدم پيشگيری از STI مانند ايدز و ...،
احتمال افزايش وزن،
اختلالات خونریزی قاعدگی: آمنوره- لکه بینی و خونریزی نامرتب،
احتمال بروز تغییرات خلقی

6. عوارض شایع و چگونگی برخورد با آن ها :
١-اختلالات قاعدگي (لكه بيني، آمنوره و خونریزي نامرتب):
خونریزی نامرتب رحمي معمولا" در ماه هاي اول مصرف دیده شده و در عرض 2 الی ٣ ماه اول از بين رفته و یا كاهش مي یابد (رفع این عارضه 6 الی 12 ماه خواهد بود).
در صورت تداوم خونریزي نامرتب رحمي،باید فرد را براي بررسي بيشتر به
متخصص زنان معرفي نمود.
اگر خونریزی بدلیل DMPA باشد کپسول مفنامیک اسید 250 میلی گرم 2 عدد روزی سه بار، تا 5 روز
در صورت بهبود نیافتن تا 3 ماه ارجاع به متخصص زنان
اگر آمنوره از ابتداي تزریق آمپول ایجاد شود، نياز به درمان نداشته و صرفا باید به فرد اطمينان خاطر داده شود.
بررسي بارداري در مواردي كه فرد پس ازتزریق آمپول، خونریزي قاعدگي منظم داشته و بعدا دچار آمنوره شده باشد، لازم است

7. عوارض شایع و چگونگی برخورد با آن ها :
2-افزایش وزن: افزایش وزن بيشتر به دليل آثار هورمون پروژسترون، افزایش اشتها و مصرف بيشتر مواد غذایي و ایجاد یک اثر آنابوليک بوده و و معمولا تا دو كيلوگرم در سال اول استفاده از DMPAگزارش شده است. این افزایش وزن با احتباس مایعات همراه نيست. مشكل افزایش وزن با رعایت رژیم غذایي و ورزش قابل رفع است.
٣-حساس شدن پستان ها: با استفاده از سینه بندهاي مناسب و مسكنهاي معمولي برطرف مي گردد. در غير این صورت ارجاع به ماما ودرصورت نياز ارجاع به متخصص زنان ضروري است .

8. آمپول دپومدروکسی پروژسترون استاتDMPA
موارد منع مصرف مطلق
بارداری
سرطان پستان
خونریزی واژینال بدون علت مشخص
اختلالات شدید انعقادی
سابقه تومور(آدنوم) کبدی ناشی از مصرف هورمونهای استرویید جنسی
ترومبوآمبولی فعلی
سابقه سکته مغزی
فشار خون کنترل نشده

9. آمپول دپومدروکسی پروژسترون استاتDMPA
موارد منع مصرف نسبی :
بیماری کبدی،
سابقه و بیماری فعلی قلبی- عروقی شدید،
تمایل به برگشت سریع باروری،
مشکلات مرتبط با تزریق (ترس، ...)،
افسردگی شدید،
فشار خون کنترل شده،
دیابت با ضایعه عروقی و یا ابتلا به دیابت به مدت 20 سال یا بیشتر
،سابقه مول،
چاقی
سن کمتر از 16 سال

13. آمپول دپومدروکسی پروژسترون استاتDMPA
آزمایشات و معاینات لازم
اندازه گیری و ثبت وزن ،اندازه گیری و ثبت فشار خون ، پاپ اسمير،کنترل سالیانه لیپیدهای سرم
هشدارها
خونریزی شدید
افزایش فشار خون 160/100 یا بالاتر که نیاز به درمان داشته باشد
سردرد شدید همراه با تاری دید
زردی چشم یا پوست
تأخیر قاعدگی
خونریزی طولانی

14. IUD مکانیزم عمل: ایجاد التهاب در حفره رحم
آی-یو-دی T Cu 380 A
این نوع آي – یو- دي یک وسيله كوچک حاوي مس است كه در داخل رحم كار گذاشته شده و تا ده سال از بارداري پيش گيري مي کند.
مکانیزم عمل:
ایجاد التهاب در حفره رحم
اختلال در حرکات لوله های رحمی
تغییر در موکوس سرویکس
اثربخشی :99/8%

15. IUD مزایا: اثربخشی بالا برگشت باروری بلافاصله پس از خروج
مدت اثر طولانی
نیاز نداشتن به یادآوری روزانه
عدم تاثیر بر شیردهی
نداشتن آثار و عوارض هورمونی
قابل استفاده تا دوران منوپوز
عدم تداخل با تماس جنسی
تداخل نداشتن با مصرف داروها
احتمال کاهش شیوع سرطان آندومتر و تخمدان

16. IUD معایب: امکان خروج خود به خود
عدم پیشگیری از انتقال بیماریهای منتقله از راه تماس جنسی
لزوم معاینه دوره‌ای
لزوم کارگذاری و خروج توسط فرد دوره دیده

17. IUD عوارض شایع افزایش خونریزی و درد زمان قاعدگی
خونریزی نامنظم و لکه بینی بین قاعدگی ها
افزایش ترشحات واژينال
عوارض غیرشایع
بيماريهاي التهابي لگن (PID):
سوراخ شدن رحم هنگام جايگذاري

18. IUD موارد منع مصرف مطلق موارد منع مصرف نسبی
حاملگی یا شک به آن،سابقه PID منجر به بستری در بیمارستان،آنومالی رحم،بیماری ویلسون يا حساسيت به مس (در IUD هاي مس دار)،نقص سیستم ایمنی،شک به وجود بدخیمی رحم یا سرویکس و یا قطعیت آن،فیبروم همراه با تغيير شکل غیر طبیعی رحم،خونریزی شدید قاعدگی یا آنمی، خونریزی واژینال تشخیص داده نشده،اختلال انعقادی،درفاصله زمانی بين درمان و پيگيري مول(حداقل يك سال)،سل لگنی
موارد منع مصرف نسبی
سابقه PID بدون بستری در بیمارستان،Multiple Partner،سابقه منوراژی،سابقه دیسمنوره،سابقه یا ابتلای اخیر به STI،اندومتریت پس از زایمان یا سقط عفونی در سه ماهه گذشته،نداشتن سابقه زایمان،سرویسیت و واژینیت درمان نشده

19. IUD زمان شروع : هنگام قاعدگی ( 5 روز اول )،
پس از زایمان ( 6 هفته بعد از زایمان طبیعی یا سزارین)،
پس از سقط یا کورتاژ ( 5 روز اول بعد از سقط زیر 12 هفته در صورت سقط بالای 12 هفته 6هفته بعد)
در مادران شیرده که قاعدگی آنها برنگشته 6 هفته بعد از زایمان با انجام تست بارداری

20. IUD

26. بستن لوله های رحمیTL یک عمل جراحی ساده و کم خطر
مکانیزم عمل: با بسته شدن لوله هاي رحمي از رسيدن اسپرم و تخمک به یكدیگر و تشكيل سلول تخم جلوگيري بعمل مي آید .
اثربخشی: بیش از 99%

27. بستن لوله های رحمیTL مزایا: معایب: دائمی بودن اثربخشی بالا
عدم نیاز به یادآوری و مراجعات مکرر
نداشتن عارضه،تاثیر نداشتن در روابط جنسی
کاهش ابتلا به سرطان تخمدان
معایب:
نیاز به عمل جراحی
پر هزینه و دشوار بودن عمل جراحی برگشت باروری

28. بستن لوله های رحمیTL عوارض غیرشایع موارد تاخیر در جراحی TL
احتمال تغيير ميزان خونریزی قاعدگی
خطرات بيهوشی مانند سایر اعمال جراحی
موارد تاخیر در جراحی TL
بيماريهای التهابی لگن در سه ماهه اخير (3 ماه پس از درمان)
بيماریهای تروفوبلاستيك بدخيم
سابقه اخير بيماریهای قلبی حاد
ابتلا به DVT (ترمبوز ورید عمقی) يا آمبولی ريه
خونريزی واژينال بدون علت مشخص
مشكلات دوران بارداری، زايمان و پس از زايمان:
STIبیماری فعال مقاربتی
سرطان های لگن

34. وازکتومی No Scalpel Vasectomy
جراحی سرپایی،بی حسی موضعی،مدت کمتر از 20 دقیقه
مكانيسم:
جلوگیری از ورود اسپرم به مایع منی
اثر بخشي:
نزدیک به 100%

35. وازکتومی No Scalpel Vasectomy
مزایا
اثر بخشی بالا – نیاز نداشتن به بیهوشی-دائمی بودن
نداشتن اثر منفی بر قدرت مردانگی، میل جنسی و صفات ثانویه مردانه
عدم نیاز به یادآوری و مراجعه مکرر
نداشتن عارضه برای سلامتی در درازمدت
تاثیر نداشتن بر حجم و ظاهر مایع منی و کیفیت تماس جنسی
عدم تداخل با تماس جنسی
افزایش لذت جنسی بدلیل از بین رفتن نگرانی حاملگی ناخواسته

36. وازکتومی No Scalpel Vasectomy
عوارض شایع NSV
درد، سوزش و کبودی مختصر در ناحیه عمل
عوارض غیر شایع
هماتوم
عفونت پوست ناحیه عمل یااپیدیدیمو اورکیت عفونی
اپیدیدیمیت احتقانی ودرد مزمن بیضه‌ها

37. وازکتومی No Scalpel Vasectomy
موارد منع استفاده مطلقNSV: وجود ندارد
بعضی موارد وازکتومی باید با احتیاط ،تاخیر یا ارجاع به یک مرکز مجهز انجام شود
موارداحتیاط:آسیب اسکروتوم،واریکوسل وهیدروسل بزرگ،عدم نزول بیضه یکطرفه،دیابت
موارد تاخیر :بیماری مقاربتی فعال،التهاب وعفونت،عفونت حاد،فیلاریازیسوالفانتیازیس،اپیدیدیمیت ویا ارکیت
موارد ارجاع :فتق ،عدم نزول بیضه دوطرفه،ایدز،اختلالات انعقادی،سابقه حساسیت به لیدوکائین،وجود توده در کیسه بیضه

42. کاندوم
تنها روشی که علاوه برپیشگیری از بارداری از انتقال STI هم پیشگیری می کند.
مکانیزم عمل: جلوگيري از ریختن مایع مني به داخل واژن و ممانعت از رسيدن اسپرم به تخمک
اثربخشی:97%

43. کاندوم
مزایا
جلوگیری از انتقال بیماریهای منتقله از راه تماس جنسی(STI/AIDS)
کاهش خطر بروز سرطان دهانه رحم
قابل استفاده در هر گروه سنی
کمک به جلوگیری از انزال زودرس
آسانی استفاده و نداشتن عوارض موضعی و عمومی
نداشتن آثار هورمونی
قابل استفاده بلافاصله پس از زایمان
نداشتن اثر بر شیردهی
معایب :ایجادحساسیت،کاهش لذت جنسی،لزوم استفاده بعداز نغوظ،احتمال خارج شدن یا پاره شدن

44. کاندوم موارد منع استفاده: حساسیت با لاتکس شرايط نگهداري:
در جای خنک و تاریک
دور از آفتاب، گرما، رطوبت، نور لامپ فلوئورسانس و اشعه ماورای بنفش

45. روش پیشگیری اورژانس از بارداریEC
موارد استفاده:
استفاده نکردن از کنتراسپتیوها
تجاوز
استفاده نادرست یا شکست کنتراسپتیوهمراه با داشتن تماس جنسی مانند:
در 120 ساعت اول پس از تماس مشکوک:
2قرص لوونورجسترول يكجا در اولین فرصت
4قرص LD يكجا و 4 عدد 12 ساعت بعد
4 قرص تريفازيك سفيد (قرصهاي مرحله سوم) يكجا و 4 عدد 12 ساعت بعد

46. روش پیشگیری اورژانس از بارداریEC
اثربخشی :97 تا 99%
عوارض:
تهوع استفراغ حین مصرف
اختلالات قاعدگی
سردرد و سرگیجه
موارد منع مصرف:
قرص لوونورجسترول: پورفیری حاد، بیماری فعال کبد، بارداری،خونریزی غیرطبیعی دستگاه تناسلی
قرص های ترکیبی: بارداری ، مواردمنع مصرف استروژن

47. منابع
دستورالعمل روشهای پیشگیری از بارداری درجمهوری اسلامی ایران
دفتر سلامت جمعیت،خانواده و مدارس
اداره تنظیم خانواده وجمعیت