1. Kynlegur skóli Ráðstefna um jafnréttisstarf 24.03.06
í leik- og grunnskólum
á vegum lýðræðis og jafnréttisnefndar Hafnarfjarðar og jafnréttisnefndar Reykjavíkurborgar í samstarfi við menntamálaráðuneyti og félagsmálaráðuneyti. Á
Kynjafræði
erindi í
Kennaramenntun??
Þórdís Þórðardóttir

2. 19. gr. laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla
Menntun og skólastarf. Á öllum skólastigum skal veita fræðslu um jafnréttismál, m.a. með því að leggja áherslu á að búa bæði kynin jafnt undir virka þátttöku í samfélaginu, fjölskyldulífi og atvinnulífi.
... í skólum skal leitast við að kynna bæði piltum og stúlkum störf sem hingað til hefur verið litið á sem hefðbundin karla- eða kvennastörf.
Gæta skal þess sérstaklega að kennslu- og námsgögn séu þannig úr garði gerð að kynjum sé ekki mismunað.
.....Menntamálaráðuneytið skal fylgjast með þróun jafnréttismála í skóla- og uppeldisstarfi og að jafnréttis kynja sé gætt í íþrótta- og tómstundastarfi....
(Lög um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla 2000 nr maí )

3. Jafnréttisfræðsla í kennaramenntastofnunum
Tvíþætt hlutverk:
a) Sinna lagalegri skyldu um jafnréttisfræðslu á háskólastiginu
b) Undirbúa kennaranema undir að sinna jafnréttisfræðslu á þeim skólastigum sem þeir munu kenna á (leikskólastig og grunnskólastig)

4. Ekki eru allir á eitt sáttir
Kennaranemar í Alaska (Titus, 2000)
Kynjafræði er áróður femínista – málefnið fjarlægt, afneitun
Fyrsta árs nemar í KHÍ 2004 (Þ.Þ. 2004)
Námsefni kynjafræðinnar áhugavert (90%)
Áhyggjur af fámenni karla í stéttinni

5. Vita hvaða áhrif staðalmyndir hafa á börn
Áhugi fyrsta árs kennaranema í KHÍ á að bregðast við ólíkri stöðu kynja í skólum (nokkur dæmi úr könnun í KHÍ 2004)
Vita hvaða áhrif staðalmyndir hafa á börn
Sjá hvaða áhrif kyn hefur á börn
Telja að leggja þurfi áherslu á kynjamál í skólastarfi
Vilja fræðast um áhrif kynjaskiptra og kynjablandaðra bekkja
Vilja vita hvort það sé rétt að skólinn sé miðaður við þarfir stelpna og að strákar fari halloka í skólum

6. Kynjafræði þyrfti að vera hluti af kennaranámi
Fjölbreytt viðfangsefni kynjafræðinnar innihalda hugtök sem gagnast kennurum til að vinna að jafnréttisfræðslu í skólastarfi
Kennarar þurfa að geta hugað að því hvernig mismunandi skólamenning getur bæði ýtt undir og dregið úr ójafnræði kynjanna
Kennarar þurfa að þekkja þau áhrif sem mismunandi félaglegur bakgrunnur hefur á námsframmistöðu s.s. kyn og félagsleg staða
Kennarar þurfa að vera meðvitaðir um hvernig orðræða samfélagsins er lituð af valdatengslum kynjanna þar sem sama hegðun er túlkuð á mismunandi hátt eftir því hvort í hlut eiga stelpur eða strákar
Kennarar þurfa að geta greint kynbundna slagsíðu í námsefni skólanna
Þöggun um kynjamismun virðist draga úr meðvitund kennara (og annarra) um efnið

7. Stefnt er að
Háskólinn á Akureyri, kennaradeild - jafnréttisáætlun og námskeið í kynjafræði (skylda/val?)
Kennaraháskóli Íslands - jafnréttisáætlun sérstaklega nefnt að unnið skuli að jafnrétti í náminu. Valnámskeið í kynjafræði
Ekki vitað hveru mikið er fjallað um kynjafræði í öðrum námskeiðum í KHÍ
Áherslur að undir kennurum sjálfum komnar- þeir taka drjúgan þátt í að skipuleggja námið

8. Hvað kemur þetta nemendum við?
Mikið rætt um að kvennamenning skólanna bitni illa á strákunum, skólakerfið talið sniðið að þörfum stelpna. Umræðan tók kipp þegar Pisa könnunin 2003 var kynnt í lok ársins 2004 og sýndi að stelpur á Íslandi stóðu strákum mun framar í stærðfræði.
Það gleymdist að einkunnir stelpna voru einnig hærri meðan að karlar voru í meiri hluta í kennarastétt (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005)

9. Betri frammistaða stelpna í skólum ekki ný af nálinni
Locke (1693). Veltir fyrir sér hvort kennsluaðferðir hafi áhrif á slælega frammistöðu breskra stráka í latínu miðað við frábæra frammistöðu breskra stelpna í frönskunámi (Some Thoughts Concerning Education)
Rannsókn á gögnum um frammistöðu stelpna og stráka í skólum í Bretlandi sýna að stelpur hafa staðið sig betur frá því á 18. öld. (Cohen, 2004)
Í skýrslu (the Board of Education,1911) eru stelpur taldar ofursamviskusamar, þær vinni betur en strákar, vinni í raun meira en þær þurfa. Jafnframt kemur fram að strákar eru taldir viðkvæmari fyrir álaginu í skólunum (Cohen,2004)
Í skýrslu (the Board of Education,1923) Reglan er sú að drengir hafa tileinkað sér heilbrigt iðjuleysi meðan stelpur eru allt of samviksusamar. Það þarf að fylgjast vel með tilhneigingum þeirra til að vinna of mikið. (Cohen, 2004)

10. Er það vandamál að stelpur standa sig vel?
Stelpur nota oftar markvissari aðferðir við nám en strákar og sýna náminu meiri áhuga
Strákar sýna oftar meiri áhuga á því að heilla bekkjarfélagana en að leggja rækt við námið
Stelpur taka minni þátt í truflandi hegðun í bekkjum en strákar.
Strákar sem hafa meiri áhuga á námi en að heilla bekkjarfélaga sína og eru lítt virkir í truflandi bekkjarhegðun fá jafnháar einkunnir og stelpur. (Kenney-Benson, Pomerantz , Ryan, og Patrick 2006)

11. Hvert er hið raunverulega vandamál?
Strákar og stelpur eru jafnhá í efsta fjórðungi einkunna (Arnot Weiner og David 1999).
Fleiri strákar en stelpur lenda í lægsta fjórðungnum (Arnot Weiner og David 1999).
Hvers vegna er frammistöðumynstur stráka öðru vísi en stelpna?

12. Fleira en kyn hefur áhrif á frammistöðu
Stéttamismunur er tengdur kynjamismuni
Fyrirmyndarnemandinn er úr millistétt
Lágstéttarbörn eru ósáttari í skólum en millistéttarbörn
Margt bendir til að starf föður hafi meira forspárgildi fyrir frammistöðu stráka en stelpna (Arnot, o.fl. 1999)
Lágstéttardrengir (Bretland, Ástralía) draga niður meðaleinkunn drengja í skólum
Hvað með landsbyggðarstrákana á Íslandi? Lítill munur er á frammistöðu stelpna og stráka í stærðfræði í Reykjavík. Þar fá stelpur einnig hærri einkunnir í stærðfræði en munurinn er talsvert minni

13. Vandi strákanna
Íslenskir strákar hafa almennt betra sjálfsöryggi og minni kvíða gagnvart stærðfræði en stelpur (Júlíus K. Björnsson o.fl. 2004) Strákar virðast hafa háar og óraunhæfar hugmyndir um námsgetu sína (Berglind Rós Magnúsdóttir)
Ýmsar rannsóknir t.d. Whitelow o.fl sýna að rekja má lakari frammistöðu stráka til karlmennskuviðhorfa. T.d viðhorf um að vinna (nám) í skólum sé ókarlmannlegt.
Strákum finnst kvenlegt að lesa og læra (Millard, 1997)
Þrýstingur í félagahóp stráka og andúð á kvenleika virðist ýta undir að strákar leggja sig ekki fram í skóla (Arnot o.fl. 1999)

14. Kynjamismunur í skólum
Fjöldi rannsókna sýnir að strákar fá meiri athygli en stelpur í skólum, bæði jákvæða og neikvæða
Strákar eru skammaðir oftar en stelpur (m.a. ísl. rannsókn í leikskóla Þórdís Þórðardóttir 1993)
Strákar fá hrós fyrir að vera klárir en stelpur fá hrós fyrir dugnað (getur skýrt að hluta að þeir hafi hærri hugmyndir um námshæfni sína)
Erfiðara þykir að kenna strákum en stelpum (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005, Fischman,2000)
Strákar virðast koma ver undirbúnir í skóla og þeim virðist semja ver við kennara en stelpum (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005)

15. Karlar eða konur í kennslu skiptir það máli?
Í aðalatriðum er minni munur á körlum og konum sem uppalendum en sá munur sem er á körlum innbyrðis og konum innbyrðis.
Strákar skila ekki betri árangri hjá karlkyns kennurum. Einu marktæku niðurstöðurnar sem hægt var að tengja við kyn kennara er að stelpur telja sig tengjast kvenkyns kennurum betur en karlkyns kennurum. (Andrew Martin og Herbert Marsh 2005). Motivating boys and motivating girls: Does teaching gender really make a difference?, University of Western Sydney)

16. Birtingarmyndir kynjanna (íslensk leikskólabörn)
Útlit kynjanna
Konur; eru síðhærðar, klæðast fallegum fötum, nota glimmer og háhælaða skó, “Hún (prinsessan í Svanavatninu) var svo falleg að allir urðu ástfangnir af henni” (5 ára stelpa)
Karlar; fremur óljós mynd en þeir eru sterkir, eru í dökkbláum, fjólubláum, grænum og svörtum fötum. Góðu karlarnir og vondu karlarnir eru líkir. ,,Ég veit það ekki þeir eru í alveg eins fötum” ( 5 ára strákur) ,,kannski eru vondu karlarnir svartir í framan” (4 ára strákur)

17. Birtingarmyndir kynjanna (íslensk leikskólabörn)
Konur; elda, baka, gefa börnum að borða, vinna mikið, kaupa inn fyrir heimilið, dansa, fara í líkamsrækt, mála myndir, reyna að fá karla til að taka þátt í húsverkum.
Karlar spila fótbolta, handbolta og körfubolta, fara út á hverjum degi, vinna, bjarga fólki, klifra í trjám og veggjum og leita að fjársjóðum.