1. Framlag athafnakenningarinnar (activity theory) í umræðu um menntun
Þuríður Jóhannsdóttir
Málþing Rannsóknarstofnunar KHÍ
15. og 16. september 2004

2. Lögmál athafnakenninginarinnar
Athafnakerfi (starfsemi í athafnakerfi) sem greiningar-eining
Nauðsynlegt að greina sögulegan þátt athafnakerfisins
hvaða sögulegu fasa hefur starfsemin gengið í gegnum?
Greina mótsagnir (truflanir) í starfseminni
Vinna með þær er hreyfiafl breytinga
Activity theory, also referred to as cultural-historical approach, is developed from the learning theories of Vygotsky and related Russian scholars who stress the social nature of human learning and the role of language as well as other tools in learning activities. The theories of Vygotsky have lead to an understanding of the role of the teacher as well as peers in scaffolding students´ learning. Constructivists stress the importance of learning as an activity where the learner is constructing her knowledge, and Vygotsky added the social dimension, emphasizing the importance of the dialogue taking place in a learning community and the important role that the teaching activities plays.

3. Líkan Vygotksys

4. Líkan Engeströms (1987)

5. Athafnakerfi heilsugæslu - lækna

6. Samspil athafnakerfa

7. Líkan athafnakenningarinnar http://www. edu. helsinki
Verkfæri
SAMHENGI
Afrakstur/Útkoma
Gerandi
Viðfang
Key features of the Activity theory model are:
Activities are designed to lead to an outcome
Activities are carried out by subjects on objects.
Activities take place within a community which has distinct social and cultural features
Activities take place according to a set of rules
Instruments/tools are used in activities e.g. to mediate learning.
If we take the activity of the teacher educator in teacher education as an example:
Teaching activities are designed to prepare teachers for the workplace according to the ideas that teachers have about the workplace
Activities are carried out by teacher educators with students in mind
Activities take place in a community of students situated in time and place
Activities are regulated both at an institutional level and at an individual level
ICT can be used as a tool to guide students through a task
In the same way the students activity can be analyzed with the model as well as activities organized by the institutions. These three actors in the activity system of distance learning programs might well have different ideas about the outcome of their activities which in turn easily causes dissatisfaction.
It is of special interest in this context to take into account the use of ICT as a mediating tool in learning.
Distance educational programs increasingly rely on technology developments. Here it could enhance our understanding to look at theories of distributed intelligence (Pea 1993) that consider the role of tools as cultural artifacts used to solve a certain task but at the same time a person learns from the tool how to solve the task. Tools thus affect the way we learn and has been identified as effects with the tool and effects of the tool (Salomon & Perkins 1998:10).
A man with a tool makes a new intellectual unit with increased capacities which can then act to enrich the respective culture.
Reglur
Verkaskipting
Samfélag

8. Skólakerfið: greining á sögulegum fasa
Kennsluaðferðir agastjórn, námsbækur o.s.frv.
Nemendur með tiltekna þekkingu. Flokkaðir nemendur skv. samr. prófum ?
SAMHENGI/
SAMFÉLAG
Nemendur í bekk – hópur með líka getu
Kennarar
Reglur um hvernig nemendum er raðað í bekki.
Aldur og stundum geta ráða flokkun.
Key features of the Activity theory model are:
Activities are designed to lead to an outcome
Activities are carried out by subjects on objects.
Activities take place within a community which has distinct social and cultural features
Activities take place according to a set of rules
Instruments/tools are used in activities e.g. to mediate learning.
If we take the activity of the teacher educator in teacher education as an example:
Teaching activities are designed to prepare teachers for the workplace according to the ideas that teachers have about the workplace
Activities are carried out by teacher educators with students in mind
Activities take place in a community of students situated in time and place
Activities are regulated both at an institutional level and at an individual level
ICT can be used as a tool to guide students through a task
In the same way the students activity can be analyzed with the model as well as activities organized by the institutions. These three actors in the activity system of distance learning programs might well have different ideas about the outcome of their activities which in turn easily causes dissatisfaction.
It is of special interest in this context to take into account the use of ICT as a mediating tool in learning.
Distance educational programs increasingly rely on technology developments. Here it could enhance our understanding to look at theories of distributed intelligence (Pea 1993) that consider the role of tools as cultural artifacts used to solve a certain task but at the same time a person learns from the tool how to solve the task. Tools thus affect the way we learn and has been identified as effects with the tool and effects of the tool (Salomon & Perkins 1998:10).
A man with a tool makes a new intellectual unit with increased capacities which can then act to enrich the respective culture.
Verkaskipting t.d. milli sérkennar og alm. bekkjark
Samfélag kennara

9. Skólakerfið: greining á ástandinu núna
Nemendur með heilbrigða sjálfsmynd?
Flokkaðir nemendur skv. samr. prófum ?
Einstaklings- miðuð kennsla. Samvinnunám
Fjölbreytt námsgögn
SAMHENGI/
SAMFÉLAG
Nemendur í bekk mjög ólíkir. Sérþarfir margvíslegar
Kennarar
Breyttar reglur um hvernig nemendum er raðað í bekki.
Skóli án aðgreiningar.
Breyttar reglur um hvernig samsetning bekkjarins er kallar á að kennarar beiti annars konar verkfærum þ.e. kennsluaðferðum.
Hugmyndin um að allir eigi rétt á að vera saman í bekk með sínum jafnöldrum gerir jafnframt þá kröfu að kennari geti sinnt þöfum hvers og eins nemanda, hverjar svo sem hans sérþarfir eru.
Þetta hefur strax áhrif á vinnutíma kennara -hlutfallið milli undirbúningstíma, tíma með nemendum og tíma til námsmats breytist.
Verkaskipting milli kennara t.d. sérkennara og almennra bekkjarkennar breytist – hlutverk bæði sérkennara og bekkjarkennara breytist – t.d. Verkstjórn stuðningsfulltrúa.
Nú er mikilvægt að átta sig á og greina mótsagnir sem eru að myndast því þær eru hreyfiafl breytinga og framþróunar.
En hefur hugmyndin um afrasktur eða útkomu skólastarfsins í grunnskóla breyst?
Hver er sýn stefnunnnar skóla án aðgreiningar á það hvernig nemendur eiga að koma út úr skólakerfinu?
Hvernig er sá mælikvarði sem er notaður til að mæla árangur starfseminnar sem fram fer í athafnakerfinu skóla?
Eru margar raddir og mörg sjónarmið um það hvað á að vera útkoman? Hvernig nemendum á grunnskólinn að skila af sér?
Skilaboðin með samræmdum prófum þar sem allir eiga að standast tilteknar þekkingarkröfur eru ákveðin vísbending og líklega meira en það – sterkustu skilaboðin.
Hér eru kennarar settir inn sem gerendur í athafnakerfinu skóli og þar með er þeirra sjónarhorn á starfsemina sem fram fer í kerfinu skoðuð. Athafnakenningin leggur áherslu á að í hverju kerfi eru margar raddir og mikilvægt er að greina raddir allra hópa sem eru þátttakendur í kerfinu og umbætur felast í að átta sig á hvernig hægt er að samstilla raddirnar uppá nýtt þegar mótsagnir eru orðnar svo djúpstæðar að það truflar starfsemi kerfisins.
Samfélag kennara og stuðningsfulltrúa
Verkaskipting
riðlast.

10. Skólakerfið: hvaða mótsagnir þarf að leysa?
Taka á því hver á að vera arakstur/útkoma
Skoða mótsagnir í núverandi hugmyndum
Kennsluaðferðir
Námsefni
SAMHENGI/
SAMFÉLAG
Mótsagnir í einstaklingskennslu í hóp ?
Kennarar
Reglur um vinnutíma kennara og nemenda.
Bekkjaskipting og
stundaskrá
endurskoðað
Athuga hvort hinir ýmsu gerendur í athafnakerfinu – skólastjórar, kennarar, foreldrar, nemendur hafa ólíkar hugmyndir um útkomu. Getur verið að einstaklingsmiðuð kennsla í getublönduðum bekk gefi nemendum eða foreldrum þá hugmynd að allir nemendur geti staðist kröfur sem gerðar eru um þekkingu á samræmdum prófum. Að sérhæfð aðstoð í samræmi við greiningu á sérþörfum geti verið svo góð að allir geti staðist þær kröfur sem samræmda prófið gerir?
Þarf ekki að byrja á að samstilla raddir þátttakenda í athafnakerfinu grunnskóli um hver á að vera afraksturinn?
Mat á starfinu verður síðan að vera í takt við þá stefnu.
Rödd kennara fyrir vestan: Að nemendur geti staðið hér á hlaðinu stoltir í lok 10. bekkjar og horft bjartsýnir fram á veg.
Skoðum hvort það er mótsögn í að það eigi að hafa nemendur saman í bekk og kenna þeim einstaklingsmiðað en líka samvinnuám.
Líklegt að hugmyndin um bekkinn sem einingu láti undan eða hvað? Bekkjarhugmyndir er byggð á hagkvæmni og þægindum sem því fylgja að láta nemendur á svipuðu þroskastigi fást við eins verkefni. Hugmyndin um einstaklingsmiðað er líkleg til að brjóta niður regluna um hvernig við hugsum um vinnutíma og skipulag vinnudags í skólum.
Fræðslustjórinn í Reykjavík fjallaði um þetta í mogganum um síðustu helgi og telur að úrelt sé að skipta nemendum í bekki og vinnunni í skólanum í kennslustundir. Hún segir að kennarar þurfi að ráða sig til vinnu undir verkstjórn skólastjóra sem þurfi að hafa svigrúm til að endurskipuleggja skólastarfið og vinnureglurnar.
Frá sjónarhóli kennara er þetta varla ásættanlegt –
Ef skapa á nýja ramma/reglur til að vinna eftir í skólanum sem á að koma í staðinn fyrir bekkarskiptingu og stundaskrá þá er það flókin breyting sem verður ekki unnið að nema í samráði skólayfirvalda, kennara, foreldra og helst þarf líka að hlusta á vilja nemenda. Það þarf að hlusta á raddirnar í sögulegu samhengi.
Athafnakenningin hefur verið notuð sem tæki í þróunarvinnu á borð við þetta. Í Center for Activity Theory i Helsinki er starfrækt svonefnt Change Laboratory. Í hröðum breytingum nútímasamfélags koma upp nýjar mótsagnir í starfsemi fyrirtækja og stonfnana sem flókið getur reynst að leysa – en það er nauðsynlegur liður í að stuðla að framþróun.
Engeström setti fram hugtakið Expansive Learning sem byggist á Vygotsky aðferðafræði.
Samfélag
Verkaskipting

11. 5 meginprinsipp AT-kenningarinnar (Engeström 2001)
Athafnakerfið er einingin sem rannsökuð er
Margröddunin – hlusta á mismunandi raddir, sjónarmið
Saga starfseminnar
Mótsagnir
Víkkaðar umbreytingar – expansive transformations

12. Expansive learning – Víkkað nám (Engeström 1987)
Snýst um að finna nýjar leiðir til að vinna saman þar sem bæði einstaklingurinn og kerfið sem hann er hluti af þróast
Setja spurningamerki við núverandi starfsemi
Greina starfsemina í núverandi athafnakerfi
Þróa í samvinnu ný líkön, hugtök og verkfæri sem þarf til að beita nýjum vinnubrögðum
Meta og ræða um líkönin, hugtökin og verkfærin (áþreifanleg og óáþreifanleg) sem þróuð hafa verið
Byrja að vinna samkvæmt nýjum aðferðum
Fylgjast með og íhuga hvernig gengur
Styrkja ný vinnubrögð