1. Crith Talún

2. Tharlaíonn creathanna talún de bharr gluaiseachtaí a bhíonn ar siúl laistigh den Domhan.
Tógann brúnna móra suas idir plátaí ollmhóra talún araon thuas agus thíos na farraige.
Is é an scaoileadh na brúnna seo ag gabháil leis an scaoileadh ollmhór de fhuinnimh nuair a sleamhnáin mórchríoch (landmass) amháin in aghaidh ceann eile.

3. Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Tharlaíonn creathanna talún de bharr gluaiseachtaí a bhíonn ar siúl laistigh den Domhan.
Tógann brúnna móra suas idir plátaí talún ollmhóra araon thuas agus thíos na farraige
Is é an scaoileadh na brúnna seo ag gabháil leis an scaoileadh ollmhór de fhuinnimh nuair a sleamhnáin mórchríoch (landmass) amháin in aghaidh ceann eile.
Taistealaíonn na Tonnta Turrainge amach ón t-eipealár.
Ar a dtugtar iad ná Tonnta Seismeacha freisin
Is é seo an Crith Talún
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?

4. Tonnta Seismeacha
Is 3 chinéal toinne ann ar a dtugtar P, S agus Dromchla
P-thonnta nó Bruthonnta. A thaistealaíonn go tapa trí chroí leáite an domhain. Ag thaisteal dóibh, crapann (shrink) siad agus atann (swell) siad an t-ábhar, rud a thugann air creathadh anon is anall.
S-thonnta nó Tonnta Tánaisteacha A thaistealaíonn níos moille tríd an gcarraig chrua. Ag thaisteal dóibh, tugann siad ar an ábhar tonnchrith go dronuillinneach leis an tonn.
Tonnta Dromchla. Tonnta is moille. Taistealaíonn ar feadh an dromchla. Tugann siad ar aon ní a bhíonn ar an dromchla bogadh suas agus síos agus ó anonn is anall

5. Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
P- thonnta
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Tá sé úsáideach chun smaoineamh orthu mar "brú" tonnta.
Is fadthonnta iad (longitudinal waves).
Comhbhrú (Compression)
Éadlúthúchán (Rarefaction)
Dealraíonn a bhrú sé anseo (Gluaiseacht a dhéanann slinky- bréagáin)
Is é an gluaisne na cáithníní (motion of particles) i bhfadthonn (longitude wave), atá comhthreomhar (parallel) le treo an gluaisne na toinne.
Tá sé tábhachtach a mheabhrú gur féidir le tonnta P (atá fadaimseartha) taisteal trí solaid agus leachtanna.

6. Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
S - thonnta
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Tá sé úsáideach chun smaoineamh ar na mar "croith" thonnta.
Tá said mar thrastonn (transverse waves).
Is cosúil go bhfuil sé ag
“croith” anseo
Is é an gluaisne na cáithníní (motion of particles) i thrastonn (tranverse wave), atá ingearach leis an treo an gluaisne na toinne.
Tá sé tábhachtach a mheabhrú gur féidir le tonnta S (trastonn) taisteal trí solaid amháín.

7. Is trastonn iad. (transverse waves).
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Achoimre
P thonnta
S thonnta
Tá sé úsáideach chun smaoineamh ar na mar "croith" thonnta.
Tá sé úsáideach chun smaoineamh ar na mar "creath" thonnta.
Is trastonn iad. (transverse waves).
Is fadthonnta iad (longitudinal waves).
Is é an gluaisne na cáithníní (motion of particles) i bhfadthonn (longitude wave), atá comhthreomhar (parallel) le treo an gluaisne na toinne.
Is é an gluaisne na cáithníní (motion of particles) i thrastonn (tranverse wave), atá ingearach leis an treo an gluaisne na toinne.
Tá sé tábhachtach a mheabhrú gur féidir le tonnta P (atá fadaimseartha) taisteal trí solaid agus leachtanna.
Tá sé tábhachtach a mheabhrú gur féidir le tonnta S (trastonn) taisteal trí solaid amháín.

8. S thonnta Ach Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Eipealár
Glacaimid leis go bhfuil réigiún scáth cruthaithe taobh thiar de rud éigin nach féidir leis na S- thonnta taisteal tríd
Leathnáionn na tonnta amach tríd an Domhain & a fhaightear ar an dromchla.
Trasghearradh den Domhain
Ach
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Croí Leathach
Níl S- thonnta in ann taisteal trí nithe leachtach
Tá réigiún ollmhór ann nach bhfuil aon S- thonnta faighte ar chor ar bith. Réigiún scáth b'fhéidir?

9. P-thonnta Ceaptar go mbeadh croí istigh soladach
Tá régiún scáth ann, arís.
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Ach tá na P- fadthonnta in ann dul tríd an croílár.

10. Tá scream tanaí ann idir 5 agus 50km ar tiús. thick.
Struchtúr an Domhain
Tá scream tanaí ann idir 5 agus 50km ar tiús. thick.
Tá athrú mór ar dlús faoi seo
(an neamhleanúnachas Mohorovic).
Tarlaíonn an t-athrú mar a théann muid go dtí an maintlín, réigiún an-te.
Teochtaí bhaint 1,200oC.

11. Struchtúr an Domhain
Tá scream tanaí ann.
Is réigiún an-té é an mhaintlín.
Tá croí lasmuigh déant as leachtach le teochtaí ag dul ó 2,000 go 5,000oC.
Is é an croí istigh soladach an-dlúth - b'fhéidir 3 huaire go bhfuil an screamh.

12. An Maintlín
An Croí Istigh
An Croí Lasmuigh
An Screamh
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?

13. Tapa Mall Tapa Mall Tuilleadh eolas faoi Tonnta Seismeacha
Is léir go n-athraíonn na dtonnta treo faoi bhun dhromchla an Domhain.
Déanann siad é seo mar gheall ar athrú ar luas agus tá an próiseas a dtugtar Éadlúthúchán.
Má athraíonn an luas de réir a chéile, is é an cosán go réidh cuartha.
Tapa
Mall
Tapa
Mall

14. Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?
Tuilleadh eolas faoi Tonnta Seismeacha
Má tá an t-ábhar a bheith níos mó dlúth, bíonn sé
in ann taisteal níos tapúla .
Tabhair faoi deara, téann an solas go mall in ábhair níos dlúth, atá díreach os coinne do tonnta seismeacha agus tonnta fuaime.
Is cosúil go bhfuil na tonnta seismeach tá siad faoi lán luas mar a théann siad níos doimhne isteach ar an Domhan.
An Domhan
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?

15. Tuilleadh eolas faoi Tonnta Seismeacha
Tugann tú faoi deara nuair a shroicheann na Tonnta seismeach an dromchla arís, a thagann siad suas ó beagnach díreach thíos.
Tá iarmhairtí tábhachtacha ar an mbealach ina bhfuil creathanna talún foirgnimh a chroith
S thonnta
Tonn ‘chroith’
Trasthonn
P thonnta
Tonn ‘brú’
Fadthonn

16. Tuilleadh eolas faoi Tonnta Seismeacha
Tá na tonnta ‘chroith’ a chur faoi deara na foirgnimh a bhogadh ó chlé go deas - i gcothrománach
P thonnta
Tonn ‘brú’
Fadthonn
S thonnta
Tonn ‘chroith’
Trasthonn

17. Tuilleadh eolas faoi Tonnta Seismeacha
Tá na tonnta 'bhrú' a chur faoi deara na foirgnimh a bhogadh suas agus síos - i ingearach
S thonnta
Tonn ‘chroith’
Trasthonn
P thonnta
Tonn ‘brú’
Fadthonn

18. Agus ar deireadh P –thonnta ar a dtugtar Tonnta Príomhiúla, i ndáiríre
S-thonnta ar a dtugtar Tonnta Tánaisteacha, i ndáiríre
Extension
An féidir leat buille faoi thuairim cén cheann a bhfuil ar an seismeagraf thíos?
P- thonnta
S- thonnta
displacement Am
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?

19. Aimsíonn an seismiméadar na creathanna ingearacha
Aimsíonn sé an P-thonnta
Nuair atá crith talún ann, déanann an mais trom iarracht a choinneáil socair ag an am céanna tá gach rud timpeall ag crith suas agus síos.
Rothlaíonn an druma.
sprionga
Déan casadh
Ach is cosúil dá mba an mbogann mais, agus ansin a fhágann an peann rian(trace) ar an druma.
Earth
An Domhan

20. Aimsíonn an seismiméadar na creathanna ingearacha
Aimsíonn sé an P-thonnta
Nuair atá crith talún ann, déanann an mais trom iarracht a choinneáil socair ag an am céanna tá gach rud timpeall ag crith suas agus síos. .
Rothlaíonn an druma.
sprionga
pivot
Ach is cosúil dá mba an mbogann mais, agus ansin a fhágann an peann rian(trace) ar an druma.
An Domhan
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?

21. Aimsíonn an seismiméadar na creathanna ingearacha
Aimsíonn sé an S-thonnta
Tá an druma agus mais trom ag gluaiseacht suite ionas gur féidir é a bhogadh go cothrománach
Ar fhreagair tú an cheist ar an mbileog go fóill?

22. An Deireadh