1. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
guruh talabasi
Toshtemirov Sobitxonning
“ OT va L ” fanidan Mustaqil ishi

2. OSI modeli va uning tasnifi

3. Reja :
1. Tarmoq va  tarmoq arxitekturasi
2. Muloqot  etalon  modeli (OSI)
3. Mahalliy hisoblash tarmoqning apparat
ta’minoti
Foydalanilgan adabiyotlar

4. Biz dastlab tarmoq nima uchun kerak degan savolga javob beramiz
Biz dastlab tarmoq nima uchun kerak degan savolga javob beramiz. Birinchidan,tarmoqdagi kompyuterlar asosiy xotiralaridan umumiy foydalanish uchun, bunda xotira muammosidan qutulish mumkin. Ikkinchidan, tarmoqdagi abonentlar biror masala haqida umumiy ravishda bosh qotirishlari mumkin. Uchinchidan,tarmoqdagi kompyuterlar ulardagi axborotlarni o’zaro qiyinchiliklarsiz almashishlari mumkin. To’rtinchidan,kompyuterdagi yuklamani kamaytirish uchun boshqa kompyuterni operativ xotirasidan foydalanish mumkin. Beshinchidan, dasturlar (masalan, tarmoqli o’yinlar)dan o’zaro bog’langan holda foydalanish uchun.

5. Tarmoq   arxitekturasi
Kompyuterlarni tarmoqqa  ulash jarayonida juda  ko’p 
operatsiylarni   amalga   oshiriladi ya’ni   kompyuterdan 
kompyuterga   axborotlarni  uzatilishi   to’liq  ta’minlanadi. 
Qandaydir  ilovalar  bilan  ish olib borayotgan foydalanuvchiga nima  qanday amalga oshirilayotganining farqi yo’q albatta.
Uning  uchun  faqat  boshqa  ilovaga  ega  bo’lish  yoki 
tarmoqda  joylashgan  boshqa  kompyuter  resurslariga  ega 
bo’lish  mavjuddir. Aslida  esa  hamma  uzatilayotgan  axborot  ko’p  ishlov  berish  bosqichlaridan  o’tib  boradi. Avalambor  u  bloklarga  ajratilib  har  biri  alohida  boshqarish  axboroti  bilan  ta’minlanadi.  Hosil  bo’lgan  bloklar  paket 
sifatida  jihozlanadi,  bu  paketlar  kodlashtiriladi,shundan  so’ng elektr  signallari  yoki  yorug’lik  signali   yordamida tanlangan 
ega  bo’lish  usulida  tarmoq  orqali  uzatiladi,  ya’ni  qabul 
qilingan  paketni  qaytatdan  bloklangan  axborotlari  tiklanib,  bloklar  axborotlar  ko’rinishida  ulanadi  va  shundan so’nggina boshqa   ilovaga  foydalanish  uchun  tayyor  bo’ladi.

6. Muloqot  etalon  modeli.
Xalqaro  standartlar  tashkiloti  ISO (International 
Standards Organization)  tomonidan  1984yili  OSI (Open System Interconnection)modeli taqdim  qilingan. 
Shundan  beri  hamma tarmoq mahsulotlarini   ishlab 
chiqaruvchilar  tomonidan foydalanib  kelinmoqda.
Har  qanday  universal  model singari, OSI modelini  ham
tez  o’zgarishlarni  bajarishi  qiyin,  shuning   uchun   turli  
formalar  taklif  qiladigan real tarmoq  vositalari  qabul
qilingan  vazifalarni   taqsimlashga   juda   ham  rioya
qilmaydilar.Lekin  OSI  modeli  bilan   tanishish   tarmoqda ro’y  berayotgan   jarayonni  yaxshi   tushunishga
yordam  beradi.
Hamma  tarmoqda  bajariladigan vazifalar(funksiyalar)
 modelda  7 ta bosqichga  bo’lingan:

8. 7.Amaliy  bosqich (Application, прикладный уровень) yoki  ilovalar  bosqichi, u  quyidagi  xizmatlarni   amalga  oshiradi : foydalanuvchining  ilovasini  shaxsan  tasdiqlaydi, masalan,  fayllar  uzatishning  dasturiy  vositalari 
axborot   bazasiga  ega   bo’lish,  elektron pochta  vositalari,  serverda  qayd  qilish  xizmati kabilar. Bu  bosqich  qolgan  6  ta   bosqichni  boshqaradi.
6.Prezitentatsiya bosqichi ( Presentation, презентативый  уровень) axborotni  tanishtirish  bosqichi, bu   bosqichda   axborotni  aniqlanadi  va  axborot formatini ko’rinish  sintaksisini  tarmoqqa  qulay  ravishda 
o’zgartiradi, ya’ni  tarjimon  vazifasini   bajaradi. Shu  yerda  axborot  shifrlanadi  va  deshifrlanadi,  lozim 
bo’lgan taqdirda ularni zichlashtiradi.

9. 5.Aloqa o’tkazish vaqtini boshqarish bosqichi (Session,сеансовый уровень) aloqa o’tkazish vaqtini boshqaradi(ya’ni aloqani o’rnatadi, tasdiqlaydi va tamomlaydi). Bu bosqichda abonentlarni mantiqiy nomlarini tanish, ularga ega bo’lish huquqini nazorat qilishvazifalari ham bajariladi. 4.Transport bosqichi (Transport) paketni xatosiz va yo’qotmasdan, kerakli ketma-ketlikda yetkazib berishni amalga oshiradi.Shu yerdayana uzatilayotgan uzatilayotgan axborotlarni paketga joylash uchun bloklarga taqsimlanadi va qabul qilingan axborotlarni qayta tiklanadi.

10. 3.Tarmoq bosqichi (Network, сетевой уровень) bu bosich paketlarni manzillash, mantiqiy nomlarni jismoniy tarqmoq manziliga o’zgartirish, teskariga ham va shuningdek paketni kerakli abonentga jo’natish yo’nalishini tanlashga(agarda tarmoqda bir nechta abonent bo’lsa) javobgar. 2.Kanal bosqichi yoki uzatish yo’lini boshqarish bosqichi(datalink) - bu bosqich standard ko’rishdagi paket tuzishga va boshlash hamda tamom bo’lishni boshqarish maydonini paket tarkibiga joylashishiga javobgardir.Shu yerda yana tarmoqqa ega bo’lishni uzatishdagi xatoliklar aniqlanadi va yana qabul qilishqurilmasiga xato uzatilgan paketlarni qaytatdan uzatishni boshqarish amalga oshiriladi.

11. 1.Jismoniy bosqich (Physical, физический уровень) bu modelni eng quyi bosqichi bo’lib,uzatilayotganaxborotni signal kattaligiga kodlashtiradi, uzatish muhitiga qabul qilishni va teskari kodlashni amalga oshirishga javob beradi. Shu yerda yana ulanish moslamalariga, razemlarga, elektr bo’yicha moslashtirish va yerga ulanish hamda to’siqlardan himoya qilish va hokazolarga talablar aniqlanadi. Aynan shu bosqichlarda tarmoq topologiyasi, uzatish tezligi, axborot almashishni boshqarish usuli va paket formati(o’lchami),tarmoq turiga to’g’ri taaluqli ko’rsakichlar aniqlanadi (Ethernet, Token-Ring, FDDI ).

12. 7 Layers All People Seem To Need Data Processing
7. Application Layer (HTTP,FTP)
6. Presentation Layer (ASCII,JPEG)
5. Session Layer (RPC,PAP)
4. Transport Layer (TCP,UPD)
3. Network Layer (IPv4,7Pv6)
2. Data Link Layer (PPD,JEEE)
1. Physical Layer (DSL,USB)
All
People
Seem To
Need
Data
Processing

13. Mahalliy  hisoblash  tarmoqning  apparat ta’minoti
Mahallliy  hisoblash  tarmoq  qurilmalari  abonentlar  o’rtasidagi realaloqani  ta’minlab  beradilar. Tarmoqni  loyihalashtirish  bosqichida  qurilmalarni  tanlash  juda
katta  ahamiyatga  ega,chunki  qurilmalarni  narxi  umumiy 
tarmoq  narxining  katta   qismini  tashkil  qiladi. Aloqa  qurilmalarini  o’zgartirish  esa,nafaqat  qo’shimcha
mablag’ni  talab  qiladi, yana  qiyin  ish   hajmini   oshishga  ham
sabab  bo’ladi. Mahalliy  tarmoq  qurilmalariga  quyidagilar  kiradi:
axborot  uzatish  uchun  kabellar;
kabellarni  ulash  uchun  razemlar;
moslovchi  terminatorlar;
tarmoq  adapterlari;
repiterlar;
transiverlar;
konsentratorlar;
ko’priklar ;
yo’naltirgichlar (marshrutizatorlar);
shlyuzlar.

16. Foydalanilgan adabiyotlar :
 1. M.M.Musayev, A.A.Qaxxorov, M.M.Karimov
“ Kompyuter tarmoqlarini  yig’ish ”
2. Internet ma’lumotlari
Информатика
info.cisco.ru

17. E’tiboringiz uchun rahmat !!!