1. Tryggvi Þórhallsson Sambandi íslenskra sveitarfélaga
1/12/2019 8:01 PM
Rétt málsmeðferð – öruggt skólastarf
Námskeið á vegum Skólastjórafélags Íslands og Sambands íslenskra sveitarfélaga 3. desember 2012
Samspil grunnskólalaga og stjórnsýslureglna
Tryggvi Þórhallsson
Sambandi íslenskra sveitarfélaga
© 2007 Microsoft Corporation. All rights reserved. Microsoft, Windows, Windows Vista and other product names are or may be registered trademarks and/or trademarks in the U.S. and/or other countries.
The information herein is for informational purposes only and represents the current view of Microsoft Corporation as of the date of this presentation. Because Microsoft must respond to changing market conditions, it should not be interpreted to be a commitment on the part of Microsoft, and Microsoft cannot guarantee the accuracy of any information provided after the date of this presentation. MICROSOFT MAKES NO WARRANTIES, EXPRESS, IMPLIED OR STATUTORY, AS TO THE INFORMATION IN THIS PRESENTATION.

2. YFIRLIT Í þessum hluta verður fjallað um eftirtalin atriði:
Hvað er stjórnvaldsákvörðun?
Stjórnsýslulögin = lágmarksákvæði
Meginreglur stjórnsýsluréttar og góðir stjórnsýsluhættir
Fyrstu viðbrögð við máli
Form (málsmeðferð) og efni ákvörðunar

3. YFIRLIT frh.

4. LÖGMÆTISREGLAN
Stjórnsýslan er bundin af lögum en í því felst að ákvarðanir / athafnir stjórnvalda
verða að eiga sér viðhlítandi stoð í lögum og
mega ekki brjóta í bága við lög
Lagastoð verður að vera bæði skýr og ótvíræð
vafi metinn borgaranum í hag
krafa gerð um örugga túlkun á lagabókstafnum
Hver er borgarinn?

5. LÖGMÆTISREGLAN frh.
Krafan um trausta túlkun nær bæði til grunnskóla-laganna og stjórnsýslulaganna:
Svar MMRN um skólahald í Tálknafirði
„... þegar sveitarstjórn veitir einkaaðila samþykki til starfsemi, þá sé ávallt um að ræða námsframboð sem komi til viðbótar skyldubundinni starfsemi grunnskóla sveitarfélags.“
Álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 5649/2009 (bersýnileg villa)
Ef einhverja

6. LÖGMÆTISREGLAN frh.
Af lögmætisreglunni leiðir að stjórnvöld geta ekki tekið matskennda stjórnvaldsákvörðun sem er íþyngjandi fyrir borgarann nema hafa til þess heimild í lögum
Sjá mál umboðsmanns Alþingis nr. 2675/1999, (skólameistari framhaldsskóla):
„Hefur skólameistari því ekki heimild til að meta námsgetu einstakra nemenda út frá þeim námsmarkmiðum sem sett eru í námsskrá.“
Ef einhverja

7. STJÓRNVALDSÁKVÖRÐUN Fræðilega skilgreiningin:
Stjórnvaldsákvörðun er ákvörðun sem tekin er í skjóli stjórnsýsluvalds og er beint milliliðalaust út á við að tilteknum aðila eða aðilum og með henni er kveðið á bindandi hátt um rétt eða skyldur þeirra í ákveðnu og fyrirliggjandi máli.
Snertir ákvörðun mikilvæga hagsmuni viðtakanda?
er sérstök ástæða til þess að tryggja réttaröryggi, fyrirsjáanleika, samræmi og vernd gegn geðþótta?
Dæmi: mál umboðsmanns Alþingis nr. 5918/2010 (fíkniefnaleit í Tækniskólanum)

8. STJÓRNVALDSÁKVÖRÐUN frh.
Lögbundnar stjórnvaldsákvarðanir
eru byggðar á fastmótuðum lagaákvæðum
Matskenndar stjórnvaldsákvarðanir
þegar lög eða stjórnvaldsfyrirmæli ákvarða ekki að öllu leyti þau skilyrði sem þurfa að vera fyrir hendi svo ákvörðun verði tekin eða fela stjórnvöldum mat á því hvert efni ákvörðunar skuli vera
Ákveðnir kostir, út frá sjónarmiðum um réttaröryggi og réttlæti:
lögbundnar ákvarðanir tryggja fyrirsjáanleika og samræmi
matskenndar ákvarðanir veita svigrúm til lögunar að aðstæðum hverju sinni

9. STJÓRNVALDSÁKVÖRÐUN frh.
Við lagasetningu á undanförnum tuttugu árum eða svo hefur heimildum stjórnvalda til töku lögbundinna ákvarðana fækkað svo um munar
Lög um grunnskóla, nr. 91/2008
Allar þessar ákvarðanir eru matskenndar
Það leiðir til þess að skort getur á samræmi og fyrirsjáanleika
Sjá: álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 6490/2011 (undanþága frá skyldunámi)
Nánari útfærsla í reglugerðum breytir ekki eðli ákvörðunar - löggjafinn hefur ákveðið að fela stjórnendum svigrúm

10. ÚR GRUNNSKÓLALÖGUM synjun á skólavist (4. mgr. 5. gr.)
brottvísun úr skóla um stundarsakir eða ótímabundið (4. mgr. 14. gr.)
undanþága frá skyldunámi í tiltekinni námsgrein eða vegna tíma- bundinnar undanþágu frá skólasókn í einstökum námsgreinum eða að öllu leyti (3. og 4. mgr. 15. gr.)
ágreiningur um fyrirkomulag skólavistar nem með sérþarfir (5. mgr. 17. gr.)
ákvörðun um úrbætur vegna misbrests á skólasókn (1. mgr. 19. gr.)
ákvörðun um gjaldskrá fyrir skólamáltíðir (1. mgr. 23. gr.)
synjun um mat á námi eða beitingu heimildar til vals í námi (4. mgr. 26. gr.)
gjaldtaka fyrir uppihald í námsferðum (4. mgr. 31. gr.)
synjun um útskrift úr grunnskóla (2. mgr. 32. gr.),
ákvörðun um gjaldskrá fyrir lengda viðveru (2. mgr. 33. gr.)
synjun á beiðni um greiningu (3. mgr. 40. gr.)
synjun á heimild til heimakennslu (2. mgr. 46. gr.)

11. AÐRAR ÁKVARÐANIR Ekki tæmandi talning í 47. gr. grunnskólalaga
Fleira getur komið til, t.d. ákvarðanir um skólaakstur
4. mgr. 4. gr. reglna nr. 656/2009:
Sveitarstjórn er heimilt að semja við foreldra um þátttöku þeirra í skólaakstri. Í slíku samkomulagi skal kveðið á um heimildir til uppsagnar samkomulagsins. Við uppsögn fer um skólaakstur samkvæmt reglum þessum og fyrirmælum sveitarstjórnar, sbr. 1. mgr. 3. gr.
1. mgr gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011:
Aðila máls er heimilt að kæra til ráðuneytisins ákvarðanir um rétt eða skyldu manna sem lúta eftirliti þess skv gr.
Myndi innanríkisráðuneyti taka við kæru?
velferð allra grunnskólabarna og

12. AÐRAR ÁKVARÐANIR frh.
Mikilvægt að hafa í huga að í vafatilvikum ber fremur að telja ákvörðun vera stjórnvaldsákvörðun
Tengist því að stjórnsýslulögin hafa að geyma lágmarksákvæði
Stjórnvöldum er alltaf heimilt að gera betur
Fylgja ákvæðum til þess að tryggja:
samræmi
fyrirsjáanleika
gegnsæi
skilning á aðgerðum
þ.e. að borgarinn búi við réttaröryggi í samskiptum við stjórnvöld
velferð allra grunnskólabarna og

13. FYRSTU VIÐBRÖGÐ
Hvað felst í því að stjórnsýslulögin hafi að geyma lágmarksákvæði?
Óskráðar meginreglur taka við þegar lögunum sleppir
Góðir stjórnsýsluhættir
Vafi metinn borgaranum í vil
Stuðla að því að vandað sé til fyrstu viðbragða í máli:
Greina einkenni máls:
Íþyngjandi / ívilnandi
Hver er matskenndi þátturinn?
Fordæmisáhrif
Form og efni
velferð allra grunnskólabarna og

14. EFNISREGLURNAR
Þegar tekin er matskennd ákvörðun þarf alltaf að spyrja hvort efnisregla hafi áhrif á niðurstöðuna
Reynt getur á fleiri en eina efnisreglu í máli
Getur ein niðurstaða talist „rétt“ þegar allir þættir máls eru matskenndir?
Lykilatriði að greina sjónarmiðin að baki

15. EFNISREGLURNAR frh. Aðferðafræðin byggist á þremur skrefum:
Hvaða sjónarmið teljast málefnaleg og þar með lögmæt?
Mat þarf að fara fram á þeim sjónarmiðum sem standast próf skv. 1.
Hér koma meðal annars til skoðunar matsreglur sem:
Segja meðal annars til um það hvaða sjónarmið skuli lögð til grundvallar við matið
Segja til um hvenær heimilt sé að takmarka eða afmarka matið
Ákvarða stundum vægi sjónarmiða eða segja með öðrum orðum til um það á hvaða sjónarmið skuli lögð áhersla við matið

16. EFNISREGLURNAR frh.
Sumar stjórnvaldsákvarðanir eru eingöngu matskenndar um það hvort þær verði teknar
Aðrar eru matskenndar um það hvert efni þeirra eigi að vera.
Þegar um er að ræða ákvarðanir af síðarnefndu tegundinni geta jafnræðisreglan, meðalhófsreglan og fleiri reglur sett bönd á það hvert efni ákvörðunar eigi að vera

17. JAFNRÆÐISREGLAN Í 11. gr. stjórnsýslulaga segir:
Við úrlausn mála skulu stjórnvöld gæta samræmis og jafnræðis í lagalegu tilliti. Óheimilt er að mismuna aðilum við úrlausn mála á grundvelli sjónarmiða, byggðum á kynferði þeirra, kynþætti, litarhætti, þjóðerni, trúarbrögðum, stjórnmálaskoðunum, þjóðfélagsstöðu, ætterni eða öðrum sambærilegum ástæðum.
Gjalda skal líku líkt og ólíku ólíkt
Samræmi – fordæmisáhrif
Breytt stjórnsýsluframkvæmd
Dæmi: Álit umboðsmann Alþingis í málum nr. 5994/2010 og 6009/2010 (innritun í framhaldsskóla)

18. JAFNRÆÐISREGLAN frh. Dæmi: Hérd. Rvk. 1. desember 2005 (E-4873/2005)
Reykjavíkurborg er skylt að greiða fyrir túlkaþjónustu við heyrnarlausa foreldra á foreldrafundi í grunnskóla
Ekki er um mismunun að ræða í lagalegu tilliti, jafnvel þótt mismunur sé á úrlausn mála, ef sá mismunur byggist á frambærilegum og lögmætum sjónarmiðum.
Hvenær eru sjónarmið frambærileg?

19. MEÐALHÓFSREGLAN Í 12. gr. stjórnsýslulaga segir: Þrír þættir:
Stjórnvald skal því aðeins taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmætu markmiði, sem að er stefnt, verður ekki náð með öðru og vægara móti. Skal þess þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauðsyn ber til.
Þrír þættir:
(1) sú krafa að efni ákvörðunarinnar sé til þess fallið að ná því markmiði sem að er stefnt, (2) velja skal það úrræði sem vægast er þar sem fleiri úrræða er völ er þjónað geta því markmiði sem að er stefnt og (3) sú krafa að gætt sé hófs í beitingu þess úrræðis sem valið hefur verið

20. MEÐALHÓFSREGLAN frh.
Dæmi: Kæra vegna brottvikningar úr skóla úrskurður mennta- og menningarmálaráðuneytisins
„Að sama skapi verður ekki séð að könnuð hafi verið önnur og vægari úrræði sem kynnu að hafa komið í veg fyrir að grípa þyrfti til brottvísunar, svo sem sérstök fylgd aðstoðarmanns eða móður drengsins sem hefðu mögulega þjónað því markmiði sem að var stefnt með umræddri brottvísun.“

21. RÉTTMÆTISREGLAN Byggja skal ákvörðun á málefnalegum sjónarmiðum
Hvenær er sjónarmið / skilyrði ómálefnalegt?
Mörg atriði geta komið til skoðunar við prófun
Réttmætar væntingar málsaðila og góð trú hans geta skipt máli, sbr. Hæstaréttardóm í máli nr. 239/2003:
„haft réttmætar væntingar um að njóta fullra launa í námsleyfinu ... “

22. BARNASÁTTMÁLI SÞ Í 3. gr. barnasáttmála SÞ segir:
Allar ákvarðanir eða ráðstafanir yfirvalda er varða börn skulu byggðar á því sem er börnum fyrir bestu. Setja á lög og reglur sem tryggja börnum þá vernd og umönnun sem velferð þeirra krefst. Aðildarríki eiga að sjá til þess að stofnanir og þjónusta sem annast börn uppfylli reglur sem stjórnvöld hafa sett, sérstaklega um öryggi, heilsuvernd, fjölda og hæfni starfsmanna og yfirumsjón.
Alltaf þarf að taka þetta sjónarmið með þegar tekin er matskennd ákvörðun

23. Takk fyrir!