1. Notkun þjóðhagsvarúðartækja á Íslandi

2. Hverjir bera ábyrgð á þjóðhagsvarúðarstefnu?
Fjármálaeftirlitið (FME) og Fjármálastöðugleikasvið Seðlabanka Íslands sjá í sameiningu um greiningar og eftirlit.
Skv. Lögum nr. 66/2014 um fjármálastöðugleikaráð ber fjármálastöðugleikaráð ábyrgð á fjármálastöðugleika.
Þar sitja fjármálaráðherra, seðlabankastjóri og forstjóri FME.
Gefur út tilmæli – sem FME útfærir sem reglur að gefnu samþyki stjórnar FME. Ef ekki er farið eftir tilmælum þarf að rökstyðja þá ákvörðun.
Kemur saman þrisvar eða oftar á ári.
Kerfisáhættunefnd starfar fyrir fjármálastöðugleikaráð. Hún fer yfir greiningar og ráðleggingar FME og Seðlabankans og sendir í kjölfarið sínar ráðleggingar og tillögur á fjármálastöðugleikaráð.
Í kerfisáhættunefnd sitja seðlabankastjóri, aðstoðar seðlabankastjóri, forstjóri FME, aðstoðarforstjóri FME og nefndarmaður skipaður af fjármálaráðherra. Einnig hafa ákveðnir aðilar áheyrnarrétt.
Kemur saman í það minnsta ársfjórðungslega.

3. Seðlabanki Íslands (2017)

4. Lagaheimildir
Lagaheimildir fyrir eiginfjáraukum og lausafjártækjum eru byggðar á evrópskum lögum sem innleidd hafa verið hér á landi vegna EES samningsins.
Lagaheimildir fyrir þjóðhagsvarúðartækjum á fasteignamörkuðum má finna í lögum nr. 118/2016 um fasteignalán til neytenda.
Þau lög veita FME heimild til þess að setja reglur sem takmarka útlán með veðsetningarhlutföllum eða eftir tekjum lántaka.
Enn fremur veita þau einnig heimild til þess að setja mismunandi kröfur á lán m.a. eftir staðsetningu fasteignar og gerð láns (verðtryggt, óverðtryggt, í erlendri mynt o.s.fv.).

5. Eiginfjáraukar (1) Sveiflujöfnunaraukinn fyrst tilkynntur 1.mars 2016.
Settur í 1%, gefið 1 ár til aðlögunar svo virkur frá 1.mars 2017.
Hefur verið hækkaður um 0,25% síðan. Ákvörðun tekin 1.nóv 2016 svo að aukinn mun hækka í 1,25% frá og með 1.nóv næstkomandi.
Rökstuðningur fyrir auka sá að 1% sé „eðlileg“ staða í jafnvægi, hækkun um 0,25% vegna merkja um aukna þennslu í hagkerfinu í framtíðinni.
Eiginfjárauki á Kerfislega mikilvægum stofnunum.
Ákvörðun um setningu aukans tekin 1.mars Gerður virkur 1.apríl 2016 og hefur haldist óbreyttur síðan.
2% auki á stóru bankanna þrjá – Arion, Landsbankann og Íslandsbanka
Íbúðalánasjóður einnig metinn kerfislega mikilvægur en þar sem hann telst ekki vera fjármálafyrirtæki skv. lögum er ekki heimild til þess að leggja á hann auka.
Bankarnir 3 (og Íbúðalánasjóður) eru metnir sem O-SII.

6. Eiginfjáraukar (2) Eiginfjárauki vegna kerfisáhættu (SRB).
Tilkynntur 1.mars 2016, gerður virkur 1.apríl sama ár.
Rökstuðningur sá að íslenska hagkerfið sé lítið opið hagkerfi. Utanaðkomandi áföll geta því valdið miklum sveiflum og í því felst aukin kerfisleg áhætta.
Auki settur sem 3% á stóru bankanna þrjá, en 1% á Kviku banka og sparisjóði.
1.janúar 2017 jókst aukinn á Kviku og sparisjóðum í 1,5% en hélst óbreyttur á stóru bönkunum.
Mun að öllu óbreyttu aukast í 2% hjá Kviku og sparisjóðunum 1.jan 2018 og svo í 3% 1.jan Verður óbreyttur hjá stóru bönkunum þremur.

7. Þjóðhagsvarúðartæki á fasteignamörkuðum
Hámarks veðsetningarhlutfall 85% skv. reglum sem FME setti í júlí
90% hámark fyrir fyrstu kaupendur í samræmi við lög nr. 118/2016.
Rökstuðningur fyrir setningu sá að verðhækkanir á húsnæðismarkaði síðastliðin misseri hafi verið talsvert umfram aðrar efnahagsstærðir.
Einnig merki um það að lánveitendur hafi slakað á lánaskilyrðum.

8. Lausafjártæki
FME fylgist með því að eftirlitsskyld fjármálafyrirtæki séu með nógu há hlutföll stöðugrar fjármögnunar og lausafjárhlutföll.
Þetta er gert skv. evrópskum reglum og tilskipunum sem eru innleidd hér á landi í gegnum EES samninginn.
Þessu til viðbótar fleiri hlutföll og vísar sem fylgst er með.

9. Greiningar og álagspróf
FME og Fjármálastöðugleikasvið Seðlabanka Íslands skoða og greina ýmsa hagvísa og stöðuna á mörkuðum.
Eins og sjá má þegar rökstuðningur fyrir reglusetningum er skoðaður.
Seðlabankinn framkvæmir einnig árlegt álagspróf í samvinnu við stóru bankanna þrjá.
Seðlabankinn hannar sviðsmyndir.
Bankarnir nota eigin líkön til þess að kanna áhrifin á bankann í sviðsmynd
FME vinnur með seðlabankanum í hönnum sviðsmynda og fer einnig yfir niðurstöður prófa með seðlabankanum.
Allir aðkomandi aðilar ræða niðurstöður prófa – hlutir endurskoðaðir ef ástæða þykir til áður en lokaniðurstöður eru birtar í Fjármálastöðugleikariti seðlabankans í lok sept / byrjun okt ár hvert.

10. Heimildir
Seðlabanki Íslands (2017). Þjóðhagsvarúð. - Sjá:
Lög nr. 66/2014 um fjármálastöðugleikaráð –
Lög nr. 118/2016 um fasteignalán til neytenda –
Tilkynningar FME og rökstuðningur vegna eiginfjárauka – sjá ar/

11. Heimildir
Tilkynning og rökstuðningur FME um setningu 85% veðsetningarhlutfalls – sjá tilkynningar/frettir/fjarmalaeftirlitid-setur-reglur-um-hamark- vedsetningarhlutfalls-fasteignalana-til-neytenda
Kaloinen, E., Hannesson, J.M., Ragnarsson, O.P., Jonsdottir, H. og Thorarinsson, E.T. (2017). The Central Bank of Iceland’s approach to stress testing the Icelandic banking system. CBI Working Paper No Sjá - skyrslur/Ritgerd_75