2. منصور شیشه فروش مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان اصفهان- 4 مهر 1389
سمینار ارائه نتایج و دستاوردهای طرح ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی عروقی در ایران شهر سالم نقش برنامه قلب سالم اصفهان در دستیابی به اهداف شهر سالم
منصور شیشه فروش
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان
اصفهان- 4 مهر 1389

4. شهر سالمHealthy City
«شهر سالم» عبارتی است که از سوی سیاستگذاران سلامتی و طراحان شهری برای تاکید بر اثر شاخص های سلامتی بر طراحی شهری مطرح شد. اگرچه کاربرد این مفهوم از قرن 19 آغاز شده است اما در جهان مدرن اولین بار سازمان جهانی بهداشت در سال 1986 این عبارت را برای اجرای یک برنامه سلامتی بکار برد. پس از تشکیل اتحادیه اروپا اجرای برنامه ”شهر و شهرکهای سالم“ در اروپا به صورت گسترده ای آغاز شد و به سرعت در سطح جهان منتشر شد.
”O'Neil and Simard 2006“

5. شهر سالم: تعریف سازمان جهانی بهداشت
”شهر سالم شهری است که در آن امکان ایجاد و بهبود عوامل اجتماعی و فیزیکی محیط به گونه‌ای موجود باشد که افراد جامعه توان استفاده از همه امکانات موجود را جهت دستیابی به حداکثر عملکرد مفید خود در طول زندگی دارا باشند و به غایت توانمندیهای خود دستیابند.
WHO Health Promotion Glossary 1998

6. اهداف شهر سالم ایجاد محیط سالم
دستیابی به کیفیت زندگی مناسب برای شهروندان
تامین نیازهای اولیه و ضروری شهروندان
دسترسی به امکانات بهداشتی و سلامتی

7. عوامل موفقیت در برنامه‌های شهرسالم
درگیر کردن کلیه افراد جامعه
داشتن یک دورنمای واضح
همکاری سیاستگذاران
درگیری کلیه ذینفعان
طراحی یک فرایند برای تداوم برنامه‌ها

8. شاخص‌های شهر سالم شاخص‌های سلامتی شاخص‌های ارائه خدمات بهداشتی
شاخص‌های محیطی
شاخص‌های اجتماعی اقتصادی
شاخص‌های مرتبط با شیوه زندگی

9. تغییرات رفتاری و شیوه زندگی
ایجاد تغییرات رفتاری در سطح جامعه و پذیرش شیوه زندگی سالم از سوی جامعه نقش مهمی در ارتقاء سلامت ایفا می کند. عوامل اصلی در تغییر رفتار شامل موارد زیر هستند:
بهداشت فردی
غذای سالم
کنترل دخانیات
فعالیت بدنی مناسب

10. بعلاوه:
باید به خاطر داشته باشیم که سلامت شهری و عوامل فیزیکی و اجتماعی مرتبط با آن مانند دسترسی به سرویس‌های سلامتی، وجود محیط سالم، وجود اقتصاد مناسب، رشد جمعیتی مناسب و آموزش از جمله عواملی هستند که به صورت مستقیم و غیرمستقیم سلامت فرد را تحت تاثیر قرار می دهند.

11. نمودار ارتباط عوامل شهری با سلامت

12. اصفهان

13. جمعیت
در طی دوره 10 ساله 1375 تا 1385 جمعیت استان 16/21% افزایش پیدا کرده است. قسمتی از این افزایش مربوط به مهاجرتهای داخلی است.آمار نشان می دهد که نفر در اين دوره، به این استان مهاجرت کرده که عمدتاً بدلایل تحصیل(23%) و جستجوی کار(21/1%) بوده است. جمعیت شهرستان اصفهان ۱۵۸۳۶۰۹ نفر است که حدود 83 درصد آن جمعیت شهری هستند. .

14. برنامه قلب سالم اصفهان و شاخص های شهر سالم
با توجه به اینکه برنامه قلب سالم اصفهان یک برنامه مداخلاتی برای بهبود شیوه زندگی و کنترل عوامل مسبب بیماری‌های مزمن ناشی از زندگی مدرن و یک برنامه مبتنی بر جامعه بوده است لذا جهت ارزیابی موفقیت اجرای آن، کلیه شاخص های محیطی و سیاستگذاری که در راستای دستیابی به اهداف این برنامه بودند در نظر گرفته شدند. لازم به ذکر است که کلیه پروژه ها برای طراحی مداخلات خود، بهبود این شاخص ها را ملاک قرار دادند. دو پروژه اصلی که در این زمینه فعالیت کردند پروژه‌های تغذیه سالم برای جامعه سالم و پروژه ورزش و کاهش آلودگی هوای اصفهان بودند.

15. شاخص های مرتبط با تغذیه سالم
تعداد مراکز تولید غذا كه از روغن مايع در طبخ غذاها استفاده مي كنند.
تعداد مراکز تولید غذا كه میزان نمک غذای طبخ شده را کاهش دادند.
تعداد مراکز تولید غذا كه از دوغ یا آب معدنی در کنار غذا استفاده می کنند.
تعداد نانوايي هايي كه از آرد كامل جهت طبخ نان استفاده مي كنند
تعداد نانوايي هايي كه از جوش شيرين در طبخ نان استفاده نمي كنند
ميزان روغن مايع توزيع شده در يك سال توسط كالابرگ
ميزان روغن مايع توزيع شده در يك سال به صورت آزاد

16. استراتژیهای اصلاح محیط در پروژه غذای سالم برای جامعه سالم
ارتقاء کیفیت تهیه مواد غذایی در مراکز تهیه و عرضهء آنها در جهت کاهش عوامل خطر
ارتقاء کیفیت تولید محصولات غذایی درصنایع غذایی
تولید مواد غذایی در جهت کاهش عوامل خطر
تصویب وبه اجرا در آمدن بخشنامه‌ها و قوانین

17. Healthy Menu

20. شاخصهاي مرتبط با فعاليت بدني
تعداد ادارات و كارخانجاتي كه قانون انجام ورزش درساعات مقرر كاري را براي كارمنان خود به اجرا درآورده اند
تعداد ادارات و كارخانجاتي كه به پرسنل خود يارانه تهيه لوازم ورزشي داده اند
تعداد ادارات و كارخانجاتي كه به پرسنل خود يارانه شركت در باشگاههاي ورزشي را داده اند
تعداد ادارات و كارخانجاتي كه طبق قانون يك درصد بودجه جاري خود را صرف ورزش كارمندان خود كرده اند
تعداد ادارات و كارخانجاتي كه طبق قانون يك درصد بودجه جاري خود را جهت انجام ورزش همگاني در سطح جامعه هزينه كرده اند
تعداد ادارات و كارخانجاتي كه فضاي ورزشي خاص براي ورزش پرسنل خود در نظر گرفته اند
تعداد مدارسي كه ورزش صبحگاهي را حداقل در 20روز از يك ماه انجام مي دهند
تعداد مدارسي كه حداقل 15 روز از ماه را ورزش اجباري در شيفت بعدازظهر دارند
تعداد واحدهاي بازتواني راه اندازي شده
سرانه ورزشي شهرستان اصفهان
تعداد خيابانهايي كه در آنها خطوط دوچرخه سواري طراحي شده است
تعداد روزهاي بدون خودروي برگزار شده
تعداد همايشهاي ورزشي برگزار شده
ميزان PSI در ماههاي مختلف سال

21. استراتژیهای اصلاح محیط در پروژه ورزش اصفهان(سال 1380: شروع مداخلات)

31. شاخص های مرتبط با مصرف دخانیات:
تعداد چایخانه هایی که در آنها قلیان به مشتری داده نمی شود
تعداد کافه تریاهای و چایخانه هایی که درآنها استعمال دخانیات ممنوع است
اجرای بخشنامه عدم استعمال دخانیات در مراکز عمومی مسقف
تعداد اداراتی که استعمال دخانیات در آنها ممنوع است
تعداد کارخانجات و کارگاه‌هایی که استعمال دخانیات در انها ممنوع است

32. استراتژیهای اصلاح عوامل محیطی مرتبط با استعمال دخانیات در برنامه قلب سالم اصفهان
ممنوعیت ورود خانواده ها به چایخانه‌های شهر اصفهان
عدم اعطای مجوز به چایخانه‌های جدید
اجرای قانون منع مصرف دخانیات در ادارات، کاخانجات و کارگاه‌ها
تعطیل کردن کلیه چایخانه‌های موجود در پارک ناژوان، ایجاد خطوط دوچرخه سواری و پیاده روی در این پارک و تبدیل آن به یک پارک سالم
تعطیل کردن کلیه چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌های بدون مجوز

33. اصفهان و آلودگی هوا
در حال حاضر اصفهان دومین شهر ایران از لحاظ آلودگی هواست. لذا کاهش آلودگی هوا یک رویکرد جدید برای دستیابی به اهداف ”شهر سالم“ در برنامه قلب سالم اصفهان است

35. مانور کنترل آلودگی هوا
برنامه قلب سالم اصفهان با همکاری سازمان جهانی بهداشت سازمان حفاظت از محیط زیست استان اصفهان و ستاد حوادث غیرمترقبه استان در سال 1387 اقدام به برگزاری اولین مانور کنترل آلودگی هوا در کشور کرد. این مانور با هدف آموزش جامعه در راستای ارتقاء دانش آنها در مورد روشهای کاهش آلودگی هوا، اثر افراد در کنترل آلودگی و نیز نحوه عملکرد جامعه در زمان بروز آلودگی هوا در سطح خطرناک طراحی و اجرا شد.

36. سازمان‌های مجری مانور کنترل آلودگی هوا
استانداری اصفهان
مرکز تحقیقات قلب و عروق اصفهان
اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان
صدا و سیمای مرکز اصفهان
شهرداری اصفهان
ادره راهنمایی و رانندگی اصفهان
سازمان آموزش و پرورش اصفهان
مرکز بهداشت استان اصفهان
سازمان هلال احمر اصفهان
سازمانهای غیر دولتی

45. طرح دیگر در حال اجرا در راستای شهر سالم
«بررسی میزان تاثیر مداخلات آموزشی و غیر آموزشی کاهش آلودگی هوا بر دانش، نگرش و عملکرد جامعه شهری اصفهان»
مجریان:
مرکز تحقیقات قلب و عروق اصفهان
اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان
معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

46. اهداف کلی:
افزایش آگاهی، بهبود نگرش و عملکرد جامعه شهری و مدیران استانی و شهری اصفهان
کاهش میزان آلاینده های ناشی از حمل و نقل و صنایع پس از اجرای مداخلات
ارتقا و بهبود کیفیت هوای شهر اصفهان

47. اهداف جزیی:
افزایش آگاهی و نگرش جامعه نسبت به اهمیت آلودگی هوا و ارتباط آن با بیماریها
افزایش آگاهی و نگرش جامعه در رابطه با علل آلودگی هوا، منابع اطلاعاتی مرتبط با آلودگی، روشهای مقابله و کنترل آن و اقداماتی که در صورت بحرانی شدن وضعیت آلودگی هوا باید انجام دهند
بهبود عملکرد جامعه شهری اصفهان در راستای کاهش آلودگی هوا در شهر اصفهان
افزایش آگاهی و نگرش مدیران استانی و شهری نسبت به اهمیت آلودگی هوا، عوارض و بیماریهای ناشی از آن و علل و روشهای مقابله و کنترل آن
افزایش آگاهی و نگرش مدیران استانی و شهری در رابطه با اقداماتی که در صورت بحرانی شدن وضعیت آلودگی هوا باید انجام دهند
تعیین نقاط ضعف موجود برای اصلاح کیفیت هوا در شهر اصفهان
کاهش میزان آلاینده های ناشی از حمل و نقل موتوری پس از انجام مداخلات در شهر اصفهان
کاهش میزان آلاینده های ناشی از صنایع پس از انجام مداخلات در شهر اصفهان

48. برنامه اجرایی
فاز مقدماتی: طراحی پرسشنامه بررسی دانش، نگرش و عملكرد مردم شهر اصفهان در مورد آلودگی هوا، تاثیرات آن و روش‌های کنترل آن
فاز اول: پرسشگری از 2200 نفر در سطح شهر اصفهان
فاز دوم: اجرای مداخلات کاهش آلودگی هوا
فاز سوم: پرسشگری مجدد از 2200 نمونه در سطح شهر اصفهان

51. در حال حاضر فاز اول این طرح به پایان رسیده و وضعیت موجود جامعه و نقاط ضعف موجود در جامعه جهت طراحی مداخلات مشخص شده است. جلسات طراحی مداخلات فاز دوم این طرح نیز چندی است آغاز گشته است

52. سومین طرح مرتبط با آلودگی هوا
”بررسی ارتباط بین آلودگی هوا و میزان بستری و مرگ ناشی از بیماری های قلبی –عروقی و تنفسی در شهر اصفهان - سال 88“
مجریان:
مرکز تحقیقات قلب و عروق اصفهان
اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان
معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

53. نتیجه گیری:
نتایج به دست آمده در اجرای استراتژیهای محیطی و قانونگذاری برنامه قلب سالم اصفهان نشان داد که ایجاد یک محیط امن و یک شهر سالم برای شهروندان تنها با همکاری‌ سیاستگذاران، ذینفعان و جامعه عملی خواهد بود. در این بین افزایش دانش شاغلین سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی، اعضای تشکل‌های غیر دولتی و نیز فرد فرد افراد جامعه در جهت بهبود نگرش انها برای ایجاد یک محیط و جامعه سالم و در نهایت ارتقاء عملکرد و ایجاد رفتار سالم در آنها ضروری است.

54. با تشکر از حوصله شما