1. روش تحقيق
روش پژوهش دکتر حسن مقدس زاده عضو هیئت علمی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و دبیر انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران- شاخه فارس
دکتر احمدی

2. انواع تحقیق بر حسب نوع داده
 1- تحقيق كمي:
تحقیقی که برای درک و تبیین پدیده ها از داده های کمی بهره می برد.
این نوع تحقیق:
- نمونه‌گیری دارد و محقق سعي می‌كند انواع گوناگوني از پاسخگویان را بر حسب شاخص‌هایی چون جنسيت، سن، مكان، ويژگي و ... انتخاب و مورد بررسی قرار دهد.
- نتايج تحقيق را می توان به كل جامعه مورد بررسي تعميم داد.
2- تحقيق كيفي:
تحقیقی که برای درک و تبیین پدیده ها از داده های کیفی نظير داده‌هاي حاصله از مصاحبه‌ها، مستندات، مشاهده مشاركتي و ... بهره می برد.
- با داده‌هاي گردآوري شدة كيفي سر و كار دارد.
- قضاوت‌هاي آماري در اين گونه تحقيقات جايي ندارد.
- نتایج تحقیق قابلیت تعمیم ندارد.

3. مثال برای انواع تحقیق بر حسب نوع داده
 مثال برای تحقيق كمي:
- اندازه گیری میزان سرانه مطالعه در کشور
- ارزیابی میزان بیکاری جوانان در کشور
مثال برای تحقيق كيفي:
- مشاهدات حاصل از یک مسابقه فوتبال
- مشاهدۀ مشارکتی از یک مناسک آیینی
- مصاحبه با صاحبان یک صنعت و تحلیل آن‌ها

4. انواع تحقیق بر حسب نتیجه تحقيق
1- تحقيق بنيادي:
هدف اصلی آن افزايش حيطه دانش، آگاهي از نظم موجود در پديده‌ها و توسعه نظریه هاست و نتیجه آن نیز ارایه یک تئوری می باشد. این نوع تحقیق فارغ از زمان و مكان می باشد.
2- تحقيق كاربردي:
هدف از آن پیدا کردن راه حلی برای مشکلاتی خاص است و نتیجه حاصل در این گونه از تحقیقات، ارایه یک الگو می باشد و محقق نیز نقش یک الگوساز را بازی می کند. این نوع تحقیق قائم به زمان و مكان است.
3- تحقیق توسعه‌ای:
این نوع تحقیق به بهبود و توسعه فرایندها و سازمانها منجر شده و درصدد بهبود وضعیت بوسیله تحقیقات کاربردی است. به نوعی نتیجه‌گرا بوده و به دنبال عملیاتی سازی نتایج تحقیقات کاربردی است. این نوع تحقیق نوعاً خصلت محلی و موضعی دارد و معمولاً خاصیت تعمیم پذیری زیاد ندارد.

5. مثال برای انواع تحقیق بر حسب نتیجه تحقيق
مثال برای تحقيق بنيادي:
تدوین نظریه رفتارگرایی
مثال برای تحقيق كاربردي:
شناسایی ظرفیتها و توانمندیهای دانشگاهها در امر اشتغال و کارآفرینی
مثال برای تحقیق توسعه‌ای:
راهکارهای پیاده سازی نتایج حاصل از پروژه های تحقیقاتی در حوزه فعالیتهای فرهنگی

6. انواع تحقیق بر حسب هدف تحقيق
1-تحقیق اکتشافی:
این نوع تحقیق برای کشف پدیده هایی که چندان قابل درک نیستند؛ کشف و شناسایی متغیرهای مهم و ارائه فرضیه هایی برای تحقیقات بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
2-تحقیق توصیفی:
توضيح می‌دهد كه چه روابطي وجود دارد يا مردم چه چيز را قبول دارند يا ندارند (مستند کردن پدیده مورد نظر).
3- تحقيق تبیینی (تحلیلی):
محقق براي اين تحقيق می‌كند كه چرايي‌ها را دريابد. این تحقیق به توضیح نیروهایی که موجب پیدایش پدیده مورد نظر شده اند می پردازند.
4- تحقیق پیش بینی:
این نوع تحقیق به پیش بینی نتیجه ها یا ره آوردهای یک پدیده پرداخته و رویدادها و رفتارهای حاصل از یک پدیده را پیش بینی می کند.

7. انواع تحقیق بر حسب زمان گردآوری داده های تحقیق:
1- تحقيق مقطعي:
در این نوع تحقیق، در یک بازه زمانی محدود (مثلاً 10 یا 20 روز)، به پاسخگویان مراجعه و داده ها گردآوری و سپس تحلیل می شود.
2- تحقیق طولي:
در این نوع تحقیق در زمانهای مختلفی به طور منظم به همان واحد مطالعه (یا همان جامعه) مراجعه و نتایج به صورت روندی که تغییرات آن در طول زمان قابل مقایسه است، تحلیل می شود.

8. انواع تحقیق بر حسب نقش محقق:
1- درگیر در تحقیق:
محقق می تواند کاملاً درگیر در موضوع تحقیق باشد. به این مفهوم که محقق حکم یک ابزار یا وسیله را در تحقیق داشته و حضور او در صحنه تحقیق، بخشی از الگوی اصلی را تشکیل دهد. در اینگونه موارد نقش درک و فهم ذهنی محقق در مراحل انجام تحقیقات پررنگ است.
2- مستقل از تحقیق:
محقق در یک فرایند تحقیق می تواند کاملاً مستقل از موضوع تحقیق باشد. به این مفهوم که محقق خارج از فضای تحقیق قرار داشته، درک و فهم ذهنی محقق در مراحل انجام تحقیق کمرنگ بوده و بیشتر تجسم عینی واقعیات مد نظر قرار گیرد.

9. تحقيقات بنيادي Basic Research
روش تحقيق
تحقيقات بنيادي Basic Research
* مهمترين ويژگيهاي تحقيقات بنيادي عبارتنداز:
1.زمانبرهستند
2. هزينه بربوده ونياز به منابع مالي زيادي دارند
3. معمولا بوسيله مراكزعلمي ودانشگاهي انجام مي شوند
* تحقيقات بنيادي براساس روش به دو نوع تقسيم مي شوند:
تجربي ( روش آزمايش،مشاهده و مصاحبه ) 2. نظري ( روش اسنادي وكتابخانه اي)
نمونه تجربي: تحقيق و مطالعه برروي وراثت وژنتيك
نمونه نظري: بررسي علل عقب ماندگي تحصیلی دانش آموزان
دکتر احمدی

10. تحقيقات كاربردي (Applied Research)
روش تحقيق
تحقيقات كاربردي (Applied Research)
اين تحقيقات با استفاده از زمينه و بستر فراهم شده توسط تحقيقات بنيادي و براي رفع نيازهاي بشري مورد استفاده قرارمي گيرند وبا هدف كاربرد واستفاده عملي از يافته هاي پژوهشي به انجام مي رسند.
«بررسي ميزان بهره وري درشركت x و راههاي تقويت آن»
* مهمترين وي‍ژگي هاي تحقيقات كاربردي عبارتند از:
ازنظر زماني زودتر ازتحقيقات بنيادي به انجام مي رسند
درآمد زا بوده و به همين دليل طرفداران بيشتري دارند
عمدتا توسط سازمانهاي دولتي وخصوصي وشركتها به انجام مي رسند.
دکتر احمدی

11. روش تحقيق
تحقييقات عملی
تحقيق حل مساله يا مشکل نيز ناميده می شوند و نتايج آن برای حل مساله ای خاص بکار می رود. خصلت محلی و موضعی دارند و خاصيت تعميم پذيری ندارند.
افزايش ترک خدمت کارکنان در يک موسسه
شناسايی علل کاهش بهره وری
علل فزايش بيکاری
دکتر احمدی

12. تحقيق توصيفي تحقيق آزمايشي
شامل مجموعه روشهايي است که هدف آنها توصيف کردن شرايط يا پديده‌هاي مورد بررسي است.
تحقيق
توصيفي
به منظور برقراري (رابطه علت و معلولي) ميان دو يا چند متغير از طرحهاي آزمايشي استفاده مي‌شود.
تحقيق
آزمايشي

13. دسته‌بندي تحقيق توصيفي
تحقيق پيمايشي: (Survey Research) براي بررسي توزيع ويژگي‌هاي يک جامعه آماري از روش تحقيق پيمايشي بکار مي‌رود.
تحقيق همبستگي: (Correlational Research) در اين تحقيق رابطه ميان متغيرها براساس هدف تحقيق تحليل مي‌گردد.
اقدام پژوهي: (Action Research) هدف اين دسته از پژوهش‌هاي آموزشي، توصيف شرايط يا پديده‌هاي مربوط به نظام آموزشي مي‌باشد.

14. دسته‌بندي تحقيق توصيفي (ادامه)
بررسي موردي: (Case Study)برخلاف پژوهش‌هاي آزمايشي پژوهشگر به دستکاري متغير مستقل و مشاهده اثر آن بر متغير وابسته نمي‌پردازد
تحقيق پس – رويدادي(علي – مقايسه‌اي)
(Ex-postfacto research)
پژوهشگر با توجه به متغير وابسته به بررسي احتمالي وقوع آن مي‌پردازد. اين نوع پژوهش از نوع تحقيقات گذشته نگر است و سعي بر آن است که از معلول به علت احتمالي پي ببرد مثال: علل احتمالي شکست فروش يک محصول را مي‌توان از اين روش بررسي کرد.

15. دسته‌بندي تحقيق پيمايشي
گردآوري داده‌ها درباره يک يا چند صفت در يک مقطع از زمان (مثال: تحول مهارتهاي علمي کارگران بخش بسته‌بندي در قسمت‌هاي الف تا د)
روش مقطعي
(Cross sectional )
گردآوري داده‌ها در طول زمان و يا به عبارت ديگر در زمان‌هاي مختلف (مثال: بررسي تغييرات رشد درآمد شرکت A در طول 5 سال)
روش طولي
(Longitudingal )
روش دلفي
گردآوري داده از طريق اتفاق نظر يک جمع صاحب نظر در باره يک موضوع خاص
(Dephi Techniqqe )

16. ساير روش‌هاي تحقيق
روش تحيقيق تاريخي : هدف بکار بردن داده‌هاي مربوط به واقعيت‌هاي مرتبط با رويدادهاي گذشته و تفسير آن‌هاست
روش تحقيق فلسفي: تجزيه و تحليل مفاهيم مورد مطالعه
تحقيق قوم نگاري: محقق به توصيف علمي فرهنگ‌هاي مختلف مي‌پردازد.
تحليل محتوا: بررسي محتواي آشکار پيام‌هاي موجود در يک متن

17. مراحل تحقيق تاريخي الف) بيان مسئله: مرحله آغازين تحقيق تاريخي
ب) گردآوري داده‌ها : گردآوري آرا و ردپاي وقايع

18. ويژگي تحقيقات قوم‌نگاري
ويژگي محيط گرايي
ماهيت کيفي - پديدار شناختي
استفاده از روش شرکت کننده - مشاهده گر
ديدگاه کل گرا

19. ويژگي تحقيقات قوم‌نگاري
ويژگي محيط گرايي
ماهيت کيفي – پديدار شناختي
استفاده از روش شرکت کننده - مشاهده گر
ديدگاه کل گرا

20. فرايند تحقيق قوم نگاري
شناسايي پديده مورد مطالعه: زمينه و انديشه کلي رويداد
شناسايي آزمودني‌ها: شناسايي آزمودني‌ها و زمان و مکان مورد مشاهده
تدوين فرضيه‌ها
تحليل: تنظيم داده‌هاي حاصل از مشاهده، مصاحبه، اسناد و مدارک
نتيجه‌گيري: انجام نتيجه‌گيري پس از هر مرحله از مشاهدات

21. مراحل تحليل محتوا مرحله آماده سازي و سازمان دهي
بررسي مواد(پيام) : رمزگذاري داده‌هاي خام
پردازش نتايج(داده ها) : بررسي داده‌هاي رمزگذاري شده به دو شيوه دستي و کامپيوتري

22. ابزار اندازه‌گيري در تحقيق
پرسشنامه
مصاحبه
مشاهده

23. پرسشنامه
Questionnaire

24. روشهاي گردآوري اطلاعات
مشاهده
مصاحبه
بررسی مدارك و اسناد
پرسشنامه

25. پرسشنامه
تعريف: پرسشنامه مجموعه‌اي از سوال‌هاست که پاسخ دهنده با ملاحظه آن‌ها پاسخ لازم را ارائه مي‌کند.
اصول کلي تنظيم پرسشنامه: داراي اهداف و سوال‌هاي تحقيق, جذاب بودن براي پاسخگو, کوتاه و حاوي کليه اطلاعات مورد نياز تحقيق

26. پرسشنامه
پرسشنامه مجموعه‌اي است از سئوالات كتبي و غالباً مبتني بر گزينه‌هاي مشخص كه پاسخ دهنده جوابهاي خود را بر آن درج مي‌كند.

27. موارد استفاده
در مواردي كه از راه مشاهده يا مصاحبه نتوانيم حقايق و اطلاعات مورد نياز را بدست آوريم و يا اگر هم اطلاعاتي بدست آمدني باشد پردامنه و وسيع و همه جانبه نباشند و يا زماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه منابع لازم براي كسب اطلاعات در دسترس نباشند و ما ناگزير باشيم از طريق پرسش از افراد بصير در آن راه گام برداريم.
همچنين پرسشنامه در موردي بكار مي‌رود كه محقق بخواهد نظر جمعي را در مورد مسأله اي بدست آورد. طرز تلقي مردم را از يك مسأله بداند، فلسفه‌اي را جستجو كند، از ديدگاه مثبت و منفي مردم نسبت به امري سر در آورد.

28. مزاياي پرسشنامه
از نظر تعداد سئوالات و دامنه آن انعطاف‌پذيري بيشتري نسبت به مصاحبه دارد.
از طريق آن با گروه وسيع‌تري در داخل و خارج جامعه مي‌توان تماس گرفت و اطلاعات وسيع و قابل اعتمادتري را مي‌توان بدست آورد.
سرعت عمل، هزينه پايين، سادگي و آساني اجرا، همانندي سيالات براي همه، مشخص‌تر بودن حد و مرز سئوالات، آساني استخراج مطالب و ارزيابي باعث آن مي‌شود كه از اين شيوه بيشتر استفاده شود.

29. محدوديت‌هاي پرسشنامه
مطلق بودن هر سئوال, عدم امكان توضيح، عدم رابطه رواني بين پرسشگر و پاسخگو.
مبتني بودن پاسخ‌ها بر محافظه كاري، راز داري

30. پرسشنامه
حضوري
پستي
الکترونيکي

31. پرسشنامه حضوري
هرگاه بررسي در سازمان كوچكي صورت مي گيرد و آمادگي و توانايي جمع كردن كاركنان در يك محل وجود داشته باشد تا به پرسش‌ها پاسخ دهند اجراي حضوري بهترين روش گردآوري اطلاعات است. امتياز اين شيوه آن است كه خود پژوهشگر مي‌تواند شخصاً پرسشنامه‌هاي تكميل شده را در مدت زمان كوتاه گردآوري كند و هرگونه ترديدي را كه پاسخ دهندگان در مورد هر يك از سئوالات دارند بي‌درنگ برطرف كند.

32. پرسشنامه پستي
مزيت برجسته آن اين است كه منطقه جغرافيايي گسترده‌اي را در بر مي‌گيرد.
پرسشنامه ها از طريق پست براي پاسخ دهندگان ارسال مي‌شود تا آنان هر گونه كه راحت ترند آنها را تكميل كنند.
يكي از دشواريهاي آن اين است كه چنانچه پاسخ دهنده با ابهامي روبرو باشد آن را نمي‌توان برطرف كرد.

33. در روش ارسال پرسشنامه از طريق پست بايد نكات زير رعايت شود:
الف) روي پاكت آدرس گيرنده و فرستنده به طور كامل نوشته شود.
ب) پرسشنامه و راهنماي آن در پاكت قرار داده شود.
ج) براي سهولت كار عودت پرسشنامه تكميل شده، پاكت تمبر زده اي را كه روي آن آدرس محقق نوشته شده است ضميمه كند تا پاسخگو براي ارسال پرسشنامه ناچار به تهيه پاكت و تمبر نباشد.
د) در صورت امكان نامه جداگانه يا كارت يا نشانه‌اي يادگاري به عنوان هديه براي پاسخگو بفرستد.

34. پرسشنامه الكترونيك
تكميل پرسشنامه ( آن لاين ) با اتصال ميكرو كامپيوترها به شبكه هاي رايانه اي براي پاسخ دهندگان ميسر است. همچنين مي توان ديسكهاي داده ها را براي پاسخ دهندگاني كه از رايانه شخصي استفاده مي كنند ارسال كرد.
البته زماني مي توان از اين ابزار استفاده كرد كه پاسخ دهنده طرز كار با رايانه را بداند و تمايل به پاسخگويي بدين طريق را داشته باشد.

35. اجزاء اصلي پرسشنامه
الف) نامه همراه يا مقدمه‌اي براي آماده كردن پاسخ دهنده
جهت تكميل پرسشنامه.
ب) دستورالعمل ها
ج) سيال‌ها (گويه‌ها)

36. اصول طراحي پرسشنامه اصول نگارش پرسشها محتوا و هدف واژگان و زبان
تقدم و تأخر
داده هاي طبقه بندي يا اطلاعات شخصي
دسته بندي
مقوله ها
استخراج
پاسخها
مقياسها و
مقياس بندي
اعتبار و
روايي
شكل ظاهري پرسشنامه
طول و اندازه پرسشنامه
نامه درخواست تكميل براي پاسخ دهنده
راهنمائيهاي مربوط به تكميل پرسشنامه
اصول
واژگان
اندازه گيري
شكل كلي
اصول طراحي
پرسشنامه

37. به پاسخ دهنده اجازه مي‌دهد هر گونه مايل است جواب دهد.
پرسشهاي
باز
به پاسخ دهنده اجازه مي‌دهد
هر گونه مايل است جواب دهد.
پرسشهاي
بسته
از پاسخ دهنده مي‌خواهد از ميان گزينه‌هايي
كه پژوهشگر ارائه مي‌كند يكي را برگزيند.

38. انواع سوالات بسته پاسخ الف) حالت چند جوابي :
در اين سئوالات پاسخ دهنده يكي از گزينه‌هاي ارائه شده را انتخاب نموده و علامت گذاري مي‌كند.
مثال)
مسير مهاجرت شما به چه صورتي بوده است ؟
از جامعه عشايري به روستا 
از جامعه عشايري به شهر 
از جامعه روستايي به شهر 

39. ب) حالت مقياس چند درجه‌اي
در اين نوع سئوالات، پاسخ دهنده موضع خود را در مورد موضوعي بر روي يك طيف با انتخابي كه به بهترين وجه نمايانگر باورها ، عقايد يا نگرش او درباره آن گونه باشد مشخص مي كند.
مثال)
- نقش علوم در زندگي انسان انكار ناپذير است.
كاملاً موافق
موافق
بي طرف
مخالف
كاملاً مخالف

40. ج) حالت تعيين اولويت نسبت به موارد ارائه شده
در اين حالت يك سري گويه ارائه شده و از پاسخ دهنده خواسته مي شود تا ترتيب اهميت آنها را مشخص كند.
مثال )
مشاغل زير را به ترتيب اهميت رده بندي كنيد :
معلمي  پزشكي  تجارت 
اداري  كشاورزي  كارگر صنعتي 

41. مزايا و معايب سئوالات بسته-پاسخ و باز-پاسخ
سوالهاي باز پاسخ
سوالهاي بسته پاسخ
- آزادي براي پاسخگويي وجود دارد
ساختن آن راحت تر است
- امكان پيگيري از طرف مصاحبه گروجود دارد.
- ثبات پاسخ ها در ميان پاسخ دهندگان بالا مي رود
- جدول بندي كردن سريعتر و راحت تر صورت مي گيرد.
- توسط پاسخ دهندگان مردم پسندتر است.
- پاسخها منجر به بي ثباتي در طول و محتوا مي شود.
هم سيالها و هم پاسخها در معرض تفسير اشتباه قرار مي گيرند.
- جدول بندي و نتيجه گيري مشكل است
وسعت پاسخها ممكن است محدود شود.
- براي ساختن آن زمان بيشتري به كار برده مي شود.
- براي پوشش دادن به موضوع تحقيق نياز به سيالهاي بيشتري است .
مزايا معايب

42. پرسش هاي همراه با واژگان مثبت و منفي
به جاي اينكه همه پرسش ها را به صورت مثبت بنويسيم، شايسته است پرسش هايي همراه با واژگان منفي نيز در نظر گرفته شود تا گرايش پاسخ دهنده به علامت زدن در يك سمت مقياس به حداقل برسد.
يك پرسشنامه خوب آميزه‌اي از پرسش هاي مثبت و منفي را در خود دارد.

43. سئوال هاي مشروط
غالباً بعضي از سئوال‌هاي پرسشنامه به بعضي از پاسخگويان مربوط مي‌شود و به پاسخگويان ديگر ربطي ندارند. زماني اين نوع موقعيت بروز مي‌كند كه مي‌خواهيد مجموعه سئوال‌هايي درباره موضوعي خاص مطرح كنيد. سئوال‌هاي متعاقب اين مجموعه از سئوالها را “سئوال‌هاي مشروط“ مي‌نامند. اينكه آيا بايد آنها را پرسيد يا به آنها پاسخ داد، مشروط به پاسخ‌هايي است كه به نخستين سئوال در اين مجموعه داده مي‌شود. استفاده از سئوال‌هاي مشروط ممكن است كار پاسخگويان را در تكميل پرسشنامه آسان سازد، زيرا آنان مواجهه با پاسخ دادن به سئوال‌هايي نيستند كه به ايشان مربوط نيست.

44. مثال ) آيا تا كنون درباره « برنامه پاسداري از محله » چيزي شنيده ايد ؟
[ ] بلي
[ ] خير
اگر بلي :
الف) آيا كلاً آن برنامه را تأييد مي كنيد يا تأييد نمي كنيد ؟
[ ] تأييد مي كنم
[ ] تأييد نمي كنم
[ ] نظري ندارم
ب) آيا تا كنون در جلسه ساكنان براي پاسداري از محله شركت
كرده ايد ؟
اگر بلي : آخرين بار چه زماني در جلسه
شركت كرديد ؟

45. انواع سئوال‌هاي ممكن در يك پرسشنامه
پرسش هاي دو وجهي: پرسش هايي كه احتمالاً دو پاسخ دارند.
پرسش هاي مبهم: پرسش هايي كه به گونه‌اي نگاشته مي‌شوند كه پاسخ دهنده معناي آن ها را به درستي درك نمي‌كند و ممكن است آن ها را به گونه‌اي ديگر تفسير كند و در نهايت اين پرسش ها مجموعه‌اي از پاسخ هاي نادرست را به همراه مي‌آورند.
پرسش هاي مبتني بر يادآوري گذشته: ممكن است برخي پرسش ها پاسخ دهنده را بر آن دارند كه تجربه‌هايي از گذشته خود را كه برايش روشن نيستند به ياد آورد. اين پاسخ ها مي‌تواند همراه با سوگيري باشد. چنين اطلاعاتي را به سادگي مي‌توان از پرونده استخدامي افراد به دست آورد.

46. پرسش هاي هدايت كننده: پرسش ها نبايد به گونه‌اي نگاشته شوند كه پاسخ دهنده را به دادن پاسخ‌هايي هدايت كند كه مورد نظر پژوهشگر است.
پرسش هايي كه بار عاطفي دارند: نوع ديگري از سوگيري در پرسش ها زماني روي مي‌دهد كه آن ها با احساسات و عواطف درآميخته شوند.
پرسش هاي پيچيده: اين گونه سئوال به دشواري قابل درك است و بنابراين پاسخ دهنده وقت زيادي را صرف درك معاني آن مي‌كند.
پرسش هاي منفي: پاسخ دهنده در برابر سيال منفي ممكن است به طور ناخود آگاه كلمات منفي را ناديده گرفته و متوجه آن ها نشود. در اين حالت پاسخ هاي او با واقعيت مطابقت نخواهد داشت. در صورتي كه ناچار به استفاده از سئوال‌هاي منفي باشيد بهتر آن است كه زير كلمات منفي خط كشيده ويا اين كلمات را با حروف درشت مشخص كنيد.

47. مثال )
نظر شما درباره عدم اعطاي گواهينامه آموزش ضمن خدمت به افرادي كه داراي حداقل دو سال سابقه خدمت مي باشند چيست؟

48. اصول اندازه‌گيري
اصولي براي اندازه‌گيري وجود دارد كه بايد پيگيري شود تا اطلاعات گردآوري شده براي آزمودن فرضيه‌ها متناسب شوند. اين اصول، مقياس ها و فنون مقياس بندي را كه در مفاهيم اندازه‌گيري به كار مي‌روند و نيز سنجش اعتبار و روايي ابزار اندازه‌گيري كه به كار رفته است در بر مي‌گيرد. مقياسها را بايد متناسب با نوع اطلاعات مورد نياز به كار برد. ساز و كارهاي مختلف مقياس‌بندي به ما كمك مي‌كند تا مقياس‌هاي خود را به درستي مورد استفاده قرار دهيم.

49. روايي و اعتبار (پايايي) پرسشنامه
يعني سئوالات آنچه را كه موضوع بررسي ماست بپرسند و جز آن چيزي را مورد پرسش قرار ندهند.
سئوالات بايد اعتبار داشته باشند به گونه اي كه اگر در فواصل زماني مختلف از افراد مورد نظر پرسش شوند حاصل آن واحد باشد و يك گونه از آنها استنباط شود و طبيعي است به شرطي اين هدف قابل وصول است كه سيالات استاندارد باشد.
پايايي

50. ظاهر كلي پرسشنامه
يك پرسشنامه جذاب و مرتب كه داراي مقدمه خوب براي درخواست تكميل، راهنماهاي مناسب و مجموعه‌هاي منظم و دسته‌بندي شده‌اي از پرسشها و گزينه‌ها باشد پاسخ‌دهي را براي تكميل كننده ساده‌تر مي‌كند.
پرسشنامه بايد جادار و مرتب باشد، قرار دادن بيش از يك سيال در يك سطر روي هم رفته موجب مي‌شود كه پاسخگويان متوجه سيال دوم نشوند و يا نوشتن سئوالات به صورت اختصار ممكن باعث شود كه برخي پاسخگويان اينگونه سيالات را غلط تعبير كنند.

51. پرسش هاي باز در انتهاي پرسشنامه
در انتهاي پرسشنامه مي توان چند پرسش باز نيز قرار داد تا افراد هرگونه ديدگاهي دارند بنويسند و آنگاه پرسشنامه با يك عبارت تشكر آميز به پايان مي رسد.

52. معمولاً براي تكميل هر پرسشنامه 4 نوع دستورالعمل مي توان صادر كرد
1- دستور كلي :
بايد شامل معرفي هدف پرسشنامه، قول محرمانه ماندن اطلاعات، اينكه پاسخگو چگونه انتخاب شده است، پرسشنامه ها چگونه و چه وقت برگردانده شود.
2- دستورالعمل مربوط به هر بخش :
زماني كه پرسشنامه به بخشهايي تقسيم شده است بهتر است مقدمه مختصري درباره هر بخش فراهم شود.

53. 3- دستورالعمل مربوط به تعداد سئوالها و گزينه ها :
مشخص كنيد كه پاسخگو مي تواند چه تعداد از گزينه‌ها را علامت بزند.
4- دستورالعمل مرتبط به هدايت به مرحله بعدي :
هنگام استفاده از سئوالهاي مشروط بايد اين نوع دستورالعملها را به كار بگيريد .

54. آزمون مقدماتي پرسشنامه
مطمئن ترين عامل محافظت در برابر خطاها در پرسشنامه، اين است كه كل پرسشنامه يا بخشي از آن را آزمون مقدماتي كنيد. معمولاً ضرورتي ندارد آزمودني هايي كه مورد آزمون مقدماتي قرار مي گيرند نمونه معرف باشند، اما دست كم بايد از افرادي استفاده كنيد كه پرسشنامه به آنان مربوط مي شود. به طور كلي به جاي آنكه با خواندن سراسر پرسشنامه به جستجوي خطاها برويد، بهتر است از عده اي بخواهيد كه آن ها را تكميل كنند.

55. نکات عمده در تدوين پرسشنامه
تصميم‌گيري در باره محتواي سوال‌ها
تصميم گيري درباره صورت بندي سوال ها
تصميم گيري درباره شکل پاسخ ها
تصميم گيري درباره ترتيب قرار گرفتن سوال در پرسشنامه

56. از روشهاي جمع آوري اطلاعات
بررسي روش مصاحبه به عنوان يکي
از روشهاي جمع آوري اطلاعات

57. مصاحبهInterview
روشي که اطلاعات مورد نياز تحقيق از طريق ارتباط مستقيم بين پرسشگر و پاسخگو گرداوري مي‌شود.

58. تعريف مصاحبه
مصاحبه ، فرايندي است اجتماعي که به صـورت ملاقــاتي همدلانه، رويـاروي و گفت و شنودي، بين مصـاحبه گـر و مصاحبه شونده ، با هدف دستيـابي به اطلاعــاتي معيـن، در شرايطي که پرسشگـر و پاسخگو در کنــار يکديگر قرار گرفته‌اند، صورت مي‌گيرد.

59. تعريف ديگر:
مصاحبه روشي است که در آن اطلاعات مورد نياز تحقيق از طــريق ارتبــاط مستقيـم بيـن پرسشگر يا محقـق باپـاسخگو گردآوري مي‌شود. در واقـع، مصاحبه يک مکـالمه دو طرفه است که با طرح سئوال مصاحبه‌گر به منظور کسب اطلاعات مربوط به تحقيق آغـاز مي‌شود اين امـر مي‌تواند به صــورت رو در رو يا برقراري ارتبــاط تلفني انجام پذيرد. (حافظ نيا، 1381، ص 199)

60. زمينه‌هاي اطلاعاتي
زمينــه‌هاي اطلاعــاتي که از طريق مصــاحبه بهتـر به دست مي‌آيد، عبارتند از: طرز فکر، عواطف، احساسات و خصوصيات افراد، طرز تلقي آنان نسبت به يک مسأله يا پديده، علل وابستگي يـا وازدگي آنها از افراد يا گروه ها يـا زمينه‌هاي خاص.
دو نويسنده جوان کنل و کان وجود سه شرط زير را براي توفيق در مصاحبه لازم دانسته اند : پاسخگو، اطلاعـات لازم را داشته باشد - پاسخگو، سوال را درک کند - پاسخگــو ، انگيزه لازم را داشته باشد. (ظهوري، 1378، ص 177)

61. کارآيي مصـاحبه
براي آنکه مصاحبه داراي کارآيي بوده و در رسيدن به هدفها تحقيق به محقق ياري نمايد ، توجه به نکات زير ضروري است :
1- ايجـاد جو دوستـانه
2- توجه و علاقه مصاحبه گر
3- نظم در ارائـه سئوالها
4- نشـان ندادن عکس العمل به پـاسخ‌هاي آزمودني
5- مطرح کردن سوال‌ها به شيوه مشابه در طول مصاحبه
6- مصاحبه نبايد براي تندرستي و مناعت طبع مصاحبه شونده تهديدي به حساب آيد .

62. 7- مصاحبه گر بايد مصاحبه شونده را از اهداف مصاحبه و علت انتخاب او براي اين کار آگاه کند.
8- مصاحبه شونده بايد از روش ثبت و ضبط داده‌ها مطلع باشد و آنهــا را بپذيرد، يعني اينکه بايد با روش هاي ثبت نظير نوشتن، علامت زدن، ضبط کردن با دستگــاه ضبط صوت، ميکروفون، عکسبرداري و فيلم برداري موافق باشد.
9- مصاحبه گر بايد تلاش خود را به کار برد تـا اعتماد مصاحبه شونده را جلب نمايد و به او اطمينان دهد که موضوعات و اظهارات مصاحبه مکتوم و مخفي باقي خواهد ماند.

63. 10- مصاحبه کننده بايد توجه داشته باشد که اگر پاسخگو در مـورد موضوعي قادر به تداوم جريان پرسش و پاسخ نيست، بر ادامه آن اصرار نورزد.
11- مصاحبه کننده بايد تا حد ممکن با مصاحبه شونده همزبان، هم فرهنگ و هم جنس باشد تا بتوانند با همديگر تفاهم نمايند.
12- در مواقعي که مصاحبه‌گر احساس مي‌کند جريان مصاحبه از مسير طبيعي خود خارج شده است بايد با ظرافت و هوشياري لازم و با طرح سوالات مناسب جريان مصاحبه را به مسير طبيعي بازگرداند.
13- مصاحبه کننده بايد سعي کند حتي‌المقدور سوالات مصاحبه را به خاطر بسپارد و به ترتيب منطقي نسبت به طرح آن اقدام کند.

64. 14- مصاحبه کننده بايد عين مطـالب مصاحبه شونده را روي کارت مصاحبه منتقل کند و از دخالت دادن نظريات شخصي خود در آن و نيز جدل با مصاحبه شونده پرهيز نمايد.
15- مصاحبه کننده بايد محيط مصاحبه را خلوت کند تا در آن وسايل منحرف کننده تمرکز حواس و نيز سر و صداهاي مزاحم و همچنين افراد ديگر وجود نداشته باشد.
16- مصاحبه گر پس از اتمام کار مصاحبه بايد پاسخ‌هاي ثبت شده را بلافاصله مورد بازبيني و بازنگري قرار دهد.
17- حالت مصاحبه‌گر و نحوه طرح سوالات بايد به گونه‌اي باشد که اولاً: حالت بازجويي به خود نگيرد و موجبات کدورت خاطر و واکنش منفي مصاحبه شونده را فراهم نکند، ثانياً: با تغيير حالت بدن و اندام‌ها و اشارات و کنايات موجبات بيان اظهارات اغراق‌آميز يا کتمان حقايق از طرف مصاحبه شونده را فراهم نکند.

65. انواع مصاحبه از نظر روش کار
1.مصاحبه منظم:
در اين نوع مصاحبه تعداد و نوع پرسشها و ترتيب و راهنماي حل انها از قبل اماده ميباشد.
2.مصاحبه نیمه منظم:
در اين روش مصاحبه کننده ميتواند جمله بندي پرسشها را براي هر پاسخ دهنده خاصي به تناسب حال وي تنظيم کرده وبا نظمي که برايش مناسب است مطرح کند.

66. تفاوت مصاحبه منظم و نامنظم
هدف از مصاحبه منظم :
به دست آوردن اطلاعات کمي و قابل مقايسه و سطحي با استفاده از روش يکنواخت و بسيار رسمي است.
هدف از مصاحبه نا منظم:
جمع آوري اطلاعات کيفي و عميق از تمام جنبه هاي موضوع با استفاده از روش انعطاف پذير و غير رسمي است.

67. انواع مصاحبه از نظر هدف 1.مشاوره اي 2.تحقيقي الف: مصاحبه اطلاعاتي
ب: مصاحبه ارزشيابي

68. اشخاص مناسب براي مصاحبه
کارشناسان خبره
شاهدان عيني
افراد ذي نفع

69. انواع ديگر مصاحبه
مصاحبه حضوري
مصاحبه تلفني
مصاحبه رايانه اي

70. مزاياي مصاحبه
1. روش مناسب براي مطالعه افراد جامعه‌اي که بي‌سوادند يا سواد کافي ندارند. 2. روش مناسب براي مطالعه کودکان و افراد ناسازگار 3. ايجاد اطمينان خاطر به افراد و دسترسي به مطالب محرمانه آنها 4. رفع ابهام براي پاسخگو 5. اعمال کنترل بيشتر بر وضعيت مصاحبه

71. معايب و محدوديت هاي مصاحبه
1.هزينه بسيار زياد
2.وقت گير بودن
3.عدم دسترسي به تعداد زيادي از افراد در يک مدت کوتاه
4.نياز به مصاحبه گران مجرب و کار ازموده و لزوم آموزش
5.سخت بودن قابليت تعبير و تفسير اطلاعات

72. انواع مصـاحبه
ســازمان يافته
نيمه سازمان يافته
ســازمان نـايافته

73. مصاحبه سازمان يافته
در اين نوع مصاحبه ، مصاحبه گر از قبل سوال‌هاي مورد نظر را فراهم کرده و در زمان مصاحبه آن‌ها را در اختيار مصاحبه شوندگان قرار مي‌دهد. نوعي از اين مصاحبه به پرسشنامه بسته - پاسخ شباهت دارد. (بازرگان ، 1384 ، ص 150)

74. مصاحبه نيمه سازمان يافته
در اين نوع مصاحبه، سوال‌ها از قبل طـراحي شده‌اند و هدف کسب اطلاعات عميق از مصاحبه شونده است. روش باليني پياژه در مصاحبه را مي‌توان از انواع مصاحبه هاي نيمه سازمان يافته دانست. اين روش با انعطاف پذيري به تنظيم سوال‌ها براساس پاسخ‌هاي آزمودني مي پردازد . در محدوده روان شناسي تحولي و بررسي برخي مفاهيم، اين روش بسيار مناسب است. در مصاحبه نيمه سازمان يافته، هر پاسخ با سوال وارسـي مورد بررسي بيشتر قـرار مي‌گيرد و از آزمودني با سوال‌هاي «چرا» خواسته مي شود توضيح بيشتري در مورد پاسخهاي خود بدهد. (بازرگان‌، 1384‌، ص 151)

75. مصاحبه سازمان نايافته
اين نوع مصاحبه (آزاد) بيشتر در مشاوره و روان درمـاني به کار مي‌رود. مصاحبه شونده با آزادي کامل تمام مطالب را به روش و زباني که خود انتخاب مي‌کند بيان مي‌دارد. مصاحبه‌گر با استفاده از ويژگي انعطاف‌پذيري اين روش، به کشف اطلاعات عميق و دقيقي پي مي‌برد. هدف مصاحبه آزاد، جمع‌آوري اطلاعات کيفي است. (بازرگان ، 1384، ص 151)

76. ملاحظات اجرايي در روش مصــاحبه
محقق براي برنـامه‌ريزي و شروع کار و اتمام مصـاحبه لازم است به بعضي نکات اجرايي توجه داشته باشد. اين نکات عبارتند از:
از روايي و پايايي ابزار سنجش و گردآوري اطلاعات مطمئن شود.
شرايط مساوي را از هر حيث براي مصاحبه شوندگان رعايت نمايد.
براي توجيه ابزار سنجش و نحوه تکميل آن و نيز شيوه اجراي مصاحبه راهنماي ويژه‌اي تهيه و ضميمه کند تا مصاحبه‌گر از طريق مراجعه به آن پاسخ سوالات و ابهامات احتمالي را بيابد.

77. مصاحبه‌گر سعي کند از ابزارهاي کمکي نظير ضبط صوت و دوربيـن براي ثبت و نگهداري اطلاعات استفاده کند، اما بايد قبل از شروع مصاحبه و به کارگيري آنها، موضوع را با مصاحبه گر در ميان بگذارد و رضايت وي را جلب نمايد.
همانند روش پرسشنامه اي بايد مصاحبه گران قبـلاً در دوره توجيهي شرکت نمايند و با مسائل گوناگون تحقيق و مصاحبه آشنا شوند . اين آموزشها شــامل آموزش نظري و عملي هر دو خوهد بود تا بدين ترتيب مصاحبه کننده مهارت لازم را کسب نمايد.

78. سوگيـري در مصـاحبه
تاکنون چندين عامل سوگيري را در گردآوري اطلاعات بيان کرده‌ايم. اطلاعات مبتني بر سـوگيري زماني به دست مي‌آيد کـه مصاحبه شونده به شدت گرفتار است يا روحيه خوبي ندارد. پاسخ‌هاي مربوط به مسائلي مانند اعتصاب، اخراج موقت و نظاير آن نيز ممکن است همراه با سوگيري بـاشند. ويژگيهاي شخصيتي مصاحبه کننده، جمله آغازين مصاحبه، نوع و نحوه صداي او و جنبه‌هاي ديگري از اين دست مي‌توانند بر سوگيري بيفزايند. حساس بودن مصاحبه کننده به عوامل فراوان سوگيري به وي کمک مي‌کند تا اطلاعاتي را فراهم آورد کـه از روايي نسبي برخوردار باشد. (اوماسکاران، صائبي، 1381، ص 256)

79. تفاوت ميان مصاحبه و پرسشنامه
1- مصاحبه در مقايسه با پرسشنامه داراي انعطاف‌پذيري بيشتري است. مصاحبه گر مي‌تواند پاسخ‌ها را پي‌گيري نموده و با دوباره تعريف کردن سوال‌ها، ابهام‌ها را رفع نمايد. پرسشنامه امکان چنين عملي را فراهم نمي‌آورد.
2- مصاحبه اطلاعات کامل‌تري را در اختيار مصاحبه‌گر قرار مي‌دهد.
3- در مقايسه با پرسشنامه، مصاحبه نياز به زمان و هزينه بيشتري دارد. (بازرگان، 1384، ص 151)

80. برخي ازمحاسن روش مصاحبه
1- در مورد افراد بيسواد بهترين وسيله کسب اطلاعات است.
2- در مورد بدست آوردن اطلاعات محرمانه، اگر به مصاحبه شونـده اطمينان داده شود که اظهارات او در جاي ديگر منعکس نخواهد شد، بهترين وسيله است.
3- در مصاحبه مي توان پاسخگو را در مسير واقعي راهنمايي کرد، و هيچ نوع ابهامي در سوالات مصاحبه وجود نخواهد داشت.
4- مصاحبه‌گر با تجربه کافي و ممارست قادر است پس از دريافت مطالب، نکات ضروري را مورد استفاده قرار دهد.
5- در مصاحبه، کليه افرادي که بصورت نمونه انتخاب شده‌اند مورد مطالعه قرار خواهند گرفت .

81. برخي ازمحدوديت‌هاي روش مصاحبه
1- نمي‌توان تعداد زيادي از افـراد را در مدت کوتاه مورد مطــالعه قرار داد.
2- هزينه تحقيق در مصاحبه بالا است.
3- استخراج اطلاعات و تجزيه و تحليل در مصاحبه مشکل است. (خليلي، دانشور، 1378 ، ص 105)
4- اين روش وقتگير و پرخرج است و زمان زيادي را طلب نموده، جامعه محدودي را مورد شناسايي و مطالعه قرار مي دهد .
5- اطلاعات به دست آمده از طريق روش مصاحبه را نمي‌توان همـانند روش پرسشنامه به جامعه بزرگتري تعميم داد، زيرا ايـن اطلاعات بر پايه تعـداد محدود و موردي جمع آوري مي‌شود و تنها مي‌توان نتايج را به افراد مشابه تعميم داد.

82. شرايط مصاحبه شونده
خصوصيات فرد مصاحبه شونده و روش انتخاب او، به نـوع اطلاعات و داده هاي مورد نياز تحقيق ، بستگي دارد . ولي به طور کلي مي توان گفت که بايد نسبت به موضوع مورد پرسش ، آگاهي داشته ، داراي صداقت و امانت کافي براي ارائه مطالب واقعي باشد. به نحوي که بتوان نظــرات او را سند قرار داد .

83. شرايط مصـاحبه کننده
مصاحبه گر، علاوه بر اينکه بايد داراي شرايط و تخصص کافي، که به محقق و تحقيق مربوط مي‌شود، باشد، بايد داراي ذوق و علاقه بوده، از ديدگاه، آداب، رسوم و سنن مصاحبه شونده، آگاه باشد، تا بتواند خود را به مصاحبه شونده نزديک کند و او را به حرف در آورد. يعني بـايد بتواند نظر او را به خود جلب کند.

84. مشاهده
Observation

85. تعـريف مشاهده
يکي از ابزار جمع آوري داده‌ها در علوم رفتاري خصوصا در روان شناسي تحولي واجتماعي، مشاهده است. مشاهده عبارتست است از شناسايي، نامگذاري، مقايسه، توصيف و ثبت انچه روي ميدهد.
روش مشاهده، ابزار اساسي براي جمع‌آوري اطلاعات درباره رفتار غير کلامي است. مشاهده معمولابه جمع‌آوري اطلاعات از طريق ملاحظه صحيح و يادداشت برداري ازپديده‌ها، آنطور که در طبيعت و روابط علت و معلولي يا روابط متقابل .

86. براي يک مشاهده خوب محقق بايد به سه پرسش زير پاسخ دهد:
چه چيزي را مشاهده کند؟
چه زماني و کجا مشاهده کند؟
چگونه مشاهده کند؟

87. 1) چه چيزي را مشاهده کند؟
تعريف داده هاي مناسب: يک محقق براي آزمون فرضيه هايش به کدام داده ها نياز دارد؟ به داده هايي که با شاخصها تعيين شده اند. نيز مشاهده بايد شاخص هاي فرضيه هاي مکمل را نيز در بر بگيرد.

88. برخي منابع اطلاعاتي ويژه براي مشاهده
گروه‌هاي کار : هر گروه بطور مرسوم داراي هشت تا دوازده نفر است که بطور تصادفي برگزيده مي شوند ونيز يک هماهنگ کننده بخشها را که به موضوعات ويژه مربوط مي شود هدايت مي کند.
گروه‌هاي ايستا و پويا: هنگامي که بخواهيم تاثيرات يا نوآوريها رادر طول مدتي معين بررسي کنيم استفاده از گروه هاي مورد مطالعه مفيد خواهد بود.گروه‌ها گاهي ايستا هستند که اعضا براي مدت طولاني ثابت مي مانند وگاهي پويا هستند براي آنکه تاثير تغييرات مختلف را بسنجند اعضا را گاه به گاه تغيير ميدهند. برتري اساسي گروه‌هاي مطالعه اين است که تغييرات پديد آمده در يک فاصله زماني را بخوبي و بدقت اندازه‌گيري مي کند و خيلي بهتر از کاربرد دو گروه مختلف در دو نوبت مختلف است. اما يکي از دشواري ها و نارساييهاي اين روش اين است که احتمالا اعضا بدليل مصاحبه‌هاي مکرري که با آنها صورت مي‌گيرد نسبت به تغييرات حساس شده و ديدگاهشان بازتابنده نظرات آنها نباشد.
منابع غير مستقيم : اين منبع افراد انساني را در بر نمي‌گيرد. مثلا ميزان رد و بدل شدن مجلات در يک کتابخانه دانشگاهي.

89. 2) کجا و چه زماني مشاهده کند ؟
ميدان تحقيق: حدود ميدان تحقيق تجربي بايد در فضاي جغرافيايي و اجتماعي تعيين شود. از اين لحاظ دو وضعيت ممکن است پيش بيايد:
وضعيت اول: موضوع تحقيق يک پديده يا رويداد منفرد است، مثلاً شبکه ارتباطات در يک بخش بيمارستان خصوصي. در اين حالت موضوع تحقيق خودش ميدان را تعيين مي کند .
وضعيت دوم: وضعيتي که توجه محقق نه به پديده هاي منفرد بلکه به فرايندهاي اجتماعي منعطف است که در اينحالت لازم است انتخابهايي بعمل آيد که معيارهاي انتخاب:
1)فرضيه هاي تحقيق و دلالت هاي راه گشاي آنها
2)فرصت زماني و منابعي که محقق در اختيار دارد:تماسها و اطلاعاتي که مي تواند بطور معقولي روي آنها حساب کند مصوصا توانايي محقق در زبانهاي خارجي.

90. 3)چگونه مشاهده کند؟ ابزارهاي مشاهده و گردآوري داده‌ها :
1) مشاهده بدون مشارکت (غير فعال) يا مشاهده مستقيم
2) مشاهده توام با مشارکت (فعال) يا مشاهده غيرمستقيم
3) مشاهده هدايت شده و اتفاقي
4) روشهاي برون فکني

91. انـواع مشـاهده 1 )مشاهده کنترل شده: 1-1)تجربه آزمايشگاهي کنترل شده
1-2) بررسي ميداني کنترل شده
2)مشاهده کنترل نشده
2-1)بررسي ميداني کنترل نشده
2-2)تجربه آزمايشگاهي کنترل نشده

92. مزايا و محدوديت‌هاي مشاهده
1)مزايا:
مشاهده رفتار غير کلامي
محيط طبيعي
مشاهده وقايع در بلند مدت
2) محدوديت‌هاي مشاهده
- فقدان کنترل عوامل خارجي
- مشکل کمي کردن مشاهدات
کوچکي اندازه نمونه
– مشکل يادداشت برداري و کسب موافقت براي مشاهده
تعميم نتايج

93. شيوه‌هاي محاسبه ضريب قابليت اعتماد ابزار اندازه‌گيري
اجراي دوباره آزمون يا روش باز آزمايي
روش موازي يا استفاده از آزمون هاي همتا
روش تنصيف(دو نيمه کردن)
روش کودر – ريچاردسون
روش آلفاي کرونباخ

94. عوامل موثر بر ضريب قابليت اعتماد
طول آزمون
سوال هاي مشابه از نظر محتوا و با سطح دشواري متوسط
ماهيت متغير اندازه گيري شده

95. نکته Validity مفهوم شناسي (اعتبار)
مفهوم اعتبار به اين سئوال پاسخ مي‌دهد که ابزار اندازه‌گيري تا چه حد خصيصه مورد نظر را مي‌سنجد.
نکته
بدون آگاهي از اعتبار ابزار اندازه گيري نمي توان به دقت داده‌هاي حاصل از آن اطمينان داشت.

96. روش‌هاي تعيين اعتبار اندازه‌گيري
1. اعتبار محتوا: ملاک بررسي اجزاي تشکيل دهنده يک ابزار اندازه‌گيري است.
2. اعتبار ملاکي: کارآمدي يک ابزار اندازه‌گيري در پيش بيني رفتار يک فرد در موقعيت‌هاي خاص
3. اعتبار سازه: ابزار اندازه‌گيري تا چه اندازه يک سازه را مي‌سنجد.
4. اعتبار عاملي: از طريق تحليل عاملي بدست مي‌آيد.

97. انواع اعتبار ملاکي
بررسي رابطه نمره‌هاي آزمودني که برخي ويژگي‌ها را مي‌سنجد و آنچه ادعاي پيش بيني آن را دارد.
اعتبار
پيش بين
مواردي که داده‌هاي حاصله از دو اندازه‌گيري در يک زمان در دسترس باشد.
اعتبار
همزمان

98. اعتبار همگرا و واگرا (تشخيصي)
شيوه هاي تعيين اعتبار سازه
تفاوت‌هاي گروهي
تغييرات
اعتبار همگرا و واگرا (تشخيصي)

99. روش پژوهش در مقاله
باید چگونگی و مراحل انجام پژوهش به صورت نظام مند بیان شود:
نوع پژوهش (کاربردی، بنیادی، توسعه ای)
جامعه و نمونه مورد بررسی
روش مورد استفاده (تاریخی، کتابخانه ای، تحلیل محتوا، توصیفی- پیمایشی، تجربی، میدانی، علی- مقایسه ای)
محدودیت های پژوهش