1. Qubad Ibadoğlu Kənan Aslanlı Söhrab Fərhadov
Azərbaycan iqtisadiyyatı 2010-cu ildə: makroiqtisadi dəyərləndirmə Hökumətə 16 tövsiyə
Qubad Ibadoğlu
Kənan Aslanlı
Söhrab Fərhadov
Milli Büdcə Qrupu
Bakı. 14 mart, 2011

2. Əsas makroiqtisadi göstəricilər
Sosial-iqtisadi göstəricilər və inflyasiya
İllər
2007
2008
2009
2010
ÜDM, mln. AZN
Artım tempi, %
28360,5
25,0
40137,2
10,8
34578,7
9,3
41600
5.0
Adambaşına ÜDM, $
3474
5603
4874,1
5797,8
Neft ÜDM, artım tempi, %
36,8
6,8
14,3
1,8
Qeyri-neft ÜDM, artım tempi %
11,4
15,9
3,2
7,9
Inflyasiya %
Illər üzrə orta göstərici
16,7
20,8
1,5
5,7
Əhalinin gəliri, artım tempi, %
40,3
37,8
8,0
13.3
Orta aylıq əməkhaqqı, AZN
artım tempi, %
214,0
42,0
274,4
24,2
298,0
8,6
325
9.1

3. Nominal və real ÜDM-in artım tempi

4. Makro-iqtisadi meyllər
ÜDM artım tempi , %
24.2%
7.2%
Neft sektorunun artım tempi , %
42.9%
8.3%
Qeyri-neft sektorunun artım tempi , %
11.8%
5.6%
İstehlakçı Qiymət İndeksi (CPİ), %
13.9%
3.6%
Nominal gəlirlərin artım tempi, %
31.8%
10.7%
Nominal əmək haqqının artım tempi, %
27.0%
8.9%
Büdcə xərcləmələrinin artım tempi, %
64.3%
6.8%
Bank fəaliyyətlərinin artım tempi, %
65%
14%

5. ÜDM komponenti

6. Inflyasiya və qeyri-neft ÜDM

7. Neft və qeyri-neft sektorlarında əmək haqqının artım tempi

8. Yoxsulluq səviyyəsi

9. Çoxölçülü Yoxsulluq İndeksi (Multidimensional Poverty Index)
Çoxölçülü Yoxsulluq İndeksi (Multidimensional Poverty Index, MPİ)
0.021
MPİ üzrə yoxsulluq həddi
5.4%
MPİ üzrə əhalinin sayı, mln., insan
0.5
Gəlir üzrə yoxsulluq (gün üzrə 1.25 $) 2%
Gəlir üzrə yoxsulluq (gün üzrə 2 $)
Rəsmi yoxsulluq səviyyəsi (2010)
9.1%
Əhali (mln., 2010)
9.1
İnsan İnkişafı İndeksi (HDI), 2010
0.787
104 ölkə arasında 66
HDI statusu
orta (medium)

10. ÜDM strukturu, 2010

12. İnvestisiyalar

13. Investisiyanın strukturu (2009/2010)
firmaların daxili resursları
büdcə resursları
bank kreditləri
ev təsərrüfatlarının özəl maliyyələri
digər
firmaların daxili resursları
büdcə resursları
bank kreditləri
ev təsərrüfatlarının özəl maliyyələri
digər

14. İdxal

15. İxrac

16. Dövlət büdcəsi
İllər
2003
2007
2008
2009
2010
Dövlət büdcəsinin gəliri, mln.AZN
artım tempi, %
1 220,9
34,1
6 007,3 55
10 763,0
79,2
10 325,9
-4,1
11 402,5
10,4
Neft gəlirləri, mln.AZN
470
35,8
3564 58
7299,6
104,8
6897
-5,5
7177
4,5
Qeyri-neft gəlirləri, mln.AZN
751
32,9
2443,3 51
3463,4
41,8
3429,0
-1,0
4223
23,1
Dövlət büdcəsi xərcləmələri, mln.AZN
1235
32,5
6058,7
6,0
10680,0
76,3
10567,0
-1,9
11 766,0 12
Investisiya xərcləri daxil olmaqla, mln.AZN 90
1915
2,2 dəfə
4276,0
2,1 dəfə
3177,0
-25,7
4 147,0
16,3

17. Büdcə gəlirləri 2010

18. ARDNF transferləri

19. Büdcə gəlirləri 2010

20. Büdcə xərcləri 2010

21. Büdcə xərcləri 2010

22. Uçot dərəcəsi anti-siklik monetar alət kimi

23. Bank sektoru 2010

24. Bank sisteminin mənfəətlilik göstəriciləri, %

25. Bank sisteminin artım göstəriciləri, %

26. Hökumətə tövsiyələr
2011-ci ildən sonra iqtisadi artım templərinin daha da səngiyə biləcəyi riskini nəzərə alaraq prosiklik makroiqtisadi siyasətin davamlı iqtisadi artıma əsaslanan makroiqtisadi siyasətlə əvəzlənməli, habelə iqtisadi artım templərinin xam neftin qiymətindən asılılığının tədricən neytrallaşdırılmalı;
ÜDM-in strukturundakı problemlərin, xüsusən də istehlakın və kapital akkumlyasiyasının determinant olması riskləri makroiqtisadi siyasətdə nəzərə alınmalı;
Aqrar sektorun və qeyri-neft sənayesnin inkişafı üçün xüsusi strategiya işlənilməli və dövlət proqramlarının icrasına nəzarət gücləndirilməli;
ÜDM-də və investisiya qoyuluşlarında qeyri-neft sektorunun payının daha da artırılması məqsədilə biznes və investisiya mühiti daha da təkmilləşdirilməli;

27. Hökumətə tövsiyələr
Qeyri-neft ixrac potensialını və vergitutma bazasını genişləndirmək üçün sahibkarlığa dövlət köməyinin yeni mərhələsi başlanılmalı;
İqtisadiyyatın sektorları arasındakı dərinləşən əmək haqqı fərqlərini ortadan qaldırmağa yönəlik təşviq siyasəti həyata keçirilməli (məsələn, ortalama əmək haqqı neft sektoru müəssisələrindən yüksək olan qeyri-neft sektoru müəssisələri üçün güzəştli vergi və sosial ödənişlər dərəcələrinin tətbiqi);
Milli hesablar sisteminin, makroiqtisadi göstəricilər və yoxsulluqla bağlı statistikanın daha da təkmilləşdirilməli.
“Neft və qaz gəlirlərinin idarə edilməsi üzrə uzunmüddətli Strategiya”da nəzərdə tutulduğu kimi, neft gəlirlərinin xərclənməsində daimi və dəyişməz gəlirlər yanaşması tətbiq edilməli;

28. Hökumətə tövsiyələr
“Fond-büdcə” münasibətləri üçün ciddi əsaslara söykənən maliyyə siyasəti direktivi qəbul edilməli və transferlər ARDNF aktivlərinin müəyyən həcmində limitləşdirilməli;
Azərbaycan hökuməti büdcəyə daha çox strateji məzmun əlavə etməli və fiskal siyasət ölkənin orta və uzun müddət baxımından inkişafı ilə bağlı olan strategiya və proqramları ilə uzlaşdırılmalı;
Dövlət idarəetməsində struktur islahatlar aparılmalı, əks mərkəzsizləşdirmə siyasəti genişləndirilməli, bu məqsədlə Azərbaycanda fiskal mərkəzsizləşdirmə islahatları çərçivəsində ilk növbədə səhiyyə və təhsil müəssisələrinə maliyyə müstəqilliyi verilməli;
Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Respublikası vahid büdcə təsnifatı”nın təsdiq edilməsi barəsində qərarına əsasən yenidən baxılmalı paraqraflar, maddələr və yarımmaddələr üzrə xərclərin bölüşdürülməsi gerçək ehtiyaclarla uyğunlaşdırılmalı;

29. Hökumətə tövsiyələr
Büdcə gəlirlərinin təminatında birbaşa vergi gəlirlərinin yığım əmsalının artırılması üçün vergi inzibatçılığını təkmilləşdirilməli, verginin fiskal deyil, tənzimləyici və stimullaşdırıci funksiyaları önə keçirilməli, vergi borclarının yaranma mənbələri araşdırılmalı;
Orta müddətli dövr üçün bütün fiskal parametrlərlə yanaşı büdcə kəsiri də makroiqtisadi tarazlığa xələl gətirməyən səviyyədə proqnozlaşdırılmalı və onun maliyyələşmə mənbələri ümumi fiskal siyasətlə mütləq uzlaşdırılmalı;
Dövlət xərcləmələrinin artımı inflyasiyaya ciddi təsir edən amillərdən biri olduğu üçün, onların iqtisadiyyatın absorbsiya gücü ilə həmahəng artması vacibdir. Bunun üçün büdcə artımlarında dayanıqlıq prinsipi ilə yanaşı, iqtisadiyyatın absorbsiya imkanları nəzərə alınmalı;
Bank sektorunda böyüyən riskləri idarə etmək və mümkün böhranı önləmək üçün bank sektorunda rəqabətliliyin artırılması, təmərküzləşmənin azaldılması və kredit bazarlarında inzibati təhriflərin aradan götürülməsi təmin edilməlidir.

30. Təşəkkür edirik Qubad Ibadoğlu: gubad.ibadoglu@gmail.com
Kənan Aslanlı:
Söhrab Fərhadov:
Milli Büdcə Qrupu
Baki, Azərbaycan AZ 1065
44, Cəfər Cabbarlı küç., Caspian Plaza III, 9-cu mərtəbə
telefon: (+99412)
E-poçt: