2. مهدی طرسکی کارشناس مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی
طراحی سوال های آزمون ها
مهدی طرسکی کارشناس مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی
اسفند 1391

3. انواع آزمون ها 1- آزمون تشریحی (ذهنی) (ESSAY) 2- آزمون شفاهی (ذهنی)
گسترده پاسخ
محدوده پاسخ
1- آزمون تشریحی (ذهنی)
(ESSAY)
2- آزمون شفاهی (ذهنی)
(Oral)
3- آزمون دارای ساختار نوشتاری (عینی)
(Structured written)
کامل پاسخ کوتاه
کامل کردنی
Patient management problem
( P.M.P)
Modified essay question
(MEQ)

4. انواع آزمونها ذهنی: تشریحی پاسخ کوتاه عینی: صحیح- غلط جورکردنی
چند گزینه ای

5. محاسن آزمون های تشریحی:
طراحی آسان تر
این نوع آزمون تنها وسیله موجود سنجش توانایی آزمون شونده در پروراندن جواب سوال ها و بیان آنهاست.
این آزمون ها توانایی پاسخ دادن به سوال ها را می سنجند نه توانایی انتخاب پاسخ ها را.
بر روش مطالعه یادگیرندگان تاثیر مثبت به جاي می گذارند.

6. معایب آزمون های تشریحی:
این آزمون ها نمونه کوچکی از محتواي درس و هدف هاي آموزش را اندازه می گیرند.
تصحیح برگه هاي امتحانی این گونه آزمون ها نمی تواند با دقت و به طور عینی انجام گیرد.
تصحیح برگه هاي امتحانی این آزمون ها بسیار وقت گیر است.

7. قواعد تهیه سوال هاي تشریحی
سوال ها به طورمستقیم به هدف هاي آموزشی مربوط شوند.
صورت سوال هاي تشریحی را با عبارات و کلمات واضح و روشن بنویسید
از کاربرد کلمات "چه کسی"، "چه وقت"، "کجا" و امثال اینها بپرهیزید.
تا حد امکان از سوال هاي تازه و موقعیت هاي جدید استفاده کنید.
ادامه دارد.....

8. ادامه ... قواعد تهیه سوال هاي تشریحی
سوال هاي مربوط به موضوعات و عقاید بحث انگیز باید طوري طرح شوند که از آزمون شونده بخواهند تا شواهد لازم براي مستند کردن عقیده انتخابی را بیان کند، نه اینکه از او بخواهند تا صرفاً عقاید شخصی خود را شرح دهد.
به آزمون شوندگان حق انتخاب چند سوال از میان تعدادي سوال را ندهید.
براي پاسخ دادن به سوال ها، زمان کافی در نظر بگیرید و زمان هر سوال را نیز به طور جداگانه مشخص کنید.

9. ادامه ... قواعد تهیه سوال هاي تشریحی
با نوشتن سوال هایی که به جواب کوتاه نیاز دارند، تعداد آنها را افزایش دهید و از مشکل ضعف نمونه گیري آزمون هاي تشریحی بکاهید.
به آزمون شوندگان حق انتخاب چند سوال از میان تعدادي سوال را ندهید.
عواملی را که در ارزشیابی آزمون هاي تشریحی دخالت خواهید داد از پیش تعیین کنید و آنها را به اطلاع آزمون شوندگان برسانید.

10. قواعد تصحیح پاسخ هاي سوال هاي تشریحی
پاسخ هاي سوال ها را تنها بر اساس هدفی که در سوال گنجانیده شده است تصحیح کنید.
با نوشتن یک پاسخ نمونه یا الگو براي هر سوال به عنوان کلید، از دخالت عوامل نامربوط جلوگیري کنید.
پاسخ را سوال به سوال تصحیح کنید نه ورقه به ورقه.
هنگام تصحیح ورقه هاي امتحانی از شناسایی نام صاحبان آنها خودداري کنید.
ادامه دارد.....

11. ادامه .... قواعد تصحیح پاسخ هاي سوال هاي تشریحی
در صورت امکان از یکی دو نفر از همکارانتان بخواهید تا پاسخ سوال هایی را که شما تصحیح کرده اید، تصحیح کنند.
تمام پاسخ هاي آزمون شوندگان به یک سوال را در یک نشست و بدون وقفه زمانی تصحیح کنید.
به نمرات سوال هایی که قبلاً تصحیح کرده اید نگاه نکنید.
بر روي برگه هاي آزمون اشتباهات دانش آموزان را تصحیح کنید و اظهارنظرهاي خود را بنویسید.
از روش هاي متنوع نمره گذاري استفاده کنید. (روش تحلیلی، روش کلی، روش ویژگی هاي اصلی)

12. پرسش شفاهی ارزشیابی غیر رسمی به منظور: تشویق و ترغیب آنان در یادگیري و
رفع مشکلات و
معایب یادگیري دانشجویان
مورد استفاده قرار می گیرد.

13. سوالات پاسخ کوتاه: حد وسط بین آزمون تشریحی و آزمون عینی سوال و جواب
دقت و عینیت
کلمه، عبارت، جمله، عدد یا علامتی
بنابراین
مجموعه اي سوال مختصر که غالباً براي سنجش هدف هاي آموزشی سطح پایین طرح می شوند، تشکیل می یابد.

14. محاسن سهولت تهیه سوال ها و تصحیح پاسخ هاي آنها اجراي آسان
کاهش دادن تقلب
نسبت به آزمون هاي عینی چند گزینه اي، صحیح- غلط و جورکردنی اطلاعات تشخیصی بیشتري در اختیار اساتید می گذارد.
عدم وجود حدس کورکورانه

15. معایب:
چون پاسخ آنها مختصر است، نمی توان از آنها براي سنجش هدف هاي سطوح بالاي یادگیري استفاده کرد.
کاربرد زیاد این گونه آزمون ها سبب تشویق یادگیرندگان به حفظ اطلاعات جزئی و بی اهمیت خواهد شد.
تصحیح و نمره گذاري پاسخ این آزمون ها به دقت و سرعت آزمون هاي عینی، عملی نیست
اگر به سوال ها، جواب هاي مختلفی داده شود، در نتیجه باعث عدم دقت در تصحیح اوراق امتحانی و کاستن از میزان روایی آن خواهدشد.

16. اصول طراحی در حیطه مشخص آموزشی موضوع مهم کاملا روشن و بدون ابهام
عیناً از کتاب نقل نشود
اگر جواب اعداد است واحد مشخص باشد
ادامه دارد.....

17. ادامه ... اصول طراحی سوالات پاسخ کوتاه
تعداد زیاد جای خالی در سوال استفاده ننمایید
جای خالی حدالامکان در آخر سوال باشد
بیشتر از سوالات پرسشی استفاده نمایید تا جای خالی
به دستورات گرامی را که مشخص کننده جواب است توجه نمایید

18. آزمون های عینی:
صحیح- غلط
جورکردنی
چند گزینه ای

19. سنجیدن حجم وسیعی از اطلاعات مرتبط با اهداف آموزشی
محاسن آزمون عینی:
عد م دخالت قضاوت شخص مصحح
سهولت در تصحیح اوراق
سنجیدن حجم وسیعی از اطلاعات مرتبط با اهداف آموزشی
سنجش سطوح وسیعی از حیطه شناختی نظیر :
دانش- درک و فهم – به کارگیری – ارزشیابی

20. معایب آزمون عینی: محدود کردن فعالیت ذهن امتحان دهنده در یافتن پاسخ
عدم امکان سنجش عمق حیطه ها با توجه به محدود یت گزینه ها
مشکل داشتن در اندازه گیری فعالیت های پیچیده رفتاری مثل:
سازماندهی – آفرینندگی و ترکیب

21. آزمون های صحیح غلط
الف: نوع صحیح- غلط: مثال: پیش ساز اسیدهاي صفراوي پلی ایزوپرنوئیدها هستند(صحیح -غلط). ب: نوع بله- خیر: مثال: آیا بین طول یک اسیدچرب با نقطه ذوب آن رابطه مستقیم وجود دارد؟(بلی-خیر).

22. آزمون های صحیح غلط پ: نوع اصلاحی:
مهم ترین نیرو در تشکیل و پایداري ساختمان سوم پروتئین ها پیوندهاي هیدروژنی است.
هم بازخوانی و هم باز شناسی
ت: نوع خوشه اي:
مثال: چرخه کربس:
ATP در هر دور معادل 12 تولیدانرژي می کند.(صحیح- غلط)
مسیر مشترك اکسیداسیون کربوهیدرات ها، لیپیدها و پروتئین هاست.(صحیح - غلط)
در نهایت به تولید یک مولکول لاکتات منجر می شود.(صحیح- غلط)
چندین مطلب در یک سوال اشاره می شود
صرفه جویی در وقت

23. محاسن: بیان موضوع هاي درسی در قالب عبارت هاي ساده
سادگی تهیه و طراحی آنها
عینی بودن تصحیح جواب ها
زیادي تعداد آنها در هر جلسه آزمون

24. معایب:
این آزمون ها اغلب براي سنجش اطلاعات جزئی و کم اهمیت به کار می روند.
حدس زدن کورکورانه در آن ها خیلی زیاد دخالت دارد.
کاربرد زیاد آنها سبب تاکید بی مورد بر حفظ طوطی وار اطلاعات کم اهمیت می شود.
آنها بیشتر براي سنجش هدف هاي سطح پایین مفیدند و توانایی هاي پیچیده سطح بالا را اندازه نمی گیرند.

25. اصول طراحی سوال ها را تا حد امکان مختصر، ساده و روشن بنویسید.
جمله هایی به کار برید که درست یا غلط بودن آنها براي کسانی که موضوع سوال را یاد گرفته اند، آشکار باشد.
از کاربرد کلماتی چون همه، بعضی وقت ها، غالباً، هرگز و از این قبیل پرهیز کنید.
ادامه دارد.....

26. ادامه.... اصول طراحی سوالات صحیح- غلط
سعی کنید تعداد سوال هاي صحیح و سوال هاي غلط تقریباً به یک اندازه باشد.
سوال هاي صحیح- غلط را از روي جمله هاي کتاب ننویسید.
سعی کنید هر سوال به یک هدف آموزشی مهم مربوط باشد و از گنجانیدن مطالب بی اهمیت در سوال پرهیز کنید.

27. آزمون هاي جور کردنی
آزمون هاي جورکردنی از تعدادي سوال تشکیل می شوند که هر یک از آنها شامل دو ستون است. یک ستون معرف پرسش ها وستون دیگر نشان دهنده پاسخ هاست.

28. محاسن
از آنجا که پاسخ دادن به این سوال ها زمان زیادي لازم ندارد، تعداد زیادي از آنها را می توان در یک زمان معین مورداستفاده قرار داد.
تصحیح سوال هاي جورکردنی به سرعت و سهولت امکان پذیر است و نیازي به مصحح متخصص ندارد.

29. معایب: دشوار بودن طراحی
مدرسان غالباً در تهیه این نوع سوال ها برروابط حفظی بین امور تاکید می کنند

30. قواعد تهیه سوال هاي جورکردنی
پرسش ها و پاسخ هاي متجانس یا همگون انتخاب کنید.
در راهنماي سوال، اطلاعات لازم را درباره نحوه مقایسه و جور کردن پرسش ها و پاسخ ها در اختیار دانشجویان قراردهید.
همه پرسش ها و پاسخ هاي یک سوال را در یک صفحه قرار دهید.

31. قواعد تهیه سوال هاي جورکردنی
ادامه.....
در صورت امکان فهرست پاسخ ها را به طور منطقی مرتب کنید.
در فهرست پرسش هاي جورکردنی از کاربرد جملات نیمه تمام خودداري کنید.
پرسش ها را با شماره و پاسخ ها را با حروف مشخص کنید.
هر یک از پاسخ ها باید براي تمام پرسش هاي یک سوال درست جلوه کند.
از نوشتن سوال هایی که پرسش ها و پاسخ هاي آنها کاملاً با هم جور می شوند، بپرهیزید.

32. آزمون هاي چند گزینه اي متداولترین آزمون های عینی
این نوع آزمون از لحاظ :
یکنواختی سوال ها،
حساسیت کم در مقابل حدس زدن کورکورانه
سهولت تصحیح پاسخ نامه،
بهترین نوع آزمون هاي عینی است.

33. ساختار سئوال چند گزینه ای MCQ
1- Stem ( پایه ، تنه ، ساقه و حتی ریشه !! سئوا ل(
2- گزینه ها
نوع تنها گزینه درست: سوال فقط یک پاسخ صحیح دارد.
نوع بهترین گزینه: همه گزینه ها صحیح هستند اما یکی از آنها از همه بهتر و کامل تر است.
نوع منفی: تنه سوال به صورت منفی بیان می شود و همه گزینه ها به جز یکی درست هستند.

34. محاسن: از سایر آزمون هاي عینی انعطاف پذیرترند.
در یک زمان محدود، تعداد زیادي از اهداف آموزشی و بخش مهمی ازمحتواي درس را سنجش کرد.
نسبت به آزمون هاي صحیح - غلط کمتر امکان حدس زدن کورکورانه دارد.
پاسخ ها به سادگی و با عینیت کامل قابل تصحیح هستند.
ادامه دارد.....

35. ادامه محاسن
دانشجویان و مدرسان، این نوع آزمون ها را به سایر آزمون هاي عینی ترجیح می دهند.
اگر گزینه هاي انحرافی این نوع آزمون ها با توجه به اشتباهات و کج فهمی هاي متداول دانشجویان تهیه شوند، منبع بسیارمناسبی براي تشخیص مشکلات دانشجویان خواهند بود.

36. معایب ساختن این آزمون ها بسیار دشوار است.
مدرسان اغلب سوال هاي چندگزینه اي را در حد سنجش اطلاعات جزیی و کم اهمیت می نویسند.
در مقایسه با آزمون هاي صحیح- غلط خواندن این آزمون ها و پیدا کردن گزینه درست مستلزم صرف وقت بیشتري است.
زمانی که به پاسخ هاي غلط نمره منفی داده می شود، دانشجویانی که خطر می کنند در مجموع نمره بهتري می گیرند.

37. قواعد تهیه سوال هاي چندگزینه اي
هر سوال باید یک موضوع مهم یا یک هدف آموزشی را اندازه بگیرد.
بیشتر از یک مطلب در هر سوال قرار ندهید.
سوال ها را کاملاً روشن و واضح بنویسید و از عبارات و کلمات قابل فهم استفاده کنید.
از تکرار مطالب در گزینه ها خودداري کنید.
مطالب اصلی سوال را به طور کامل در تنه سوال بنویسید.
ادامه دارد.....

38. ادامه..... قواعد تهیه سوال هاي چندگزینه اي
همه گزینه هاي یک سوال باید متجانس و به موضوع واحدي مربوط باشند.
سوال را طوري بنویسید که پاسخ درست، تنها پاسخ درست یا قطعاً درست ترین پاسخ باشد.
براي اندازه گیري فرایندهاي پیچیده ذهنی از موقعیت هاي تازه استفاده کنید.
گزینه هاي انحرافی را طوري بنویسید که توجه آزمون شوندگان بی اطلاع از موضوع سوال را به خود جلب کند.
گزینه هاي هر سوال را طوري بنویسید که از نظر دستوري و جمله بندي به نحوه درست مکمل متن سوال باشند.

39. ادامه..... قواعد تهیه سوال هاي چندگزینه اي
گزینه هاي هر سوال را طوري بنویسید که از نظر دستوري و جمله بندي به نحوه درست مکمل متن سوال باشند.
در سوالات منفی ، کلمات منفی را برجسته جلوه دهید.
از نوشتن سوال هایی که در آنها متن سوال منفی و گزینه ها هم منفی هستند، یعنی منفی مضاعف، احتراز کنید.
تا حد امکان از کاربرد عبارت هایی مانند "همه آنچه در بالا گفته شد"، " تمامی موارد فوق" و مانند اینها خودداري کنید.

40. ادامه..... قواعد تهیه سوال هاي چندگزینه اي
سوال ها را مستقل از یکدیگر بنویسید.
از طرح سوال هاي گمراه کننده بپرهیزید.
دو گزینه متضاد را که یکی از آن ها درست است، به کار نبرید.
طول گزینه درست را در سوال هاي مختلف تغییر دهید.
محل گزینه درست را در میان گزینه هاي انحرافی به طور تصادفی انتخاب کنید.

41. ادامه..... قواعد تهیه سوال هاي چندگزینه اي
عبارت هایی نظیر "هیچ یک از موارد بالا" ، "هیچ کدام از آن ها" و از این قبیل را زیاد به کار نبرید.
در آزمون هاي تکوینی از گزینه "نمی دانم" استفاده کنید.
در سوال هایی که تنه آنها ناتمام است، جاي خالی را در قسمت آخر جمله قرار دهید.
تنها در صورت لزوم از آزمون هاي چندگزینه اي استفاده کنید.
پایان

42. با تشکر از توجه شما