1. دكتر ابوالفظل برخورداري مهندس محمد جواد زارع
كارگاه آموزشي كروم، عوارض بهداشتي، راهكارهاي اندازه گيري و كنترل( با تاكيد بر روش هاي اندازه گيري)
دكتر ابوالفظل برخورداري
مهندس محمد جواد زارع

2. هدف
شناسايي و اندازه گيري كروم ( به ويژه فرم شش ظرفيتي ) در محيط كار و مديريت تماس هاي شغلي مربوطه

3. آنچه در اين كارگاه بيان مي گردد
ويژگي هاي عنصر كروم و اهميت كروم
خطرات و راه ها و منابع تماس با كروم
روش هاي اندازه گيري و تعيين مقدار كروم شش ظرفيتي
مشكلات روش هاي معمول اندازه گيري كروم شش ظرفيتي
اندازه گيري كروم كل
آشنايي با دستگاه هاي تجزيه اي مرتبط
مديريت تماس با كروم
پايش پزشكي و کنترل مهندسي

4. مقدمه
كروم فلزي است كه حالت هاي اكسيداسيوني آن از 2- تا 6 متفاوت است.اما پايدار ترين حالت آن به شكل 3 ظرفيتي يافت مي گردد. بنابراين سنگ هاي معدني كروميت و فروكروميت همگي در بردارنده فرم سه ظرفيتي اين عنصر مي باشند.
شكل شش ظرفيتي دومين فرم پايدار اين تركيب است اما در طبيعت به حالت طبيعي وجود ندارد و تمام منابع آن دست ساز بشر است.
كروم 3 و 6 و عنصري معمول ترين فرم هستند
كروم 3 با تركيبات آلي ومعدني كمپلكس ميدهد
كروم 6 تركيبات اوكسو ميدهد كه اكسيد كننده است.
منابع كروم اتمسفري هم طبيعي و هم مصنوعي است.
منابع شامل:
ferrochrome production. Ore refining, chemical and refractory processing, cement-producing plants, automobile brake lining and catalytic converters for automobiles, leather tanneries, and chrome pigments

5. مقدمه
شكل عنصري كروم و 3 و 6 ظرفيتي آن معمول ترين فرم اين فلز در طبيعت هستند.
كروم 3 معمولاً با تركيبات آلي ومعدني كمپلكس ميدهد. اما كروم 6 ظرفيتي عموماً تركيبات اوكسو توليد كرده و ماهيتي اكسيد كننده دارد.
منابع كروم اتمسفري هم طبيعي و هم مصنوعي است. منابع مصنوعي مانند صنايع نسوز، لنت ترمز اتوموبيل ها ، صنايع رنگ و ...
كروم 3 و 6 و عنصري معمول ترين فرم هستند
كروم 3 با تركيبات آلي ومعدني كمپلكس ميدهد
كروم 6 تركيبات اوكسو ميدهد كه اكسيد كننده است.
منابع كروم اتمسفري هم طبيعي و هم مصنوعي است.
منابع شامل:
ferrochrome production. Ore refining, chemical and refractory processing, cement-producing plants, automobile brake lining and catalytic converters for automobiles, leather tanneries, and chrome pigments

6. مقدمه
آنچه در هواي بيرون است بيشتر كروم سه ظرفيتي و عنصري است . كروم 6 نيز در اتمسفر طي فعل و انفعالات اتمسفري به اين فرم ها احيا مي شود.
نيمه عمر تركيبات كروم در اتمسفر مشخص نيست و روش حذف آنها ته نشين شدن مي باشد. البته نيمه عمر آنها به اندازه ذرات و چگالي آنها بستگي دارد. ( به وي‍ژه براي ذرات 10 ميكرومتر به بالا)
كروم 3 و 6 و عنصري معمول ترين فرم هستند
كروم 3 با تركيبات آلي ومعدني كمپلكس ميدهد
كروم 6 تركيبات اوكسو ميدهد كه اكسيد كننده است.
منابع كروم اتمسفري هم طبيعي و هم مصنوعي است.
منابع شامل:
ferrochrome production. Ore refining, chemical and refractory processing, cement-producing plants, automobile brake lining and catalytic converters for automobiles, leather tanneries, and chrome pigments

7. مقدمه
منابع كروم در آب شامل شستشوي خاك ها ، ته نشيني اتمسفري و الودگي ناشي از فاظلاب صنايع مي باشد.
كروم 3 ظرفيتي به راحتي در آب به اكسيد كروم 3 ظرفيتي مبدل شده و ته نشين مي شود. اما كروم شش ظرفيتي با تشكيل كمپلكس هاي محلول در آب مدت زيادي در آب مي ماند.
البته همان گونه كه گفته شد، كروم شش ظرفيتي اكسيد كننده است و در محيط هاي آبي با مواد آلي زياد چون احيا مي شود نيمه عمر كوتاه تري دارد.
در خاك نيز كروم شش به علت مواد آلي سريع احيا شده و به فرم نامحلول در مي آيد اما جدا سازي آن از خاك به شيوه فيزيكي است.
ferrochrome production. Ore refining, chemical and refractory processing, cement-producing plants, automobile brake lining and catalytic converters for automobiles, leather tanneries, and chrome pigments

8. مقدمه
ferrochrome production. Ore refining, chemical and refractory processing, cement-producing plants, automobile brake lining and catalytic converters for automobiles, leather tanneries, and chrome pigments

9. مقدمه
در بدن همواره فرم سه ظرفيتي توسط آسكوربات و يا گلوتاتيون به فرم سه ظرفيتي احيا مي گردد.
شواهدي مبني بر تبديل فرم سه ظرفيتي به شش ظرفيتي در بدن وجود ندارد.
حذف كروم از خون سريع صورت مي گيرد اما از ماهيچه ها با سرعت كمتري حذف مي گردد. اما در كبد حتي تا سه ماه بعد از تماس 50 درصد بار بدني هنوز وجود خواهد داشت.

10. مقدمه
در بدن نيز كروم سه ظرفيتي به طور طبيعي وجود دارد و به عنوان يك ماده مغذي در تنظيم قند خون مورد نياز است.
اما فرم شش ظرفيتي آن يك سرطان زاي قطعي براي انسان قلمداد مي گردد و در مشاغل مختلفي احتمال تماس با آن وجود دارد.
بر اين اساس حد مجاز تماس با اين تركيب 5 ميكروگرم بر متر مكعب ارائه شده است.

11. مقدمه
فاكتور هاي متعددي بر روي جذب كروم در بدن اثر مي گذارد مانند اندازه ذرات، حلاليت آنها و ظرفيت آنها
به طور كلي كروم شش ظرفيتي با حل شدن در مايعات بدني راحت تر از فرم سه ظرفيتي جذب مي شود. ( سه برابر )هر چند در مواردي نشانه هايي از وجود كروم سه ظرفيتي نيز در بدن پس از تماس با آن ديده شده است.
كروم را پس از جذب در بدن ميتوان در سرم خون و ادرار تعيين مقدار نمود.

12. مقدمه
مطالعات بر روي كارگران معادن طلا در كانادا نشان داده است كه نرخ سرطان معده در كارگران اين معدن بيش از ديگران است .
البته در اين مطالعه عوامل مخدوش كننده بسياري وجود داشته و ر اين اساس زياد قابل اعتماد نيست.
نقش رژيم غذايي نيز در ايجاد اين سرطان مهم دانسته شده است.
مطالعات زيادي در زمينه اثر كروم سه ظرفيتي بر روي ريه انجام شده اما هيچكدام نشان دهدنده سرطان زايي نبوده است.

13. مقدمه Chromium (VI) or Cr(VI)
كروميت : كشور ما با توليد بيش از 3/97 هزار تن كروميت در سال نهمين توليد كننده اين ماده معدني در دنياست، سهم ايران در توليد جهاني كروم 04/1 درصد است . ذخاير معادن كروميت ايران بيش از 7/17 ميليون تن است و 42 معدن كروميت در كشور موجود مي باشد.    
كاربرد عمده آن به علت خواص ضد خوردگي ان است

14. مقدمه

15. ليست معادن فعال

16. ليست معادن متروكه

17. راه هاي تماس
دهاني
پوستي
تنفسي
غبار
ميست
فيوم

18. اثرات بهداشتي(خوردن) زخم و التهاب در معده
خونريزي سيستم گوارشي و احتمال مرگ
درمان:
ترقيق محتويات معده با آب ، شير و يا اسكوربيك اسيد
نكته: اعمال فوق بايد توسط شخص با صلاحيتي كه دوره كمك هاي اوليه را گذرانده است اعمال شود.
اسكوربيك اسيد باعث تبديل كروم شش ظرفيتي به سه ظرفيتي مي شود. البته اسكوربيك اسيد به جهت تبديل شدن به اگزالات ممكن است باعث مشكلات كليوي گردد.

19. اثرات بهداشتي(پوست)
تماس طولاني مدت پوستي ميتواند باعث ايجاد درماتيت و اولسر گردد.
در بعضي از كارگران تماس پوستي ميتواند به واكنش هاي آلرژيك منجر گردد. در اين افراد حتي تماس با مقادير بسيار كم اين ماده ميتواند راش هاي پوستي شديدي ايجاد نمايد.
تماس هاي شديد پوستي ميتواند باعث عوارض كليوي گردد.
درمان: شستشوي پوستي، استفاده از آسكوربيك اسيد 10 درصد و مراجعه به پزشك
Chrome holes

20. اثرات بهداشتي(پوست)
درماتيت تماسي اولين اثر ناشي از تاثير مستقيم كروم بر روي پوست است. اما درماتيت آلرژيك آن مبنايي ايمونولوژيكي دارد.
در ماتيت آلرژيك ناشي از كروم دو مرحله اي است و مرحله آن حساس شدن و در مرحله بعد ايجاد واكنش است.
به نظر ميرسد حلاليت و ph مهمترين فاكتورهاي ايجاد حساسيت باشند.
پس كروم ظرفيتي خطر ناك تر است.
Chrome holes

21. اثرات بهداشتي(چشم)
تماس مستقيم اسيد كروميك يا غبارات كرومات ميتواند باعث صدمات شديد و دائمي به چشم گردد.
در هنگام مواجهه با چنين مواردي سريعاً چشم به مدت 15 دقيقه با آب شستشو داده شود و فرد به پزشك رسانده شود.

22. اثرات بهداشتي (ريه و سيستم تنفسي)
كروم شش ظرفيتي ميتواند باعث التهاب بيني، گلو و ريه گردد.
تماس طولاني مدت و يا مكرر ميتواند باعث صدمه به غشاء موكوسي، مجراي بيني و اولسراسيون شود.
در موارد شديد، تماس ميتواند باعث ايجاد سوراخي در تيغه بيني گردد.

23. اثرات بهداشتي (سرطان) كروم شش ظرفيتي سرطان زاي قطعي در انسان است.
كروم شش ظرفيتي باعث سرطان ريه در انسان مي گردد.
مشاغلي كه در معرض تماس با كرومات ها هستند مانند آبكاري، توليد رنگ، جوشكاري و ... در معرض ابتلا به سرطان هستند.
خطرناك ترين ماده، كرومات هاي نامحلول مانند كرومات روي است.
دوره كمون آن 20 سال است.

24. پرسش به نظر شما ريسك سرطان زايي كدام تركيب بيشتر است؟ الف) بنزن
ب) آبست
ج) كروم شش

25. پاسخ
ريسك ابتلا به سرطان در اثر كروم شش ظرفيتي بر اساس استاندارد هاي امروزي تماس از بنزن و ازبست بيشتر است.
بنزن: 10 مرگ در هر 1000 كارگر
آبست : 6.7 مرگ در هر 1000 كارگر
كروم شش : 10 تا 45 مورد سرطان ريه در هر كارگر

26. مهمترين اسلايد
ريسك ابتلا به سرطان ريه در اثر كروم بيش از بنزن و آزبست است.

27. مشاغل در معرض خطر و منابع
جوشكاري
فولاد ضد زنگ
كربن استيل ( در فضاي بسته)
رنگ زني و اسپري رنگ
رنگ هاي به كار رفته در صنايع هوايي
Removing primers
آبكاري با كروم
اسيد كروميك
سيمان پرتلند
آفت كش ( مواد نگه دارنده چوب)

28. مشاغل در معرض خطر و منابع
مطالعات نشان داده است كه مشاغلی مانند جوشكاري و رنگ زني ، بيشترين ميزان تماس با كروم را با عث مي گردند. در پاره اي از صنايع رنگ زني به ويژه آنهايي كه با روش اسپري كار مي كنند تماس تا حدود 1000 برابر حد مجاز نيز گزارش شده است.
عمده تمركز در ايالات متحده تا چندين سال پيش بر روي آبكاري ها بوده است اما امروزه اين تمركز به جوشكاري و صنايع رنگ تغيير يافته است.

29. مشاغل در معرض خطر و منابع
سيمان پرتلند توليد امريكا در هر گرم كمتر از 5 ميكروگرم كروم دارد . بنابراين اين ميزان كروم تهديدي براي سلامتي محسوب نمي گردد.
علاوه بر اين مطالعات نشان داده است كه غالب درماتيت هاي كارگران صنايع سيمان عاملي غير از كروم داشته است.

30. مواد حاوي کروم 6
مواد حذف كننده ميست در برج هاي خنك كننده حاوي كرومات هستند.

31. جوشكاري حدود نيمي از افراد در معرض كروم جوشكار هستند.
كروم موجود در فلز و الكترود در دماي بالا اكسيد شده و به فرم شش ظرفيتي تبديل مي گردد.
هر چه دما بالا تر و اكسيژن بيشتر ، توليد فيوم و كروم شش ظرفيتي بيشتر خواهد بود.

32. جوشكاري جوشكاري روي فولاد ضد زنگ فولاد ضد زنگ يعني چه؟
اگر آلياژي بيش از 12 درصد كروم داشته باشد ، ضد زنگ نام دارد
روش شناسايي فلزات بر اساس نام تجاري
غالب کروم توليدي در طي فرايند جوشکاري، ازنوع Cr2O3بوده اما CrO3 نيز توليد مي گردد.

33. جوشكاري SMAW
حدود 50درصد از كل كروم توليدي، شش ظرفيتي است.

34. جوشكاري SMAW

35. جوشكاري آرگون
حدود 4 درصد از كل كروم توليدي، شش ظرفيتي است.

36. جوشكاري آرگون

37. جوشكاري
به طور كلي تمام جوشكاري هايي كه بر روي فولاد ضد زنگ انجام مي شود و همچنين جوشكاري هايي كه بر روي كربن استيل انجام مي گردد احتمال تماس با كروم وجود دارد.
وظعيت سر جوشكار نسبت به محل جوشكاري عمده ترين فاكتور در ميزان تماس مي باشد.
در شرايطي كه ممكن است به جاي جوشكاري برق از TIG استفاده شود.

38. آبكاري با كروم
در فرايند آبكاري با كروم ، ميست هاي اسيد كروميك ايجاد مي گردد. و به بالاي محوطه تانكر آبكاري وارد مي گردد.
سيستم هاي تهويه عموما ناكارآمد هستند.

39. سوال و ابهام

40. با تشكر از توجه شما