1. ཚོར་སྣང་། ང་ཚོའི་ཚོར་སྣང་གིས། འཁོར་ཡུག་ནང་ག་རེ་ཡོད་དམ། ཇི་ཙམ་ཡོད་དམ།
དེ་སྔོན་ལས་མང་བའམ་ཉུང་བ་ཡོད་དམ།
གང་དུ་ཡོད་དམ།
གནས་སམ་དུས་ཀྱི་ནང་འགྱུར་བ་འགྲོ་ཡི་ཡོད་དམ།
གཞན་ཚོར་སྣང་།

2. མིའི་ཚོར་སྣང་ཇི་ཡིན།
ཚོར་སྣང་སོ་སོའི་དམིགས་བསལ་སྣེ་ལེན་པས་ལུས་པོའི་འབྲེལ་ཆགས་བསྐུལ་བྱེད་རྣམས་རྟོགས་ཐུབ།
མཐོང་ནུས།
ཐོས་ནུས།
རོ།
དྲི།
རེག
Therefore, with regard to the five senses of humans, consider how the strengths and limitations of our capacities to gain information about the world shapes our experience, and how different that experience may be for other creatures. Shown above are key receptors for each of the five material senses, vision, hearing, taste, smell, and touch.
Free
nerve ending
Rod Cone
Meissner’s
Corpuscle

3. ཚོར་སྣང་ཁག
མི་སྒེར་སོ་སོའི་བརྟག་དཔྱད་ཁང་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་གྱིས་སོ་སོའི་ཚོར་སྣང་བརྟག་དཔྱད་བྱ་རྒྱུ།
མི་མ་ཡིན་པའི་སྲོག་ཆགས་གཞན་རྣམས་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་ནུས་པ་འདྲ་མིན་ལ་ཚོར་སྐྱེན་ཆེན་པོ་ཡོད།

4. ནུས་ཤུགས་ཀྱི་བརྡ་ལེན།
ནུས་པའི་ངོ་བོས་ཕྲ་ཕུང་གི་རྒྱུད་རིམ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། རྒྱུ་རྐྱེན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཚོར་བའི་མ་ལག་རྣམས་སྐུལ་མ་བྱེད
འགུལ་ཤུགས་དང་འབྲེལ་བའི། (རེག་པ། གནོན་ཤུགས། འཐེན་རྐྱོང།)
གློག་ཁབ་ལེན་དང་འབྲེལ་བའི། (འོད། ཁབ་ལེན་དང་འབྲེལ་བའི། གློག་དང་འབྲེལ་བའི།)
རྫས།(དྲི། རོ།)
To detect features of the world, biological organisms rely on mechanisms that permit forms of energy to affect cellular processes and therefore stimulate sensory systems. Information is thereby captured and translated into a form usable by the organism. There are three forms of detectable energy that sensory systems capture:
Mechanical
a. particle movement (operates nearby)
b. pressure waves (operates from a distance)
2. Electromagnetic: waves, which include light, heat, electricity, magnetic fields
3. Chemical: particle movement or composition
Let’s consider which of these sources of information is captured by each of the senses…

5. མཐོང་ཚོར། མིག

6. མིག་གི་རིགས་སྣ་ཚོགས།
འོད་མཐོང་བར་མིག་གི་བཟོ་ལྟ་སྣ་ཚོགས།
རང་གི་འཚོ་གནས་ཆེད་ཡུལ་གི་ལྟ་ཚུལ་ལ་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད།

7. མཐོང་ཐུབ་པའི་འོད་ཀྱི་རླབས་ཐག་ལ་ཁྱད་པར།
Species do differ in the wavelengths of light that they can detect. Sense organs are our windows onto the world. But, like windows, they constrain our perception to what can pass through them. We imagine that, if our senses are normal, we know everything that there is to know of the world around us. But our world is filled with physical energy and chemicals that our sense organs cannot detect. Many other animals have sense organs that can detect stimuli beyond the confines of the human senses. Our vision is restricted to the narrow band of wavelengths within the electromagnetic spectrum to which the color-detecting chemicals in our eyes can respond, and our eyes cannot detect the ultraviolet and infra-red wavelengths that lie just beyond this visible band of the spectrum.

8. གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་འོད་ཤལ།
སྨུག་ཕྱིའི་འོད།
གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་འོད་ཤལ།
མེ་ཏོག་ལ་འཁོར་བའི་སྦྲང་བུ་ལྟ་བུ་ལ་སྨུག་ཕྱིའི་འོད་ཟེར་མཐོང་ཐུབ་པའི་མིག་ཡོད།
སྨུག་ཕྱིའི་འོད།
But the eyes of many invertebrates, fish, and birds can detect ultraviolet light. For instance, male and female blue tits (a kind of small bird) distinguish each other by brilliant ultraviolet feathers whose ‘color’ is invisible to our eyes.
Ultraviolet is reflected by pollen, so this bee can find a flower with abundant pollen very quickly because it can detect the ultraviolet light that the pollen reflects.
From Wikipedia, entry on Infrared: Image:Ir girl.png

9. སྨུག་ཕྱིའི་འོད།
སྦུང་བའི་ཟེག་རྡུལ་འཕོ་སྐྱོད་བྱེད་པ་ལ་བརྟེན། མེ་ཏོག་གིས་སྨུག་ཕྱིའི་འོད་ཟེར་བརྡ་སྟོན་བྱེད་པ་དེས་སྦུང་བར་ཟེག་རྡུལ་ཕྱོགས་སུ་ཕྱོགས་སྟོན་དང་དེ་དག་ལ་ཡིད་འཕྲོག་པར་བྱེད།
A lot of a bee's brain is devoted to vision and possess two notable features. First, bees can detect ultraviolet light, which humans cannot see. Ultraviolet light vision reveals colors and patterns that attract insects to the source of pollen and nectar and enables the bee to make rapid distinctions between flowers with and without pollen (this distinction is easily made with ultraviolet light). Flowers have evolved these patterns to attract insects because they help pollinate them. The distinct patterns you see in the images were designed to act as "landing strips" or arrows, guiding the insects to the right spot. Because we cannot see UV light, the colors in these photographs are representational, but the patterns are real.
Note that many invertebrates, fish, and birds can detect ultraviolet light.

10. གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་འོད་ཤལ།
དམར་ཕྱིའི་འོད།
དྲོད་(དམར་ཕྱིའི་འོད)ལ་རླབས་ཐག་རིང་བ་ཡོད།
གློག་ཁབ་ལེན་གྱི་འོད་ཤལ།
Moving to longer wavelengths, some organisms use infrared detectors to “see” the heat from other organisms and therefore find or avoid them. In this image, temperature has been converted to color so that we can see how infrared images might look: the cooler the temperature, the more blue the color.
From Wikipedia, entry on Infrared: Image:Ir girl.png

11. མཐོང་ཚོར། མིག།

12. མཐོང་ཚོར། མིག།
2.5 cm;
7 g

13. མཐོང་ཚོར། མིག། ?
དྭངས་ཤེལ།
དྲ་སྐྱི། ?

14. མཐོང་ཚོར། མིག།

15. མཐོང་ཚོར། མིག། Color Cards
མཐོང་ཚོར། མིག།
Color
Cards
དབྱུག་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང། འོད་དང་མུན་ནག་གི་འགྱུར་བ་དང། དབྱིབསགཟུགས། གཡོ་འགུལ་ལ་ཚོར་བ་སྐྱེན་པོ་ཡོད། འོད་ལ་ཚོར་བ་སྐྱེན་པོ་ཡོད་པའི་ཚོན་རྫས་རིགས་གཅིག་ཡོད།
- ཁ་དོག་མཐོང་བར་ཕན་ཐོགས་མེད།
- དྲ་སྐྱིའི་མཐའ་ལ་སྨྱུང་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་ལས་མང།
- མིའི་དྲ་སྐྱི་ནང་དབྱུག་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་ས་ཡ་ ༡༢༠ ཡོད།
སྨྱུང་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་། དབྱུག་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་བཞིན་འོད་ལ་ཚོར་བ་སྐྱེན་པོ་མེད།
- སྨྱུང་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་་ནི་ཁ་དོག་ལྗང་ཁུ་དང། དམར་པོ། སྔོན་པོ་ནང་ནས་གཅིག་ལ་ཚོར་སྐྱེན་ཆེ་ཤོས་ཡོད། ཁ་དོག་མཐོང་ཚུལ། འོད་མདངས་ཆེ་བའི་ནང་ལས་ཀ་བྱེད་པ།
- ཞིབ་ཕྲ།
- མིའི་དྲ་སྐྱི་ནང་སྨྱུང་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་ས་ཡ་ ༦ཡོད།

16. མཐོང་ཚོར། མིག།

17. དབྱུགས་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་དང་སྙུང་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་གི་ཆགས་ཡུལ?
མཐོང་ཚོར། མིག།
དབྱུགས་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་དང་སྙུང་དབྱིབས་ཕྲ་ཕུང་གི་ཆགས་ཡུལ? + + 3
གཡོ་འགུལ?
ཁ་དོག?
ཞིབ་ཕྲ?

18. ཨི་ཤི་ཧ་ར་ཁ་དོག་མཐོང་མི་ཐུབ་པའི་བརྟག་དཔྱད།
མཐོང་ཚོར། མིག།
ཨི་ཤི་ཧ་ར་ཁ་དོག་མཐོང་མི་ཐུབ་པའི་བརྟག་དཔྱད།

19. མིག་སྡེར། འོད་ལེན་ཕྲ་ཕུང་མེད།
མཐོང་ཚོར། མིག།
མིག་སྡེར། འོད་ལེན་ཕྲ་ཕུང་མེད།
L J

20. མཐོང་ཚོར། ཀླད་པ།
གཡས། གཡོན།
གཡོན། གཡས།    

21. མཐོང་ཚོར། ཀླད་པ།

22. ཀླད་པའི་ནང་མཐོང་ཚོར་གནས་ཚུལ་གྱི་རྒྱུ་ལམ། Number appearance area
Primary visual cortex
Color area
Ramachandran, V.S. and Hubbard Ed (2003), Hearing Colors, Tasting Shapes, Scientific American, Vol 288 Issue 5 (May 2003),
Number appearance area 22

23. ཁྱེད་ཀྱི་མིག་གིས་ཀླད་པར་མགོ་སྐོར་གཏོང་གི་ཡོད་དམ།

24. ཁ་དོག་གི་རྗེས་འཆར།

25. གོམས་འདྲིས།

26. ཁྱེད་ཀྱི་མིག་གིས་ཀླད་པར་མགོ་སྐོར་གཏོང་གི་ཡོད་དམ།
གཞུ་དབྱིབས་གང་སྒོར་ཐིག་ཆེ་བ་ནས་སླེབས།

27. ཁྱེད་ཀྱི་མིག་གིས་ཀླད་པར་མགོ་སྐོར་གཏོང་གི་ཡོད་དམ།
ཐིག་སྦོམ་བོ་རྣམས་ཁ་ཐུག་རེད་འདུག་གམ།

28. ཁྱེད་ཀྱི་མིག་གིས་ཀླད་པར་མགོ་སྐོར་གཏོང་གི་ཡོད་དམ།
གྲུ་བཞི་ཁ་གང་མའི་སྟེང་གི་ཐིག་རྣམས་ཁ་ཐུག་རེད་འདུག་གམ།

29. ཁྱེད་ཀྱི་མིག་གིས་ཀླད་པར་མགོ་སྐོར་གཏོང་གི་ཡོད་དམ།
ཁྱེད་ཀྱི་ཟུར་གསུམ་མ་ཞིག་མཐོང་གི་འདུག་གམ། ?

30. ཁྱེད་ཀྱི་མིག་གིས་ཀླད་པར་མགོ་སྐོར་གཏོང་གི་ཡོད་དམ།B C
ཐིག་གང་གི་ “A” དང་ མཐུན་གི་འདུག་གམ། A

31. འདི་ཁྱེད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ལ་རག་ལུས་ཡོད།
མོ་གཞོན།
རྒན་མོ།
མོ་གཞོན།
རྒན་མོ།

32. འདི་ཁྱེད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ལ་རག་ལུས་ཡོད།
ཁྱེད་ཀྱིས་ངང་པའམ་རི་བོང་གཅིག་མཐོང་གི་འདུག་གམ།

33. ཅིའི་ཕྱིར་ང་ཚོར་མིག་གཉིས་ཡོད།
མིག་ཆགས་སའི་ཁེ་/གྱོང ?
ལོང་ཐིག ?
འཛིན་པའི་ཟབ་ཚད ?
རྔོན་བྱེད་དང་རྔོན་བྱ།

34. ཅིའི་ཕྱིར་ང་ཚོར་མིག་གཉིས་ཡོད།
མཐོང་རྒྱ་བརྩེག་པ།

35. མིག་གཅིག་དང་གཉིས་ཀྱི་བརྡ་སྟོན།
འཛིན་པའི་ཟབ་ཚད།
མིག་གཅིག་དང་གཉིས་ཀྱི་བརྡ་སྟོན།
ལྟོས་ཚད།
ནང་ཁུལ་གནས་བབས།
ཐད་ཀའི་ལྟ་ཚུལ།
གནམ་ཐོགནས་ལྟ་ཚུལ།
འོད་དང་གྲིབ་ནག།
མིག་གཅིག་གིས་གཡོ་འགུལ་མཐོང་ཁྱད།