1. Ferðaþjónusta og hagfræði
Hólaskóli 13. febrúar 2013
Helga Kristjánsdóttir
Rannsóknamiðstöð ferðamála

2. Inngangur Ferðaþjónusta og hagfræði Tengt saman í auknu mæli
Þjóðhagfræði (e. Macro Economics)
Ein algengasta þjóðhagsstærð sem notuð er í hagfræði er verg landsframleiðsla (e. Gross Domestic Product GDP).
Útflutningur (e. Export)
Fjárfesting (e. Investment)
Neysla (e. consumption
Samneysla (e. government spending)

3. Inngangur
Samhengi landsframleiðslu við aðrar þjóðhagsstærðir er lýst með jöfnu Keynes: GDP = C + I + G +(X – M) Jafna Keynes inniheldur eftirfarandi stærðir: Verg landsframleiðsla (GDP) = neysla (C consumption) + fjárfesting (I investment) + útgjöld hins opinbera (G government spending) + útflutningur (X exports) – innflutningur (M imports).

4. Inngangur Ferðaþjónusta og hagfræði Tengt saman í auknu mæli
Rekstrarhagfræði (e. Micro Economics)
Fyrirtæki
Einstaklingar
Fjölskyldan
Neysluvenjur
Leikjafræði getur endurspeglað völd á heimili, bargaining power

5. Almenn samantekt
Á undanförnum árum hefur talsvert borið á notkun þyngdaraflslíkans (Gravity Model) og þekkingarlíkans (Knowledge-Capital Model). Í þyngdaraflslíkani er útflutningur (export) meðal annars fall af vergri landsframleiðslu (GDP), sem endurspeglar samspil Keynesiskra mælistærða. Í þekkingarlíkani er bein erlend fjárfesting (investment) meðal annars fall af mannauð (skilled labor). Þá er tekið tillit til mannauðs sem mælanlegar auðlindar (endowment), sem allar þjóðir búa yfir í einhverju mæli. Þar eru komnir grunnþættir Cobb-Douglas framleiðslufallsins sem ganga inn í Solow (1987) hagvaxtarlíkan (growth model).

6. Almenn samantekt
Þá er tekið tillit til markaðsstærðar með mannfjölda (population). Í anda Krugman er tekið tillit til new trade theory og new economic geography, með stærðarhagkvæmni (economics of scale) og ófullkominnar samkeppni, sem og fjarlægð (distance) milli landa. Þá má segja að inntaka umfangs mannauðs sem auðlindar gefi færi á inntöku Factor Proportions Hypothesis (Heckscher-Ohlin Theorem) og þar með tillit til intra og inter-industry fjárfestingar. Við greiningu á vægi intra og inter-industry fjárfestingu er notaður fjárfestingarkostnaður (investment cost) og viðskiptakostnaður (trade cost). Þessir tveir kostnaðarþættir eru mældir bæði fyrir upprunaland (source country), sem viðtökuland (host country). Líkanið varpar ljósi á aðstæður við skil láréttrar (horizontal) og lóðréttrar (vertical) fjárfestingar. Áþekk stærð þjóða sem og viðlíka mannauður reynast leiða til þess að bein erlend fjárfesting (FDI) er frekar intra-industry en inter-industry fjárfesting.

7. Icelandair Mynd 1. The Icelandair Route Network.
Heimild: Icelandair (2012).

8. Product lifecycle model
Mynd 2. Product lifecycle model. Heimild: Tourism Insights (2012).

9. Butler’s (1980) TALC
Mynd 3. Butler’s (1980) Tourist area cycle of evolution. Heimildir: Butler (1980) og Life Uncharted Travel (2012).

10. Ferðamenn á Íslandi Mynd 4. Ferðamenn á Íslandi 1949-2012.
Heimildir: Ferðamálastofa (2012) og Rannsóknamiðstöð Ferðamála (2012).

11. Jafna fyrir ferðamenn Mynd 5. Jafna fyrir ferðamenn
Heimild: Ferðamálastofa (2013) og Rannsóknamiðstöð ferðamála (2013) .

12. Dæmi um breytur Tourist flow, inbound.
FDI inward foreign foreign direct investment (FDI) positions US dollars, by source countries (i) to host country (j), over time (t). OECD (2012).
Oil olíuverð
Hofstede mælikvarði menningar
GDP landsframleiðsla
Mannfjöldi
Gengi gjaldmiðla
Fjarlægð
Menntunarstig þjóða
Aðild að viðskiptabandalögum

13. GINI STUÐULL
Tafla 1. Gini stuðlar fyrir gistinætur útlendinga á öllum tegundum gististaða
Höfuðborgar-svæði
Suður-nes
Vestur-land
Vest-firðir
Norðurland vestra
Norðurland eystra
Austur-land
Suður-land
1998
0,32
0,44
0,66
0,75
0,78
0,77
0,72
1999
0,29
0,49
0,70
0,74
0,76
0,73
2000
0,28
0,46
0,71
2001
0,25
0,36
0,68
2002
0,27
2003
0,42
2004
0,41
0,69
2005
0,65
2006
0,43
0,67
2007
0,26
2008
0,24
2009
2010
0,62
2011
Gini stuðullinn endurspeglar jöfnuð gistinátta milli mánaða eftir landshlutum.
Við gildi 0 er fullkominn jöfnuður og við gildi 1 er fullkominn ójöfnuður.
Heimild: Ferðamálastofa (2013) og Rannsóknamiðstöð ferðamála (2013).

14. Útgjöld erlendra ferðamanna
Mynd 6. Útgjöld erlendra ferðamanna innanlands, á gistinótt í krónum talið, á verðlagi ársins 2012.
Heimild: Hagstofa (2013).
Tölur fyrir 2012 eru áætlaðar með því að styðjast við fjölda gistinátta á hótelum.

15. Gistinætur
Mynd 7. Gistinætur á hótelum eftir ríkisfangi , frá helstu löndum.
Heimild: Hagstofa (2013).

16. Gistinætur og gestakomur
Mynd 8. Gistinætur og gestakomur á hótelum
Heimild: Hagstofa (2013).

17. Samantekt Ferðaþjónusta og hagfræði Þjóðhagfræði Rekstrarhagfræði
Butler TALC model
Product lifecycle model
Fjöldi ferðamanna og Gini-stuðull
Gistinætur og gestakomur