1. მონოპოლია
თავი 15
გრიგოლ მოდებაძე

2. მონოპოლია
თუ კონკურენტული ფირმები არიან ფასის მიმღებნი. მოპოლისტები არიან ფასის მაძიებლები
მონოპოლისტია ფირმა თუ
არის ერთადერთი გამყიდველი ბაზარზე
მის მიერ წარმოებულ პროდუქტს არ ყავს შემცვლელი
მონოპოლიის არსებობის ფუნდამენტური მიზეზი არის ბაზარზე შესვლის ბარიერი

3. რატომ არსებობენ მონოპოლისტები
ბაზარზე შესვლის ბარიერს აქვს სამი მიზეზი:
ფირმა ფლობს მნიშვნელოვან რესურსებს
სახელმწიფო აძლევს ერთ კონკრეტულ ფირმას რესურსების განკარგვის უფლებას
წარმოების დანახარჯები საშუალებას იძლევა ერთი ფირმა იყოს ეფექტური ვიდრე რამოდენიმე ფირმა 5 4

4. მაშტაბის ეკონომია მონოპოლისტის შემთხვევაში
დანახარჯი
საშუალო მთლიანი დანახარჯი
რაოდენობა

5. მონოპოლია - კონკურენციის შედარება
მოპოლია
ერთი გამყიდველი
კლებადი მოთხოვნის მრუდით ხასიათდება
არის ფასის მაძიებელი
გაყიდვების გაზრდის მიზნით ამცირებს ფასს 13 12

6. მონოპოლია - კონკურენციის შედარება
კონკურენცია
ბევრი გამყიდველი
ჰორიზონტალური მოთხოვნის მრუდით ხასიათდება
არის ფასის მიმღები
ყიდის ბევრს ან ცოტას ერთ კონკრეტულ ფასზე 14 13

7. მოთხოვნის მრუდი მონოპოლიისა და სრულტოფილი კონკურენციის დროს
რაოდენობა
მოთხოვნა
სრულყოფილი კონკურენციის მოთხოვნის მრუდი
მონოპოლიის მოთხოვნის მრუდი
ფასი 2

8. მონოპოლისტის შემოსავალი
მთლიანი შემოსავალი
P x Q = TR
საშუალო შემოსავალი
TR/Q = AR = P
ზღვრული შემოსავალი
DTR/DQ = MR 15 14

9. მონოპოლისტის მთლიანი, საშუალო და ზღვრული შემოსავალი
საშუალო შემოსავალი
მთლიანი შემოსავალი
ზღვრული შემოსავალი
რაოდენობა
ფასი Q TR D /
(Q)
(P)
(TR=PxQ)
(AR=TR/Q)
(MR= )
$11.00
$0.00 1
$10.00
$10.00
$10.00
$10.00 2
$9.00
$18.00
$9.00
$8.00 3
$8.00
$24.00
$8.00
$6.00 4
$7.00
$28.00
$7.00
$4.00 5
$6.00
$30.00
$6.00
$2.00 6
$5.00
$30.00
$5.00
$0.00 7
$4.00
$28.00
$4.00
-$2.00 8
$3.00
$24.00
$3.00
-$4.00

10. მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავალი
მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავალი ყოველთვის ნაკლებია ფასზე
მოთხოვნის მრუდი კლებადია.
როდესაც მონოპოლისტი აკლებს ფასს დამატებით ერთი ერთეულის გასაყიდად, მაშინ წინა ერთეულის გაყიდვიდან მიღებული შემოსავალიც იკლებს 15 16

11. მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავალი
როდესაც მონოპოლისტი ზრდის გაყიდვების რაოდენობას მას აქვს ორი ეფექტი
რაოდენობის ეფექტი - იყიდება მეტი რაოდენობის პროდუქტი
ფასის ეფექტი - ფასი მცირდება 18 17

12. მოთხოვნის და ზღვრული შემოსავლის მრუდები მონოპოლიის დროს
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
მოთხოვნის და ზღვრული შემოსავლის მრუდები მონოპოლიის დროს
ფასი
$11
მოთხოვნა
საშუალო შემოსავალი
ზღვრული შემოსავალი 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 -1 1 2 3 4 5 6 7 8
რაოდენობა -2 -3 -4 16 22

13. მონოპოლისტის მოგების მაქსიმიზაცია
მონოპოლისტი მოგების მაქსიმიზაციას აღწევს იმ რაოდენობის წარმოებით დროს როდესაც ზღვრული შემოსავალი ზღვრული დანახარჯის ტოლია
შემდეგ ის იყენებს მოთხოვნის მრუდს რომ გაიგოს ეს რაოდენობა რა ფასად გაიყიდება 19 23

14. მონოპოლისტის მოგების მაქსიმიზაციაB
მოთხოვნის მრუდი გვიჩვენებს ოპტიმალური რაოდენობის საბაზრო ფასს A
ზღვრული შემოსავლისა და ზღვრული დანახარჯის კვეთა განსაზღვრავს ოპტიმალურ რაოდენობას რომლის დროსაც მიიღწევა მაქსიმალურიო მოგება
შემოსავალი
დანახარჯი
მონოპოლისტის ფასი
საშუალო მთლიანი დანახარჯი
ზღვრული დანახარჯი
მოთხოვნა
ზღვრული შემოსავალი
QMAX
Quantity 20 30

15. სრულყოფილი კონკურენცის და მონოპოლიის შედარება
სრულყოფილი კონკურენციის დროს ფასი ტოლია ზღვრული შემოსავლის და ზღვრული დანახარჯის
P = MR = MC
მონოპოლიის დროს ფასი მეტია ზღვრულ შემოსავალაზე და ზღვრულ დანახარჯზე
P > MR = MC 23 31

16. მოგება = TR - TC მოგება= (TR/Q - TC/Q) x Q მოგება= (P - ATC) x Q
მონოპოლიის მოგება
მოგება = TR - TC
მოგება= (TR/Q - TC/Q) x Q
მოგება= (P - ATC) x Q 40 32

17. დანახარჯი და შემოსავალი
მონოპოლიის მოგება
დანახარჯი და შემოსავალი
ზღვრული დანახარჯი
მონოპოლიის ფასი E B
მონოპოლიის
მოგება
QMAX
საშუალო მთლიანი დანხარჯი
საშუალო მთლიანი დანახარჯი D C
მოთხოვნა
ზღვრული შემოსავალი
რაოდენობა 27 39

18. მონოპოლიის მოგება
მონოპოლისტი მიიღებს ეკონომიკურ მოგებას თუ ფასი საშუალო მთლიან დანახარჯზე მეტი იქნება 23 40

19. წამლების ბაზარი ზღვრული დანახარჯი მოთხოვნა დანახარჯი და შემოსავალი
ფასი პატენტის დროს
ფასი პატენტის ვადის გასვლის შემდეგ
ზღვრული დანახარჯი
ზღვრული შემოსავალი
მოთხოვნა
რაოდენობა მონოპოლიის დროს
კონკურენტული რაოდენობა
რაოდენობა

20. აუნაზღაურებელი დანაკარგი
იმისგამო რომ მონოპოლისტი აწესებს ზღვრულ დანახარჯზე მაღალ ფასს, წარმოებული და მოთხოვნილი რაოდენობა არის სოციალურ ოპტიმუმზე მცირე 33 47

21. მონოპოლიის არაეფექტურობა
Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.
მონოპოლიის არაეფექტურობა
ფასი
ზღვრული დანახარჯი
აუნაზღაურებელი დანაკარგი
მონოპოლისტის ფასი
მონოპოლისტის წარმოებული რაოდენობა
ეფექტური რაოდენობა
ზღვრული შემოსავალი
მოთხოვნა
რაოდენობა 34 53

22. მონოპოლიის არაეფექტურობა
მონოპოლია აწარმოებს სოციალურ ოპტიმუმზე ნაკლებს
აუნაზრაურებელი დანაკარგი რომელიც გამოწვეულია მონოპოლიის მიერ მსგავსია გადასახადის შედეგად გამოწვეულ დანაკარგის. განსხვავება ისაა რომ გადასახადის შემთხვევაში სახელმწიფო იღებს შემოსავალს, ხოლო ფირმა მონოპოლისტურ მოგებს

23. ღონისძიებები მონოპოლიის მიმართ
ღონისძიებები მონოპოლიის მიმართ
სახელმწიფო შემდეგი ოთხი ქმედებით რეაგირებს მონოპოლიის მიმართ:
მონოპოლიურ ბაზარს უფრო კონკურენტულს ხდის
არეგულირებს მონოპოლისტის ქმედებას
ზოგიერთ მონოპოლიას სახემწიფო საკუთრებად აქცევს
საერთოდ არაფერს აკეთებს  39 54

24. ნატურალური მონოპოლიის შემთხვევაში ზღვრული დანახარჯის და ფასის ტოლობა
საშუალო მთლიანი დანახარჯი
საშუალო მთლიანი ხარჯი
დანაკარგი
რეგულირებული ფასი
ზღვრული ხარჯი
მოთხოვნა
რაოდენობა 63

25. ფასისმიერი დისკრიმინაცია
ფასისმიერი დისკრიმინაცია ეს არის პროდუქტის სხვადასხვა ფასად მიყიდვა სხვადასხვა მომხმარებლისთვის მიუხედავად იმისა რომ პროდუქტის დამზადების ხარჯი ერთიდაიგივეა 41 68

26. ფასისმიერი დისკრიმინაცია
საფასო დისკრიმინაცია შეუძლებელია სრულყოფილი კონკურენციის დროს. იმისათვის რომფასისმიერი დისკრიმინაცია მოახდინო აუცილებელია გარკვეულ ძალაუფლებას ფლობდე ბაზარზე 41 68

27. სრულყოფილი ფასისმიერი დისკრიმინაცია
სრულყოფილი ფასისმიერი დისკრიმინაცია ხდება მაშინ როდესაც გამყიდველმა იცის თითოეული მომხმარებლის მაქსიმალური ფასი რომლის გადახდისთვისაც ისინი არიან მზად და იმ ფასს ახდევინებს 41 68

28. ფასისმიერი დისკრიმინაცია
ორი მნიშვნელოვანი ეფექტი ფასისმიერი დისკრიმინაციის არის:
მას შეუძლია მონოპოლისტის მოგების გაზრდა
ის ამცირებს აუნაზღაურებელ დანაკარგს 41 69

29. სარგებლიონობა ფასისმიერი დისკრიმინაციის გარეშე
მომხმარებლის სარგებელი
აუნაზრაურებელი სარგებელი
მოპოლისტის ფასი
გაყიდული რაოდენობა
მოგება
ზღვრული ხარჯი
ზღვრული შემოსავალი
მოთხოვნა
რაოდენობა 41 72

30. სარგებლიანობა ფასისმიერი დისკრიმინაციის დროს
მონოპოლია სრულყოფილი ფასისმიერი დისკრიმინაციის დროს
ფასი
მოგება
ზღვრული ხარჯი
გაყიდული რაოდენობა
მოთხოვნა
რაოდენობა 41 73

31. შეჯამება მონოპოლია არის ერთადერთი გამყიდველი ბაზარზე
მას ახასიათებს კლებადი მოთხოვნის მრუდი
მონოპოლისტის ზღვრული სემოსავალი ყოველთვის ფასზე ნაკლებია

32. შეჯამება
სრულყოფილი კონკურენციის მსგავსად მონოპოლისტი მოგების მაქსიმიზაციისათვის აწარმოებს იმ რაოდენობის პროდუქტს რომლის დროსაც ზღვრული შემოსავალი ზღვრული ხარჯის ტოლია
სრულყოფილი კონკურენციისგან განსხვავებით მონოპოლიის ფასი არემატება ზღვრულ სემოსავალს და სესაბამისად ზღვრულ ხარჯს

33. შეჯამება
მონოპოლისტებს, მომხმარებლების გადახდისუნარიანობის შესახებ არსებული ინფორმაციის საფუძველზე, შეუძლიათ გაყიდონ პროდუქტი სხვადასხვა ფასად და გაზარდონ თავიანთი მოგება
ფასისმიერი დისკრიმინაცია ზრდის მოპოლისტების მოგებას და ამცირებს აუნაზრაურებელ დანაკარგს