1. Eiginleikar iðju
Flæði og eflandi iðja

2. Eflandi iðja Hjálpar fólki við að Er hvetjandi og vekur áhuga fólks
Samþætta huga og líkama
Beina athyglinni að skýru markmiði
Draga athyglina frá sjálfum sér og áhyggjum sínum
Halda sálrænum stöðuguleika
Efla færni á ólíkum sviðum
Upplifa sjálfsvirðinu og færni
Er hvetjandi og vekur áhuga fólks
Hefur áhrif á upplifun fólks af tíma (tímaskynið)
Tengir manneskjuna við umhverfi sitt
Guðrún Pálmadóttir

3. Flæðikenning Csikszentmihalyi
er sálrænt ástand sem verður til þegar maður er algjörlega gagntekinn af því sem maður er að fást við. Ekkert annað skiptir máli í augnablikinu og ánægjan er svo sterk að maður er tilbúin að fórna miklu bara til að upplifa þessa ánægju.
Til að upplifa flæði
þarf að vera samræmi milli upplifunar manns af eigin hæfileikum og þeim kröfum sem verkefnið gerir til manns (áskorunin fyrir mann)
Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The psychology of optimal experience. New York: Harper & Row.
Guðrún Pálmadóttir

4. Flæðikenningin (Flow theory) Sambandið milli áskorunar og hæfileika (Csikszentmihalyi, 1975)
Áskorunin býr í iðjunni / athöfnunum
Hæfileikarnir búa í manneskjunni
Flæðirásirnar:
Örvun => efling / styrking
Flæði
Stjórn
Slökun
Leiði
Sinnuleysi
Áhyggjur
Kvíði
Guðrún Pálmadóttir

5. Flæði og eflandi iðja Iðja / athöfn sem gefur flæði – flæðirás 2
Hefur skýran tilgang og merkingu fyrir viðkomandi manneskju
Áskorunin er skýr
Felur oft í sér einhverja nýjung => kanna, finna lausn, uppgötva
Iðja / athöfn sem er eflandi – flæðirás 1
Áskorunin er aðeins meiri en hæfileikarnir
Hárfín lína sem krefst þekkingar á
hæfileikum viðkomandi manneskju
kröfunum sem iðjan/athöfnin gerir til hennar
Guðrún Pálmadóttir

6. Eiginleikar iðju og athafna
Hvers eðlis er það sem fólk gerir / fæst við?
Hugarvinna
Krefst yfirsýnar, einbeitingar, úrvinnsluhæfni o.s.frv.
Líkamleg áreynsla og/eða hreyfing
Krefst krafts, afls, þols, samhæfingar o.s.frv.
Félagsleg samskipti
Krefjast næmi fyrir þörfum annarra, að hlusta, að tjá sig o.s.frv.
Sköpun
Krefst sjálfsþekkingar, innsæis, sköpunarþarfar
Guðrún Pálmadóttir

7. Skapandi iðja og athafnir
Meginleiðir í iðjuþjálfun lengi vel
Skipulagt handverk, s.s. smíðar, vefnaður, útsaumur, körfugerð
Frjáls sköpun s.s. málun, teikning, tónlist, leikræn tjáning, skrif
Notaðar til að hafa áhrif á / efla líkamlega og sálræna líkamsstarfsemi
Hafa vikið fyrir athöfnum sem eru beintengdar daglegu lífi fólks
Eigin umsjá, vinna og tómstundaiðja / leikur
Guðrún Pálmadóttir

8. Sköpun, heilsa og vellíðan
Sköpun er persónulegur eiginleiki til að hugsa og haga sér á frumlegan hátt og vera uppfinningasamur og hugmyndaríkur. Sá sem er skapandi finnur nýjar og öðruvísi leiðir til tjá sig og takast á við verkefni sem þarf að leysa. Sköpun nýtist við alla iðju og sköpunarferlið og afurðin (útkoman) skipta máli fyrir þann sem skapar og skilja eftir hjá honum jákvæða tilfinningu (Schmid, 2005)
Creativity is an innate capacity to think and act in original ways, to be inventive, to be imaginative and to find new and original solutions to needs, problems and forms of expression. It can be used in all activities. Its processes and outcomes are meaningful to its user and generate positive feelings (Schmid, 2005)
Heilsa lýsir líkamlegri, andlegri og félagslegri vellíðan en ekki eingöngu því að vera án sjúkdóma eða veiklunar (WHO, 1946)
Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity (WHO, 1946)
Vellíðan birtist sem hamingja, ánægja, góð heilsa og sátt við eigið líf og sú tilfinning að þar ríki jafnvægi (Law o.fl., 1998; Wilcock o.fl., 1998)
Well-being =feelings of happiness, pleasure, health and comfort and a balance in all aspects of one’s life (Law o.fl., 1998; Wilcock o.fl., 1998)
Guðrún Pálmadóttir

9. Tilvist og eiginleikar sköpunar
Allt fólk hefur sköpunarþörf og býr yfir skapandi hæfileikum
Sköpun er mikilvægt verkfæri til að efla heilsu og vellíðan
Auka færni í víðum skilningi
Veita upplifun af tilgangi og merkingu
Ýta undir jákvætt sjálfsmat og sjálfsvirðingu
Styrkja sjálfræði
Áhrif sköpunar hafasamt lítið verið rannsökuð í iðjuþjálfunarfræði og iðjuvísindum
Guðrún Pálmadóttir

10. Sköpun og heilsa - Kerfisbundið yfirlit Peruzza og Kinsella 2010
23 greinar uppfylltu skilyrðin
4 megindlegar rannsóknir
16 eigindlegar rannsóknir
3 blandað rannsóknarsnið
Rannsóknarsvæði
Bretland – 14 rannsóknir
Bandaríkin – 5 rannsóknir
Svíþjóð – 3 rannsóknir
Ástralía – 1 rannsókn
Þátttakendur
Fatlaðir/langveikir – 17 rannsóknir
Heilbr.starfsfólk – 3 rannsóknir
Blandað – 3 rannsóknir
Fullorðnir og aldraðir – 19 rannsóknir
Börn - 1 rannsókn
Konur eingöngu – 7 - rannsóknir
Konur og karlar – 11 rannsóknir
Guðrún Pálmadóttir

11. Sköpun og heilsa - Kerfisbundið yfirlit Peruzza og Kinsella 2010, frh.
Fagsvið
Iðjuþjálfun – 8 rannsóknir
Hjúkrun – 4 rannsóknir
Sálfræði/geðlækningar – 6 rannsóknir
Almenn endurhæfing – 1 rannsókn
Listmeðferð - 1 rannsókn
Ekki vitað - 3 rannsóknir
Heilsufarsvandi
Sálræn/geðræn veikindi - 10
Krabbamein – 5
Stoð- eða taugakerfi – 5
Nýrnaveiki – 1
Líknarmeðferð – 1
Ekki vitað - 1
Guðrún Pálmadóttir

12. Ávinningur af sköpun, t.d.
Stjórn á tilfinningum
Yfirfærsla yfir á önnur svið => ábyrgð á eigin lífi og umhverfi
Sjálfsþekking => jákvæðari sjálfsmynd
Þekking á eigin færni og takmörkunum, upplifa sigra
Tjáning
Tjá tilfinningar gegnum sköpun, þ.á.m. tilfinningar tengdar af fötlun og veikindum
Umbreyting á reynslu af fötlun og veikindum
Snúa neikvæðum tilfinningum upp í jávæðari túlkun og upplifun
Tilgangur með lífinu
Finna að maður kemur að gagni og aðrir þarfnast manns
Veita félagslegan stuðning
Finna að maður getur aðstoðað aðra og gefið til samfélagsins
Guðrún Pálmadóttir

13. Ályktanir Sköpun hefur heilandi og heilsueflandi áhrif
Bæði sköpun og heilun eru „innri ferli“, þ.e. þau eiga sér stað innra með manneskjunni
Sköpun hefur sérstakt gildi fyrir fólk með geðræna/sálræna erfiðleika og þá sem búa við langvarandi fötlun eða veikindi
Frekari rannsókna er þörf á viðfangsefninu
Guðrún Pálmadóttir