1. ХУД 34-р сургуулийн нийгмийн ухааны багш О. БАЯРЦЭЦЭГ
Блумын таксономи ашиглан нийгмийн ухааны хичээлээр үнэлгээний даалгавар боловсруулах арга зүй
ХУД 34-р сургуулийн нийгмийн ухааны багш
О. БАЯРЦЭЦЭГ

2. Түүх сөхвөл
1950-иад оны үед Б.Блумаар ахлуулсан эрдэмтэд хичээл, сургалтын зорилгыг нарийвчилсан “Таксономи” боловсруулсан
Грекийн “taxis” (эмх цэгц), “nomos” (хууль, онол) онол гэсэн үгнээс гаралтай
Блум багш нарын тестийн асуултын 95% нь суралцагчдаас хамгийн доод түвшинд буюу зөвхөн мэдээллийг сэргээн санах түвшинд бодохыг шаардаж байгааг судалж илрүүлжээ.

3. Танин мэдэхүйн ай Блумын таксономи анх 5 түвшинтэй байсан. 1. Мэдлэг
2. Ойлголт
3. Хэрэглээ
4. Синтез
5.Үнэлгээ
1. Сэргээн санах
2. Ойлгох
3. Хэрэглэх
4. Задлан шинжлэх
5. Үнэлэх
6. Бүтээх

4. Сэргээн санах
Ойлгох
Хэрэглэх
Анализ
Үнэлэх
Бүтээх
Гүехэн
Гүнзгий
Гүн

5. Дээд эрэмбийн чадварууд
Танин мэдэхүйн өндөр түвшин
БҮТЭЭХ
ҮНЭЛЭХ
ЗАДЛАН ШИНЖЛЭХ
ХЭРЭГЛЭХ
ОЙЛГОХ
СЭРГЭЭН САНАХ
Дээд эрэмбийн чадварууд
Доод эрэмбийн чадварууд
Танин мэдэхүйн доод түвшин

6. (The Taxonomy of Educational Objectives) I. Сэргээн санах
Сэргээн санах (REMEMBERING) - Урт хугацааны санамжаас хэрэгцээтэй мэдлэгийг сэргээн дуудах Энэ шатны зорилтууд нь өвөрмөц мэдлэгүүд, баримт нэр томьёо, хэмжигдэхүүн, арга замын мэдлэг, түүн дотроо шалгуур, олон талын мэдлэгийг ялган таних, сэргээн санах. Жишээлбэл: тодорхойлох, ялгах, хүрэх, таних, ярих, мэдэх гэх мэт
Суралцахуйн үйл:
Хуваарилах, тодорхойлох, хуулбарлан дуурайж хийх, шошголон тэмдэглэх, жагсаах, цээжлэн тогтоох, нэрлэх, дэс дараалалд оруулах, танин мэдэх, холбож үзэх, сэргээн санах, давтах, хуулбарлах, илэрхийлэх(ярих, мэдээлэх)

7. II. Ойлгох (UNDERSTANDING)
Үг, бичвэр, зураг дүрслэл ашиглан мэдээллийн утга санааг бүтээх Энэ шатны зорилтууд нь орчуулах, буулган тайлбарлах, ангилах,.
Суралцахуйн үйл:
Ангилах, холбогдох жишээ гаргах, дүрслэн ярих, хэлэлцэх, тайлбарлах, буулган тайлбарлах, илэрхийлэх, ялгаж таних, заах(үзүүлэх, харуулах), олж тогтоох, танин мэдэх, мэдээлэх томьёолох, хянах, сонгох(шилэх), орчуулах, тухайн материалын талаар дүгнэлт гаргах, харьцуулах, унших, шилжүүлэх, зөвлөх, зарлах, цэгцлэх, номлох

8. III. Хэрэглэх (APPLYING)
Өгөгдсөн нөхцөлд үйлийг гүйцэтгэх, хэрэгжүүлэх. Мэдлэгээ тодорхой асуудалд хэрэглэх, бодит нөхцөлд хийсвэрлэх.
Суралцахуйн үйл:
Өөрчлөлтийг урьдчилан таамаглах, сонгох, хөгжүүлэх, зохион байгуулах, ангилах, хандах, хэрэглэх, сонгох, илэрхийлэх, дүрслэн харуулах, ажиллах, зураглан үзүүлэх, тайлбарлах, хэрэгжүүлэх, давтах, төлөвлөх, ноороглох, шийдвэрлэх, бичих

9. IV. Задлан шинжлэх(АNALYSING)
Материалыг бүрэлдэхүүн хэсэгт хуваах, тэдгээрийн харилцан хамаарлыг шинжлэх Элементүүд, хамаарлыг ялгах, тухайн элементүүд ямар үүрэг гүйцэтгэж буйг тодорхойлох зохион байгуулалтын зарчим, тухайн хэсгээс ямар нэг алдааг олж тогтоох, мөн чанарыг таних
Суралцахуйн үйл:
Таамаглалаас дүгнэлт гаргах, ялгах, таних, ангилах, томьёолох, эсэргүүцэх, шүүмжлэх, засах залруулах, баримт үйлдэх, зорилго тодорхойлох, холбох, үнэлэлт өгөх(нягтлах),
Анализ- задлан шинжлэх, тооцоолох, төрөлжүүлэх, харьцуулах, жишиж үзэх, шүүмжлэх, ялгах, судлах, шалгах, турших, сорих, асуух
Синтез-хуваарилах, цуглуулах, зохиож бичих, бүтээх, загвар гаргах, хөгжүүлэх, нарийвчлан боловсруулах, удирдах, зохион байгуулах, төлөвлөх, бэлтгэх, дэвшүүлэх(санал болгох), бичих

10. V. Үнэлэх (EVALUATING)
Шалгуур, стандартад үндэслэн шийдвэр гаргах Алдааг илрүүлэх гэх мэтээр хянан шалгах, асуудалд шүүмжлэлтэй хандах, логик холбоо, олон талын баталгаа нотолгоо, баримтуудтай холбоотой олон талт зорилтуудыг агуулна.
Суралцахуйн үйл:
Стандартчлах, шүүн хэлэлцэх, маргах, эсэргүүцэх, дүгнэх, алдааг залруулах, үнэлэх, нотлох, дүгнэх, холбож үзэх(хавсаргах), сонгох, харьцуулах, хамаарах, шүүх, таамаглах, ухаж ойлгох, дэмжих, дүгнэх

11. VI. Бүтээх (CREATING)
Элементүүдийн шинэ функционал, органик холбоог илрүүлж, дахин бүтэцчилэх Үүсгэх, төлөвлөх, зохион бүтээх зорилтууд.
Суралцахуйн үйл:
Таамаглал дэвшүүлэх, үйл ажиллагааг төлөвлөх, гүйцэтгэх арга аргачлалыг боловсруулах, дизайнчлах, зохиох, шийдвэр гаргах, арга замуудыг тодорхойлох гэх мэт

12. Блумын даалгаврын асуултын хэлбэр
Түвшин
Асуулт
Сэргээн санах
- Хичнээн ...?
- Хэн\юу...?
ийг нэрлэнэ үү?
үнэн үү, үгүй юу?
- Хэзээ ...?
- Хаана ...?
- Гэх мэт
Ойлгох
- ...-ийг хэрхэн тайлбарлах вэ?
- ...-өөрийн үгээр тайлбарлана уу?
- ...-талаар товч дүгнэлт хийнэ үү?
- Яагаад гэдгийг тодруулна уу?
- ...-ийн талаархи таны бодол
- Гэх мэт

13. Хэрэглэх Задлан шинжлэх - Та өөр тохиолдлыг мэдэх үү?
- ... гэсэн шинжээр нь та ангилж
чадах уу?
-...-д ямар арга хэрэглэвэл зо-
хистой вэ?
- Өгөгдсөн мэдээллийг ашиглан ...-
ийг хэрхэн сайжруулах вэ?
- ... бол энэ мэдээлэл хэрэглэгэх
үү?
-Гэх мэт
Задлан шинжлэх
- Хэрэв ... бол хэрхэн төгсөх вэ?
- ... нь ...-тэй юугаараа төстэй вэ?
- Яагаад ... өөрчлөлт болсон вэ?
- Хэрэв ... бол юу болохыг тайл-
барлана уу?

14. Үнэлэх Бүтээх - ...-ийн хоорондын ялгааг нэрлэнэ үү?
- Шийдвэрлэх гол асуудал нь юу вэ?
... нь зөвшийдвэр мөн үү?
- …-ийн талаарх таны бодол?
-…-нь зөв үү?Аль эс бол буруу …?
-Хэрэв танд боломж гарвал ...-ийг хэрхэн өөрчлөх вэ?
-Та ...-д итгэлтэй байна уу?
- … хэрхэн нөлөөлөх вэ?
Бүтээх
-... -аас ...-ийг хэрхэн хийх вэ?
-…-ийг шийдвэрлэх өөр боломж байна уу?
-Хэрэв танд бүх боломж нээлттэй
байвал та...-д хэрхэн хандах вэ?
-Хэрэв ... бол юу болох вэ?
-Ямар ямар арга зам байна вэ?
-...- ийг хэрхэн цоо шинээр, ер бусаар хэрэглэх боломж байгааг тодорхойлно уу?
-гэх мэт.

15. Блумын таксономи ашиглан 11-р ангийн ”Макро эдийн засгийн тухай асуудлууд” нэгж хичээлийн даалгаврыг боловсруулсан нь:

16. 1. Сэргээн санах түвшинд Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн Татварын бодлого
Дараах ойлголтуудаас макро ба микро түвшний эдийн засгийн ойлголтуудыг ялгана уу?
Эдийн засгийн нөөц
Хэрэгцээ
Хөдөлмөрийн зах зээл
Инфляци
Талхны эрэлтийн хэмжээ
Хөдөлмөрийн бүтээмж
Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн
Татварын бодлого
Автомашины нийлүүлэлт
Гаалийн татвар

17. Микро эдийн засгийн зангилаа асуудлуудын талаарх шийдвэрийг хэн гаргадаг вэ?

18. Макро эдийн засгийн зангилаа асуудлуудын талаарх шийдвэрийг хэн гаргадаг вэ?

19. 2. Ойлгох түвшинд ДНБ нийг орлого ба зардлаар тооцоход ижил дүн гардгийн шалтгааныг тайлбарлана уу
З=ДНБ=О

20. Дараах хүснэгтийг нөхнө үү
Зардлаар тооцоход зардлын ямар төрлүүдийг оруулдаг вэ?
Орлогоор тооцоход ямар төрлүүдийг оруулан тооцдог вэ?
ДНБ-д юуг тооцон оруулдаг вэ?

21. Дараах үйлдвэрлэл, үйлчилгээ яагаад ДНБ-д тооцогдож байгаагийн шалтгааныг тайлбарлана уу
ТАЛХНЫ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ
УЛААНБААТАР ХОТ ДАХЬ САУНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭ
Арьс ширний үйлдвэрлэл
Боловсролын үйлчилгээ

22. 3. Хэрэглэх түвшинд
ӨГӨГДЛИЙГ АШИГЛАН ашиглан дараах даалгаврыг гүйцэтгээрэй.
А. ДОТООДЫН НИЙТ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙГ ОРЛОГООР ТООЦНО УУ?
Б. ӨГӨГДӨЛД БУЙ МЭДЭЭЛЛЭЭС днб-д тооцогдохгүйүйлчилгээг ялган тайлбарлана уу?
В. Зургийг ажиглан өгөгдөлд буй тоон утгыг ашиглан завсрын буюу, шинээр бий болсон өртөгийг тодорхойлно уу?

23. 4.Задлан шинжлэх, нэгтгэн дүгнэх түвшин
Монголын газар нутагт үйл ажиллагаагаа явуулж гадаадын компанийн бүтээгдэхүүн ДНБ –д ХАМААРАГДАХ УУ? ЯАГААД?
ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТИЙГ ДАН ГАНЦ днб –ний өсөлтөөр тодорхойлж болох уу ? Яагаад?
Днб, үнб –ний ялгааг жишээгээр тайлбарлана уу?.

24. ДАРААХ МЭДЭЭЛЛИЙГ АШИГЛАН ДООРХИ АСУУЛТАНД ХАРИУЛНА УУ?
5. Үнэлэх түвшинд
ДАРААХ МЭДЭЭЛЛИЙГ АШИГЛАН ДООРХИ АСУУЛТАНД ХАРИУЛНА УУ?

25. 1. Мэдээллийн агуулгыг бичнэ үү. 2
1. Мэдээллийн агуулгыг бичнэ үү? 2. Эдийн засгийн өсөлттэй байна гэдгийг хэрхэн мэдэх боломжтой вэ? 3. Монгол орны ДНБ нд ордог үйлдвэр үйлчилгээний газруудыг зурагт тэмдэглэнэ үү? Том газар нутагтай улсуудын нэрлэх 6. Дурын 2 улсын хоорондох зайг мб ашиглан бодож олох

26. 6. Бүтээх түвшинд
Газрын зурагт Монгол орны днб-г голлон бүрдүүлдэг үйлвэр, үйлчилгээний газруудыг нэрлэн тэмдэглэнэ үү?

27. Даалгавар зөв гүйцэтгэсэн сурагчдын тоо
Даалгаврын гүйцэтгэл
Анги бүлэг
Хүүхдийн тоо
Даалгавар зөв гүйцэтгэсэн сурагчдын тоо
Сэргээн санах түвшин
Ойлгох түвшин
Хэрэглэх түвшин
Бүтээх түвшин
11 А 35 25 20 22
11 Б 28 19 15 12
Дундаж 45 39 37 32
гүйцэтгэл
71,4%
61,9%
58,7%
50,7%

28. Даалгаврыг зөв гүйцэтгэсэн сурагчдын тоо
Даалгаврын гүйцэтгэл
Анги бүлэг
Хүүхдийн тоо
Даалгаврыг зөв гүйцэтгэсэн сурагчдын тоо
Сэргээн санах түвшин
Ойлгох түвшин
Хэрэглэх түвшин
Задлан шинжлэх
Бүтээх түвшин
11 А 35 30 31 25 32
11 Б 28 22 24 15 23
Дундаж 52 55 40
гүйцэтгэл
82,5%
87,3%
63,4%

29. Харьцуулбал 71,4% 61,9% 58,7% 82,5% 87,3% 63,4% ахиц 11,1% 25,4% 4,7%
Нэгж хичээлийн нэр
Сэргээн санах
Ойлгох
хэрэглэх
Задлан шинжлэх
бүтээх
Соёлын тухай
71,4%
61,9%
58,7%
50,7%
Макро эдийн засгийн асуудлууд
82,5%
87,3%
63,4%
ахиц
11,1%
25,4%
4,7%
36,6%

30. Анхаарал тавьсанд баярлалаа