1. Шинжлэх ухаан, технологи, инновацийг хэмжих нь: статистикийн нэр томъёонууд
“Шинжлэх ухаан, технологи, инновацийн шалгуур үзүүлэлт” үндэсний сургалт семинар Улаанбаатар, Монгол Улс оны 10 сарын 14-16
Рохан Патхирэйж
ЮНЕСКО-гийн Статистикийн хүрээлэн (UIS)

2. Хамрах хүрээ

3. ШУТ: Шугаман загвар? Загвар Шалгуур үзүүлэлтүүд Хар хайрцаг (Инноваци)
Суурь судалгаа
Хэрэглээний судалгаа
Хөгжил
Бүтээгдэхүүн болон түүний тархалт
Шалгуур үзүүлэлтүүд
Орц
Хар хайрцаг (Инноваци)
Гарц 3

4. Загварыг ашиглан шалгуур үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох
Орц (СХА-ын зардал, хүний нөөц)
Хар хайрцаг (Инноваци)
Гарц (патентууд, нийтлэлүүд, өндөр технологийн бүтээгдэхүүн)
СХА-ын судалгаа
СХ-ийн боловсон хүчин
СХ-ийн зардал
Инновацийн статистик
Захиргааны мэдээлэл (патентууд)
Хэвлэл мэдээллийн сан
Өндөр технологийн мэдээлэл (худалдаа) 4

5. Системийн арга Инноваци нь байнга хөгжиж байдаг ба нарийн төвөгтэй:
Оролцогч талууд олон, уялдаа холбоо ихтэй
Мэдээлэл буцаж ирэх болон цааш нь дамжуулах үйл явц  инноваци нь шугаман бус 5

6. Шалгуур үзүүлэлтүүдийг стандартчилах
Олон улсын түвшинд
Бүс нутгийн түвшинд
Орон нутгийн түвшинд
Байгууллагын түвшинд
Та энд байна
Стандартууд
Зөвшилцөл

7. ЮНЕСКО-гийн аргачлал, тогтолцоо
ШУТ-ийн статистикийн олон улсын стандартчилалын тухай зөвлөмж, 1978
ЮНЕСКО-гийн ШУТ-ийн үйл ажиллагааны Статистикийн гарын авлага ST-84 / WS / 12, Парис, 1984
1997 болон 2011 оны Боловсролын олон улсын стандарт ангилал (ISCED)

8. “Фраскатийн гэр бүл”-ийн ЭЗХАХБ-ын гарын авлагууд
Фраскатийн гарын авлага
Ослогийн гарын авлага
Канберрагийн гарын авлага
Патентийн гарын авлага

9. Бусад хамааралтай ЭЗХАХБ-ын баримт бичгүүд
Эдийн засгийн даяаршлын үзүүлэлтүүдийн гарын авлага
Мэдээллийн нийгмийг хэмжих удирдамж
Биотехнологийн статистикийн ерөнхий бүдүүвч
Бүтээмжийн гарын авлага

10. Тодорхойлолтууд

11. ШУТ-ийн үйл ажиллагаа: Тодорхойлолт
ШУТ-ийн үйл ажиллагаа (ШУТҮА) нь
боловсруулах/ санаачлан бий болгох, сайжруулалт, түгээн дэлгэрүүлэх, болон шинжлэх ухаан, техникийн мэдлэгийг хэрэглэх
зэрэг үйл ажиллагаануудтай холбоотой бөгөөд Байгалийн болон Нийгэм, хүмүүнлэгийн ШУ гэх мэт ШУТ-ийн салбаруудад хамаарах бүх системтэй үйл ажиллагаа юм.
Two major aspects characterise this definition. The first aspect relates to the nature of S&T activities: they concentrate upon, or are closely connected with, the production, the distribution and the utilization of scientific and technical knowledge. It is within the scope of S&T activities that scientific and technical knowledge is created, distributed, collected, modified, transformed, adapted to use and utilized. The second is connected with the fields covered.

12. ШУТҮА-ны хамрах хүрээ ШУТҮА нь дараах үйл ажиллагаануудаас бүрдэнэ:
Судалгаа, туршилтын хөгжил (СХА)
Шинжлэх ухаан, техникийн боловсрол, сургалт (ШУБ)
Шинжлэх ухаан, технологийн үйлчилгээ (ШУТҮ)

13. Шалгуур үзүүлэлтийн хүрээ
ШУТҮА
СХА
ШУБ
ШУТҮ

14. Судалгаа, туршилтын хөгжил (СХА)
Анх удаа 1963онд хэвлэгдсэн!
•6 дахь хэвлэл 2002 онд гарсан.
Дахин сайжруулалт хийгдэж эхэлсэн
Үнэн хэрэгтээ дэлхийн стандарт 14

15. Судалгаа, туршилтын хөгжил (СХА): Тодорхойлолт
СХА нь дараах үйл ажиллагаануудаас бүрдэнэ:
Хүн, соёл, нийгмийн мэдлэг зэрэг мэдлэгийн нөөцийг сайжруулахын тулд системтэйгээр авч буй бүтээлч арга хэмжээнүүд, мөн энэ мэдлэгийнхээ нөөцийг шинэ хэрэглээ, зүйлийг зохион бүтээхэд ашиглах Үндсэн шалгуур: Ач холбогдол бүхий шинэлэг талтай байх, мөн шинжлэх ухааны болон/эсвэл технологийн тодорхой бус байдлын системтэй шийдэлтэй байх
From this definition it is evident that the crucial element in identifying R&D is the presence of an element of creativity and innovation.
This common character is shared both by scientific research and by experimental development. In order to identify properly these two activities, the essential elements which characterize them are set forth:
i) the element of creativity
ii) the element of innovation;
iii) the use of scientific methods;
iv) the generation of new knowledge.
A scientific activity may be defined as scientific research only if these four elements are present.

16. СХА нь дараах үйл ажиллагаануудыг хамарна:
Суурь судалгаа (Тодорхой хэрэгцээ эсвэл хэрэглээ одоогийн байдлаар байхгүй)
Хэрэглээний судалгаа (Голчлон практик дээрхи тодорхой зорилт8 зорилгод чиглэсэн)
Туршилтын хөгжил (Шинэ материал, бүтээгдэхүүн эсвэл төхөөрөмжүүдийг үйлдвэрлэхэд чиглэсэн)

17. СХА–д хамаарахгүй зүйлүүд
Боловсрол ба сургалт
Шинжлэх ухаан, технологийн үйлчилгээ/бусад шинжлэх ухаан, технологийн үйл ажиллагаанууд
Бусад аж үйлдвэрийн үйл ажиллагаанууд
Захиргааны болон бусад туслах үйл ажиллагаанууд
 Энэ талаар хэдэн слайдын дараа дахин ярих болно.
Education and training: but PhD research included
Other science and technology activities: S&T information services, general purpose data collection, testing, feasibility studies, patent and licence work, policy related studies, routine software development
Other industrial activities: (many innovation) acquisition of technology, tooling up, industrial engineering, design, production start up
Administration and other supporting activities 17

18. Шалгуур үзүүлэлтийн хүрээ
ШУТҮА
СХА
ШУБ
ШУТҮ

19. ШУТ-ийн боловсрол, сургалт (ШУБ): Тодорхойлолт
ШУБ нь 3 дахь түвшинд өргөн хүрээгээр дараах үйл ажиллагаануудыг хамарна:
Их сургуулийн бус мэргэжлийн дээд боловсрол
Бүх их дээд сургуулийн боловсрол
Эрдэмтэд, инженерүүдэд зориулсан насан туршийн сургалт
The "education and training" activities should be separated from R&D activities and from scientific and technological services. Thus, the research aspects of post-graduate training should be included in R&D.
Similarly, activities of university libraries, of scientific museums, or of testing stations and survey work being performed in the institutions of higher education should not be included in the group STET but in the corresponding
groups of S&T services. The clinical activities carried out within university clinics, which should be regarded as specialized medical care, should also be excluded.

20. СХА болон сургалтын хоорондын хязгаар
Дээд боловсролын түвшинд судалгаа болон сургалт нь хоорондоо маш нарийн уялдаа холбоотой
Судалгааны ажлуудын үр дүнг хичээл заахад ашигладаг бөгөөд мөн сургах явцад цуглуулсан мэдээлэл, туршлагаа судалгааны ажилдаа эргээд хэрэглэдэг
Ажилчид болон оюутнуудын боловсрол болон сургалт хаана дуусаад СХА –ын үйл ажиллагаанууд хаанаас эхэлж байгааг тодорхойлоход хэцүү
Шинэлэг тал нь СХА –ыг өдөр тутмын сургалт болон бусад холбогдох үйл ажиллагаануудаас ялгаж өгдөг.

21. 6-р түвшний/ баклаврын оюутнуудын СХА болон боловсрол, сургалтын хоорондын зааг
Багшилж болон суралцаж байгаа 6-р түвшний/ баклаврын оюутнууд
СХА
Бусад үйл ажиллагааа
Багш нар
Багшилж байгаа 6-р түвшний/ баклаврын оюутнууд
3. 6-р түвшний/ баклаврын оюутнууд судалгаа. хөгжлийн төслүүдийг хянах шаардлагатай
5. 6-р түвшин/ баклавраас доош түвшинд багшлах
2. СХА–ын арга зүй болон лабораторийн ажил зэрэгт суралцаж байгаа 6-р түвшний/ баклаврын оюутнууд .
4. Бусад судалгаа. хөгжлийн төслүүдийг хянах болон өөрийн судалгаа хөгжлийн төслүүдийн гүйцэтгэл
6. Бусад үйл ажиллагаа
Аспирант
1. Албан ёсны мэргэшлийн курсын ажил
2. Албан ёсны мэргэшилд бие даасан судалгаа хийж гүйцэтгэх болон тайланг бичих шаардлагатай (СХ-ийн төсөл)
4. 6-р түвшин/ баклавраас доош түвшинд багшлах
3. Бусад СХ-ийн үйл ажиллагаанууд
5. Бусад үйл ажиллагаа

22. ШУТ-ийн үйлчилгээ (ШУТҮ): Тодорхойлолт
ШУТҮ нь:
Эрдэм шинжилгээний СХА-тай холбоотой
Шинжлэх ухаан, техникийн мэдлэгийг боловсруулах/ санаачлан бий болгох, түгээн дэлгэрүүлэх болон хэрэглэхэд хувь нэмэр оруулах үйл ажиллагаанууд юм.
The common denominator of this composite group of scientific activities, which are defined and illustrated below, is the direct or indirect link with R&D, from which they my be distinguished by the fact that they do not have the character of innovation. Therefore my work aiming at establishing new methodologies, procedures and techniques used in these services should be regarded as R&D.

23. ШУТҮ: Дэлгэрэнгүй үйл ажиллагаа
Номын сан, архив, мэдээллийн сан зэргээс өгсөн ШУТ-ийн мэдээлэл болон баримтжуулалтын арга хэмжээнүүд
Музей, ботаникийн болон амьтан судлалын цэцэрлэг зэрэг байгууллагуудын хийсэн ШУТҮ
ШУТ-ийн нийтлэлүүдийг орчуулах болон хянан засварлах
Байгалийн болон инженерийн ухааны салбарын мэдээлэл, тоо баримтыг цуглуулах ажил. Жишээ нь: Цаг уурын ажиглалтууд
Газрын тос, эрдэс баялгийн нөөцийг хайхтай холбоотой үйл ажиллагаанууд
Үндэсний статистикийн газрын хүмүүнлэг, нийгэм, эдийн засаг, соёлын үзэгдлийн тухай мэдээлэл цуглуулах
Стандартчлалын үндэсний төвийн турших, стандартчлал, чанарын хяналтын үйл ажиллагаанууд
Өргөтгөл, зөвлөх үйлчилгээ, техник, эдийн засгийн судалгаа г.м.
Үндэсний патентын газрын патент ба лицензийн үйл ажиллагаанууд

24. Бусад холбогдох ШУТ-ийн үйл ажиллагаанууд
Шинжлэх ухаан, техникийн мэдээллийн vйлчилгээ
Ерөнхий зорилготой мэдээлэл цуглуулах
Туршилт хийх болон стандартчлал
Техник, эдийн засгийн судалгаанууд
Мэргэжлийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ
Патент, лицензийн ажлууд
Бодлоготой холбоотой судалгаанууд
Хэвшмэл програм хангамжийг хөгжүүлэх ажлууд

25. Шалгуур үзүүлэлтийн хүрээ
Захиргааны болон бусад туслах үйл ажиллагаанууд
ШУТҮА
СХА
ШУБ
ШУТҮ
Инноваци + бусад аж үйлдвэрийн үйл ажиллагаанууд

26. Инноваци: Ослогийн гарын авлага
Европын комисстой хамтран гаргасан
Фраскатийн “гэр бүл”-ийн нэг хэсэг
Европын инновацийн судалгааны нийгэмлэг (CIS) болон бусад үндэсний инновацийн судалгаануудад хэрэглэдэг
Анх удаа 1992 онд хэвлэгдсэн
2 дахь хэвлэл 1997 онд гарсан хамрах хүрээнд үйлчилгээ нэмэгдэж орсон
3 дахь хэвлэл 2005 онд гарсан үүнд технологийн бус инноваци орсон 26

27. Инноваци: Тодорхойлолт (Ослогийн гарын авлага 2005)
Шинэ, эсвэл мэдэгдэхүйц сайжруулсан бүтээгдэхүүн (бараа бүтээгдэхүүн эсвэл үйлчилгээ); буюу
Шинэ, эсвэл мэдэгдэхүйц сайжруулсан үйл явц; буюу
Шинэ маркетингийн арга; буюу
Шинэ зохион байгуулалтын арга
-ийг/ыг боловсруулан нэвтрүүлэхийг инноваци гэнэ.

28. Инновацийн үйл ажиллагаанууд
Инновацийн үйл ажиллагаанууд нь:
Үнэндээ, инновацийг хэрэгжүүлэх зорилготой, инновацийг хэрэгжүүлэхэд хүргэх бүх арга хэмжээнүүд
Зарим инновацийн үйл ажиллагаанууд нь өөрөө шинэлэг, харин зарим нэг үйл ажиллагаа нь шинэлэг биш боловч инновацийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай арга хэмжээнүүд
юм хэмээн тодорхойлогдсон.

29. ЗААГ ХЯЗГААРУУД

30. СХА-г бусад үйл ажиллагаануудаас ялгах шалгуурууд
Үндсэн шалгуур нь: Ач холбогдол бүхий шинэлэг талтай байх, мөн шинжлэх ухааны болон/эсвэл технологийн тодорхой бус байдлын системтэй шийдэлтэй байх
Нэмэлт шалгуур:
Төслийн зорилго нь юу вэ?
Энэ төслийн шинэ буюу шинэлэг зүйл нь юу вэ?
Ямар ажилтан төсөл дээр ажиллаж байна вэ?
Ямар аргууд хэрэглэгдсэн бэ?
Ямар хөтөлбөрийн хүрээнд энэ төсөл санхүүжүүлэгдсэн бэ?
Төслийн нээлт эсвэл үр дүн нь хэр ерөнхий байх боломжтой вэ?
Төсөл нь илүү шинжлэх ухааны, технологийн эсвэл аж үйлдвэрийн үйл ажиллагаанд орох уу?

31. СХА болон аж үйлдвэрийн бусад ажиллагаанаас ялгах ялгаа
Хамаарах зүйлүүд
Туршилт
Туршилтын үйлдвэр
Хуваагдсан
Аж үйлдвэрийн зураг төсөл болон зураг
Аж үйлдвэрийн инженерчлэл, тоноглол
Туршилтын үйлдвэрлэл
Хамаарахгүй зүйлүүд
Борлуулалтын дараах үйлчилгээ болон асуудлыг шийдвэрлэх
Патент, лицензийн ажил
Өдөр тутмын хяналт шинжилгээний ажлууд
Мэдээлэл цуглуулах
Нээлттэй хяналт шалгалт
Стандарт, хууль дүрэм мөрдүүлэх

32. Туршилтын болон үйлдвэрлэхийн өмнөх хөгжлийн хоорондын ялгаа
Хамаарах:
Бүтээгдэхүүн болон үйл явцын техникийн сайжруулалт хийх
Хамаарахгүй:
Зах зээлийг хөгжүүлэх,
Үйлдвэрлэлийн өмнөх төлөвлөлтийг хийх,
Асуудалгүй ажиллах үйлдвэрлэл, эсвэл хяналтын тогтолцоог авах

33. СХА-ын удирдлага болон шууд бус туслах үйл ажиллагаануудын хоорондын заагийг тодорхойлоход тулгарах асуудлууд
Захиргаа
Боловсон хүчний мэдээлэл нь зөвхөн зохих СХА-ыг хамардаг.
Менежмент, захиргаа болон бичиг хэргийн үйл ажиллагаанууд нь зөвхөн хэрэв энэ үйл ажиллагаанууд шууд СХА-ын төслүүдэд хувь нэмэр оруулсан бөгөөд СХА-д зориулан хийгдсэн тохиолдолд хамааралтай
Зарлагын тоо баримт нь нэмэгдэл зардал гэж үзэх шууд бус туслах үйл ажиллагаануудын хамт СХА-ын нийт зардалд ордог
Үйлчилгээнйи эсвэл шууд бус туслах үйл ажиллагаанууд (хадгалалт, тээвэрлэлт, цэвэрлэгээ, засвар үйлчилгээ болон хамгаалалтын ажлууд)
Боловсон хүчний мэдээлэлд ороогүй ч нэмэлт зардал нэрээр зарлагын мэдээлэлд орсон

34. Клиникийн туршилт
Клиникийн туршилтын 1, 2 болон 3-р шатууд СХА-д ордог.
Харин клиникийн туршилтын 4-р шат СХА-д ордоггүй, хэрэв энэ шатны туршилт шинжлэх ухааны болон технологийн дэвшил авчрахгүй тохиолдолд

35. Програм хангамж хөгжүүлэх ажилд СХА-ыг тогтоох
Эцсийн бүтээгдэхүүн нь шинжлэх ухааны болон /эсвэл технологийн дэвшилтэй хамааралтай байх ёстой
Төслийн зорилго нь шинжлэх ухаан болон/ эсвэл технологийн тодорхой бус байдлын системтэй шийдэлтэй байх
Прогром хангамж нь ерөнхий СХА-ын төслийн нэг хэсэг байхаас гадна тус програм хангамжтай холбоотой СХА нь эцсийн бүтээгдэхүүний хувьд СХА гэж ангилагдсан байх ёстой.

36. Програм хангамж дахь СХА
Доорхи зүйлүүд нь СХА хэмээн тооцогдохгүй:
Одоо байгаа програм хангамжийн хэрэгсэл болон танил аргыг хэрэглэн бизнесийн хэрэглээний програм хангамж болон мэдээллийн систем хөгжүүлэх
Одоо байгаа системийг дэмжин хөгжүүлэх
Компьютерийн хэлийг орчуулах болон/эсвэл шилжүүлэх
Хэрэглээний програмд хэрэглэгчийн ажиллагааг нэмэх
Системийн засвар тохируулга хийх
Одоо байгаа програм хангамжийг сайжруулах, тохируулах

37. СХА-ын жишээ програм хангамжийн салбарт
Онолын компьютерийн шинжлэх ухааны салбарт шинэ теоремууд ба алгоритмыг шинээр үйлдвэрлэх СХА
Мэдээллийн технологийн хөгжил үйлдлийн системийн шатанд, програмчлалын хэл, мэдээллийн менежмент, харилцаа холбооны програм хангамж болон програм хангамж хөгжүүлэх хэрэгслүүд
Интернэтийн технологийн хөгжил
Программ хангамжийг сайжруулах, суурилуулах, хөгжүүлэх, зохион бүтээх аргуудын судалгаа
Мэдээллийг дэлгэн үзүүлэх, ажиллуулах, сэргээх, хадгалах, дамжуулах, барихад шаардагдах ерөнхий арга барилуудын сайжруулалтыг бий болгох програм хангамжийн хөгжүүлэлт
Програм хангамж эсвэл системийг хөгжүүлэхэд шаардлагатай технологийн мэдлэгийн цоорхойг нөхөх зорилготой туршилтын хөгжил
Компютерийн төрөлжсөн салбаруудад програм хангамжийн хэрэгсэл эсвэл технологийн СХА-ууд (зураг боловсруулах, газар зүйн мэдээллийн танилцуулга, зан чанарыг танин мэдэх, хиймэл оюун ухааны болон бусад салбарт)

38. Үйлчилгээнд судалгаа хөгжлийн ажлыг тогтоох шалгуурууд
Олон нийтийн судалгааны лабораториудтай холбогдох холбоосууд
Доктор, эсвэл докторын оюутнуудтай ажилтнуудын холбогдох байдал
Судалгааны үр дүнг хэвлэн нийтлэх
Анхны загвар, эсвэл туршилтын үйлдвэрүүдийг барих

39. СХА-ын жишээ банк, даатгалын салбарт
Зээлийн бодлогод зориулсан эрсдэлийн загваруудыг боловсруулах
Санхүүгийн эрсдэлийн судалгаа шинжилгээтэй холбоотой СХ-ийн математикийн судалгаа
Гэрээр дансаар үйлчлэх банкны шинэ программ хангамжийн туршилтын боловсруулалт
Данс болон банкны үйлчилгээний шинэ төрлүүдийг бий болгох зорилгоор хэрэглэгчдийн зан байдлыг шалгах арга техникийг боловсруулах
Даатгалын гэрээнүүдэд авч үзэх шаардлагатай шинэ эрсдлүүд болон эрсдэлтийн шинэ шинж чанаруудыг тодорхойлох судалгаа
Тамхи татдаггүй хүмүүсийг хамруулсан даатгал гэх зэрэг шинэ даатгалыг төрлүүдийн нөлөөг харуулах нийгмийн үзэгдлийн судалгаа (эрүүл мэнд, тэтгэврийн даатгал гэх мэт)
R & D Цахим банк болон даатгал, интернет-тэй холбоотой үйлчилгээнүүд, цахим худалдааны программуудтай холбоотой СХА
Шинэ эсвэл ихээр сайжруулсан санхүүгийн үйлчилгээнүүд (данс, зээл, даатгал, хадгаламж хэрэгслийн шинэ ойлголтууд)-тэй холбоотой СХА

40. СХА-ын жишээ бусад үйлчилгээний үйл ажиллагаанд
Эдийн засаг болон нийгмийн өөрчлөлтийн хэрэглээ болон чөлөөт цагт нөлөөлөх нөлөөллийн дүн шинжилгээ
Хэрэглэгчийн сэтгэлгээ болон илүү дуртай зүйлийг хэмжих шинэ аргуудыг боловсруулах
Судалгааны шинэ арга, хэрэгслийн хөгжил
Мөрдөх болон дагах үйл явцын хөгжил (ложистикийн )
Шинэ аялал жуулчлал, амралтын ойлголтуудыг судлах
Анхны загвар болон туршилтын газруудыг нээх

41. Хураангуй ШУТҮА СХА ШУТҮ ШУБ
Захиргааны болон бусад туслах үйл ажиллагаанууд
ШУТҮА
СХА
ШУБ
ШУТҮ
Инноваци + бусад аж үйлдвэрийн үйл ажиллагаанууд

42. Ашигласан материалуудын жагсаалтыг хавсралтаас харна уу.

43. Баярлалаа!