1. Vökvameðferð barna
Jón Hilmar Friðriksson
Barnaspítala Hringsins

2. Börn vs fullorðnir Börn hafa meiri vökvaþörf per kg
Meira líkamsyfirborð (larger body surface area)
Hærri metabólismi (higher metabolic rate)
Börnum er hættara við dehydration
Sérstaklega nýburar og ung veik börn hafa oft lágar orkubirgðir og því fyrr háðari því að fá sykur (dextrose)
Vökvastatus er oft erfitt að meta hjá börnum, sérstaklega þeim yngstu
Hætta á hyponatremiu sérstaklega hjá mjög veikum börnum vegna hækkunar á ADH og ef hypotónískar lausnir eru gefnar

3. Total body fluid ̴70-80% þyngdar hjá ungum börnum

4. Vökvameðferð - almennt
“Viðhaldsvökvi”
Nýrun eru oftast “klár” og oftast líka “klárari” en nokkur læknir
Caloric expenditure method
Vatns- og elektrólýtaþörf fer eftir orkunotkun.
1 mánuða barn – cal/kg/dag
1 árs barn – cal/kg/dag
Fullorðnir – cal/kg/dag

5. Áfram almennt um vökvameðferð
Vökvi per kg (Holiday-Segar method)
Fyrstu 10 kg
4 ml/ kg af vökva (100 ml/kg)
10 – 20 kg
2 ml/kg af vökva (50 ml/kg)
Hvert kg umfram 20 kg
1 ml/kg af vökva (20 ml/kg)
Dæmi – 30 kg barn
70 ml/klst
Na þörf um 2-6 mmol/kg/dag
K þörf um 2-4 mmol/kg/dag
Á ekki alltaf við um nýbura

6. Þættir sem þarf m.s. að taka tillit til
Insensible losses
Þvagútskilnaður
“Afbrigðilegt” tap
Elektrólýtajafnvægi
Næring
IV vs enteral
Sykur (dextrose)

7. Vökvameðferð - Gjörgæsla
ADH ↓
Aktívity ↓
Paralysis
Öndunarvél ↓
Hiti ↑
Undirliggjandi sjúkdómar – oftast ↓
t.d. hjartabilun, nýrnabilun o.s.frv.
Vökvaþörf oft einungis um % af “viðhaldsvökva”

8. Dehydration – klínískt mat
Hversu mikil er þurrkurinn ?
Saga
Skoðun
Breytingar á þyngd
Elektrólýtar og sýrustig (kolsýra, laktat,bicarb)
Elektrólýtaójafnvægi til staðar eða ekki ?
Oral vs IV hydration
Uppköst
Hversu mikill niðurgangur
Hversu alvarlegur er þurrkurinn

9. Minnkaður þvagútskilnaður
Dehydration
% dehydration
ml/kg
Einkenni
3-5
30-50
Tachycardia
Þurrar slímhúðir
6-10
60-100
Minnkaður þvagútskilnaður
10-15
90-150
Hypotension
Shock

10. Dyhydration Serum - Na Normal Na Hyponatremia Hypernatremia
Einkenni > en % dehydration
Hypernatremia
Na > 150
Einkenni < en % dehydration
Intracellular vatnstap > extracellular

11. Hypovolomiskt shock eða mikil dehydration Hvaða vökva á að nota/gefa ?
Það á að nota isotoniskar lausnir
Ringer´s eða 0.9% saltvatn
Hypotoníkar lausnir valda hyponatremiu og ætti því almennt ekki að nota
Crystallodis vs colloids ?

12. Crystalloids vs colloids

14. Hversu hratt á að gefa vökvabólusa ?
Eins hratt og hægt er → 1-2 klst.
Gefa vökva → Endurmeta
Vökvabólus
Endurmat

15. Hyponatremia Na < 130 mEq required = (CD – CA) x fD x Weight
CD= Concentration desired
CA= Concentration present
fD=distribution factor (% af þyngd)

16. Hypernatremia Na > 150 Vöntun á fríu vatni
4 ml af fríu vatni þarf til að minnka S-Na um 1 mEq
Frítt vatn í vökva
1 – (Styrkur Na í vökva/S-Na) x L vökvi gefin = L frír vökvi

17. Samantekt “Viðhaldsvökvi” Bólusar
Isotónískir vökvar
Sykur (dextróse) 5-10%
Elektrólýtar
Na og K
Bæta upp afbrigðilegt tap (ongoing abnormal losses)
Aðrir þættir t.d. hiti
Undirliggjandi sjúkdómar t.d. hjartabilun
Mikil veikindi t.d. á barn á gjörgæslu
Bólusar
Crystolloids vs colloids ?
Nýburar eru sérstakt umræðuefni og oft gilda aðrar “reglur” um þá