1. როგორ იქმნება კომპიუტერული ქსელები
ქსელში ინფორმაციის გადასაცემად გამოყენებული პროტოკოლები.
TCP/IP პროტოკოლი.
IP მისამართი და
MAC მისამართი.

2. პროტოკოლები ქსელის ოქმების დანიშნულება
ქსელის ოქმები (Protocols) – ესაა წესებისა და პროცედურების ერთობლიობა გარკვეული კავშირის განხორციელების თანმიმდევრობის რეგულირებისათვის. მაგალითად, რომელიმე ქვეყნის დიპლომატები მკაცრად იცავენ სხვა ქვეყნის დიპლომატებთან ურთიერთობის ოქმს (პროტოკოლს). კომპიუტერულ გარემოში კავშირის წესები ემსახურება იგივე მიზანს. ქსელის ოქმი – ესაა წესები და ტექნიკური პროცედურები, რომელიც ქსელში გაერთიანებულ რამდენიმე კომპიუტერს აძლევს ერთმანეთთან ურთიერთქმედების საშუალებას.

3. გავამახვილოთ ყურადღება იმ სამ ძირითად მომენტზე, რაც ქსელის ოქმს შეეხება:
1. არსებობს მრავალი ქსელის ოქმი: ყველა ისინი მონაწილეობენ კავშირის რეალიზებაში, ყოველ ქსელის ოქმს აქვს განსხვავებული მიზანი, ასრულებს განსხვავებულ ამოცანებს, ხასიათდება (დადებითი და უარყოფითი) უპირატესობებით და ნაკლოვანებებით; 2. ქსელის ოქმები მუშაობენ OSI მოდელის სხვადასხვა დონეებზე. ქსელის ოქმის ფუნქციები განისაზღვრება იმ დონეზე, რომელზედაც ის მუშაობს; 3. რამდენიმე ოქმს შეუძლია იმუშაოს ერთად. ამ შემთხვევაში ისინი მოიაზრებენ, როგორც სტეკი, ან ქსელის ოქმების კრებული.

4. ქსელის ოქმების მუშაობა
მონაცემების გადაცემა ქსელში ტექნიკური თვალსაზრისით უნდა დაიყოს მთელ რიგ მიმდევრობით ნაბიჯებად, რომელთაგან თითოეულს შეესაბამება თავისი წესები და პროცედურები, ანუ ქსელის ოქმი. ამ მოსაზრებით, დაცულია მკაცრი მიმდევრობა კონკრეტული მოქმედების შესრულებაში. გარდა ამისა, ეს მოქმედებები (ნაბიჯებად) უნდა იყოს შესრულებული (გადადგმული) ერთი და იგივე მიმდევრობით ყოველ ქსელურ კომპიუტერზე. კომპიუტერ-გამგზავნზე ეს მოქმედებები (მოდელის შესაბამისად) სრულდება ზემოდან ქვემოთკენ, ხოლო კომპიუტერ-მიმღებზე – ქვემოდან ზემოთ.

5. კომპიუტერი-გამგზავნი
კომპიუტერი-გამგზავნი ქსელის ოქმის შესაბამისად ასრულებს შემდეგ მოქმედებებს: • დაყოფს მონაცემებს არცთუ დიდ პაკეტებად წოდებულ ბლოკებად, რომლებთანაც ქსელის ოქმს შეუძლია მუშაობა; • ამატებს პაკეტს მისამართის შესახებ ინფორმაციას, რომ კომპიუტერ-მიმღებს შეეძლოს გაგება (განსაზღვრა), რომ ეს მონაცემები მისთვისაა განკუთვნილი; • ამზადებს მონაცემებს გადასაცემად ქსელის ადაპტერის დაფის გავლით ქსელური კავშირის არხში.

6. კომპიუტერი-მიმღები
კომპიუტერი-მიმღები ქსელის ოქმის შესაბამისად ასრულებს იგივე მოქმედებებს, მაგრამ მხოლოდ საწინააღმდეგო მიმდევრობით: • ღებულობს მონაცემთა პაკეტებს ქსელური კავშირის არხიდან; • ქსელის ადაპტერის დაფის მეშვეობით გადასცემს პაკეტებს კომპიუტერს; • ანადგურებს პაკეტიდან თავის დამხმარე (მომსახურე) ინფორმაციას, რომელიც დაამატა კომპიუტერ-გამომგზავნმა; • იწერს (აკონტროლებს) მონაცემებს პაკეტიდან ბუფერში – მონაცემთა საწყის ბლოკში მათი გაერთიანებისათვის; • გადასცემს მონაცემთა ბლოკს (შეგროვებულს პაკეტებიდან) დანართს იმ ფორმატში, რომელსაც ის იყენებს.

7. კომპიუტერ-გამომგზავნმა და კომპიუტერ-მიმღებმა აუცილებელია შეასრულონ ყოველი მოქმედება ერთი და იგივე წესით, რათა ქსელით შემოსული მონაცემები დაემთხვეს საწყისს.
თუ მაგალითად ორი ქსელის ოქმი სხვადასხვანაირად დაყოფს მონაცემებს პაკეტებად და დაამატებს არათანმთხვეულ ინფორმაციას (ქსელის ოქმების მიმდევრობის შესახებ, სინქრონიზაციისა და შეცდომებზე შემოწმებისათვის), მაშინ კომპიუტერი, რომელიც იყენებს ამ ქსელის ოქმებიდან ერთერთს, შეუძლებელია წარმატებით დაუკავშირდეს კომპიუტერს, რომელზედაც მუშაობს სხვა ქსელის ოქმი.

8. მარშრუტიზირებული და არამარშრუტიზირებული ქსელის ოქმები
მონაცემების გადაცემას ერთი ლოკალური ქსელიდან სხვა ლოკალურ ქსელში შესაძლო მარშრუტებიდან ერთ-ერთის გამოყენებით ეწოდება მარშრუტიზირებული.
ქსელის ოქმებს, რომლებიც ითვალისწინებენ მონაცემების გადაცემას ქსელებს შორის რამდენიმე მარშრუტით, ეწოდება მარშრუტიზირებული (routable) ქსელის ოქმი.
ასე, რომ მარშრუტიზირებული ქსელის ოქმები შეიძლება იქნას გამოყენებული რამდენიმე ლოკალური ქსელის გასაერთიანებლად გლობალურ ქსელში, მათი როლი ყოველდღიურად (მუდმივად) იზრდება.

9. ქსელის ოქმის სტეკები
ქსელის ოქმის სტეკი (protocol stack) – ეს ქსელის ოქმების გარკვეული კომბინაციაა. სტეკის ყოველი დონე განსაზღვრავს განსხვავებული ქსელის ოქმების კავშირის ფუნქციების. ყოველი დონისათვის დამახასიათებელია წესების თავისი კრებული.

10. სტანდარტული სტეკები
ქსელის ოქმის სტანდარტული მოდელების სახით შემუშავებულია რამდენიმე სტეკი. ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანია: • ქსელის ოქმების კრებული ISO/OSI; • IBM System Network Archtecture (SNA); • Digital DECnet™; • Novell NetWare; • Apple AppleTalk®; • ინტერნეტის ქსელის ოქმების კრებული, TCP/IP. ამ სტეკის ქსელის ოქმები ასრულებენ თავიანთი დონის შესაბამის სპეციფიკურ სამუშაოს. კომუნიკაციური ამოცანები, რომლებიც ისმება ქსელებში, იძლევა შესაძლებლობას ქსელის ოქმების გარემოში გამოვყოთ სამი ტიპი: • გამოყენებითი; • სატრანსპორტო; • ქსელური.

11. გამოყენებითი ქსელის ოქმები
გამოყენებითი ქსელის ოქმები მუშაობენ OSI მოდელის ზედა დონეებზე. ისინი უზრუნველყოფენ ურთიერთქმედებას დანართებთან და მათთან მონაცემების გაცვლას. მეტნაკლებად პოპულარულ გამოყენებით ქსელის ოქმებს მიეკუთვნება: • FTAM (File Transfer Access and Management) OSI ქსელის ოქმი ფაილებთან წვდომისათვის; • SMTP (Simple Mail transferb Protocol) – ინტერნეტ ქსელის ოქმი ელექტრონული ფოსტის გაცვლისათვის; • FTP (File Transfer Protocol) ინტერნეტ ქსელის ოქმი ფაილების გაცვლისათვის; • SNMP (Simple Network Managment Protocol) – ინტერნეტ ქსელის ოქმი ქსელის და ქსელური კომპონენტების მონიტორინგისათვის; • Telnet – ინტერნეტ ქსელის ოქმი შორეულ კომპიუტერებზე (ხისტებზე) რეგისტრაციისა და მათზე მონაცემების დამუშავებისათვის; • Apple (AppleTalk Filling Protocol) – Apple ფირმის ფაილებთან შორეული წვდომის ქსელის ოქმი;

12. ტრანსპორტირების ქსელის ოქმი
ტრანსპორტირების ქსელის ოქმი შეიცავს კავშირის სეანსებს კომპიუტერებს შორის და იძლევა მათ შორის მონაცემების გაცვლის საიმედო გარანტიას. მეტნაკლებად პოპულარულ ტრანსპორტირების ქსელის ოქმებს განეკუთვნება: • TCP (Transmissoin Control Protocol) – TCP/IP – ქსელის ოქმი უზრუნველყოფს ფრანგმეტებად დანაწევრებული მონაცემების მიმდევრობით გარანტირებულ მიტანას დანიშნულების ადგილამდე; • SPX – IPX/SPX (Internetwork Packet Exchange/Sequential packet Exchange) ქსელის ოქმის კრებულის ნაწილია Novell ფირმის მიერ მიმდევრობით ფრანგმეტებად დანაწევრებული მონაცემებისათვის; - არის პროტოკოლთა ნაკრები რომელიც შეიქმნა კორპორაცია ნოველის მიერ, ის მსგავს ფუნქციას ატარებს როგორც TCP/IP, ნოველის ახალი პროდუქცია მხარს უჭერს TCP/IP-ს, მაგრამ არის შემორჩენილი დიდი რაოდენობით ქსელები რომლებიც ამჟამადაც IPX/SPX-ს იყენებენ.

13. ტრანსპორტირების ქსელის ოქმი
NetBEUI – NetBios Extended User Interface არის პროტოკოლი, რომელიც ძირითადად გამოიყენება Windows NT-ს პატარა ქსელებში, მისი გამოყენება მარშრუტიზატორებს არ შეუძლიათ შესაბამისად ის არ არის მისაღები დიდი ქსელებისათვის. თუმცა მისი გამოყენება შეიძლება TCP/IP-ის პარალელურად რაც მოგვცემს იმის საშუალებას, რომ ლოკალური ქსელის გარეთაც მოვახდინოთ კავშირგაბმულობა.
• ATP (AppleTalk Transaction Protocol), NBP (Name Binding Protocol) კავშირის სეანსისა და Apple ფირმის მონაცემების ტრანსპორტირების ქსელის ოქმი.

14. პროტოკოლის არჩევისას გაითვალისწინეთ შემდეგი :
TCP/IP არის საჭირო ინტერნეტთან დასაკავშირებლად შესაბამისად ეს პროტოკოლი არის უკეთესი არჩევანი.
NetBEUI არის პატარა, სწრაფი პროტოკოლი, რომელიც სასარგებლო შეიძლება იყოს ქსელებში სადაც გვაქს დაბალი უსაფრთხოება, ის ადვილი დასაყენებელია და არ საჭიროებს კონფიგურაციას. თუმცა მან შეიძლება გამოიწვიოს ზედმეტი ტრაფიკი დიდ ქსელში, შესაბამისად ეს არ არის კარგი არჩევანი თუ არის მოსალოდნელი ქსელის ზრდა.
IPX/SPX არის მოძველებული პროტოკოლი, და ამჟამად ნოველის პროდუქციას აქვს TCP/IP-ის მხარდაჭერა.
კომპანია Apple-ი აღარ იყენებს AppleTalk პროტოკოლს და სრულად გადაერთო TCP/IP პროტოკოლზე რათა სრულად უზრუნველყონ მაკინტოშის ქსელების ინტერნეტთან თავსებადობა.

15. ქსელური პროტოკოლი (ოქმი)
ქსელური ოქმი უზრუნველყოფს კავშირის მომსახურებას. ამ ქსელის ოქმებს აქვთ საქმე სამისამართო და სამარშრუტო ინფორმაციასთან, შეცდომების შემოწმებასა და განმეორებით გადაცემის მოთხოვნასთან. გარდა ამისა, ქსელური ოქმები განსაზღვრავენ კავშირის განხორციელების წესებს კონკრეტული ქსელური გარემოსათვის, მაგალითად,. Ethernet ან Token Ring. მეტნაკლებად პოპულარულ ქსელურ ოქმებს განეკუთვნება: • IP (Internet Protocol) – TCP/IP – ქსელის ოქმი პაკეტების გადაცემისათვის; • IPX (Internetwork Packet Exchange) – ქსელის ოქმი Netware ფირმის პაკეტების გადაცემისა და მარშრუტიზაციისათვის; • NWLink – Microsoft ფირმის IPX/SPX ქსელის ოქმის რეალიზაცია; • DDP (Datagram Delivery Protocol) – Appletalk – ქსელის ოქმი მონაცემთა ტრანსპორტირებისათვის.

16. გავრცელებული ქსელის ოქმები
ქსელის ოქმთა სიმრავლეში მეტნაკლებად პოპულარულია შემდეგი ქსელის ოქმები: • TCP/IP; • NetBEUI; • IPX/SPX და NWLink; • Aplle Talk; • OSI ქსელის ოქმების კრებული;

17. TCP/IP პროტოკოლი
TCP/IP--Transmission Control Protocol/Internet Protocol.
გადაცემის კონტროლის პროტოკოლი/ინტერნეტ პროტოკოლი
• შემოტანილ იქნა 1983.
თითქმის ყველა ლოკალური ქსელი იყენებს ამ პროტოკოლებს

18. TCP/IP
Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP) – სამრეწველო სტანდარტი ქსელის ოქმების კრებულისა, რომლებიც უზრუნველყოფენ კავშირს ჰეტეროგენულ (არაერთგვარ) გარემოში, ე.ი. უზრუნველყოფენ სხვადასხვა ტიპის კომპიუტერებს შორის თავსებადობას. თავსებადობა – TCP/IP-ის ერთერთი ძირითადი უპირატესობაა, ამიტომაც უმრავლესობა ლოკალურ გამოთვლით ქსელებში მას იყენებენ. გარდა ამისა, TCP/IP ახორციელებს წვდომას ინტერნეტის რესურსებთან და აგრეთვე მარშრუტიზირებული ქსელის ოქმია საწარმოო (საქმიანი) მასშტაბის ქსელებისათვის, რადგანაც TCP/IP ითვალისწინებს მარშრუტიზაციას. ჩვეულებრივ, ის გამოიყენება საერთაშორისო ქსელის ოქმის როლში. TCP/IP თავისი წარმატების წყალობით დეფაქტო გახდა პოპულარული საერთაშორისო ქსელური ურთიერთქმედებისათვის.

19. TCP/IP-ის კრებულისათვის შექმნილი სხვა ქსელის ოქმებს მიეკუთვნებიან:
• SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) – ელექტრონული ფოსტა;
• FTP (File Transfer Protocol) – კომპიუტერებს შორის ფაილების გაცვლა, ის შედის TCP/IP ქსელის ოქმში;
• SNMP (Simple Network Management Protocol) – ქსელის მართვა.

20. IP მისამართი
IP მისამართი ლოგიკურად გაყოფილია ორ ნაწილად, ქსელის მისამართი და ჰოსტის მისამართი. ქსელის მისამართისა და ჰოსტის მისამართის კომბინაცია იძლევა უნიკალურ მისამართს ყოველი მოწყობილობისათვის ქსელში. ეს მისამართი მუშაობს ქსელურ დონეზე და იძლევა შესაძლებლობას ერთმა კომპიუტერმა აღმოაჩინოს მეორე კომპიუტერი ქსელში. ყველა კომპიუტერს აგრეთვე გააჩნია უნიკალური ფიზიკური მისამართი, რომელიც ცნობილია როგორც MAC მისამართი. ეს მისამართი ენიჭება მწარმოებელი ფირმის მიერ ქსელურ ადაპტერს. ის მუშაობს OSI მოდელის არხის დონეზე.

21. მარშუტიზატორი
მარშუტიზატორი არის როგორც ვიცით მოწყობილობა, რომელიც გამოიყენება პაკეტების ქსელიდან ქსელში გადაცემისას, ის გადასცემს პაკეტებს გადამცემი ქსელიდან ადრესატ ქსელში. ყოველ პაკეტს უნდა ქონდეს როგორც ადრესატის ასევე გამომგზავნის მისამართი. მარშუტიზატორი იყენებს ადრესატის ქსელის მისამართს, რომ მან შეძლოს შესაბამისი ქსელის გზის მონახვა და ამ ქსელამდე პაკეტის მიწოდება. როდესაც პაკეტი მიაღწევს ადრესატ ქსელს, მაშინ უკვე გამოიყენება ჰოსტის მისამართი რომ პაკეტი საბოლოოდ გადაეცეს ამ ჰოსტს.

22. IP მისამართი
ყოველ მანქანას აქვს თავის უნიკალური მისამართი ლოკალურ ქსელში
•იყენებს 32-bit მისამართს
•ათობით სისტემაში ეს არის 4 რიცხვი. თითოს შეესაბამება თითო ბაიტი. ათობითი მნიშვნელობა იცვლება
• ზოგიერთი მისამართები არ გამოიყენება public ქსელებში, არამედ დარეზერვირებულია ლოკალური ქსელებისთვის -- კერძო (Private) მისამართები

23. კერძო IP მისამართები 10.0.0.0 to 10.255.255.255 Class A
to Class B
to Class C

24. Subnet Masks
მანქანის IP და ”subnet mask” განსაზღვრავს რომელი მისამართებია
ლოკალურ ქსელში და რომელი ”შორი წვდომის”(remote) ქსელებში.
• ”subnet mask” ასევე განაპირობებს იმას, რომ მოთხოვნა ლოკალურ ქსელში პირდაპირ ეგზავნება მანქანას, რომელიც ჩართულია ლოკალურ ქსელში.
• ხოლო ”შორი წვდომის” მანქანებზე მოთხოვნა ეგზავნება ლოკალური ქსელის როუტერს

25. DNS (Domain Name System)
• DNS უზრუნველყოფს მანქანის დასახელების თანადობას IP
მისამართებთან.
• DNS ჩანაწერები იყოფა ზონებად.
• DNS სერვერი გადასცემს მოთხოვნას სხვა DNS სერვერს თუ მას არ
შეუძლია მოემსახუროს მოცემულ მოთხოვნას.

26. DNS მისამართები ყოველი ელემენტი გამოყოფილია წერტილით.
ქვეყნის კოდი, ორგანიზაციის
დომენის სახელი

27. ლოკალური DNS სერვერი
• უზრუნველყოფს მანქანის სახელი --ლოკალური IP შესაბამისობას.
• ლოკალური DNS სერვერი ან პასუხობს მოთხოვნაზე ან მოთხოვნას უგზავის სხვა DNS სერვერს.

28. IP მისამართები იყოფა კლასებად:
დიდი, საშუალო და მცირე ქსელებისთვის. A კლასის მისამართები ენიჭებიან დიდ ქსელებს, B კლასის მისამართები საშუალო ზომის ქსელებს, ხოლო C კლასის მისამართები მცირე ზომის ქსელებს. პირველი ნაბიჯი არის რომელი ნაწილი განეკუთვნება ქსელის მისამართს და რომელი ჰოსტის მისამართს.

29. ყოველი 32 ბიტიანი IP მისამართი იყოფა ქსელის და ჰოსტის ნაწილად, პირველი ბიტი ან ბიტების ჯგუფი განსაზღვრავს მისამართების კლასს. არსებობს სულ 5 კლასი.

30. Class A
Network
Host 1 2 3 4
Class b
Class c
Class D
მეხუთე კლასი E გამოიყენება ექსპერიმენტული მიზნებისთვის.

31. A კლასი
A კლასი გამოიყენება დიდი ქსელების დასამისამართებლად, ერთი A კლასის ქსელი დაახლოებით შეიცავს 16 მილიონი ჰოსტის მისამართს. ამ კლასში ქსელის მისამართი არის პირველი ოქტეტი, დანარჩენი 3 ოქტეტი არის ამ ქსელში ჰოსტის მისამართი. აქედან გამომდინარე ყველაზე მცირე რაოდენობით არის A კლასის ქსელები, მაგრამ თითოეულში ჰოსტების მისამართების დიდი რაოდენობაა.

32. A კლასი
პირველი ბიტი A კლასის მისამართში ყოველთვის არის 0. ყველაზე დაბალი რიცხვი რომელიც პირველი ბიტის 0 ის არსებობის შემთხვევაში არის ათობითში 0. უდიდესი რიცხვი კი , ათობითში რიცხვები 0 და 127 არის რეზერვირებული და არ გამოიყენება ქსელის მისამართად. დანარჩენი მისამართები კი 1 დან 126 წარმოადგენს A კლასის ქსელის მისამართებს

33. B კლასის მისამართები
B კლასის მისამართები კი შეიქმნა საშუალო ზომის ქსელების დასამისამართებლად. B კლასის მისამართი იყენებს პირველ ორ ოქტეტს ქსელის დასამისამართებლად, ხოლო დანარჩენ ორ ოქტეტს ჰოსტების დასამისამართებლად.

34. პირველი ორი ბიტი B კლასის მისამართში არის 10
პირველი ორი ბიტი B კლასის მისამართში არის 10. დანარჩენი 6 ბიტი ივსება 0 და 1 –ით. ყველაზე დაბალი რიცხვი წარმოდგენილია ათობითში არის 128. უდიდესი რიცხვი კი , ათობითში არის B კლასის ქსელის მისამართების პირველი ოქტეტი მოქცეულია დიაპაზონში

35. C კლასის მისამართები
C კლასის მისამართები არის ყველაზე გამოყენაბდი. ის უზრუნველყოფს მცირე ქსელების დამისამართებას, მაქსიმუმ 254 ჰოსტი.

36. C კლასის მისამართები
C კლასის მისამართები იწყება 110. ყველაზე დაბალი რიცხვი წარმოდგენილია ათობითში არის 192. უდიდესი რიცხვი კი , ათობითში არის B კლასის ქსელის მისამართების პირველი ოქტეტი მოქცეულია დიაპაზონში

37. D კლასის მისამართები
D კლასის მისამართები გამოიყენება მულტი მაუწყებლობისთვის ანუ ერთდროული შეტყობინების დასაგზავნად. პირველი ოთხი ბიტი იწყება 1110, უმცირესი რიცხვი არის ხოლო უდიდესი ანუ 224 და 239.

38. 127.0.0.0 ქსელი არის რეზერვირებული loopback ტესტირებისთვის.
არის თქვენი მანქანის ლოკალური მისამართი, რომელიც გამოიყენება ტესტირებისათვის.

39. Private Networks
There are 3 IP network addresses reserved for private networks. to to to