1. Қайталау операторлары
9 сынып
Сабақтың тақырыбы:
Қайталау операторлары
Әзірше циклі
WHILE операторы

2. Сабақтың мақсаты: Цикл дегеніміз не? Цикл түрлерін қайталау;
Паскаль тіліндегі циклдік операторлармен танысу;
Шартты алдын ала тексеретін циклмен танысу:
WHILE операторынын құрылымымен танысу;
Цикл командасын Паскаль тілінде жазу;
Программа жазуды үйрену.
Есеп шығару.

3. Цикл дегеніміз не?
Цикл – бұл шарттың сақталу кезінде командалар сериясын қайталап орындау үшін берілетін нұсқаулар.
Цикл денесі – орындалатын командалар сериясы.
Қайталану санының алдын ала белгілі және белгісіз болуына байланысты цикл екі түрге бөлінеді:
1. Арифметикалық цикл –кайталау саны белгілі;
2. Қадамдық цикл – қайталау саны белгісіз.

4. Циклдік операторлар Паскаль тілінде
1.Әзірше циклі – шартты алдын ала тексеретін цикл:
WHILE <шарт> DO <цикл денесі>
2. Дейін циклі – шартты соңынан тексеретін цикл:
REPEAT <цикл денесі> UNTIL <шарт>
3. Үшін циклі – қайталау саны алдын ала белгілі цикл:
FOR <айнымалы > := <S1> TO <S2 > DO оператор
S1, S2 –цикл параметірінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер.

5. Сөздік WHILE (уаил) - әзірше
DO (ду) – орындау (соңына үтір қойылмайды)
REPEAT (репит) - қайталау
UNTIL (антил) - дейін
FOR – үшін
TO – дейін

6. Әзірше циклінің жазылу түрі:
Алгоритмдік тілде:
Әзірше шарт Цб
1-оператор
2-оператор
...
n-оператор Цс
Паскаль тілінде:
WHILE <шарт> DO
Begin
<1-оператор>;
<2-оператор>;
...
<n-оператор>;
End;
Ескерту.
Егер шарт бірінші тексергеннен-ақ жалған болса онда цикл орындалмайды.

7. 1 есеп. Бірінші 10 натурал сандардың қосындысын табу программасын құрастыру.
Блок-схема:
Program summa1;
Uses crt;
Var i: integer; (і - есептеуіш)
S: integer; (S – қосынды)
Begin
Clrscr;
S:=0;
i:=1;
WHILE i<=10 DO
S:=S+i;
i:=i+1;
End;
Writeln (‘S=‘,S);
readkey;
End.
басы
i:=1
S:=0
жоқ
i<=10 иә
S:=S+i
Шығару S
i:=i+1
соңы

8. Var i: integer; (і - есептеуіш) S: integer; (S – қосынды) Begin
2 есеп. 10-нан 50-ге дейінгі жұп сандардың қосындысын табу программасын құрастыру.
Program summa2;
Uses crt;
Var i: integer; (і - есептеуіш)
S: integer; (S – қосынды)
Begin
Clrscr;
i:=10;
S:=0;
WHILE i<=50 DO
S:=S+i;
i:=i+10;
End;
Writeln (‘summa S=‘,S);
readkey;
End.

9. Үй тапсырмасы: Келесі өрнектің мәнін табу программасын құрастырындар:
S=1/2+1/3+1/4+1/5

10. S=1/2+1/3+1/4+1/5 өрнектің мәнін табу программасы:
Program summa3;
Uses crt;
Var x: real;
S: real;
Begin
Clrscr;
S:=0;
x:=2;
WHILE x<=5 DO
S:=S+1/x;
i:=x+1;
End;
Writeln (‘summa S=‘,S);
readkey;
End.
S=1/2+1/3+1/4+1/5
S:=0
S:=S+1/x
S:=0+1/2=1/2
S:=1/2+1/3=5/6
S:=5/6+1/4=13/12
S:=13/12+1/5=77/60
S:= …