1. Մենք և մեր արժեքները. Ինչ արժեքներ են ընկած ՀՀ կրթական քաղաքականության հիմնական փաստաթղթերում
Աննա Գևորգյան
ՀՔԻ, նոյեմբեր, 2017

2. Արդյո±ք ՀՀ կրթական քաղաքականության հիմնական փաստաթղթերում տեղ գտած արժեքները համապատասխանում են մարդկային զարգացման սկզբունքներին:

3. Մարդկային զարգացում
ՄԱԿի մարդկային զարգացման ամենամյա զեկույցներ, 1990-ից
(Alkire, 2010)

4. The capability approach

5. Human development: ‘ the expansion of people’s freedoms to live long, healthy and creative lives; to advance other goals they have reason to value; and to engage actively in shaping development equitably and sustainably on a shared planet’ (Sen, 1999; Sen, 2000).

6. Capability and Functionings
( Sen,1999)
Functioning
Capability
“What is this person able to do and to be?”
‘various things a person may value doing or being’
Actual opportunities
a freedom to achieve various functionings
Future-oriented
the freedoms or opportunities created by a combination of personal abilities and the po lit i-cal, social, and economic environment.
takes each person as an end, asking not just about the total or average well- being but about the opportunities available to each person

7. Martha Nussbaum

8. Capabilities and Functionings
Internal capabilities
Combines capabilities
‘People’s skills and personality traits’
Internal capabilities + political, social, economic conditions
Why is it im por tant to distinguish internal capabilities from combined capabilities? The distinction corresponds to two overlapping but distinct tasks of the decent society. A society might do quite well at producing internal capabilities but might cut off the avenues through which people ac tually have the opportunity to function in accordance with those capabilities. Many so ci e ties educate people so that they are capable of free speech on po lit i cal matters—internally— but then deny them free expression in practice through repression of speech. Many people who are internally free to exercise a religion do not have the opportunity to do so in the sense of combined capability, because religious free exercise is not protected by the government. Many people who are internally capable of participating in politics are not able to choose to do so in the sense of combined capability: they may be immigrants without legal rights, or they may be excluded from par tic i pa tion in some other manner. It is also possible for a person to live in a po lit i cal and social environment in which she could realize an internal capability (for example, criticizing the government) but lack the developed ability to think critically or speak publicly.
(Nussbaum, 2011)

9. Nussbaum’s 10 Sets of Capabilities
1) life;
2) bodily health;
3) bodily integrity;
4) senses, imagination and thought;
5) emotions;
6) practical reason: ‘Being able to form a conception of the good and to engage in critical reflection about the planning of one’s life’
7) affiliation: ‘Being able to live with and towards others, to recognise and show concern for other human beings, to engage in various forms of social interaction, to be able to imagine the situation of another’
8) other species;
9) play;
10) control over one’s environment
(Nussbaum,2001; Nussbaum, 2011)
The capability of practical reasoning, according to her, allows planning one’s own life in terms of choosing from the functionings and expanding on them. It bears a normative aspect since it entails a concept of the good and based on that making critical decisions, individually or through shared practice (Cockerill, 2014). Affiliation includes aspects of human dignity, meaningful engagement in social interactions, being a respected social person. These principles appear to be core for education, as essential pathways to personal and societal well-being (Cockerill, 2014). If adopted more fully in education practice in schools the Capabilities Approach provides pointers about the kind of person and the kind of society which is valuable and to be nurtured, which cannot simply be reduced to economic measures.
. Within the Capabilities Approach, teaching and learning would seek to develop practical reason and affiliation through ethical enquiry, reflective practice and social action. Curriculum time which includes the arts and humanities would be considered invaluable for learning development within this approach and be balanced with the sciences and mathematics

10. Capability Approach to Human Development
Individuals <=> societies
Goals and means
Actual and realised achievements

11. ‘various things a person may value doing or
being’
‘capabilities are objects of values’
e.g., the capability to play is a manifestation of the value of enjoyment.
(Qizilbach , 2002)
‘values are what allow people to prioritise capabilities’
(Alkire & Deneulin, 2009).
in a sense that they determine the important components of human well-being in certain contexts

12. What people have a reason to value
Functionings are beings and doings Finctioning are beings and doings that people value Functionings are beings and doings that people have a reason to value
Thirdly, in exercising their functionings people have a reason to value. People’s values differ and they can often be directed at destruction more than construction, yet human development should not and does not promote all that they value. As Alkire (2010, p. 25) contends what human development offers is a ‘space to discuss this issue, to question and to dialogue’. Deneulin (2011), for instance, states that in a country where environmental care is not valued, environmental policies are likely to fail unless there is an attempt to shift people’s values towards the necessity of environmental protection as a guiding principle of their lives. Hence, capabilities and functionings appear to be at the point where peoples values (red) and their reasons to value (green) overlap, as shown below.
Capabilities
What people have a reason to value
What people
value

13. ‘values are the ideals that give significance to our lives, that are reflected through the priorities we choose, and that we act on consistently and repeatedly’.
(Hall ,1995)
What are values

14. Attempts to place the system of values into some order are clearly observed on the map of values developed by Hall and Tonna. With reference to developmental psychology, organizational behavior and biological order, these authors identify a list of 125 values, arranged in a hierarchical order. They describe a four-stage process of development and illustrate how individuals’ development moves from one into another. At each of these stages, or cycles, there is an internal shift in about who or what guides our lives. Thus, in the first three cycles such a driver is an external authority, such as parents, state, church. The shift takes place at the fourth stage where there is an orientation towards inner self. Hence, human development is seen as an escalation of personal values, mediated by institutions, either aimed at supporting or impeding. The core values typified for developmental cycles are self-preservation, self-worth, self-actualization and truth/wisdom (Hall, 1995; Joy, 2011). These core values are viewed as goal values, which ‘develop at specific points of our lives and continue from that point on’(Hall, 1995, p. 45). In their turn they are mediated by the mean values, such as safety, education, independence, convivial technology, which are skills-related values that help us achieve goal values (ibid). These two types are interrelated since growth and change of mean values influences the goal values. At the same time, a shift in values requires new skills, in a sense that a whole set of interpersonal, instrumental and systemic skills need to be present for holistic practice of higher level values.
Such interrelatedness seems to be central to the notion of human development as a shift in values (Hall, 1995) . According to Hall, there appears to be a two-fold relationship for development of values whereby personal transformations affect the interactions and the sense of relatedness of people, while at the same time transformations of society through the intermediary role of institutions, such as schools, government, church, in their turn influence the relationships between people and to the society

15. ՀՀ Կրթության մասին օրենք, 1999
ՀՀ Հանրակրթության մասին օրենք, 2009
ՀՀ Կրթության զարգացման պետական ծրագիր,
ՀՀ Կրթության զարգացման պետական ծրագիր, : Նախագիծ
Հանրակրթության պետական կրթակարգ, 2004
Հանրակրթության պետական չափորոշիչ, 2010

16. ՀՀ Կրթության մասին օրենք, 1999
Հոդված Կրթության բնագավառում պետական քաղաքականության հենքն ազգային դպրոցն է, որի գլխավոր նպատակը մասնագիտական պատշաճ պատրաստվածություն ունեցող և համակողմանիորեն զարգացած, հայրենասիրության, պետականության և մարդասիրության ոգով դաստիարակված անձի ձևավորումն է: 3. ՀՀ կրթական համակարգը նպատակաուղղված է հայ ժողովրդի հոգևոր և մտավոր ներուժի ամրապնդմանը, ազգային և համամարդկային արժեքների պահպանմանն ու զարգացմանը: Այդ գործին իր նպաստն է բերում նաև Հայ Եկեղեցին:

17. ՀՀ Կրթության մասին օրենք, 1999
Հոդված 18. Հանրակրթության հիմնական խնդիրներն են` 2)համամարդկային և ազգային արժեքներին հաղորդակից, ազգային մշակութային ու բարոյահոգեբանական ժառանգությունը կրող և գործուն քաղաքացիական դիրքորոշում ունեցող անհատ և քաղաքացի ձևավորելը

18. ՀՀ Կրթության զարգացման պետական ծրագիր, 2016-25: Նախագիծ
Կրթության զարգացման գլխավոր նպատակն է ապագային միտված կրթական այնպիսի համակարգի ձևավորումը, որը.
լիարժեք ծառայում է ազգային շահերին,
արտահայտում է կրթության համապատասխանությունը տնտեսության և հասարակության զարգացման ապագա ակնկալիքներին,
յուրաքանչյուր քաղաքացու հնարավորություն է տալիս կյանքի բոլոր փուլերում ստանալ իր պահանջմունքներին համապատասխան որակյալ կրթություն

19. ՀՀ Կրթության զարգացման պետական ծրագիր, 2016-25: Նախագիծ
8.Կրթության զարգացման պետական քաղաքականության սկզբունքներն են 4) Ազգային և համամարդկային արժեքների համադրում` Հայաստանի կրթական համակարգը միջազգային կրթական համակարգի անբաժանելի մաս լինելով, ակտիվորեն ներգրավված է եվրոպական և տարածաշրջանային կրթական ինտեգրացիոն ծրագրերում, և նպատակաուղղված է հայ քաղաքակրթական ժառանգության վրա հիմնված արժեհամակարգի ամրապնդմանը:

20. Հանրակրթության պետական կրթակարգ, 2004
Հանրակրթության կազմակերպման սկզբունքները`
հանրակրթությունն իրականացվում է ազգայինի հենքի վրա` համամարդկային արժեքների ներդաշնակ զուգորդմամբ

22. Հայոց լեզու և գրականություն չափորոշիչ
Հայոց լեզու և գրականություն չափորոշիչ
Տարրական դպրոց
Միջին դպրոց
Ավագ դպրոց
Ազգային ինքնություն, ազգային պատկանելիթյուն
Ազգային ինքնություն, ազգային պատկանելիթյուն, ազգայնականություն
Հարգանք
Ինքնուրույնություն
Ինքնակրթություն
Ինքնաճանաչում
Գեղագիտական ճաշակ
Արժանապատվություն
Հանդուրժողականություն

24. Հասարակագիտություն` չափորոշիչ
Տարրական դպրոց
Միջին դպրոց
Ավագ դպրոց
Ազգային արժեքներ
Ազգային արժեքներ,
Ժողովրդավարություն
Ազգային ինքնություն
Ազգային ինքնություն,
Ազգայնականություն
Ազգայնականություն ,
Հայրենասիրություն
Համամարդկային արժեքներ
Ակտիվ քաղաքացի, Հասարակության անդամ
Ակտիվ քաղաքացի
Ընտանեկան արժեքներ
Հավասարություն
Ինքնաընկալում
Շարունակական կրթություն
Հարգանք
Հանդուրժողություն

25. Attempts to place the system of values into some order are clearly observed on the map of values developed by Hall and Tonna. With reference to developmental psychology, organizational behavior and biological order, these authors identify a list of 125 values, arranged in a hierarchical order. They describe a four-stage process of development and illustrate how individuals’ development moves from one into another. At each of these stages, or cycles, there is an internal shift in about who or what guides our lives. Thus, in the first three cycles such a driver is an external authority, such as parents, state, church. The shift takes place at the fourth stage where there is an orientation towards inner self. Hence, human development is seen as an escalation of personal values, mediated by institutions, either aimed at supporting or impeding. The core values typified for developmental cycles are self-preservation, self-worth, self-actualization and truth/wisdom (Hall, 1995; Joy, 2011). These core values are viewed as goal values, which ‘develop at specific points of our lives and continue from that point on’(Hall, 1995, p. 45). In their turn they are mediated by the mean values, such as safety, education, independence, convivial technology, which are skills-related values that help us achieve goal values (ibid). These two types are interrelated since growth and change of mean values influences the goal values. At the same time, a shift in values requires new skills, in a sense that a whole set of interpersonal, instrumental and systemic skills need to be present for holistic practice of higher level values.
Such interrelatedness seems to be central to the notion of human development as a shift in values (Hall, 1995) . According to Hall, there appears to be a two-fold relationship for development of values whereby personal transformations affect the interactions and the sense of relatedness of people, while at the same time transformations of society through the intermediary role of institutions, such as schools, government, church, in their turn influence the relationships between people and to the society

26. ‘development by the people of the people and for the people’
human development offers a ‘space to discuss the issue of values, to question them and to dialogue around them’
‘development by the people of the people and for the people’
(Alkire, 2010)

27. Email: gevorgyan.anna.k@gmail.com