1. Jón Guðmundsson Landbúnaðarháskóli Íslands
WaterPro
Jón Guðmundsson
Landbúnaðarháskóli Íslands
NPA fundur Selfossi

2. Aðeins um verkefnið
Hófst lýkur 31. maí 2019 (möguleg framlenging á dagskrá)
Leitt af Savonia University of Applied science (Savonia-ammattikorkeakoulu oy) Kuopio Finnlandi.
Þáttakendur auk þeirra; Geological Survey Finnland, Landbúnaðarháskóli Íslands, Luleå Tekniska Universitet-Svíþjóð, Lough Neagh Partnership N- Írland, Agri-Food and Biosciences Institute N-Írland, Heriot Watt University – Skotland, Donegal County Council- Írland, Búnaðarstovan- Færeyjum.
Associate partners samtals 16

3. Markmið og réttlæting
Draga úr losun næringarefna frá landbúnaði og námurekstri á norðlægum slóðum.
Koma í veg fyrir/draga úr tapi næringarefna
Endurheimta næringarefni sem þegar hafa borist í vatn
Næringarefni (N og P) eru mikilvæg í landbúnaði og mikill kostnaður fylgir þeim
Dýrt að missa þau
Innstreymi næringarefna í ár og vötn getur valdið skaða og breytingum á lífríki þeirra

4. Aðferðir verkefnisins
Yfirfara og betrumbæta leiðbeiningar fyrir umgengni við næringarefnin, til að draga sem mest úr hættu á að þau berist (tapist) út í umhverfið
Vakta tap næringar efna og þróa aðferðir til að draga úr tapi næringarefna.

5. Vinnupakkar (WP) WP-M (Management): stjórnun og samhæfinga verkefnis
WP-T1: Leiðbeiningar „Good Practice Tools and Guidance“
Taka saman upplýsingar um gildandi leiðbeiningar
Yfirfara og auka við þar sem þess er þörf
WP-T2: Tilrauna og vöktunarsvæði (Pilot sites)
Þróa og aðferðir við vöktun útstreymis og endurheimt næringarefna
WP-C (communication): Miðlun upplýsinga um framgang verkefnis og niðurstöður

6. Okkar framlag Almenn þátttaka í WP-M og WP-C, og WP-T1
WP-T2 Pilote site : Megin framlag okkar í verkefninu er uppsetning á tilraunasvæði til vöktunar á tapi næringarefna af ræktuðu landi með yfirborðsrennsli og streymi niður í gegnum jarðveg
Svæðinu var valin staður á Möðruvöllum í Hörgárdal.

7. Uppsetning mælisvæðis
Sex mælireitir 0,1-0,2 ha hver á tveimur túnum með steinefnajarðvegi
Heildar afrennsli mælt á hverju svæði og sýni tekin til mælinga á næringarefna innihaldi.
Gefur möguleika að bera saman mismunandi vinnulag

8. Hönnun og uppsetning mælibúnaðar
Rennsli af yfirborði ( surface runoff)
Hefur ekki –mér vitandi- verið mælt hér áður
Rennsli niður í gegnum jarðveg (deep drainage)
Einverjar mælingar í afmörkuðum verkefnum
Töluverð vinna í hönnun og aðlögun tækjabúnaðar.

9. Svona gert á Norður Írlandi

10. Aðstæður hér töluvert aðrar
Stór hluti afrennslis kann að eiga sér stað að vetri til á frosinni jörð
Tækjabúnaður og söfnun þarf að vera varin fyrir frosti
Takmörkuð fjárráð í verkefni
Engin reynsla hérlendis að leita í.
Hönnun frá „grunni“

11. Yfirborðsrennsli

12. Vöktun á flæði og sýnataka
Inside view: distance meter and sampling tube
Fences
Directing surface runoff to sink
Logging and power

13. Function
Wick maintains 11 Kpa suction

14. Uppsetning

15. Framgangur verkefnisins
Í umsókn var miðað við að byrja 1. apríl 2016
NPA ákvað hins vegar að upphaf verkefnis væri 1. júní 2016
Ekki heimilt að eyða krónu fyrr en þá.
Undirbúningur tafðist þar af leiðandi
Hönnun og smíði tækja lenti inn í sumarfríum.
Uppsetning og jarðvinna hófst því ekki fyrr um haustið
Jarðvinnu og uppsetningu lauk ekki fyrr en í júní 2017
Vinnuplan riðlaðist því strax í upphafi hvað LbhÍ varðar.
Við erum núna komin með svæðið í gang eins og til stóð.
Það svæði mun verða til fyrir áframhaldandi rannsóknir á þessu sviði

16. Mat á ávinningi
Í verkefninu hefur verið sett upp mælisvæði til að vakta tap næringarefna af ræktarlandi. Þetta mælisvæði er það fyrsta sinnar gerðar hér á landi og opnar möguleika á að fylgjast með hve mikið af næringarefnum er að tapast og hvaða þættir það eru í veðurfari og búskaparháttum sem hafa mest áhrif þar á. Það hefur hingað til verið gat í þekkingu okkar á þessu sviði hérlendis. Með auknum rannsóknum á þessu tapi næringarefna skapast einnig tækifæri á að stilla kröfur til bænda um ákveðna búskaparhætti af miðað við raunverulegar aðstæður hér í stað þess að þurfa að byggja á reglum sem eru sniðnar að öðrum aðstæðum

17. ávinningur
Annar þáttur verkefnisins er að vinna leiðbeiningar varðandi hvernig unnt sé að draga úr tapi næringarefna, á norðurslóðum. Þessar leiðbeiningar verða sniðnar að þeim aðstæðum sem eru í þátttökulöndum verkefnisins. Einnig verður í þessum leiðbeiningu að finna verkfærakistu með þeim helstu tækjum og tólum sem hægt er að beita ásamt mati á því hvernig þau hafa reynst.

18. ávinningur
Verkefnið hefur byggt upp tengslanet við aðila í samstarfslöndunum sem eru að vinna í svipuðum málum, og ekki síður mikilvægt tengt saman þá aðila sem hér á landi koma að þessum málflokki með einum eða öðrum hætti. Þessi tenging innlendra aðila er ekki síður mikilvæg svo vinnan haldi áfram að verkefninu loknu