1. 10.53.70 Inngangur að kennslufræði
Kennsluaðferðir:
Sjálfstæð verkefni 2
Samkomulagsnám og sagnalíkanið
Háskóli Íslands – 12. febrúar 2007
Lilja M. Jónsdóttir lektor Kennaraháskóla Íslands

2. Fjölbreytt kennsla og lýðræðislegt skólastarf snýst meðal annars um
Fas og framkomu kennara
Viðhorf kennara til nemenda
Viðhorf kennara til viðfangsefna
Verklag / starfshættir kennara
Fjölbreytt viðfangsefni
Að nemendur læri að leysa ágreining
Fjölbreyttar kennsluaðferðir
Þ.e. lýðræði í verki – sbr. „Learning by Doing“ (Dewey)
(sjá t.d. Teaching Democracy by Doing it! (Ed. Leadership, 1997, 6-11)

3. Samkomulagsnám – helstu einkenni
Markmið: Gefa þátttakendum tækifæri til að eiga hlutdeild í mótun viðfangsefna námsins / námskeiðsins.
Lykilspurningar:
Hvað vitið þið um …?
Hvað viljið / þurfið þið að vita meira um ...?
Hvar er hægt að leita upplýsinga um ...?
Hvernig er besta leiðin til að læra þetta?
Hvernig er hægt að skila niðurstöðum?
Hvernig ætti námsmatið að vera?
(Hvernig viljið þið nýta tímann sem er til ráðstöfunar?)

4. Sjálfstæð verkefni – dæmi um viðfangsefni
Að spyrja nemendur hvað þeir vilja læra ...
8. bekkur
Dæmi úr framhaldsskóla:
Hvaða málefni eru málefni líðandi stundar?
Hverjir eru það sem ráða í lífi þínu? ... og annarra
10. bekkur 2001
Golfstraumurinn

5. Það sem nemendur vildu fjalla um var flokkað og niðurstaðan varð þessi:
Unnin voru samþætt verkefni um
Afríku
Fjölskylduna í nútímanum
Helstu trúarbrögð heims
Um unglinga hér og þar á jörðinni
Frumbyggja á jörðinni
En einnig valverkefni um fornar þjóðir

6. Sagnalíkanið + Raunsæið Ný saga Nauðsynin Alheimssaga Alþjóðleg saga
Menningarsaga
Persónuleg saga
Raunsæið +
Gildi -
Bjartsýna sagan
Mín saga
Hvað get ÉG gert?
Ný saga
Gamla sagan
Sagan í dag
Svartsýna sagan
Nauðsynin
Fortíðin
Framtíðin

7. Sagna-líkanið – helstu einkenni
Meginmarkmiðin eru sjálfsstyrking og samfélagsbreytingar.
Lykilatriði:
Við lifum á tímum stöðugra breytinga
Við öðlumst skilning með því að hlusta á og segja sögur
Öll þekking tengist á einhvern hátt
Þekkingin er hlaðin gildum menningar okkar, skoðunum og ályktunum
Flest þessara gilda, skoðana og ályktana eru ómeðvituð
Gerðir okkar eru knúnar áfram af þessum skoðunum
Til að breyta gjörðum okkar verðum við að öðlast vitund um hvaðan þessi gildi, skoðanir og ályktanir eru runnin
Við getum á meðvitaðan hátt búið til „nýja sögu“

8. Ísland yrði allt hulið jökli. Íbúarnir yrðu að yfirgefa það
Stöðva gróðurhúsaáhrifin Golfstrauminn?
Wallace S. Broeckner, Morgunblaðið 21. des. 1997

9. Úrvinnsla verkefnis – hvað var gert ...
Persónulegar hugleiðingar í leiðarbók
Vettvangsheimsóknir
Unnið úr heimsóknum með leikrænni tjáningu
Viðhorfakannanir
Gestir í heimsókn – skráð það athyglisverðasta
Ástand mála skráð
Framtíðin könnuð
Framtíðarsýnin túlkuð með leikrænni tjáningu án orða
Hvað get ég gert
Nemendur semja dans
Borgarstjórnarkosningar
Gestakvöld
Fjölbreytt námsmat

10. Stöðva góðurhúsaáhrifin Golfstrauminn? – Skipulagsþrepin
1. Kveikjan: - Ísland yrði allt hulið jökli. - Íbúarnir yrðu að yfirgefa það.
Stöðva gróðurhúsaáhrifin Golfstrauminn?
- Hvað langar ykkur til að vita um þetta?
- Hvar getum við leitað upplýsinga um þetta efni?
2. Leiðarbækur: - Kynna hugmyndina um leiðarbókina. Til hvers leiðarbók? Persónuleg skrif. Fá leiðbeiningar um ritun og uppsetningu. Í leiðarbókina fer t.d.;
- hvað „held ég“ spurningar, eins og t.d. hvað nemendur halda að gróðurhúsaáhrif, Golfstraumurinn og ósonlagið sé
- svara ákveðnum spurningum, eins og hvað eru gróðurhúsaáhrif, ósonlag, o.þ.h.
- hugleiðingar um málefnið, eins og „hvað veit ég núna“ og „hvað hef ég verið að gera“
- persónulegar hugleiðingar um t.d. vettvangsheimsóknir, heimsóknir sérfræðinga, fréttir í fjölmiðlum
- hugleiðingar um hvað nemendur lærðu nýtt
- hvað finnst nemendum athyglisverðast af þessu öllu
- taka viðtöl við fullorðinn heima um t.d hvers vegna fólk hefur svona miklar áhyggjur af ósonlaginu.
3. Vettvangsheimsóknir: - Skipta nemendum í hópa og fer hver hópur í heimsókn á eina stofnun og tekur viðtöl við sérfræðinga. Hóparnir athuga hvaða spurningar úr kveikjunni þeir vilja nota. Bæta fleirum við. Vinna úr þeim upplýsingum í máli og myndum.
4. Leikræn tjáning: - Nemendur vinna úr vettvangsheimsókninni með leikrænni tjáningu. Þeir spinna þætti um ferðina á staðinn og viðtölin við sérfræðingana.
5. Viðhorfakönnun: - Kanna viðhorf fólks á málinu, bæði heima og á götum úti.
6. Gestir í heimsókn: - Fá fulltrúa náttúruverndarsamtaka og úr Iðnaðarráðuneytinu í heimsókn, ásamt sérfræðingi um efnið. Í lok heimsókna skrá lista yfir það sem nemendum þótti athyglisverðast í máli þeirra.
7. Ástand mála skráð: - Nemendur afla upplýsinga til að „kortleggja“ ástandið eins og það er í dag. Skrá hugmyndir nemenda.

11. Stöðva góðurhúsaáhrifin Golfstrauminn? – Skipulagsþrepin – frh.:
8. Framtíðin könnuð: - Skoða með nemendum allar upplýsingar sem fram hafa komið og ræða við þá um hvernig framtíðin gæti orðið:
a) Ef haldið verður áfram á sömu braut og ekkert gripið í taumana, þ.e. svört framtíðarsýn.
b) Ef allar hugmyndir verndunarsinna ná fram að ganga, þ.e. björt framtíðarsýn.
c) Ef lagt verður saman það sem er líklegt að verði úr svartri framtíðarsýn og það sem vænta má að verði úr bjartri framtíðarsýn, þ.e. raunsæ framtíðarsýn.
9. Leikræn tjáning: - Nemendur búa til kyrrmyndir til að túlka framtíðarsýnina á leikrænan hátt án orða. Þeim er skipt í þrjá hópa og táknar einn svarta framtíðarsýn, annar bjartsýna og sá þriðji raunsæja.
10. Hvað get ég gert? Nemendur ræða við fólkið sitt heima um það hvað þeir geti lagt af mörkum til að framtíðin verði bjartari og skrifa um það í leiðarbókina. Í lokaorðum hennar þurfa nemendur að draga saman það sem þeir hafa lært.
11. Leikræn tjáning: - Borgarstjórnarkosningar - Hanna „vistvæna“ persónu sem býður sig fram til að verða borgarstjórnarefni í komandi kosningum.
12. Leikræn tjáning: - Nemendur semja dans og hreyfingu sem táknar ferð golfstraumsins til Íslands, bráðnun Grænlandsjökuls vegna gróðurhúsaáhrifa og hugsanlegar afleiðingar þess.
13. Gestakvöld: - Gestum boðið til að sjá afrakstur vinnunnar.
- Nemendur sýna dans
- Nemendum túlka framtíðarsýn á leikrænan hátt án orða.
- Nemendur sýna stuttar „sketsur“ um eitthvað minnisvert í verkefninu.
- Nemendur lesa úr leiðarbókum.
- Kosningar til borgarstjórnar. Nemendur og gestir þeirra taka þátt.
14. Námsmatið: - Kennarar meta í sameiningu vinnu nemenda í hópverkefnunum. Nemendur meta verkefnið í heild. Leiðarbókin er metin á fernan hátt; af bekkjarfélaga, nemandinn metur hana sjálfur, foreldrar meta hana sem og kennarinn. Leikræna tjáningin var hluti af heildinni og var metin sem slík.

12. Fjölbreytt kennsla Heildstæð verkefni - Lýðræðislegt skólastarf
beinir sjónum að skilningi og leikni tengda námsgreinum
fær nemendur til að glíma við grundvallarhugmyndir
hvetur nemendur til að nota það sem þeir læra í margvíslegum tilgangi
hjálpar nemendum við að skipuleggja og gera hugmyndir og upplýsingar skiljanlegar
og aðstoðar þá við að tengja kennslustofuna við heiminn þar fyrir utan.
C.A. Tomlinson, í Educational Leadership, sept