1. მწვანილის სასათბურე სექტორი. ღირებულებათა ჯაჭვის კვლევა.
გიორგი ანდღულაძე, გიორგი თელიაშვილი.
ნაციონალური ექსპერტები ღირებულებათა ჯაჭვის კვლევებში.
მაისი 2018 / კვლევის შედეგების პრეზენტაცია

2. შინაარსი შეფუთვა და გადაზიდვა კვლევის მისია და მიზნები დაფინანსება
მეთოდოლოგია
წარმოება და სათბურების ტიპები
სტანდარტები და რეგულაცია
შეფუთვა და გადაზიდვა
დაფინანსება
ღირებულებათა ჯაჭვის რუქა
ექსპორტი და ფასები
რეკომენდაციები

3. კვლევის მთავარი მისია კვლევის მიზენები მოიცავს:
მწვანილის ძირითად ტიპებს საქართველოში წარმოადგენს: ცერეცო, ოხრახუში, ქინძი, ხახვი, ნიახური
კვლევის მიზენები მოიცავს:
საწარმოო პრაქტიკებს საქართველოში
საექსპორტო ბაზრებს
პრაქტიკებსა და პროცესებს ღირებულებათა ჯაჭვის სხვადასხვა საფეცურებზე
პრობლემებს ღირებულებათა ჯაჭვში
საქართველოს სამწვანილე სექტორის გამოკვლევა:
კონკურენტუნარიანობის დადგენა
სექტორის მდგრადობის დადგენა

4. მეთოდოლოგია ჩატარდა პირველადი და მეორადი კვლევები. მეორადი კვლევები:
საქსტატი
მსოფლიო ბანკი
ევროსტატი
კვლევითი სტატიები
Trademap
Comtrade
შემოსავლების სამსახური
ევროკავშირისა და დონორების მიერ ჩატარებული კვლევები
პირველადი კვლევევა: კვლევა წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში, სადაც შეირჩა მცირე, საშუალო და დიდი ზომის მწარმოებლები.
ინტერვიუები, გასაუბრებები და კითხვარები:
სათბურების მეპატრონეებთან
მემწვანილეებთან
მწარმოებლებთან
შემგროვებლებთან
ექსპორტიორებთან

5. ღირებულებათა ჯაჭვის გამოკვლევა
რისთვის?
ინდუსტრიის სტრუქტურის გაგება.
ბაზრის სპეციფიკაციების დადგენა.
სამიმწოდებლო და ღირებულებათა ჯაჭვში ჩართული მთავარი პირების დადგენა.
ჯაჭვში ჩართული ოჯახების სოციო- კულტურული და ეკონომიკური მდგომარეობის დადგენა.
ღირებულებათა ჯაჭვის სხვადასხვა საფეხურზე პრობლემების და ბარიერების აღმოჩენა.
საინვესტიციო შესაძლებლობების დადგენა.
საფუძვლის ჩაყრა ბიზნეს გეგმის მოსამზადებლად.
სამ საფეხუროვანი მიდგომა:
1) ქვეყნის სპეციფიკური კონტექსტი: რეგულაციები, ეკონომიკური მდგომარეობა, სავაჭრო შესაძლებლობები, სიძვირის დონე, რესურსებისა და მიმწოდებლების არსებობა, ადამიანური რესურსისა და ცოდნის ბაზა.
2) სექტორ-სპეციფიკური ფაქტორები: წარმოება, საერთაშორისო ვაჭრობა, ფასების დონე, ღირებულებათა-ჯაჭვის მონაწილეები, კონკურენცია, ფინანსები და დამხმარე სექტორები.
3) ბიზნეს-სპეციფიური ფაქტორები: საწარმოო პრაქტიკები, დასაქმება, ხარჯები და შემოსავლები და ა.შ.

6. ღირებულებათა ჯაჭვის გამოკვლევა
SFVC (Sustainable Food Value Chain): მდგრადი სასურსათო ღირებულებათა ჯაჭვების გამოკვლევის მეთოდილოგია. ფოკუსირება გარმოს, სოციალურ და ეკონომიკურ მდგრადობაზე. სად, რა და როგორ იქმნება, მიეწოდება და გამოიყენება ღირებულება.
დამხმარე სექტორები (არაპირდაპირი ჰორიზონტალური):
სამთავრობო პოლიტიკა
გრანტები და ფინანსები
საერთაშორისო ორგანიზაციები
დონორები
ადამიანური რესურსი
R&D და ინოვაციები
მარკეტინგი
მიმწოდებლები
Upstream ინდუსტრიები Midstream ინდუსტრია Downstream ინდუსტრია
პირველადი წარმოება
დისტრიბუცია და გაყიდვები
გადამუშავება & შეფუთვა
მასალები და ნედლეული
კომპონენტი ნაწილები
გადამუშავება & შეფუთვა
საბითუმო ვაჭრობა
საცალო გაყიდვები

7. ღირებულებათა ჯაჭვის გამოკვლევა
არაპირდაპირი ჰორიზონტალური: დამხმარე ინდუსტრიები რომლებიც ქმნიან გარემოს რომელშიც ფუნქციონირებს ჯაჭვი.
პირდაპირი ჰორიზონტალური: პირდაპირი კონკურენტები ერთი-და იგივე ინდუსტრიებში რომლებიც კონკურირებენ ღირებულებათა ჯაჭვის კონკრეტულ საფეხურზე.
ვერტიკალური: სხვადასხვა ინდუსტრიები რომლებიც სამიმწოდებლო ჯაჭვში ერთმანეთთან ჩართულნი არიან ეკონომიკურ/კომერციულ გაცვლებში.
საერთო ინდუსტრიები

8. მწვანილის წარმოება წარმოება, იმპორტი და ექსპორტი
რეგიონალური დისტრიბუცია
ტონა
რეგიონალური ანალიზი
სათბურები იმერეთში

9. წარმოება მწვანილის წარმოება იმერეთში
2016 წელს დაფიქსირებულია მიახლ. 3,100 სათბური იმერეთში. ამათგან 2,774 სათბური წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში.
მწვანილის წარმოება იმერეთში

10. წარმოება წყალტუბოში
წყალტუბო: იდეალური კლიმატი მწვანილის წარმოებისთვის.
ზამთარში ტემპერატურა იდეალური მწვანილისთვის.
მოსავლის აღების შემდგომი სიცოცხლე: 0 გრადუსზე 2 – 3 კვირა.

11. სათბურები სათბურების ტიპები: ძირითადად პლასტიკური ცელოფნებით.
ნაწილი შუშის.
ნაწილი ხით აშენებული.
საშუალოდ 500 მ2.
წვეთოვანი საირიგაციო სისტემები, მდინარიდან და ჭიდან გენერატორით.
სადრენაჟო და სავენტილაციო სისტემები არ აქვთ.
სათბურებიში გათბობა არ აქვთ.

12. სათბურები საწარმოო პრაქტიკები: ირგება სექტემბერ-ოტომბერში.
სათესლე მასალები იტალიური, ჰოლანდიური, რუსული და ადგილობრივი (ფასი 15 დან 350 ლარამდე/კგ).
ლაბორატორია ნიადაგის ანალიზისთვის - თბილისში, ქუთაისში და გურიაში.
ვეგეტაციის პერიოდი 1.5 დან 2 თვემდე - კრეფა 8- ჯერ სეზონზე (ნოემბრიდან მაისამდე).
დაქირავებული მუშახელი - კრეფს დღეში დაახლოებით 30 კგ მწვანილს და იღებს 15 – 20 ლარს დღეში.

13. სტანდარტები და რეგულაცია
სტანდარტებისა და რეგულაციასთან შესაბამისობის კონტროლს ახორციელებს სურსათის ეროვნული სააგენტო.
Good Agriculture Practice (GAP) სერთიფიკატი: მაღალი ღირებულების ევროპული ბაზრებისთვის.
ევროკავშირში ექსპორტისთვის:
წინასწარ უნდა შეატყობინოს სასაზღვრე კონტროლს გამოცხადებამდე.
საზღვარზე გაივლის ფიტოსანიტარულ შემოწმებას.
შეტანა უნდა მოხდეს ევროკავშირში რეგისტრირებული იმპორტიორის მიერ.
ექსპორტისთვის საჭირო დოკუმენტაცია:
წარმოშობის სერთიფიკატი: გაიცემა საქართველოს სავაჭრო პალატის მიერ და ღირს 100 ლარი ყოველ ჯერზე.
ფიტოსანიტარული სერთიფიკატი: გაიცემა სურსათის ეროვნული სააგენტოს მიერ 50 – 100 ლარად.
ლაბორატორიის დოკუმენტი.
GlobalGAP სერთიფიკატი.
ინვოისი მყიდველისგან და ტექნიკური დოკუმენტი.

14. შეფუთვა და გადაზიდვა
შეფუთვა: ხშირად ინახება მუყაოს ყუთებში, იწყობა ტომრებში, რეზინით შეკრული. ტევადობა: 30 კგ. ექსპორტიორები: მუყაოს ყუთებში აწყობენ ყინულს. ტრანსპორტირება: სატრანსპორტო ავტომობილებით. ზოგი ექსპორტიორი ტრანსპორტირებას ახდენს რეფრეჟერატორული კონტეინერით. ზოგი ყინულით + რეფრეჟერატორული კონტეინერით.

15. სამთავრობო მხარდაჭერა
დაფინანსება: შეღავათიანი აგროკრედიტის პროექტი - პროექტების მართვის სააგენტო.
შეღავათიანი აგროკრედიტი იმერეთში
შეღავათიანი აგროკრედიტი იმერეთში

16. შეღავათიანი აგროკრედიტის პროექტი
სიხშირის დისტრიბუცია (2013)
სიხშირის დისტრიბუცია (2014)
სათბურების რაოდენობა
სიხშირის დისტრიბუცია (2015)
სიხშირის დისტრიბუცია (2016)
სათბურების რაოდენობა

17. ფასები

18. ფასები მწვანილის (გადაუმუშავებელი) მიახლოებითი ფასები 2018 წელს 1.54N
ქართული მწვანილი
ერთეული
ხარჯი
ფერმის-კარის ფასი
საბითუმო ფასი
საცალო ფასი 1
საშუალო ფასი და ხარჯი
GEL/kg
1.54
2.00
3.4
4.45
Margins (Under Normal Conditions)
ფერმერი
საბითუმო
საცალო
მარჟა
0.5
1.4
1.05 2 %
32.5%
70%
30%

19. ექსპორტი
ქართული ცერეცოს ექსპორტი თვეებისა და ქვეყნების მიხედვით

20. ექსპორტი
ქართული ცერეცოს ექსპორტი ქვეყნების მიხედვით

21. ექსპორტი
ქართული ცერეცოს ექსპორტი

22. ექსპორტი
ქართული ცერეცოს ექსპორტი

23. ექსპორტი პრობლემები საექსპორტოდ ევროკავშირში: საჭიროა...
პრობლემები საექსპორტოდ ევროკავშირში: საჭიროა...
გადამუშავება
შეფუთვა
მინიმალური ოდენობების დაკმაყოფილება
მყიდველებთან კავშირი
საჭირო სერთიფიკაცია:
წარმოშობის სერთიფიკატი: გაიცემა სავაჭრო პალატის მიერ (100 ლარი)
ფიტოსანიტარული სერთიფიკატი: გაიცემა სურსათის ეროვნული სააგენტოს მიერ (50 – 100 ლარი)
ლაბორატორიული ანალიზი: დოკუმენტი ლაბორატორიიდან.
ტექნიკური დოკუმენტაცია: ინვოისი, ა.შ.
GlobalGAP სერთიფიკატი.

24. სამიმწოდებლო ჯაჭვი
მესათბურეები: მცირე მესათბურეები იმერეთის მასშტაბით წელს 3,100 მესათბურე იმერეთში. სამაცივრე-საწყობები: დონორების დახმარებით დაფინანსებული სასაწყობეები სადაც ინახება საექსპორტოდ გამზადებული მწვანილი საშუალოდ -2 გრადუს ცელსიუსზე. შემგროვებლები: აგროვებენ მწვანილს მწარმოებლებისგან და ყიდიან ღია ბაზრებზე, მაღაზიებში. ექსპორტიორები: აგროვებენ მწვანილს, ახდენენ ტრანსპორტირებას საზღვრამდე და ყიდიან უცხოელ იმპორტიორზე. საწარმოები: ყიდულობენ მწვანილს, ამუშავებენ, ფუთავენ და ყიდიან სუპერმარკეტებზე საქართველოში ან ექსპორტზე. საცალო გაყიდვები: ღია ბაზრები, დახლები, მაღაზიები, სუპერმარკეტები.

25. ღირებულებათა ჯაჭვის რუქა
არხი1: საშინაო, ნაწილობრივ-კომერციული
არხი 2: კომერციული
არხი 3: ექსპორტი
მცირე მესათბურეები
ექსპორტიორები
მწარმოებლები
საბოლოო მომხმარებლები
ღია ბაზრები, დახლები, მაღაზიები
საბითუმო
სუპერმარკეტები
უცხოელი აგენტები
დიდი ზომის სათბურები
უცხოელი გადამამუშავებლები
ღია ბაზრები
პრიველადი-წარმოება
გადამუშავება & შეფუთვა
საბითუმო/
შენახვა
საცალო

26. მდგრადობის შეფასება
საქართველოში მწვანილის სასათბურე სექტორის არსებული მდგომარეობა შეიძლება შეფასდეს როგორც საკმაოდ არა-მდგრადი.
არამდგრადი ფასები: მწვავე კონკურენიცა საერთაშორისო არენაზე, კლიმატური და მოსავლიანობის ცვალებადობა იწვევს რყევებს ფასებში. არასაკმარისი შემოსავალი: თბილ ზამთარში დაბალი შემოსავლები მესათბურეებისთვის. ინვესტიციები: ინვესტიციები დამოკიდებულია გრანტებზე, დონორებზე და სამთავრობო დახმარებაზე. დანაკარგები: თბილი ზამთრის პირობებში იყრება დიდი ოდენობის მწვანილი.
გამოუყენებელი საწყობები: სამაცივრე საწყობები დიდწილად გამოუყენებელი. სეზონურობა: ზაფხულში მწვანილი ექპორტზე არ გადის. ექსპორტი: დამოკიდებულება რამოდენიმე პოსტ-საბჭოთა ქვეყნების ბაზრებზე. დამატებითი ღირებულება: ვინაიდან მესათბურეები ძირითადად ამარაგებენ დაბალი ღირებულების ბაზრებს მოკრეფის შემდგომი დამატებითი ღირებულება ლიმიტირებულია.
შენიშვნა: არასაკმარისი მარჟა სტანდარტების დასაკმაყოფილებლად და მაღალი ღიებულების ბაზრების მოსამარაგებლად.

27. ექსპორტი ზაფხულში
საშუალო ჯამური ცერეცოს იმპორტი ზაფხულში ( )
სულ ზაფულში იმპორტირებულის შესაძლო წილის პროგნოზი N
ქვეყანა
(ტონა) 1
საფრანგეთი
6,952 2
გერმანია
981 3
ბრიტანეთი
1,933 4
ნიდერლანდები
188 5
რუმინეთი 43 6
პოლონეთი
164 7
ლიტვა 97 8
ლატვია 45 9
სულ
10,401 N
შესაძლო წილი
ტონა 1
1.0%
104 2
1.3%
135 3
1.5%
156 4
2.0%
208 5
2.3%
239 6
2.5%
260 7
3.0%
312

28. ექსპორტი ზაფხულში
დამატებითი მიწის საჭიროება ზაფხულში საექსპორტოდ მწვანილის მოსაყვანად
მაგ. ზაფხულში რომ ვაწარმოოთ 300 ტონა მწვანილი საჭირო იქნება 8 ჰექტარი მიწა (40 ტონა მოსავლიანობის შემთხვევაში).
2016-ში 748 ჰექტარ მიწაზე იყო მწვანილი დარგული იმერეთში.
შესაძლო წარმოება (ტონა)

29. საექსპორტო ბაზრები რატომ?
რომელია მიმზიდველი ბაზრები ქართული მწვანილის მწარმოებლისთვის?
საექსპორტო ბაზრების შეფასება
ლიტვა
ლატვია
რუმინეთი
ბულგარეთი
პოლონეთი
გერმანია
რატომ?
ცერეცოს იმპორტის CAGR

30. საექსპორტო ბაზრები მოსავლოანობა ევროკავშირის ქვეყნებთან შედარებით
ლიტვა ლატვია ბულგარეთი პოლონეთი გერმანია რუმინეთი

31. საკონსოლიდაციო საწარმო
მემწვანილეების გაერთიანება: ტრენინგების ჩატარება GlobalGAP პრაქტიკის შესახებ. მიწოდება: მიწოდების კონსოლიდირება და ხარისხის ჰომოგენიზირება. მოკრეფის შემდგომი პრაქტიკები: მემწვანილეების დატრენინგება მოკრეფის შემდგომი პრაქტიკების შესახებ განსაკუთრებით ზაფხულში. მწვანილის შესყიდვა: მწვანილის შესყიდვა მცირე მესათბურეებისგან მინიმუმ 2.00 ₾/კგ -ად.
საჭირო მოკრეფის შემდგომი პრაქტიკები:
მოკრეფისა და საველე სამუშაოების დროს გასათვალისწინებელი პრაქტიკები მზისგან დასაცავად.
წინასწარი გაციების მოწყობილობა (Vacuum Cooling).
გადამუშავება და შეფუთვა გადახურებისაგან დასაცავად და ვენტილაციისათვის.
სამაცივრე-საწყობში შენახვა.
რეფრეჟერატორული გადაზიდვა.
ჩატვირთვა და გადმოტვირთვისათვის გამოყოფილი სპეციალური სამაცივრე და გრილი ადგილები.

32. საკონსოლიდაციო საწარმო
საკონსოლიდაციო ცენტრის მასშტაბები:
სწორი პრაქტიკების შემთხვევაში შეიძლება მიღწეული იქნეს 40 ტონა/ჰა მოსავლიანობა.
რეკომენდირებულია მინიმუმ ტონა მწვანილის წლიური ბრუნვა მოგებაზე გასასვლელად. 15 ლარი/კგ მინიმალური საექსპორტო ფასი.
საოპერაციო მოგების ხარჯებთან შედარება

33. საკონსოლიდაციო საწარმო
შემოსავლებისა და ჯამური ხარჯების შედარება წარმოებისა და ერთეული ფასების ვარიანტების შემთხვევაში
შესაძლო ერთეულის ფასი (₾/ტონა)

34. GlobalGAP სერთიფიკატები
გლობალგაპის სერთიფიკაცია: მოიცავს პრაქტიკის სტანდარტებს
დარგვამდელი ფაზიდან (სათესლე და სანერგე კონტროლის წერტილები)
მოკრეფის ფაზა
გადამუშავებამდელი პროდუქტის ფაზა.
საჭირო იქნება მონიტორისნგის სისტემის შემუშავება.
მასერთიფიცირებელი ორგანოები: გასცემენ გლობალგაპის სერთიფიკატებს.
უნდა ჩამოყალიბდეს გლობალგაპის სტანდარტების მიხედვით აგებული სახელმძღვანელო - უნდა მოიცავდეს ყველა თანამშრომელს და მესათბურეებს.
ამჟამად საქართველოში გლობალგაპის სერთიფიკატს ფლობს მხოლოდ ჰერბია.

35. საჰაერო ტრანსპორტირება
ქუთაისის აეროპორტი: არ აქვს სატვრთო ტერმინალი სატვირთო გადაზიდვებისათვის.
ახლოსაა წყალტუბოსთან.
საჰაერო გადაზიდვის შემთხვევაში გაიზრდება დისტრიბუციის- შემდგომი სიცოცხლის ხანგრძლივობა 2 დან 3 კვირამდე მწვანილისთვის.
მაგრამ, გაიზრდება ხარჯები მნიშვნელოვნად.
ჩვენი გათვლებით ტრანსპორტირების ხარჯი შეიძლება გაიზარდოს საშუალოდ დაახლოებით 1.2 ლარიდან ლარით კილოგრამზე - სატრანსპორტო და საზღვაო გადაზიდვასთან შედარებით.