1. „… að hrista upp í kennslunni …“
Ingvar Sigurgeirsson 13. febrúar 2013

2. Ég sendi þér póst í október …
varðandi fyrirlestur/námskeið um fjölbreyttar kennsluaðferðir. Okkur hér í FSH vantar tilfinnanlega fjölbreyttari kennslu fyrir nemendur okkar. Kennarana langar að hrista upp í kennslunni og því leita ég til þín. Þú sagðir að fyrirlestur einn og sér gerði lítið gagn en einhverstaðar verð ég að byrja með hópinn og kannski getur lítið námskeið/fyrirlestur ,,kveikt“ í þeim. Getur þú komið norður …
Erindið

3. Dæmi um leiðir sem aðrir hafa farið

4. Í bakgrunni eru þessar spurningar:
Hvernig standast kennsluaðferðir í framhalds-skólum viðurkenndar gæðakröfur um kennslu?
Hvað erum við að gera vel?
Hvað þarf helst að bæta?
Er verið að nota bestu kennsluaðferðir sem völ er á í áföngum okkar?
Hvaða leiðir eru helst færar til að bæta kennslu sína?

5. Á hverju eigum við að byggja?
Eigin greining okkar
Hvað skiptir mestu að nemendur læri?
Ný námskrá
Rannsóknir
Kennslufræðin
Reynsla annarra

6. Okkar eigin greining: Hvaða markmið skipta mestu?
Samstarfshæfni
Sjálfsþekking, sjálfsstjórn
Tjáning
Gagnrýnin hugsun
Leikni í þekkingaröflun, upplýsinga- og tölvulæsi
Sköpunargáfa
Tungumálakunnátta
Siðgæðisvitund
Heilsuefling, forvarnir
Að rækta hæfileika hvers og eins nemanda
Hvernig erum við að standa okkur
í að rækta þessa þætti?
Hvar þurfum við og hvar getum við gert betur?

7. Ákvæði námskrár um kennsluhætti
… Mikilvægt er að skólastarf miði að því að gera nemendur virka og sjálfstæða í námi sínu og færa um að afla sér þekkingar á eigin spýtur … Fjölbreytni í vinnubrögðum og kennsluaðferðum er ein forsenda þess að nemendur öðlist margvíslega hæfni. Til að öðlast lykilhæfni þarf nemendum að gefast ríkuleg tækifæri til að fást við mismunandi viðfangsefni sem tengja má starfsumhverfi og daglegu lífi. Í öllu skólastarfi … þarf að styrkja nemendur til að móta sér skoðanir, viðhorf og hæfni bæði almennt og á tilteknum sviðum. Þetta gerir kröfu um að nemendur samþætti þekkingu sína og leikni, um leið og þeir fái tækifæri til að þjálfa félagshæfni … Gæta verður þess einnig að nemendur æfist í að tjá skoðanir sínar og skýra verklag á ábyrgan, gagnrýninn og skýran hátt.

8. GRUNNÞÆTTIR
OG LYKILHÆFNI

9. Hvað má læra af rannsóknum?
Sáralítil (fræðileg) vitneskja liggur fyrir um kennsluhætti eða viðhorf kennara og nemenda hér á landi
Mjög mikið er vitað um hvers konar kennsla skilar mestum árangri!

11. Úttekt á íslenskukennslu í framhaldsskólum (2011)

12. Rannsóknir Gerðar G. Óskarsdóttur
Starfshættir og viðfangsefni nemenda voru mjög lík meðal framhaldsskólanna níu … nemendur hlustuðu á fyrirlestra … 43% heildartímans … og unnu síðan einstaklingsverkefni rúmlega þriðjung tímans …. Formleg samvinna fór .. fram um 10% heildartímans … (Gerður G. Óskarsdóttir, 2012, bls. 243).

13. Fylgst með kennslu

14. Kennslufræðin: Nokkur mikilvæg atriði um kennsluaðferðir
Kennsluaðferðir hafa ólík markmið
Kennsluaðferð verður að laga að viðkomandi nemendahópi og aðstæðum
Engin kennsluaðferð er „fullkomin“
Áríðandi er að kennarar þekki eiginleika, styrk og veikleika helstu kennsluaðferða
Hugsanlegt er að kennsluaðferðir henti kennurum misvel

15. Rannsóknir á kennurum sem ná árangri

16. Nokkur einkenni kennara sem ná miklum árangri
Framkoma
Augnsamband
Tjáning
Raddbeiting
Líkamstjáning
Virk hlustun
Smitandi
áhugi
Skýrt skipulag
Markvissar spurningar
Miklar
væntingar +
kröfur
Góðar
útskýringar
Jákvæð
samskipti
Sanngirni
Hlýleiki -
kímni
Niðurstöður
rannsókna

17. Mismunandi „eðli“ kennsluaðferða
Hver tekur ákvarðanir - ræður ferðinni - er ábyrgur?
Námsefni
Náms- eða kennsluaðferðir
Kennarinn
Viðfangsefni
Nemandinn
Námsumhverfi
Miðlar þekkingu
Aflar sér
þekkingar
Kaplan ræðir um beinar og óbeinar
aðferðir - er ekki fyllilega sáttur við það. - en það má sjálfsagt nota slík hugtök - ekki er betra að nota kennarastýrður eða nemendamiðaður
Námsmat
„Bein kennsla“
Kennaramiðun
„Óbein kennsla“
Nemendamiðun

18. Flokkun IS: Hinir níu aðalflokkar kennsluaðferða
1. Útlistunarkennsla
2. Þulunám og þjálfunaræfingar
3. Verklegar æfingar
4. Umræðu- og spurnaraðferðir
5. Innlifunaraðferðir og tjáning
6. Þrautalausnir
7. Leitaraðferðir
8. Hópvinnubrögð
9. Sjálfstæð skapandi viðfangsefni
Þessi flokkun
byggir á greiningu
á markmiðum
aðferðanna og þeim kröfum sem þær gera til kennara og nemenda
Litróf kennsluaðferðanna - Kennsluaðferðavefurinn

19. Kennsluaðferða- vefurinn
Kennslufræðin
Helstu sóknarfæri:
(Aukin fjölbreytni – meiri virkni nemenda)
Samræðuaðferðir
Samvinnunámsaðferðir
Samþætting
Lausnaleitarnám
Aukin ábyrgð nemenda á eigin námi
Leiðsagnarmat
                              
Kennsluaðferða- vefurinn

20. Samræðan Markviss beiting opinna spurninga
Þögnin (besti vinur hugsunarinnar)!
Uppröðunin (sjá einnig hér)
Þankahríðin (e. Brainstorming) og afleiddar aðferðir
Umræðu og spurnaraðferðir
Einn, fleiri, allir (Think‒Pair‒Share)
3+3+3

21. Þróunarstarf í framhaldsskólum
Framhaldsskólinn á Laugum (kennsluhættir)
Fjölbrautaskólinn í Mosfellsbæ (leiðsagnarmat)
Fjölbrautaskóli Snæfellinga (leiðsagnarmat, kennsluhættir)
Menntaskóli Borgarfjarðar (leiðsagnarmat)
Menntaskólinn á Tröllaskaga (sköpun)
Menntaskólinn á Egilsstöðum (spannir og verkefnatímar)
Menntaskólinn á Akureyri (kennsluhættir)

22. Menntaskólinn á Akureyri
Heildstæð viðfangsefni á 1. ári:
Skólinn og skólagangan
Unglingar og unglingamenning
Landnámið
Byggðaþróun
Harðæri og hörmungar
Glæpur og refsing
Stjórnmál nú á tímum og möguleikar ungs fólks til að hafa áhrif
Framtíðarlandið
Fjölmörg þróunarverkefni m.a.
Ferðamálakjörsvið
Íslandsáfangar

23. Framhaldsskólinn á Laugum
Sveigjanlegt námsumhverfi - persónubundin námsáætlun
Formlegt þróunarverkefni til þriggja ára + framhaldsverkefni (á þriðja ári)

24. Kjarninn í breytingunum
Fækkun kennslustunda um helming
Í stað sækja nemendur vinnustofur
Sveigjanleg námsáætlun
Skólinn sem vinnustaður
Bæta líðan – samskipti á jafnréttisgrunni
Fjölbreyttari kennsluhættir
Samþætting
Einstaklingsmiðað námsmat

25. Dæmi um árangur Betri verkefnaskil
Meðaleinkunn hefur hækkað úr 6,3 í 7,4
Hlutfall þeirra sem standast kröfur áfanga hefur hækkað úr 71% í 83%
Brottfall út úr einstaka áföngum hefur minnkað til muna
Brottfall út úr skólanum er í lágmarki
Hlutfall nemenda sem heldur áfram námi við skólann hefur aukist
Jákvæð viðhorf nemenda, foreldra og starfsfólks

26. (Sjá um þessar áherslur: Black og Wiliam 1998: Inside the Black Box
Leiðsagnarmat
Nemandinn fær (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf, leiðsögn)
Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna (2007, um 4000) sýni þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur
Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati
Sjálfsmat og jafningjamat eru mikilvægir þættir í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilji markmiðin)
(Sjá um þessar áherslur: Black og Wiliam 1998: Inside the Black Box

27. Kennslufræði leiðsagnarmats
Útskýra markmið fyrir nemendum
Markvissar spurningar
Leiðbeinandi endurgjöf (umsagnir)
Virkja nemendur (sjálfsmat, jafningjamat)
Jafningjakennsla
(Wiliam, 2007: Changing Classroom Practice)

28. Leiðbeinandi endurgjöf (umsagnir)
Tvær stjörnur – ein ósk ...
Þrjú stig – tvö ráð ...
O.s.frv.

29. Dæmi um kennsluaðferðavefi
                              
Kennsluaðferða- vefurinn
Edmund Sass: Learning Theories and Teaching Models
Glossary of Instructional  Strategies