1. НЭМЭГДСЭН ӨРТГИЙН АЛБАН ТАТВАР БА ТҮҮНИЙ ТӨРЛҮҮД
Татварын хүрээлэнгийн судлаач
М.Орхонтуул

2. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ба түүний төрлүүд
Бараа, ажил үйлчилгээний татвар
(GST-goods and service tax)
Шинэ Зеланд, Сингапур, Австрали
Хэрэглээний татвар
(consumption tax) Япон
Жижиглэнгийн худалдааны татвар
(retail sales tax) канад
Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар
ОХУ, Монгол, Казакстан
Дэлхийн 170 гаруй орон НӨАТ-ын аливаа нэг хувилбарыг нэвтрүүлсэн байдаг. Улс орон бүрт өөр өөрөөр нэрлэдэг энэ татварыг ногдуулах, хураах хяналт шалгалт хийх аргачлал дэлхий даяар ижил байна. Татвар төлөгчөөр бүртгэх, бүртгэлээс хасах, татвар ногдуулах зүйлийг тодорхойлох, хувь хэмжээ, төлөх тайлагнах хугацаа гээд бүхий л аргачлал нь ижил.

3. НӨАТ нэвтрүүлсэн тухай (1998 оны 7 сарын 1-ээс)
НӨАТ нэвтрүүлсэн тухай (1998 оны 7 сарын 1-ээс)
Төсвийн орлогын бүрдүүлэлтийг жигд хангах
Орлогын татварын дарамтыг бууруулах
Далд эдийн засагтай тэмцэх
Татварын тогтолцоог олон улсын жишигт нийцүүлэх
Одоогоор нь манай улсын төсвийн орлогын хувийг бүрдүүлдэг төсөвийн орлогын гол эх үүсвэр. Энэ татварыг анх 1998 оноос нэвтрүүлсэнба дээрх 4 зорилтын хүрээнд нэвтрүүлсэн гэдэг.

4. ҮЙЛДВЭРЛЭГЧ ->БӨӨНИЙ ХУД->ЖИЖИГЛЭН-> ХЭРЭГЛЭГЧ
БОРЛУУЛАЛТ БОРЛУУЛАЛТ БОРЛУУЛАЛТ ТӨЛӨХ ДҮН
БОРЛУУЛАЛТАД БОРЛУУЛАЛТАД БОРЛУУЛАЛТАД
НОГДОХ НӨАТ НОГДОХ НӨАТ НОГДОХ НӨАТ
/А/ /А/
ХУД.АВАЛТ ХУД.АВАЛТ
ХУД.АВАЛТАД ХУД.АВАЛТАД
НОГДОХ НӨАТ НОГДОХ НӨАТ
5000 /Б/ /Б/
ТӨЛӨХ ТАТВАР ТӨЛӨХ ТАТВАР ТӨЛӨХ ТАТВАР
А-Б А-Б 3000
Монгол улсад жилд 50 сая төгрөгийн борлууллат хийсэн иргэн, хуулийн этгээд НӨАТ суутгагчаар бүртгүүлнэ. Ийнхүү бүртгүүлснээр борлууллтадаа НӨАТ ногдуулж, худалдан авалтдаа төлсөн НӨАТ-аас хасч тооцох эрх, татвараа сар бүрт тайлагнаж төлөх үүрэг ногддог. НӨАТ нь үйлдвэрлэл үйлчилгээ борлууллатын шат бүрт ногддог татвар. Тухайлбал: дээрх хүснэгтээс үзэхэд
ТӨЛӨХ ТАТВАР
10000

5. Татвар ногдох бараа ажил үйлчилгээ
БАРАА
АЖИЛ
ҮЙЛЧИЛГЭЭ
ДОТООДЫН +
ЭКСПОРТЫН
ИМПОРТЫН
Монгол улсын нутаг дээр борлуулсан, импортолсон, эсхүл экспортод гаргасан бараа ажил үйлчлигээнд НӨАТ ногдоно. Зөвхөн чөлөөлөөхөөр заасан бараа үйлчилгээнд НӨАТ ногдохгүй. Харин эндээс харахад экспортын БАҮ-нд 0 хувиар НӨАТ ногдох бол, импортын ажил үйлчлигээнд ногдох ттаварыг уг ажил үйлчлигээг худалдан авагч нь суутган авч төсөвт төлж тайлагнах үүрэг хүлээнэ.

6. 10 ба 0 хувь чөлөөлөлтийн ялгаа№
Тайлангийн үзүүлэлтүүд
НӨАТ төлөгч
Чөлөөлөгдөх
10%-иар
0%-иар
Борлуулалт
100 А
НӨАТ 10 -
Худалдан авалт 50 Б 5 В
(А-Б)
Төсөвт төлөх -5
ИЛҮҮ ТӨЛӨЛТ
Тооцоо хийхгүй
НӨАТ-ын 10 хувь, 0 хувь, НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх гэдэг нь ямар ялгаатай вэ

7. “0” хувьтай бараа, ажил үйлчилгээ
Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс экспортод гаргасан, гаалийн байгууллагад мэдүүлсэн бараа;
Монгол Улсын Олон улсын гэрээнд заасны дагуу Монгол Улсаас гадаад улсад, гадаад улсаас Монгол Улс хүртэл, түүнчлэн гадаад улсаас Монгол Улсын хилээр дамжуулан бусад улсад гаргасан олон улсын зорчигч болон ачаа тээврийн үйлчилгээ;
Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс гадна үзүүлсэн үйлчилгээ;
Монгол Улсад оршин суугч бус этгээдэд үзүүлсэн үйлчилгээ
олон улсын нислэг үйлдэж байгаа дотоодын болон гадаадын агаарын тээврийн хөлөгт үзүүлэх нислэгийн хөдөлгөөний удирдлага, техникийн болон шатахууны үйлчилгээ, цэвэрлэгээ, нислэгийн явцад нисэх бүрэлдэхүүн, болон зорчигчдод худалдаа, хоол, ундаагаар үйлчилсэн үйлчилгээ;
Засгийн газар, Монголбанкны захиалгаар дотоодод үйлдвэрлэсэн төрийн одон медаль, мөнгөн тэмдэгт, зоос;
ашигт малтмалын эцсийн бүтээгдэхүүн.
Өнөөгийн мөрдөгдөж байгаа хуулиар дээрх бараа ажил үйлчлигээнд 0 хувиар НӨАТ ногдоно. Энэ нь та дээрх экспортын бараа ажил үйлчлигээнд зориулан худалдан авсан БАҮ-ний НӨАТ-аас төсвөөс буцаан авах боломжтой гэсэн үг.

8. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа.