1. Қытай елінің үш тілде білім беруден алған сабағы
профессор Анвей Фенг
Нингбодағы Ноттингем университеті, Қытай
Астана қ-сы, Қазақстан
23-24 қараша, 2016ж.

2. «Қытайдың білім беру саласындағы үштілділік» жобасының негізгі қағидалары
Толық есебі

3. Ауқымдылығы Азғантай статистика
Қытайдың 11 «өңірінің ұлттық азшылығынан» зерттеушілерді тарту
50-ге жуық зерттеуші
Зерттеуді соңғы 10 жылда өткізу
Нәтижелер – 6 кітап және сан қилы мақалалар …

4. Нәтижелер
Біз үш тілде білім берудің салдарына қатысты үш негізгі қорытындыны жасадық:
Теңдестірілген үштілділік
Барлық үш тілде де тілдік құзыреттіліктің жоғары деңгейі.
Теңдестірілген үштілді адамдар бар, бірақ өте сирек кездеседі.

5. Аддитивті үштілділік
(Оқушыларда дамыту) Т1 құзыреттерін тілде сөйлеуші деңгейінде (оқушылар үйде пайдаланатын тіл) және Т2-де өте жоғары құзыреттерді (мандариндік қытай тілі), Т2 кең пайдаланылуын назарға ала отырып, Қытайда өмірлік мүмкіндіктерді қамтамасыз етудің абсолюттік маңыздылығын ескере отырып, және Т3 құзыреттерді (шетел тілі, әдетте ағылшын тілі), этникалық көпшілік құрдастарының құзыреттеріне сәйкес келетін. Т3-тегі бұндай құзырет ауыз-екі сөйлеуді және Хань этникалық көпшілік құрдастарының деңгейіне сәйкес келетін деңгейде сауаттылықты меңгеруді білдіреді.
Теориялық база – екітілдік және танымдық; шектік теория
Ескертпе: тілде сөйлеушінің деңгейіндегі Т1 құзырет ауыз-екі сөйлеу қабілетіне де, сауаттылыққа да қатысты болуы мүмкін, бірақ Т1-де жазу жоқ жағдайда ауыз-екі сөйлеуді де білдіруі мүмкін.

6. Субтрактивті үштілділік
(оқушылар – этникалық азшылық өкілдері меңгерген жағдай) Т2 құзыретті (қытай), және мүмкін Т3 шектеулі құзыретті (әдетте ағылшын тілі) Я1 есебінен (үйде пайдаланылатын тіл).
Бұндай жағдайда Т1-ді мектепте пән ретінде оқытылумен қатар, оқыту тілі ретінде пайдаланылатын Т2 ығыстыру қаупі бар.
Бұл мәдени немесе этникалық ұқсастықты жоғалтуға, өз-өзіне төмен баға беруге және әлеуметтік жеке-даралыққа әкелуі мүмкін.

7. Күшті үлгілер
Біз аддитивті үштілдікке жәрдемсетін күшті үлгілерді анықтадық
Аккретивті үлгі
Т1, бұдан кейін Т2 және содан кейін Т3 жоғары деңгейін дамытуға бағытталған; жалпы үлгерімді жақсарту үшін
нәтижелер: Т1 сақтау, ұқсастыққа сенімділік, жақсы жалпы академиялық үлгерім (немесе жақсартылған)
Теңдестірілген үлгі
Т1 және Т2 дамытуға бағытталған, сонымен қатар Т3 құзыреттерді де талап етеді
нәтижелері: Т1 және Т2 жоғары деңгейі, этникалық ұқсастық және жарасымдылық
Шекаралары:
Т1 этникалық-лингвистикалық тіршілікке қабілеттілігі жоғары облыс
Т1 немесе Т1 мен Т2 оқыту тілі ретінде пайдалану (бір этникалық топ басым (ұлттық азшылық) немесе екі топ аралас жерде)
Этникалық тиістілік сезімінің және Т1 мен Т2 тілдер мен мәдениеттерінің мектептерде және қауымдастықта анағұрлым күшті болуы
Қолайлы жағдайда Т3 пән ретінде белсенді ілгерілейді

8. Әлсіз үлгілер Субтрактивті үштілділікке әкелетін үлгілер Шекаралары
Өтпелі үлгі (әдетте Т1-ден Т2-ге өткенде ерте кезеңде оқыту тілі ретінде)
тек Т2 меңгеруге және қолдануға бағдарланған
нәтижесінде субтрактивті үштілділікке әкеледі
Депрециативті үлгі
Т1-ді елемей, біртілділікке ашық немесе жасырын бағдарланған
нәтижелері: субтрактивті үштілділік және лингвистиалық және мәдени ассимиляция
Шекаралары
Хань қатарынан аралас топтар немесе этникалық-лингвистикалық тіршілікке қабілеттілігі әлсіз бір этникалық топ болуы мүмкін
Оқушылардың Т1 пайдасы қарастырылмайды немесе Т1 мектептегі оқудың алғашқы жылдары тек «негізін қалаушы» ретінде ғана қарастырылады
(Ең басынан немесе кейінірек) Т2 оқыту тілі ретінде пайдаланылады

9. Континуум
Күшті және әлсіз үлгілердің арасында нақты шекара жоқ – үлгілер үздіксіз спектрді бойлай орналасқан
Күшті үлгілер Әлсіз үлгілер
(мысалы, тиянақты ұйымдастыруда өтпелі үлгілер тиімді бола алады)

10. Жариялымдар Кітаптар: Фэнг, А. & Адамсон, Б. (2015)
Ли, Г. (2014; 2013; 2012)
Юан С., Ху, Д. & Фэнг, З. (2015)
Уанг, Г. (2016) …

11. Зерттеудің әсері Мысалдар:
Цинхай, Сычуань және Синьдзянь провинциялардың өңірлерінде тұратын оқушыларға әлеуетті әсер ете алатын мұғалімдерді даярлаудың үш тілде білім беру бағдарламалары
Саясатты қалыптастыруға және іске асыруға жауапты лауазымдық тұлғалармен өзара тікелей әрекеттесу (Бангкокта, Сучжоуда және т.б.)
Саясатты қалыптастыру (біздің жұмысымыз Мьянмде саясатты қалыптастыруға әсер еткенін дәлелдейтін дәлелдер)

12. Қауымдастықтар мен вебсайттар
Көптілде білім берудің халықаралық қауымдастығы (International Association for Multilingual Education, IAME)
Көптілділік және көп тілде білім берудің Қытай қауымы (Chinese Society for Multilingualism and Multilingual Education, CSMME)
IAME
CSMME
Зерттеулерді академиялық салада талқылау және тәжірибелік бастамалармен алмасуға арналған маңызды платформалар

13. Қиындықтар Жасырын ассимиляция (ресми деңгейде кең таралған)
Этникалық азшылық тілдерінің тіршілікке қабілеттілігінің әлсіреуі:
Сақталуы – 6-7
Осалдығы – 34-36
Қауіп – жуық
Шектік қауіп – 4
Құрып біту– 4

14. Басқа мәселелер
Тәжірибені стандарттауға қарама-қарсы контексттердің сан алуандығы
Этникалық-лингвистикалық тіршілікке қабілеттіліктің әлсіреуіне әкелетін урбанизация
БАҚ және әлеуметтік желілердің этникалық азшылықтардың тілдеріне ықпалы
Мандариндік қытай тілін азшылық тілдерінің зарарына белсенді ілгерілеу …

15. Аргумент
Үштілде білім берудің белгілі бір өңірдің контекстінде әзірленіп, жүзеге асырыла алатын кез-келген үлгісі
әртүрлі деңгейдегі ресми саясат
этникалық-лингвистикалық тіршілікке қабілеттілік
этникалық тиістілік сезімі
география
демография
тарих
басқа әлеуметтік-экономикалық факторлар
...
сияқты сан қилы факторларға қарағанда, теориялық және әдіснамалық дәстүрлілікке анағұрлым сирек негізделеді.

16. Рахмет!
Сұрақтар
Пікірлер