1. YMSEFYDLU LLYWODRAETHWYR

2. Nod y cyflwyniad hwn yw:
Deall y cyfansoddiad Cyrff Llywodraethu
Dyletswyddau y Cyrff Llywodraethu
Gwahaniaeth rhwn Rheoli Ysgol a Llywodraethu Ysgol
Rolau allweddol Llywodraethwyr
Darparu dealltwriaeth o gyfansoddiad Cyrff Llywodraethu.
Arddangos sut mae Cyrff Llywodraethu yn cyflawni eu dyletswyddau.
Egluro’r gwahaniaeth rhwng rheoli ysgol a llywodraethu ysgol.
Ymchwilio i rai o rolau allweddol Llywodraethwyr.
Provide an understanding of the composition of Governing Bodies.
Demonstrate how Governing Bodies carry out their duties.
Explain the difference between school management and school governance.
Explore some of the key roles of Governors.

3. Mathau o Lywodraethwyr: Craidd
Pennaeth
Rhiant
Athro
Staff – aelod o staff nad yw’n addysgu yn yr ysgol
Awdurdod Lleol
Partneriaeth
Cymuned – holl Gyrff Llywodraethu ac eithrio Ysgolion Gwirfoddol a Gynorthwyir

4. Mathau o Lywodraethwyr: Ychwanegol
Sylfaen – ysgolion Sylfaen, ysgolion Gwirfoddol a Gynorthwyir, ac ysgolion. Gwirfoddol a Reolir
Cymunedol Ychwanegol – ysgolion cynradd mewn ardal Cyngor Cymuned
Disgybl Cysylltiedig - Blynyddoedd ysgolion uwchradd (Dim hawliau pleidleisio)

5. Strwythur Corff Llywodraethu Arferol Typical
Cynradd
Uwchradd
Pennaeth
Rhieni 4/3
Athro 2/1
Staff 1
Awdurdod Lleol 4/3
Cymuned Leol 4/3
Sylfaen 4/3
Cymunedol Ychwanegol 1
Rhiant 6/5
Athro 2
Awdurdod Lleol 5/4
Cymuned Leol 5/4
Sylfaen 5/4
Disgybl Cysylltiedig 1/2

6. Cyfrifoldebau Craidd Pennu Amcanion, Polisïau, Blaenoriaethau
Safonau a Thargedau
Cwricwlwm
Cyllid
Staffio
Arolygu – paratoi a chamau dilynol
Cwynion

7. Cyfrifoldebau Craidd (parhad)
Iechyd a Diogelwch
Rhoi gwybodaeth i rieni
Lles a diogelwch dysgwyr
Cyfrifoldebau llywodraethwyr o ran materion cydraddoldeb
Disbyblu
Gwerthuso perfformiad y Corff Llywodraethu

8. Beth i’w ddisgwyl? System fentora i gefnogi Llywodraethwyr newydd
Cyfarfod a’r Pennaeth neu Cadeirydd y Llywodraethwyr I gadarnhau rol y Llywodraethwyr
Os na fydd unrhwy cysylltiad, cysylltwch a’r Pennaeth
Mae gan rai Cyrff Llywodraethu system fentora i gefnogi Llywodraethwyr newydd.
O bryd i’w gilydd, bydd y Pennaeth neu Gadeirydd y Llywodraethwyr yn cysylltu â chi i drefnu cwrdd â hwy a chael sgwrs am rôl y Llywodraethwyr.
Os nad yw’r ysgol, y Pennaeth, na’r cadeirydd wedi cysylltu â chi, cysylltwch â’r Pennaeth.
Some Governing Bodies have a system of mentoring to support new Governors.
Sometimes the Headteacher or Chair of Governors will arrange for you to come along to the school to meet them and chat about the role of Governors.
If you have had no contact from the school or headteacher or chair, contact the headteacher

9. Cefnogaeth Pellach Ymgynghorwyr Her ERW
Swyddog Cefnogi Llywodraethwyr yr Awdurdod Lleol.
Llywodraethwyr Cymru. Gwefan a Llinell Gymorth.

10. Sut mae paratoi? Copi ar gael gan y clerc :-
Canllaw i’r Gyfraith i Lywodraethwyr Ysgolion
Cynllun Datblygu Ysgol cyfredol
Cynllun Gweithredu ac Adroddiad Arolygu Estyn
Dogfen Hunanwerthuso’r Corff Llywodraethu
Adroddiad Blynyddol diweddaraf i Rieni
Prosbectws yr Ysgol

11. Sut mae paratoi? Copi ar gael gan y clerc :-
Cofnodion cyfarfodydd diweddar y Corff Llywodraethu
Cyllideb yr ysgol a gyhoeddwyd gan yr Awdurdod Lleol
Aelodau’r Corff Llywodraethu
Calendr o gyfarfodydd y Corff Llywodraethu
Strwythur staffio yr ysgol
Cynllun o’r Ysgol

12. Y Cyfarfod Blynyddol Penodi Cadeirydd Penodi Is-Gadeirydd
Sefydlu pwyllgorau
Adolygir yr Offeryn Llywodraethu
Cyflwynir Datganiad o Fuddiannau Busnes

13. Cyfrifoldeb Corfforaethol
Mae Corff Llywodraethu yr Ysgol yn endid cyfreithiol ar wahan i’w aelodau. Bydd angen caniatad y Corff Llywodraethu llawn i gwneud penderfyniadau, siarad neu weithredu ar ei ran.
Mae’r holl lywodraethwyr yn derbyn cyfrifoldeb cydradd am weithredoedd a phenderfyniadau’r Corff Llywodraethu.
Mae Corff Llywodraethu yr Ysgol yn endid cyfreithiol ar wahân i'w aelodau. Nid oes gan unrhyw aelod unigol neu is-bwyllgor yr awdurdod i wneud penderfyniadau, siarad neu weithredu ar ei ran oni bai eu bod yn cael caniatâd y Corff Llywodraethu llawn.
Mae’r holl lywodraethwyr yn derbyn cyfrifoldeb cydradd am weithredoedd a phenderfyniadau’r Corff Llywodraethu.
The School Governing Body is a separate legal entity from its members. No individual member or sub-committee has the authority to make decisions, speak or act on it’s behalf unless they are given permission by the full Governing Body.
All governors accept equal responsibility for the actions and decisions of the Governing Body.

14. Cofiwch
Nid yw’r Corff Llywodraethu yn cyfrannu mewn unrhyw ffordd at roi cynlluniau ar waith.
Y Pennaeth sy’n gyfrifol o rhedeg yr ysgol o ddydd i ddydd, ac am weithredu’r fframwaith strategol a sefydlwyd gyda’r Corff Llywodraethu.
Guideline : Governors = Strategic / Headteacher = Managerial and Operational
Nid yw’r Corff Llywodraethu yn cyfrannu mewn unrhyw ffordd at roi cynlluniau ar waith.
Y Pennaeth sy’n gyfrifol am drefniadaeth a rheolaeth fewnol yr ysgol o ddydd i ddydd, ac am weithredu’r fframwaith strategol a sefydlwyd gyda’r Corff Llywodraethu.
The governing body plays no part in putting plans into operation.
The head teacher is responsible for the internal day to day organisation, management and control of the school and the implementation of the strategic framework established with the governing body.

15. Dwy rôl allweddol Llywodraethwyr :
Cynllunio Strategol
Rôl llywodraethwyr o ran Monitro a Gwerthuso

16. 1) Cynllunio Strategol
Cynllunio materion eang yn y tymor hir (y darlun cyffredinol, i gyflawni amcanion)
Dogfennau fydd angen:
Datganiad o Weledigaeth neu arwyddair
Adroddiad Hunanwerthuso
Cynllun Datblygu

17. Llunio a gweithredu Cynllun Datblygu Ysgol
Angen mewnbwn gan yr Uwch-dim Rheoli, staff, disgyblion, rhieni a’r llywodraethwyr ar gyfer y Cynllun Datblyu’r Ysgol (CDY)
Rhaid i’r Cynllun adleisio Adroddiad Hunanwerthuso’r Ysgol.
Rhaid sefydlu’r fframwaith strategol gyda’r Corff Llywodraethu
OND -
Y Pennaeth sy’n gyfrifol o rhedeg yr Ysgol o ddydd i ddydd, ynghyd a gwethredu’r fframwaith strategol
Bydd ysgolion yn mabwysiadu gwahanol ffyrdd o lunio Cynllun Datblygu Ysgol, ond dylent bob amser gynnwys mewnbwn gan yr Uwch-dîm Rheoli, staff, disgyblion, rhieni a llywodraethwyr.
Rhaid i’r Cynllun adleisio Adroddiad Hunanwerthuso’r Ysgol.
Mae’n hanfodol bod y fframwaith strategol yn cael ei sefydlu gyda’r Corff Llywodraethu.
OND -
Cyfrifoldeb y pennaeth yw trefnu a rheoli’r ysgol o ddydd i ddydd, ynghyd â gweithredu’r fframwaith strategol.
Schools will adopt different styles of producing a School Development Plan but they should always include input from SMT, staff, pupils, parents and governors.
It must reflect the School Self-evaluation Report
It is essential the strategic framework is established with the governing body.
BUT –
The day to day organisation, management and control of the school along with the implementation of the strategic framework is the head teachers responsibility.

18. Cwestiynau i’w gofyn
Yw hwn yn cynorthwyo’r disgyblion i gyrraedd ei nod?
Cost?
Os dargyfeirir cyllid, pa effaith gaiff hynny?
Amserlen?
Pwy sy’n gyfrifol am arwain ar hyn?
Cysylltu ag ysgolion â phrofiad?
Additional Questions : How does this help the pupils in our school achieve their goal?

19. Adolygu cynlluniau Sut mae pethau’n mynd? Oes angen gwneud addasiadau?
A ydym ar amser?
A ydym o fewn y gyllideb?
Oes unrhyw sgil-effeithiau?
Oedd ansawdd y gwaith o safon digonol?

20. 2) Rôl llywodraethwyr o ran Monitro a Gwerthuso
Sicrhau ein bod yn gwneud yr hyn yr ydym yn dweud ein bod yn ei wneud.
Gwerthuso
Mesur effaith ar ddisgyblion, staff, a randdeiliaid eraill megis y Gymuned

21. Sut gall llywodraethwyr fonitro a gwerthuso?
Trwy ddeall a chael arweiniad gan y dogfennau canlynol:
Cynllun Datblygu’r Ysgol
Adroddiadau Cyllid
Adroddiadau Iechyd a Diogelwch
Meysydd “amlwg” eraill, e.e. presenoldeb, cysylltiadau â’r gymuned leol
DATA

22. Sut gall llywodraethwyr fonitro a gwerthuso?
Adroddiad tymhorol y Pennaeth i’r llywodraethwyr
Adroddiadau pwyllgorau’r Corff Llywodraethu
Data ar ganlyniadau arholiadau, presenoldeb ac ati
Ymweliadau â’r ysgol
Gwybodaeth gan yr Awdurdod Lleol

23. Cymorth a Her Ystyried y dystiolaeth Deall y darlun cyflawn
Yn ôl cyd-destun yr ysgol gyfan
Yn addas ar gyfer cyd-destun y gymuned
Yn gydymdeimladol ac yn gefnogol

24. Pwyntiau i’w cofio
Rhaid i’r Corff Llywodraethu llawn gwrdd deirgwaith y flwyddyn – unwaith bob tymor.
Byddwch yn cael yr agenda a papurau cyn y cyfarfod. Darllennwch rhain cyn y cyfarfod.

25. Pwyntiau i’w cofio
Bydd y cofnodion yn cael eu gwneud yn gyhoeddus. Ni ddylid trafod a’r cyhoedd unrhyw faterion gyfrinachol.

26. Pwyntiau i’w cofio
Rhaid cael caniatad y corff llywodraethu llawn I gwneud penderyfniadau, siarad neu gweithredu ar ben ei hun ar ran y Corff Llywodraethu
Mae’r holl lywodraethwyr yn derbyn cyfrifoldeb cydradd am weithredoedd a phenderfyniadau’r Corff Llywodraethu.

27. Pwyntiau i’w cofio
Cyfrifoldeb y Pennaeth yw rhedeg yr ysgol o ddydd i ddydd

28. Dolenni Defnyddiol Llywodraethwyr Cymru
Llywodraeth Cymru
Fy Ysgol Leol
ERW