1. Ағылшын тілі жаратылыстану пәндерін оқытудың
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Жаратылыстану факультеті
Биология кафедрасы
Ағылшын тілі жаратылыстану пәндерін оқытудың
байланыстырушы буыны ретінде
К.Х. Махмудова
биология ғылымдарының аға оқытушысы
АСТАНА, 2016

2. ЖОСПАР
Кіріспе
Селекция, сенімшіл ғылыми жетекші мен тағылымгер-зерттеуші туралы оқиға
Мақсаты
Уильям Гарвей
Исаак Ньютон
Майкл Фарадей
Джеймс Кларк Максвелл
Чарльз Роберт Дарвин
Александр Флеминг
«Сенің қандай да жасағаның саған қайта оралады» Уинстон Черчилль
Тимоти Джон Бернерс-Ли
Френсис Крик и Джеймс Уотсон
Қорытынды

3. Біз көптілді білім берудің жағымдылығы жайлы қайта-қайта айта бере аламыз. Оның жағамдылығының пайдалығына барлығымыздың көзіміз жетіп тұр. Алайда, білім процесінің басқа жағына назар аударып көрейікші. Оқу процесінде мұғалімнің абсолютті беделділігі мен «энциклопедия көзі» ретіндегі рөлі артта қалды. Қазіргі таңда мұғалім – білім мен оқушы арасындағы бітістіруші рөлін атқарады, себебі ол білім берумен қатар оны қалай табуды, қалай өңдеуді және қалай пайдалануды үйретеді. Бұл жағдайда оқу процесі біржақты процес болудан қалады. Бұл процесте қабылдау мен берілетін білімнің меңгерілуі жүзеге асырылады.
Қазір ақпаратты табу, тарату және сақтау уақыты азайды әр жеңілденді. Кітапханаға бару, журналдарға тапсырыс беру, мақалаларды конспектілеу және көшірме жасау ғаламтор желісі арқасында аз уақыт алады, кем дегенде минуттар кетеді. Мысалға, ғаламторда кез келген пайдаланушыға тұқым, ақуыз және амин қышқылдар туралы материалдар табуға болады.
Ақпараттардың көбісі ағылшын тілінде басылатыны баршаға мәлім. Google-да «адренорецепторлар» деген сөзді орыс тілінде іздегенде 157 000 сілтеме шығатын болса, сол сөзді «adrenoceptors» етіп ағылшын тілінде іздегенде 558 000-ға жуық сілтеме пайда болады .

4. оқу процесін сәтті түрде жүзеге асырудың құрамы
Білімге тартылатын оқушы
Озық әрі олжалы оқытушы
Қолға тиімді әрі түсінікті оқу және ғылыми әдебиеттер

5. Селекция, сенімшіл ғылыми жетекші мен тағылымгер-зерттеуші туралы оқиға

6. Артта қалмау, ғылым саласындағы өзекті мәселелерді білу үшін ағылшын тілін білу міндетті екенін тағылымгер түсінді.
Алайда қазіргі таңда жай ғана “I was born in …”, “London is the capital …”, “The theme of my research is …” деген мақалаларды жаттау жеткіліксіз...

7. Менің мақсатым - сіздерді ағылшын тіліне ары қарай үйренуге талпындыру
Менің мақсатым - сіздерді ағылшын тіліне ары қарай үйренуге талпындыру. Ол үшін біз адамзат даму тарихындағы бірнеше ашылулар мен оқиғаларды еске алайық. Сонымен қатар біз ғылым саласында өздерінің еңбектерін ағылшын тілінде жазған аса көрнекті адамдарды (ұстаздарды) еске аламыз.

8. Уильям Гарвей (William Harvey) ( ) – ағылшын дәрігері, замануи физиология мен эмбриологияның негізін салушы. Жоғары және төмен қанайналым жайлы сипаттады. «Жануарлардың жүрек және қан қозғалысының анатомиялық зерттеу жұмыстары» (1628) атты еңбегінде Гален заманында алдыңғы қатарда болған қанайналым туралы оқу тармақтары туралы баяндады. Осы еңбегі үшін сол кездің ғалымдар мен шіркеунің құдалануға ұшырады. «Барлық тіршілік ұрықтан пайда болады» деген пікірді ол ең бірінші болып тұжырымдады .
CC BY-SA 3.0,

9. Исаак Ньютон (ағыл. Isaac Newton, 1642 жылдың 25 желтоқсаны – 1727 жылдың 20 наурызы, Англияда 1752 жылға дейін қолдануда болған юлиан күнтізбесі бойынша; немесе григоритан күнтізбесі бойынша 1643 жылдың 4 қаңтары – 1727 жылдың 31 наурызы) – ағылшын физигі, математик, механик және астроном, классикалық физиканың негізін қалаушылардың бірі. «Табиғи философияның математикалық бастауы» атты фунтаменталдық еңбектің авторы. Сол еңбекте ол классикалық механиканың негізі болып табылатын әлемдік тартылыс күші мен механиканың үш заңдылықтары туралы жазды. Дифференциалдық және интегралдық есептеуді, түстер теориясын, замануи физикалық оптиканың негізін және де басқа заттарды ойлап шығарды.

10. Майкл Фарадей (ағыл. Michael Faraday [ˈfæ
Майкл Фарадей (ағыл. Michael Faraday [ˈfæ.rəˌdeɪ], 1791 жылдың 22 қыркүйегі, Лондон жылдың 25 тамызы, Лондон) – ағылшын физик-экспериментаторы мен химигі. Лондондық корольдік қауымының (1824) мен басқа да ғылыми ұйымдардың, сонымен қатар Петербургегі академиялық ғылымдарының беделді шетел мүшесі (1830).
Замануи электр энергиясы өндірістік өнеркәібін мен оның басқа да қолдануларының негізінде жатқан электрмагниттік индукция құбылысын ашты. Электрқозғалысының бірінші моделін құрды. Оның басқа ашылуларының ішінде – алғашқы трансформатор, тоқтың химиялық әрекеті, электролиздің заңдылықтары, магнит өрісінің әрекеті, диамагнетизм. Электромагниттік толқындарды бірінші болып болжады. Фарадей ғылыми пайдалануға келесі терминдерді кіргізді: ион, катод, анод, электролит, диэлектрик, диамагнетизм, парамагнетизм және т.б.
Автор: Probably albumen carte-de-visite by John Watkins - Opposite p. 290 of Millikan and Gale's Practical Physics (1922), Общественное достояние,

11. Джеймс Кларк Максвелл (ағыл
Джеймс Кларк Максвелл (ағыл. James Clerk [klɑːk] Maxwell; 1831 жылдың 13 мамыры, Эдинбург, Шотландия – 1879 жылдың 5 қарашасы, Кембридж, Англия) – британтық физик, математик әрі механик. Шығу тегі бойынша Шотландық. Лондонтық корольдік қауымының мүшесі (1861). Максвелл замануи классикалық электродинамиканың негізін салды (Максвеллдің теңдеуі), сонымен қатар ол тоқ өтімі мен электромагниттік өрісті физикаға кіргізді. Өзінің теориясынан бірнеше салдарды кездестірді (электромагниттік толқындардың жорамалдары, сәуленің электромагниттік табиғаты, сәуленің қысымы және т.б.). Газдардың кинетикалық теориясының негізін салушылардың бірі (жылдамдық бойынша газдың молекуларының таралуын анықтау). Статистикалық көріністі физикаға бірінші болып енгізді. Термодинамиканың екінші бастауының статистикалық табиғатын көрсетті («Максвеллдің перісі»). Молекулярдық физика мен термодинамикада бірнеше маңызды нәтижелерге тап болды. (Максвеллдің термодинамикалық ара қатынасы, Максвеллдің сұйықтықтың фазалық айналу заңы – газ және т.б.). Түстердің сандық теориялары мен түрлі-түсті фотосуреттің үштүсті принципінің негізін алғыш салушы. Максвеллдің басқа еңбектерінің ішінде – механика (фотоиілгіштік, Максвеллдің иілгіштік туралы теоремасы, тұрақты іс-қимыл саласындағы жұмыстары, Сатурн сақинасының тұрақтылығының анализі), оптика, математика туралы зертеулері. Максвелл Генри Кавендишдің жұмыстарының қолжазбаларын жариялауға дайындады, ғылымның таралуына көп назар бөлді, бірнеше ғылыми құралдардын құрастырды.
Автор: George J. Stodart - Frontpiece in James Maxwell, The Scientific Papers of James Clerk Maxwell. Ed: W. D. Niven. New York: Dover, 1890., Общественное достояние,

12. Чарльз Роберт Дарвин (ағыл. Charles Robert Darwin [tʃɑrlz 'rɔbət 'dɑː
Чарльз Роберт Дарвин (ағыл. Charles Robert Darwin [tʃɑrlz 'rɔbət 'dɑː.wɪn]; 1809 жылдың 12 ақпаны – 1882 жылдың 19 сәуірі) – ағылшын табиғаттанушысы мен саясатшысы, тіршіліктің барлығы эволюциядан өтіні мен ұрпақтары бір деген пікір жасағандардың алғашқысы. Өзінің теориясында осы егей-тегжейлі мәлімдемесін 1859 жылы басылған «Түрлердің шығу тегі» атты еңбегінде баяндады. Эволюцияның негізі ретінде табиғы іріктеуді атады. Кейінірек жыныстық іріктеу теориясын дамытты. Ол сонымен қатар адамзаттың шығу тарихы туралы жалпылама зерттеу жүргізген.
Автор: J. Cameron - неизвестен, Общественное достояние,

13. Александр Флеминг (ағыл
Александр Флеминг (ағыл. Sir Alexander Fleming; 1881 жылдың 6 тамызы, Дарвел – 1955 жылдың 11 наурызы, Лондон), британдық бактериолог. Лизоцим (адам организмінен бөлінетін антибактериалды фермент) пен көгерген саңырауқұлақтың пенициллинін Penicillium notatum бірінші болып ашқан – тарихтағы ең алғашқы антибиотик.
Екі ашылулар 1920-шы жылдарда шықты, бұл кездейсоқ ашылған затттар болып есептелінеді. Бір күні Флеминг сырқырап ауырып жатқан кезде, жеке басының мұрынынан шыққан сұйықтықты ішінде бактериялары бар Петри кесесіне орналастырды. Бірнеше күннен кейін сұйықтық бар жерлерде бактериялардың жойылғанын байқады. Лизоцим туралы алғашқы мақаласы 1922 жылы шықты.
1928 жылы ол бактериялары бар Staphylococcus aureus Петри кесесінің ішінде көгерген саңырауқұлақтар колониясының пайда болғанын көрді. Клеткалардың жойылуы себебінен көгерген саңырауқұлақтар мөлдірлеп кетті жылы Флеминг бактериалы клеткаларды жоятын пенициллин деген белсенді материалды тапты.

14. «Сенің қандай да жасағаның
саған қайта оралады»
Уинстон Черчилль

15. 66 жыл бұрын генетикалық кодтың төрт әріпі бүкіл әлемді бұрмалатты
66 жыл бұрын генетикалық кодтың төрт әріпі бүкіл әлемді бұрмалатты. Бұл оқиғаны әзіл ретінде қабылдауға болады жылдың 28 ақпанында «Ал біз жаңа ғана өмірдің құпиясын аштық!» – деп 63 жыл бұрын кембриджтік Игл пабына кірген (Eagle pub) екі кісінің біреуі жариялады. Лабораторияда жұмыс жасаған осы кісілер асырып жатқан емес. Біреуінің есімі Френсис Крик, екінішісі – Джеймс Уотсон болған.
Уотсон пен Крик тұқымдық ақпаратты құрайтын зат болып табылатын дезоксирибонуклеиндік қышқылдың (ДНҚ) құрылымын ашты. Бірнеше айдан кейін Nature журналында Игл пабы туралы мақала шықты. Мақалада ДНҚ құрылымы генетикалық материалдың көшірмесін түсіндіретін ашылым деген болжам жасалынды.

16. Тимоти Джон Бернерс-Ли (ағыл
Тимоти Джон Бернерс-Ли (ағыл. Sir Timothy John «Tim» Berners-Lee; 1955 жылы 8 мамырда туған, Лондон) – британдық ғалым, URI, URL, HTTP, HTML, бүкіләлемдік желісін ойлап тапқышы (Роберт Кайомен бірге) және Бүкіләлемдік желісінің Консорциумының міндетін атқарып отырған басшы. Семантикалық желісінің авторы. Информатикалық технологиялардың басқа да жобаларын құрастырушы.
Бернерс-Ли «Желіс өрнегі: Бүкіләлемдік желісінің қайнар көзі мен болашағы» атты кітабының авторы. Кітапта Желістің пайда болу тарихы, концепциялары мен Ғаламтордың дамуы туралы баяндалған. Кітап ішінде бірнеше маңызды принциптер енгізілген:
1) Желіс ақпаратын табу үшін ғана емес, оны өңдеу мүмкіндігіне сай. Бұл ойында Бернерс-Ли WYSIWYG концепциясына жұғынады, алайда Wiki – дұрыс бағыттағы жол.
2) Компьютерлерді адамдарға бірге жұмыс жасауға көмекші ретінде «фондық процестер» үшін қолдануға болады.
3) Ғаламтордың әр аспектісі иерархия ретінде емес, өрнек ретінде жұмыс жасауы тиіс. Тек домен есімдерінің жүйесі оған жатпайды.
4) Компьютерші-ғалымдар компьютерлердің техникалық жағынан ғана емес, сонымен қатар моральдық жағына да жауапты.

17. Сіздердің назарларыңызды келесі фактіге аударғым келеді - Уильям Гарвей өзінің жұмыстарын латын тілінде жазған екен. Ол кезде ғылым сол тілмен байланысты болған. Бірақ, уақыт өте келе ағылшын ғалымдары өздерінің жұмыстарын ағышын тілінде жазып, жариялай бастады. Сол себепті болашақта ғылым қай тілмен байланысты болатыны бізге әзірше белгісіз.
Cоңғы кезектегі айтарым, қазіргі уақытта тек ағылшын тілін білу жеткіліксіз. Мен өзімнің студенттеріме, болашақ мұғалімдері немесе ғылым саласындағы жұмыскерлері ретінде жаңа материалды ең дегенде екі тілде ұсынамын. Бір оқиға туралы ақпаратты нешетүрлі жерлерден іздеп, сол ақпарат көздерін салыстырып, оларды әртүрлі етіп жеткізуді талап етемін. Бұл жолмен біз толық бейнеге ие болып, өзгелердің пікірлеріне төзімді әрі білгір бола аламыз. Біз өзекті мәселелерді талқылып, маңызды қорытындылар жасай аламыз. Мен көптілді білім берудің мағынасы осы деп түсінемін.

18. АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕНУДДЕГІ МЕНІҢ ТӘЖІРИБЕМ
Уақыт қажет – 10 жыл
Бұл 10 жыл уақытын пайдалы етіп жұмсау
Оқудың бірінші жылында сөздерді интенсивті түрде оқыңыз. Күніне бір сөзден жаттасаңыз, сонда бір жетіде сіз 10 сөз білетін боласыз. Айдың соңында 30 сөз, ал жылдың соңында 365 сөзге жетесіз.
Күнделікті жазу тапсырмаларын жасаңыз.
Ғылыми әдебиеттерді күнде оқыңыз.
Ағылшын тілінен орыс тіліне күнделікті түрде аударма жасаңыз.
Дайын болған кезде орыс тілінен ағылшын тіліне аударыңыз.
Сіздің салаңыздағы әдебиеттерді көбірек оқыңыз.
Өзіңізге шәкірт табыңыз.
Ал қалғаны «жеке кездесуде»

19. НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ