1. „Ný“ hugsun í kennsluháttum
Ingvar Sigurgeirsson
1. október 2007
Borgarfjarðarbrúin
„Ný“ hugsun í kennsluháttum

2. IS mun leitast við að ræða og stýra umræðu um:
Markmið verkefnisins ...
... Tengsl þeirra og námskrá / lög
... Tengsl við stefnur og strauma í kennslufræðum
... Tengsl við aðra skólaþróun hér á landi (hvað eru aðrir að gera?)
Kennsluhættir
Námsmat

3. Í hverju felst þróunarverkefni?
Markmið
Skilgreindar leiðir
Formlegt mat á því hvernig til tekst (þar sem byggt er á gögnum)
Skýrsla (sem aðrir geta lært af)

4. Að þróa kennsluaðferðir sínar
Lestur (tímarit, bækur, Netið)
Ígrundun
Leshringir
Skólaheimsóknir
Fræðslufundir og námskeið
Sjálfsmatsverkefni
Jafningjaleiðsögn
Samstarfsverkefni
Formleg þróunarverkefni

5. Markmið verkefnisins
Skapa samfellu á milli grunn- og framhaldsskóla, auka sveigjanleika milli og innan skólastiga og að mæta breytilegum þörfum ólíkra nemenda.
Endurskoða og aðlaga skólanámskrár grunnskólanna að nýrri aðalnámskrá.
Auka fjölbreytni og sveigjanleika í kennsluháttum og námsmati, meðal annars með því að þróa „flæðinám“ í námi og kennslu í grunnskóla.
Tryggja eðlilega framvindu í námi nemenda frá upphafi grunnskóla til loka framhaldsskóla.
Styrkja sjálfsmynd nemenda og gefa þeim aukin tækifæri til ábyrgðar á eigin námi og námshraða.
Efla faglegt samstarf milli skóla og skólastiga á sviði kennslu og ráðgjafar. (Leturbr. IS)

6. Hversu vel tengist verkefnið áherslum í nýjum námskrám ...?
Aðalnámskrá fyrir grunnskóla. Almennur hluti
Aðalnámskrá fyrir framhaldsskóla. Almennur hluti

7. Hvað boðar ný aðalnámskrá grunnskóla (2006)?
Aukin áhersla á
Ábyrgð nemenda
Val
Samstarf við heimili
Menntun sem ævimenntun
Skóla fyrir alla
Lýðræðislega starfshætti
Tölvu og upplýsingatækni

8. Markmið grunnskólans 2. grein*
Áhersla á:
Samvinnu – lýðræðislegt samstarf
Viðhorfamótun – víðsýni
Þekkingaröflun – stöðuga þekkingarleit
Skilning – sjálfstæða hugsun
Hlutverk ... er að búa nemendur undir líf og starf í lýðræðisþjóðfélagi sem er í sífelldri þróun. Starfshættir ... skulu því mótast af umburðarlyndi, kristilegu siðgæði og lýðræðislegu samstarfi. Skólinn skal temja nemendum víðsýni og efla skilning þeirra á kjörum fólks og umhverfi, á íslensku þjóðfélagi, sögu þess og sérkennum og á skyldum einstaklingsins við samfélagið. Grunnskólinn skal leitast við að haga störfum sínum í sem fyllstu samræmi við eðli og þarfir nemenda og stuðla að alhliða þroska, heilbrigði og menntun hvers og eins . Grunnskólinn skal veita nemendum tækifæri til að afla sér þekkingar og leikni og temja sér vinnubrögð sem stuðli að stöðugri viðleitni til menntunar og þroska. Skólastarfið skal því leggja grundvöll að sjálfstæðri hugsun nemenda og þjálfa hæfni þeirra til samstarfs við aðra. (Leturbr. IS).
*Lög um grunnskóla nr. 66/1995

9. Aðalnámskrá grunnskóla. Almennur hluti. 2006
Það er skylda hvers skóla að laga námið sem best að nemendum hverju sinni. Nemendur eiga rétt að viðfangsefnum sem henta námsgetu þeirra og hæfni. (Aðalnámskrá grunnskóla. 2006:11)
Val á kennsluaðferðum og skipulag skólastarfs verður að miðast við þá skyldu grunnskóla að sjá hverjum nemanda fyrir bestu tækifærum til náms og þroska. Kennslan verður að taka mið af þörfum og reynslu einstakra nemenda og efla með nemendum námfýsi og vinnugleði. (Aðalnámskrá grunnskóla. 2006:15, leturbreytingar IS)

10. Aðalnámskrá framhaldsskóla. Almennur huti (2004)
Hlutverk framhaldsskóla er að
stuðla að alhliða þroska nemenda svo að þeir verði sem best búnir undir að taka virkan þátt í lýðræðisþjóðfélagi
búa nemendur undir störf í atvinnulífinu og frekara nám
efla ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda
þjálfa nemendur í öguðum og sjálfstæðum vinnubrögðum og gagnrýninni hugsun
kenna nemendum að njóta menningarlegra verðmæta
hvetja nemendur til stöðugrar þekkingarleitar.

11. Aðalnámskrá framhaldsskóla 2004
Aukin áhersla á
Lykilhlutverk lífsleikni sem námsgreinar
Innra mat

12. Meginmarkmið framhaldsskóla
Við lok náms í framhaldsskóla er stefnt að því að nemendur:
hafi fengið alhliða menntun sem er við hæfi hvers og eins
séu undir það búnir að fara í áframhaldandi nám og/eða starf í þjóðfélagi sem er í sífelldri þróun
geri sér ljóst að námi lýkur ekki við lok skólagöngu heldur er nauðsynlegt að halda áfram að afla sér nýrrar þekkingar og reynslu
hafi fengið góða þekkingu á íslensku samfélagi
kunni skil á réttindum og skyldum einstaklings í lýðræðisþjóðfélagi
hafi tamið sér sjálfstæði í hugsun og vinnubrögðum, ábyrgð á eigin námi, öðlast sjálfstraust og lært að bera virðingu fyrir sjálfum sér og öðrum
hafi ræktað með sér gagnrýna hugsun, dómgreind og umburðarlyndi
séu færir um að tjá skoðanir sínar, taka ákvarðanir og séu óhræddir við breytingar í námi og starfi.
Markmið þessi snerta allar námsgreinar framhaldsskóla og starfsemi þeirra. Námsgreininni lífsleikni er ætlað að vinna sérstaklega að ofangreindum markmiðum en ljóst er að þeim verða ekki gerð skil einungis í einni námsgrein.

13. Við þurfum líka að taka afstöðu!
Tjáning
Samstarfshæfni
Þekking – eða hæfni í þekkingarleit
Gagnrýnin hugsun
Sköpun
Frumkvæði, áræði
Dugnaður
Hvaða markmið skipta mestu?

14. Þetta eru líka mikilvægar þarfir ...
Öryggi, hlýja, virðing, hrós, hvatning
Fá að glíma við ögrandi viðfangsefni
Beita hugsun sinni
Þörf fyrir að sjá tilgang í því sem maður er að gera
Þörf fyrir að vera hluti af góðum hópi og eiga góð samskipti
Þörf fyrir að leggja af mörkum
Sköpun, tjáning
Forvitni ... löngun til að vita og skilja
Leik- og hreyfiþörf

15. Gróska í kennslufræðum Ótal stefnur og straumar sem geta verið uppspretta hugmynda
Hugsmíðihyggjan
(Constructivism)
Fjölgreindakenningin
(Theory of Multiple Intelligences)
Brain-based Instruction (íslenskt heiti vantar)
Nám til skilnings
(Teaching for understanding)

16. Fleiri stefnur og straumar
Samvinnunámshreyfingin
(Cooperative Learning)
Einstaklingsmiðað nám
(Ótal heiti)
Óhefðbundið námsmat (Alternative assessment)

17. Einstaklingsmiðað nám merkir oftast að kennarar reyna með markvissum hætti við að koma betur til móts við hvern nemanda með hliðsjón af ...
Getu og kunnáttu og hvers og eins
Hæfileikum
Áhuga og viðhorfum
Námstíl (Learning Style)
Framtíðaráformum

18. Einstaklingsmiðað nám – dæmi um áherslur í stefnumörkun Reykjavíkurborgar
Frumkvæði nemenda og sjálfstæði í vinnubrögðum
Samvinna nemenda, kennara og foreldra
Náin tengsl við grenndarsamfélag, umhverfi og atvinnulíf
Þverfagleg samvinna kennara
Kennarinn sem leiðbeinandi
Ábyrgð nemenda á eigin námi
Þemanám – samþætting
Val nemenda
Samvinnunám
Fjölbreytt, sveigjanlegt námsumhverfi – skólinn sem vinnustaður
Markviss notkun tölvu og upplýsingatækni
Skapandi starf
Sterk sjálfsmynd nemenda

19. Opni skólinn hafði einstaklingsmiðun að leiðarljósi
Áhersla á tengsl við umhverfið
Höfð er hliðsjón af áhuga og þörfum nemenda – nemendur hafa val um viðfangsefni
Virkar kennsluaðferðir ... áhersla á sjálfstæð vinnubrögð, öflun upplýsinga ... leikni ... áþreifanleg viðfangsefni
Áhersla á ábyrgð nemenda
Fjölbreytt og áhugavekjandi viðfangsefni ... kennsluaðferðir
Fjölbreytt og örvandi námsumhverfi
Leiðsagnarhlutverk kennara
Úr bókinni Skólastofan: Umhverfi til náms og þroska.

20. Skólaþróun hér á landi Menntamál í brennidepli
Miklar umræður ... tekist á um mál
Gerjun og gróska á öllum skólastigum!
Þróunarstarf hefur líklega aldrei verið meira (

21. Dæmi um þróunarskóla á leikskólastigi
Hjallastefnuskólarnir
Reggio-skólarnir
Dewey-skólarnir
Heilsuleikskólinn Urðarhóll
Leikskólinn Reynisholt

22. Dæmi um nokkra grunnskóla sem hafa lagt sérstaka rækt við þróun kennsluhátta að undanförnu
Borgaskóli í Reykjavík
Hrafnagilsskóli í Eyjafjarðarsveit
Ingunnarskóli Reykjavík
Korpuskóli í Reykjavík
Norðlingaskóli í Reykjavík
Sjálandsskóli í Garðabæ
Víkurskóli í Reykjavík

23. Dæmi um nokkra grunnskóla sem hafa lagt sérstaka rækt við þróun námsmats að undanförnu
Laugalækjarskóli í Reykjavík (námsmöppur)
Salaskóli í Kópavogi (einstaklingsmiðuð próf)
Hrafnagilsskóli í Eyjafjarðarsveit (fjölbreytt námsmat), heimasíða verkefnisins
Ingunnarskóli og Norðlingaskóli í Reykjavík (móðurskólaverkefni um einstaklingsmiðað námsmat), heimasíða verkefnisins
Einnig t.d.: Ölduselsskóli (Rvík), Grunnskóli Reyðarfjarðar, Grunnskólinn í Borgarnesi

24. Þróunarskólar á framhaldsskólastigi
Framhaldsskólinn á Laugum í Þingeyjarsveit
Fjölbrautaskóli Snæfellinga
Keilir
Menntaskóli Borgarfjarðar

25. Skólaþróunarverkefni sem IS hefur verið ráðgefandi um

26. Verkefnið okkar Heildarrammi Faggreinahópar Skólahópar Markmið
Skilgreindar leiðir
Formlegt mat
Skýrsla (sem aðrir geta lært af)