1. SAGBOT sa HUMAY ug ang PAGDUMALA niini
Unang Bahin: Pagsabot sa Sistema sa PalayCheck

2. Unsa man ang sagbot?
Humay sa talan-awaon nga gitanuman sa bermuda nga tanum
Sagbot nga Bermuda diha sa darohan nga gitamnan ug mais
Mais diha sa basakan nga gitanuman ug humay
Ang sagbot moturok sa lugar nga wala sila gikinahanglan.
Dili tanan maayo; dili sad tanan dautan.
Ask the class which of the plants mentioned are weeds? Then process ideas by saying that weeds are plants that grow where they are not wanted. 2

3. 10 ka labaw sa tanan nga sagbot sa humay
1. Bayakibok
(Echinochloa crusgalli)
2. Daua-daua, dawadawahan (Echinochloa glaberescens)
3. Paron (Leptochloa chinensis)
4. Tagik - tagik (Digitaria sp.)
5. Trigo – trigohan
(Ischaemum rugosum)

4. 10 ka labaw sa tanan nga sagbot sa humay
6. Mais - maisan
(Sphenoclea zeylanica)
7. Balakbak
(Ludwigia octovalvis)
8. Gabi-gabi; lagtang, upi- upi (Monochoria vaginalis )
9. Busikad (Cyperus iria)
10. Agor, gumi
(Fimbristylis miliacea)

5. Kinaiya sa mga sagbot sa humay
Makanunayon sila
Masanayon sa binhi
Makasundog sa kaugalingong kaliwat
Maayong mopakaylap sa binhi
Luag ang tipiganan sa binhi diha sa yuta (banko sa binhi)
Matulog

6. Reserva sa semilya sa sagbot (banko sa binhi)
Sa 1 metro kuwadrado nga luna sa 0-15 sentimetro nga kalalumon =
80,407 ka sagbot ang mogitib
804,070,000 ang mabuhi nga binhi sa sagbot matag ektarya.
(Vega and Sierra, 1970)
Binhi sa sagbot nga gitanum sa 1 metro kuwadrado nga luna sa 0-15 sentimetro nga kalalumon =
497,051 ka sagbot ang mogitib (Kim, 1986)
Ang pagtuon sa 25 ka tuig nga pagkabuhi sa gilubong nga binhi sa sagbot ug sa tanum:
Ang pinakataas na porsentahe (%) sa miturok mao ang binhi sa sagbot ug wala gayud sa tanum (Pancho, n.d.)

7. Sagbot: Masanayon sa binhi
Klase sa sagbot
Binhi matag tanum
Echinochloa crus-galli (bayakibok)
40,000
Amaranthus spinosus (harum, kulitis, kalitis, tilitis)
196,000
Bidens pilosa (pisau - pisau)
6,000
Commelina benghalensis (kabilao,
kabilao dagko, sabilao)
25,000
Dactyloctenium aegyptium (padpad)
66,000
Eleusine indica (palagtiki, paad paad)
41,200
Portulaca oleracea (simsim)
10,000 7

8. Ang sagbot giklaseklase pinasubay sa…
Liyok sa kinabuhi
Tinuig – makumpleto ang liyok sa kinabuhi wala ra nag-usa ka tuig
Matunhayon – makumpleto ang liyok sa kinabuhi sobra 1 ka tuig
Puy'anan
Bukid – moangay sa mahubsan pag-ayo maayo sa tubig
Lowland –favor moist to saturated soil
Porma ug gambalay
Lapad nga dahon
Gansangon ug solido ang lindog
Balili
Ask the class which of the plants mentioned are weeds? Then process ideas by saying that weeds are plants that grow where they are not wanted. 8

9. Lapad nga dahon Ang dahon kasagaran lapad
Kasagaran mopasulabi sa tinanum nga humay
Show real specimen and allow participants to observe. Ask them about their observations then process. 9

10. Gansangon ug solido nga lindog
Triyanggulo nga lindog
Dili susama makig indigay sa balili pero makamenus sa abot kung sila daghan na
Show real specimen and allow participants to observe. Ask them about their observations then process. 10

11. Balili Susama ang kinaiya sa humay Walay lingin nga tuybo ug dalunggan
Mopasulabi ug makigtigi
Pananglitan: Dawa-dawa
Show real specimen and allow participants to observe. Ask them about their observations then process. L A 11

12. Ngano dumalaon ang sagbot?
Nakig indigay sa tanum nga hinungdan sa pagkunhod sa abot
Silonganan sa peste/ilis nga kapuy-an
Maangin ang kalidad sa mga bunga sa Agrikultura
Makahasol sa sistema sa patubig ug mga kalsada
Ask the participants why farmers need to manage weeds? 12

13. Pag-indigay sa tanum ug sagbot
Pagsamok – paghubit sa tanang sangputanan nga hinungdan ang usa ka tanum ngadto sa laing tanum (sagbot ngadto sa humay)
Pag - indigay
Unsay mahitabo?

14. Pag-indigay sa tanum ug sagbot
Pagsamuk – tanan nga sangputanan sa usa ka tanum ngadto sa laing tanum
Makusganon nga pagpugong – pagbuga sa kemikal sa usa ka tanum nga makaangin sa pagtubo sa laing tanum

15. Pag-indigay sa tanum ug sagbot
Makuyaw nga panahon sa pag-indigay – panahon kanus-a ang sagbot makapamenus sa pagtubo sa tanum ug sa abot
1/3 -1/2 sa liyok sa kinabuhi sa tanum
Sumpuon sa tagud pa nga ang-ang hangtud sa panak-up sa liyaliya
Menus nga abot: 40-96% sa tanang matang sa uma

16. Pag-indigay sa tanum ug sagbot
Makuyaw nga sinugdanan – kinadaghanan sa sagbot diin ang tanum maka antos nga dili hinungdan sa dakong pagmenus sa abot/ pagkunhod sa kabug-aton sa uga nga tibuok tanum
Maka antos ang humay ubos 25 ka sagbot matag metro kuwadrado (Cyperus sp.)
(Echinochloa sp. o balili) sa 5 matag metro kuwadrado maoy hinungdan sa 9% nga pag- ubos sa abot

17. Hulagway sa pagkakaron
Pagbalhin sa pagpahiluna sa tanum (patanum ngadto sa direktang pagsabod) nakahatud ngadto sa makuti nga suliran sa sagbot
Ang mapasulabi-on nga matang sa sagbot mao gihapon ang maglabi pero adunay mitungha nga mahinungdanon nga sagbot sama sa sagbot nga humay.

18. Migimaw nga sagbot Ischaemum rugosum (trigo-trigohan)
Leptochloa chinensis (paron)
Cyperus rotundus (onod onod; pandan)
Hydrolea zeylanica
Weedy Rice (pula nga humay)

19. Migimaw nga mahinungdanong sagbot
Sagbot nga humay
Nabantog sa tawag nga PULA NGA HUMAY
Mangataktak, menus ang sipak, taas kaysa gitanum nga humay, taas ug uhay, sayo ang pagtubo ug paggulang
Duna o walay tapangko, itum-itum ngadto sa may pagka pula ang lugas
Malisod sumpuon

20. [Pagsana sana sulod sa Screenhouse]
Ginatanum nga klase sa humay
Matang sa sagbot nga humay gikan sa Iloilo

21. Unsay ginasulti ug ginabuhat sa mga mag-uuma
Ang sagbot nahiuna o ikaduha sa lumbay sa suliran
Ang mga sagbot dunay kalabutan sa gasto, panglawas ug palibot (gasto sa pamatay sagbot)
Kadaghanan sa mga mag-uuma nagagamit sa pag- ugmad pagdumala sa tubig ug pampatay sa sagbot aron madumala ang sagbot depende sa iyang ka epektibo ug kasayon gamiton
Ang pagdumala sa tubig ug pagka anaa niini adunay kalabutan

22. Unsay ginasulti ug ginabuhat sa mga mag-uuma
Kadaghanan sa mag-uuma nagagamit sa taas nga gidaghanon nga binhi
Ang gigikanan sa sagbot nga basakan dili nila mapugngan
Ang mag-uuma wala kasayud nga ang uban nilang ginabuhat (e.g. balik balik nga paggamit sa pamatay sagbot) maoy hinungdan sa pag ilisay sa sagbot

23. Unsay ginasulti ug ginabuhat sa mga mag-uuma
Ang pamatay sagbot mao ang pinaka unang panalipod ug mas gusto nga pamaagi sa pagsumpo sa sagbot sa direktang gisabwag nga humay (Ang Butachlor/ pretilachlor mao gihapon ang kasagarang gigamit )
Ang paggamit sa pamatay sagbot nag-agad sa gibag- on sa sagbot ug mga namatikdan diha sa basakan (kung menus ang tubig, mas daghan pamatay sagbot)
Nagaduda ang mga mag-uuma mahitungod sa kaarang sa pangpatay sagbot (malagmit nga pagsagang?)

24. Pagpanagang sa pamatay sagbot
Gipanunod nga kagahum sa usa ka klase sa sagbot nga mabuhi bisan gigamitan sa pamatay sagbot nga diin ang sinugdanan nga mga sagbot daling natakbuyan
“hawud nga sagbot”
Tibuok Kalibutan: 175 ka matang sulod sa 280,000 umahan
Sagbot sa humay: 30 ka matang sa mga lugar nga gitanuman ug humay
Human sa pipila ka gutlo

25. Pagpanagang sa pamatay sagbot
makuti tungod kay malisod ang pagtag-an unsa nga sagbot ang mamahimong malig-on ug kon kanus-a kini nga kahimtang mahitabo
dili masumpo sa tao pero mahimo nga mapalangan
Laktud nga dugtong sa programa nga gigamit sa pamatay sagbot, matang sa sagbot nga anaa, ug mga gimbuhaton nga gipatuman sa pagdumala sa tanum
Hiniusang pamaagi ang gikinahanglan

26. Hiniusang pagdumala sa sagbot (Integrated Weed Management)
Pagbanusbanus sa tanum
Pag-andam sa yuta
Pagdumala sa pagpahulay
Hiniusang pagdumala sa sagbot
(Integrated Weed Management)
Pagpatag sa yuta
Hinlo nga gamit
Maayong binhi
Kuhaon ang sagbot
Hinlo nga semilyahan ug tagud
Pagdumala sa sustansiya
mao ang kasulbaran.
Pagpili sa matang sa binhi
Direktang pagsumpo sa sagbot
Hinlo nga pilapil ug kanal
Pagdumala sa tubig
Barog sa tanum
Pamaagi sa pagpahiluna sa tanum

27. Pag-andam sa yuta Katin-awan nga bahin sa IWM
Subayon ang mga rekomendasyon sa Palay Check
Hinloan ang mga pilapil ug semilyahan
Darohon ang mga sagbot ug mga punuan sentimetro ka lalum 3-4 ka semana sa dili pa magtanum o direktang pagsabod
Batid nga karaang pamaagi sa pagbuhat ug semilyahan – pagdaro ug pabalikbalik nga pagkahig aron malampuson nga mapa menus ang binhi sa sagbot ug unod-gamot diha sa yuta

28. Pagdumala sa tubig Katin-awan nga bahin sa IWM
Subayon ang mga rekomendasyon sa Palay Check
Batasanon ang pinugngan o banusbanos nga patubig
Sa 7-10 ka adlaw human tanum o 14 ka adlaw human direktang nagsabod, 2-5 ka sentimetro ang ipasulod sa pilapil, dayon pasagdan nga mohubas ug mosunop sa yuta, pasagdan sulod sa 5-7 ka adlaw nga basa basa
Lain na usab nga patubig ang buhaton pagkahuman, ug pabalik balik hangtud ikatulong tuyok sa patubig nga natakdo sa katapusang pagpanaha ug paglihi

29. Weed Control Action Indicator (WCAI)
Katin-awan nga bahin sa IWM
Weed Control Action Indicator (WCAI)
Timailhan nga buhaton na ang pagsumpo sa sagbot
- himan sa paghukom aron matabangan ang mag-uuma sa pagpahamtang kung lain ba nga pampatay sagbot ang gamiton o magkamot ang gikinahanglan sumala sa gidaghanon sa sagbot nga nanurok (WC) o sumala sa katas-on sa sagbot (RWH)

30. Timailhan nga buhaton na ang pagsumpo sa sagbot (WCAI)
RWH = Kasagarang gitas-on sa sagbot (walay pagtagad sa matang ug ang-ang sa pagtubo) Kasagarang gitas-on sa tanum
WC = hugpong sa sagbot nga mitabon ang sagbot nga persentahe sa tibuok lugar
Kapilian sa pagsumpo:
Gikinahanglan ang pagsumpo gikan sa 15 ka adlaw human direktang pagsabod kung ang RWH sobra 20% ug WC sobra 5%
Gikinahanglan magsumpo gikan 30 ug 45 ka adlaw human direktang pagsabod kung ang RWH sobra 30% ug ang WC sobra 5%

31. Pagsumpo nga dunay kinabuhi
Human pag-WCAI, maghukom:
Pagsumpo nga dunay kinabuhi
Angayan lang kini sa mga gagmay nga luna
Paggamit sa natural nga kaaway (pato, isda, etc.) aron mahunong ang pagtubo o mamenus ang gidaghanon sa sagbot

32. Kemikal nga pagsumpo Human pag-WCAI, maghukom:
Magpili sa pinaka angayan alang sa suliran sa sagbot; usisaha ang kamatuoran sa pampatay sagbot
Ang Butachlor+propanil kusgan, kaya mosumpo sa mitumaw nga sagbot, mas barato
Usa ka pamatay sagbot ang para sa wala pa migitib (pre emergence) maoy kasagaran nga ginasugyot sa direktang gisabod na humay

33. Uban pang taktika
Paggamit sa de-kalidad nga binhi aron malikayan ang sagol nga binhi sa sagbot
Ubos nga gidaghanon sa binhi sa humay (40 kilos matag ektarya) makatabang usab, pero dili taas
Drumseeder para sa mas maayo nga pagkuha sa sagbot sa tunga sa tudling
Mangutana sa Agrikultural Technologist o eksperto aron mahibalo unsa nga semilya ang miagi na sa pasundayag sa teknolohiya o pagsulay sa pag-angay sa lugar

34. Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa sagbot.
Kemikal nga pagsumpo
Maayong pag-andam sa yuta
Tima-ilhan nga buhaton na ang pagsumpo sa
sagbot (WCAI)
Walay dakong pagkunhod sa abot tungod sa sagbot.
Biological control
Pagdumala sa tubig
IWM nga bahin

35. Unsay ginaingon sa mga mag-uuma mahitungod sa IWM
[Ginuha sa Probinsiya sa Nueva Ecija ug Iloilo human sa 2 ka tuig nga pag IWM]
Maayo nga pagsumpo
sa sagbot
Mitaas ang abot
Dako ang ginansiya
Gidawat sa grupo sa mga
mag-uuma diha sa lugar

36. Mrs. Leylani Juliano, Mrs. Anita Antonio, Mr. Edwin Martin
CREDITS
Instructional presentation designer: Ms. Ella Lois Bestil
Sources of technical content/reviewers of presentation:
Mrs. Leylani Juliano, Mrs. Anita Antonio, Mr. Edwin Martin
Note:
Adapted from a powerpoint presentation developed by: Mr. Glenn Ilar, Mrs. Marissa Bautista
You may use, remix, tweak, For more information, visit:
& build upon this presentation non-commercially. However, always use with acknowledgment.
Unless otherwise stated, the names listed are PhilRice staffers.
Produced in 2011.
Text: 36