1. Тожибоева Махлиё 402-гурух
FE’L SO’Z TURKUMI
Тожибоева Махлиё
402-гурух

2. Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik xususiyatlari
Shaxs yoki narsalarning harakat- holatini bildirib, nima qildi? nima qilyapti? Nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar fe’l deyiladi.

3. Fе’l zamonlari Nima qildi? O’tgan zamon Nima qilyapti? Hozirgi zamon
Kelasi zamon
Nima qildi?
Nima qilyapti?
Nima qilmoqchi?

4. FE’LNING ZAMON SHAKLLARI
Fe’l orqali ifodalangan ish- harakatning qay paytda bajarilishini ifodalaydigan shakllar fe’l zamonlari deb ataladi.
O’tgan zamon fe’llari nutq paytidan oldin bajarilgan yoki bajarilmagan ish-harakatni bildiradi: yozdi, keldi, bordi. Bu zamon shakllari quyidagicha yasaladi:
FE’LNING ZAMON SHAKLLARI

5. FE’LNING MA’NO GURUHLARI
Fe’llar qanday harakat-holat ifodalashni jihatidan quyidagi ma’noviy guruhlarga bo’linadi:
Nutqiy faoliyat fe’llari. Gapirmoq, pichirlamoq, demoq, so’zlamoq, so’ramoq…
Aqliy faoliyat fe’llari. O’ylamoq, fikrlamoq, xayol qilmoq…
Jismoniy faoliyat fe’llari: chizmoq, yozmoq, yasamoq, qurmoq…
Holat fe’llari: titramoq, javdiramoq, sevinmoq…
FE’LNING MA’NO GURUHLARI

6. O’tilgan mavzuni takrorlash uchun faollashtiruvchi savollar:
1. Fe’l deganda qanday so‘z turkumini tushunasiz?
2. Fe’l qanday so‘roqlarga javob bo‘ladi?
3. Harakat va holat bildiruvchi fe’llarga misollar keltiring.

7. “Klaster” metodi

8. Fe’lning shaxs-son shakllari
Birlik
Ko’plik
1-shaxs
Yozdim, yozaman, yozay(in)
Yozdik, yozamiz, yozaylik
2-shaxs
Yozding, yozasan, yoz(gin)
Yozdingiz, yozasiz, yozing(iz)
3-shaxs
Yozdi, yozadi, yozsin
Yozdilar, yozadilar, yozsinlar
Fe’lning shaxs-son shakllari

9. FE’L YASOVCHI QO’SHIMCHALAR
Misollar
-la
Ishla, oqla, sekinlamoq, shivirlamoq
senlamoq
-lan
-lash
Faxrlanmoq, ikkilanmoq
ko’maklashmoq
suhbatlashmoq
-illa
chirqilla
-ira
yarqiramoq -a
Tuna, bo’sha, o’yin+a-o’yna
-sira
-sa
Sensira
suvsa
-(a)r
Qisqar, ko’kar
-(a)y
Qoray, kuchay
-(i)k
-(i)q
Birikmoq
Yo’liqmoq
-(I,o)t
Yo’qot, to’lat, berkit -I
Boyi, tinchi
-ir
Gapir, tupir
FE’L YASOVCHI QO’SHIMCHALAR

10. FE’LNING MA’NO TURLARI
Nomi
ekmoq
Ijod qilmoq
gapirmoq
fikrlamoq
yurmoq
Qizar-moq
Aqliy faoliyat
Nutqiy faoliyat
Jismoniy faoliyat
Holat

11. VENN DIAGRAMMASI O’timli O’timsiz
Tushum kelishigidagi so’zlarga bog’lana oladigan fe’llar. O’qidi,yozdi. Boshqacha aytganda, bironta narsaga, tushunchaga o’tiladigan harakatni ifodalovchi fe’l
Tushum kelishigidagi so’zlarga bog’lana olmaydigan fe’llardir: yugurdi, bordi, turdi... Boshqacha aytganda, bironta narsaga, tushunchaga o’tmaydigan harakatni ifodalovchi fe’l
O’xshash
Mustaqil ma’noga ega. Ish harakatni bildiradi

12. YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH:
l-topshiriq. Ishladim, o‘qidim, uxladim, o‘yladim so‘zlarini harakat va holat ma’nolarini bildirishiga ko‘ra ikki guruhga ajrating.
2-topshiriq. Quyida berilgan so‘zlar nimasi bilan farq qilishini ayting. о ‘qidim о ‘qiyapman о ‘qiyman.

13. MATN USTIDA ISHLASH
264-mashq. Gaplarni daftaringizga ko‘chirib yozing va fe’llarga izoh bering.
Suvni iflos qilmang. Uning har bir tomchisi aziz. Suv shahar va qishloqlarga, bog‘- rog‘larga, dalalarga obihayot eltadi, jon bag‘ishlaydi. Usiz hayotning bo‘lishi mumkin emas. Afsuski, ayrim odamlar chiqindilami suvga tashlashadi. Bu eng og‘ir gunoh sanaladi.
Aziz bolalar! Siz aslo bunday qilmang. Suvni hamisha aziz tuting.

14. 265-mashq. Hikoyatni o‘qing. Fe’llarni topib, ularni izohlang
265-mashq. Hikoyatni o‘qing. Fe’llarni topib, ularni izohlang. Donishmandning gaplari bo‘yicha bahslashing.
Bir odam maslahat so‘rab donishmandning huzuriga boribdi. -Ey ulug‘ zot,-debdi u.-Mening farzandlarim ko‘p. Nima qilsam, ulardan mehr-oqibat, e’tibor ko‘raman. Donishmand o‘ylab turib javob beribdi: -Mehr ko‘ray desang, farzandlaring qalbiga mehrigiyo urug‘ini soch (Rivoyat)

15. O’QUVCHILARNI BAHOLASH.
Uyga topshiriq. Hikoya tuzing. Unda ishlatilgan fe’llarga diqqat qiling.

16. E’tiboringiz uchun rahmat!