1. How do we move students on from translating sentences to paragraphs?
Lost in Translation?
How do we move students on from translating sentences to paragraphs?

2. Make a sentence, tell me how and why …
salutat
amicum
dominus
in atrio
dominus
amicum
in atrio
salutat
salutabant
domini
amicos
servi
in atrio
servi
amicos
domini
in atrio
salutabant
mercatordominaeancillaequetogasintabernaostendebat

3. GROWING LONGER sentences coquus cenam parabat.
coquus laetus cenam parabat.
coquus laetus cenam optimam parabat.
coquus laetus cenam optimam in culina parabat.
coquus laetus cenam optimam Quinto in culina parabat.
coquus laetus cenam optimam Quinto et amicis in culina parabat.
coquus laetus cenam optimam Quinto et amicis in culina parabat, quod Quintus diem natalem celebrabat.
(CLC Stage 9)
Stage 9

4. LONGER servus canem verberat. servus iratus canem verberat.
SENTENCES
servus canem verberat.
servus iratus canem verberat.
servus iratus canem miserum verberat.
servus iratus canem miserum in horto verberat.
servus iratus canem miserum in horto verberat, quod canis cibum omnem consumebat!
servus iratus canem miserum in horto verberat, quod canis cibum omnem consumebat et coquus nullam cenam domino habet!

5. LONGER iuvenis puellam vidit. iuvenis pauper puellam vidit.
SENTENCES
iuvenis puellam vidit.
iuvenis pauper puellam vidit.
iuvenis pauper puellam pulchram vidit.
iuvenis pauper puellam pulchram in horto vidit.

6. LONGER
SENTENCES
iuvenis pauper puellam pulchram in horto vidit et diu eam spectat.
iuvenis pauper puellam pulchram in horto vidit et diu eam spectat quod puella eum delectat.
iuvenis pauper puellam pulchram in horto vidit et diu eam spectat, quod puella eum valde delectat.
iuvenis pauper puellam pulchram in horto vidit et eam diu spectat, quod puella eum valde delectat et eum laete spectat … et …

7. Growing sentences, the challenge: give a mark for each word used correctly – to build the idea that every word needs to be accounted for in accurate translation.
mercator tunicas novas Metellae et ancillae in taberna ostendebat, quod mater donum filio quaerebat. (14 marks)
in arena gladiatores optimi leones feroces facile superaverunt, quod leones fessi erant et gladiatores non petebant. (16 marks)

8. Thingummy whatsits
At this stage pupils may have a good grasp of sentence structure, but stumble over vocabulary.
Sulla, postquam denarios accepit, titulum in muro scripsit.
Sulla, after he accepted a thingummy, wrote whatever in the doodah?

9. Singular or plural subject? Activity: He/she or they?
Mini w/boards, or devise a signal – fingers, arms, one pen, two pencils in the other…
Read phrases (or just verbs), class listen for ‘t’ or ‘nt’.
Pupils make up 3 challenges of their own.
per viam ambulant.
in arena fortiter pugnavit.
hostes barbaros superabat.
‘fessi sumus,’ dixerunt.
in templo habitabat feles.
epistolam matri scripserunt.
magnos dentes canum timebant.
territi erant.
trans montes milites duxit.
cenam optimam consumpserant.
Getting singular/plural verbs correct.

10. Clauses What is the difference between a Cicero speech and a pussycat?
…if they understand clauses, they’re almost home and dry
What is the difference between a Cicero speech and a pussycat?
Cicero has pauses at the end of his clauses ....

11. Cinderella, Try them in English first (relative clause)
who was more beautiful than her sisters,
(postquam clause)
after her fairy godmother appeared,
(ablative absolute)
a dress having been made by magic,
(quod clause)
because her fairy god-mother had special powers,
(cum clause )
when she had done her nails, hair and lashes,
(purpose clause)
in order to dazzle Prince Charming,
Clauses joke: What is the difference between a Cicero speech and a pussycat? Cicero has pauses at the end of his clauses ....
Punctuation can be a key factor in helping a student to see his way through a long sentence.
…went to the ball.

12. Hannibal milites in Galliam duxit.
WJEC May
Hannibal milites in Galliam duxit.
Hannibal sexaginta milia militum in Galliam duxit.
Hannibal sexaginta milia militum, cum multis elephantis trans montes, in Galliam duxit.
Hannibal, postquam fratrem Hasdrubalem reliquit, sexaginta milia militum, cum multis elephantis trans montes, in Galliam duxit.
Hannibal, postquam fratrem Hasdrubalem reliquit ut Hispaniam defenderet, sexaginta milia militum, cum multis elephantis trans montes, in Galliam duxit.

13. Phrasing them in English
Ablative Absolutes
Identifying them
Phrasing them in English

14. servo laudato, dominus e villa discessit.
The slave having been praised,
After the slave had been praised,
When the slave had been praised,
the master left the house
can be translated more naturally as:
urbe capta, milites omnes domos deleverunt.
villa antiqua vendita, servi villam novam purgaverunt.
cibo a servis incenso, dominus in taberna cenabat.
pueris canes latrantes audientibus, in via manere nolunt.

15. Numbered text
Give pupils 2 minutes to copy and number their preferred translation order. Then they come to the board and add it.
vero!
minime!
etiam Pompeius, qui paucis antea annis amicus Caesaris fuerat, legatum a Caesare missum audire noluit.
etiam Pompeius, qui paucis antea annis amicus Caesaris fuerat, legatum a Caesare missum audire noluit. Caesar legiones suas ad flumen Rubiconem duxit; altera ripa fluminis in Italia iacebat. ibi manebat, cogitans quid facere deberet. dum in ripa sedet, subito homo ingens et pulcher ei appropinquavit, harundine canens. tam bene canebat ut mox multi milites festinarent ad eum audiendum. tum homo, tuba ab uno ex militibus rapta, in flumen descendit. classicum canens in alteram ripam transiit. Caesar suis imperavit ut signum deorum sequerentur.

16. Analysis of text: read and pick out …
Sentence 1 Subject?
Main verb?
Ut clause – what kind of ‘ut’ is it?
An extra detail about the subject?
Sentence 2 Scan the sentence to find a nominative - the subject?
verb for that subject?
object of the verb?
quod clause with an easy main verb?
reason for this? (linked to the main clause?)
Britannicus cum familia et amicis sedebat ut cenam consumeret. quod semper timebat ne aliquis se interficere conaretur, unus ex servis omnem cibum vinumque gustavit, priusquam Britannico data sunt.
Analysing the text before translating.
Now translate the rest…

17. After at first failing to kill Britannicus, Nero makes a successful second attempt.
Britannicus cum familia et amicis sedebat ut cenam consumeret. quod semper
timebat ne aliquis se interficere conaretur, unus ex servis omnem cibum vinumque gustavit, priusquam Britannico data sunt. ubi poculum vini nimis calidi, in quod nullum venenum positum erat, ei datum est, Britannicus iussit servum aquam frigidam vino addere. in hac aqua fuit venenum, validius quam antea; quod per totum corpus tam celeriter pervasit ut vox et spiritus statim raperentur. omnes Neronem spectabant: Agrippina sola, quae filium suum bene cognoverat, intellexit Britannicum iam mori.
Vocabulary
familia, familiae (f) family
gusto, gustare, gustavi, gustatus I taste
poculum, poculi (n) cup
nimis too
calidus, calida, calidum hot
venenum, veneni (n) poison
frigidus, frigida, frigidum cold
addo, addere, addidi, additus I add
validus, valida, validum strong
pervado, pervadere, pervasi I spread
spiritus, spiritus (m) breath

18. Collaboration: translation is ideal for group work
Give each pupil a copy of a short text.
They read alone, and may ask for I item of vocabulary during this time.
Next get into groups and produce best possible translation in 10 minutes.
Swap versions, compare, write(they write) fair copy on the board.

19. Two travelling companions, Aristomenes and Socrates, were attacked in the night by witches
duo viri, Aristomenes et Socrates nomine, per Graeciam forte iter faciebant. ubi ad urbem venerunt, in taberna nocte manebant. in eodem cubiculo dormiebant. subito media nocte, ianua cubiculi magna vi fracta, duae feminae intraverunt. hae feminae sagae erant. ianua in lectum Aristomenis decidit; Aristomenes ipse iam sub lecto se celavit. ille feminas Socrati appropinquantes spectavit. altera facem, altera gladium portabat.
vis (abl. vi) (f) force
fracta (from frango) break
saga, sagae (f) witch
lectus, lecti (m) bed
alter … alter one … the other
fax, facis (f) torch

20. ‘in Italia agricolae, postquam vinum fecerunt, id vendunt
‘in Italia agricolae, postquam vinum fecerunt, id vendunt. deinde pater et alii mercatores vinum ad nostram urbem ferunt civibusque vendunt. multi homines ei pecuniam tradunt, ubi vinum emunt quod pater vendit. plurimi cives, quod vinum amant, parati sunt multam pecuniam dare.’
WJEC Level 1,

21. multas post horas graeci clamorem audiverunt
multas post horas graeci clamorem audiverunt. clamor tantus erat ut Graeci perterriti essent. subito monstrum dirum specum intravit ingentemque ianuam clausit. Graeci maius monstrum numquam viderant; se in imo specu celaverunt, quod id timebant. deinde, postquam monstrum ignem fecit ut cenam pararet, eos conspexit. magna voce eos rogavit qui essent.
WJEC Level 2,

22. Pymalion, ubi statua non respondit, desperabat
Pymalion, ubi statua non respondit, desperabat. ad templum Veneris contendit, ut deam oraret ut sibi faveret. simulatque ante pedes deae ad terram cecidit, his verbis eam adlocutus est:
‘te oro, dea: aut vitam statuae meae da, aut vitam meam aufer. mori malo quam sine ea vivere.’
Venus, quae arte mirabili eius gaudebat, benigne consensit. hac spe adductus, Pymalion domum celerrime profectus est ad statuam inspiciendam. ecce! statua non iam dura erat! tum statua oculis apertis risit! tantum fuit gaudium Pymalionis ut statim ad templum regrederetur ut deae gratias ageret.
WJEC Level 2,

23. Pymalion, ubi statua non respondit, desperabat
Pymalion, ubi statua non respondit, desperabat. ad templum Veneris contendit, ut deam oraret ut sibi faveret. simulatque ante pedes deae ad terram cecidit, his verbis eam adlocutus est:
‘te oro, dea: aut vitam statuae meae da, aut vitam meam aufer. mori malo quam sine ea vivere.’
Venus, quae arte mirabili eius gaudebat, benigne consensit. hac spe adductus, Pymalion domum celerrime profectus est ad statuam inspiciendam. ecce! statua non iam dura erat! tum statua oculis apertis risit! tantum fuit gaudium Pymalionis ut statim ad templum regrederetur ut deae gratias ageret.
The challenges in the additional Language paper
WJEC Level 2,