1. Volhoubare erfopvolging
Boerderye is in meeste gevalle familieondernemings.
Statistieke toon dat net 30% van familiebesighede aan die 2de geslag oorgedra word en minder as 10% aan die derde geslag.
Die bestuur van boerderyfamilieondernemings is nie maklik nie, weens teenstrydige behoeftes, verwagtinge en persoonlikhede van verskikkelende generasies.
Daarmee saam is daar ook eksterne aanslae op die industrie.
Vrystaat RPO Kongres
13 Junie 2019

2. Family Business - 3-dimensions model*
Investment structure R
Today
Tomorrow
Family investment office
Diversified FB
Focused FB
Governance structure
Entrepreneurial FB
Sole owner
Sibling partnership
Familie besighede
3 Dimensionele model – Vandag vs Toekoms
Owner-
managed
Family-
managed
Family-
controlled
Family-owned
Cousin consortium
Family
dynasty
Your challenges arise along the structural changes your family business is facing
Ownership structure
*by Peter May

3. Family business - 3 circle model
Owner
Third-party investors
Family members owning shares
External managers owning shares
Family
Family managers/
employees owning shares
Business
External managers and staff
Family members
The 3-circle model
Verhoudinge tussen aktiewe en onaktiewe lede tot die besigheid is baie belangrik.
Kommunikeer – strategiese plan met alle familielede / moenie verwagtinge skep nie
Hanteer konflik situasies onmiddellik
Weet wanneer ‘n saak handel oor die familie en wanneer oor die besigheid. Skei hart en brein = moeilik
Family employees
*by Renato Tagiuri / John Davis

4. Volhoubare erfopvolging
Het u?
Beplan vir oorname van u boerdery
‘n Struktuur wat u nageslag ook in ag neem
‘n Familieboerdery kan in ideale omstandighede as suksesvol beskou word as
die boerdery wins maak, d
ie familielede gelukkig is,
die volle potensiaal van familielede ontwikkel word,
welvaart vir die hele familie geskep word
en die voortbestaan van die boerdery oor geslagte heen verseker word.
Die opvolgingsproses in familieboerdery word meestal onderskat.
Die opvolgingsproses strek oor ‘n aantal jare en sluit in verskeie besluite en aksies.
Die ondernemingsvorms en boedelbeplanning is ook deel van hierdie proses.
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

5. Erfopvolging Belangrike finansiële vraagstuk
Hoë pryse van landbougrond
Aandag aan opvolg en boedelbeplanning
Hoekom moet jy ‘n opvolgplan he?
Erfopvolging in die landbou-omgewing het ‘n belangrike finansiële vraagstuk vir die boer geword
Hoë pryse van landbougrond maak dit uiters moeilik vir ‘n beginner boer
‘n Boer moet reeds op ‘n vroeë stadium aandag skenk aan sy opvolg en boedelbeplanning
Boere moet van spesialiste gebruik maak om hulle te help met die opvolgings- en saamboerdery proses
‘n Opvolg plan moet voorsiening maak vir die
Aftrede voorsiening van ouers
Die ontwikkelingsproses van die opvolgers
Familieharmonie
Voortbestaan en groei van die onderneming.
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

6. Doelstellings van erfopvolging
Inkomste van ouers
Alle kinders billik en regverdig
Kinders help om boerdery te begin
Eienaarskap van plaaseiendomme
Kontinuiteit
Vergoeding vir dienste
Vroegtydige kommunikasie
Verlaging van belasting
Erkening Respek Vertroue Ondersteuning
Om voldoende inkomste aan beide ouers vir die res van hul lewe te voorsien
Om indien moontlik alle kinders billik en regverdig te behandel
Om meer of een kinders te help om suksesvol met die boerdery te begin
Om die plaaseiendomme binne die familie te hou deur die kinders (of kinders wat die boerdery moet voortsit) nie te veel te beswaar nie
Om kontinuiteit van die boerderyproses tussen die geslagte te bewerkstellig sonder om byvoorbeeld stoetkuddes en/of bates wat oor ‘n leeftyd opgebou is in gevaar te bring
Om sekere kinders spesiaal te vergoed vir hulle besondere bydraes tot die sukses van die boerdery
Om vroegtydig toekomstige erfgename in te lig en hulle loopbane daarvolgens te reël / ontwikkel
Om Inkomste-, Kapitaalwins-, Skenkings- en Boedelbelasting oor die langtermyn te verlaag
Belangrike boustene vir ‘n goeie erfopvolging plan is Erkening en Respek en Vertroue en Ondersteuning
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

7. Geheimsinnigheid is ‘n klip in die pad van sukses.”
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

8. Wat is die probleme uit die kind se oogpunt
Versekering van sy toekoms
Aanleer van verantwoordelikhede / vaardighede
Vergoeding
Huweliksmaat en huwelikskontrak
Broers / Susters
Versekering van sy toekoms
Aanleer van verantwoordelikhede = ouer geslag moet as mentors optree / jonger generasie moet reeds van jongs af betrokke wees by strategiese besluitneming / neem jonger geslag saam na vergaderings / onderhandelings / kongresse ens. =
Moet leergierig en innoverend wees en uit foute leer.
Gryp elke geleentheid aan om te leer
Vra vir hulp
Hard te werk
Vergoeding
Vergoeding aan die seun
Geskikte vennootskapooreenkoms
Salaris
‘n Bedryfstak vir eie rekening
Persentasie van die bruto of netto inkomste
Vennootskapsdeel
Inkomste uit ‘n trust
Direkteursvergoeding uit ‘n maatskappy
Huweliksmaat en huwelikskontrak
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

9. Wat is die probleme uit die vader se oogpunt
Saamboerfase
Oordrag van eiendom
Belasting
Lewensversekering
Ander kinders
Nuwe generasie
Saamboerfase = deel van verantwoordelikheded / bang vir verandering – luister na jonger geslag moet nie outokraties optree nie.
Oordrag van eiendom
Metode van oordrag van eiendomme
Waardasies
Belasting
Boedelbelasting
Kapitaalwinsbelasting
Skenkingsbelasting
Inkomstebelasting
Lewensversekering
Finansiële beplanning van die boedel
Ander kinders
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

10. It’s hard to accomplish anything without a plan
It’s hard to accomplish anything without a plan. Whether you’re coaching a football team, cooking Thanksgiving dinner, or running a small business, you need a strategic plan.”
Opvolgplanne moet geskied terwyl die boer in lewe is en moet gerig wees op die toekoms.
Die kern gedagte van die beplanning is om te besin oor hoe die gaping oorbrug sal word van waar die boerdery tans is en waarheen dit moet gaan.
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

11. Oordragplan Skriftelike oordragplan Jaarliks evalueer / hersien
Wat moet in so ‘n plan wees?
Finansies
Stap-vir-stap en jaar-vir-jaar plan
Opvolger:
werknemer
plaas huur
ekwiteit
Oordrag van:
eiendom
arbeid
besluitneming
bates
Skriftelike oordragplan
Jaarliks evalueer / hersien
‘n Skriftelike oordragplan is ‘n ideale dokument wat opgestel behoort te word en jaarliks hersien moet word.
Wat moet in so ‘n plan wees?
Finansies
Stap-vir-stap en jaar-vir-jaar plan
Gaan die opvolger as werknemer begin
Gaan die opvolger die plaas huur
Hoe gaan die oordrag van die eiendom geskied
Hoe gaan die oordrag van arbeid bestuur word en besluitneming geskied
Hoe gaan die oordrag van die bates geskied
Die opvolger se ekwiteit moet opgebou word sodat hy die boerdery kan oorneem
Die plan moet jaarliks en gereeld geëvalueer word
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

12. Testament
Dit is noodsaaklik dat ‘n testament in samewerking met kundiges opgestel word en dat alle aspekte deur middel van konsultasies hanteer moet word.
Boedelbeplanning is ‘n integrale en belangrike deel van opvolging
Testament is die gereedskap waardeur boedelbeplanning gestalte kry en moet ooreenstem met die opvolgplan.
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

13. Testament Beginsels vir ‘n goeie testament: Wees logies Wees billik
Hersiening van bestaande testament & trustaktes
Wees logies
Laat die plaas na aan iemand wat in boerdery belangstel
Wees billik
Moenie ‘n plaas wat byvoorbeeld R5 milj werd is nalaat aan een kind en R kontant aan die ander een nie
Moenie uit die graf prober beheer nie.
Hersiening van bestaande testament en trustaktes
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

14. The hardest thing to understand in the world is the income tax.
Albert Einstein
PwC

15. Belasting Inkomste-, Boedel- en Kapitaalwinsbelasting
Die benutting van Artikel 42 van die Inkomstebelastingwet (bate vir aandeeltransaksies)
Deelboerdery/huur
Nivileering/Gem oor 5 jaar/slegs individue
Lewende hawe by dood
Art 7 C – lenings aan Trusts / Maatskappye met Trust as aandeelhouer
Inkomste-, Boedel- en Kapitaalwinsbelasting is die belangrike belastings wat in ag geneem moet word by die oorname van ‘n boerdery.
Die benutting van Artikel 42 van die Inkomstebelastingwet (bate vir aandeeltransaksies).
Deelboerdery/huur
Nivileering/Gem oor 5 jaar/slegs individue
Lewende hawe by dood
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

16. Belasting - Individue
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

17. Belasting - Individue Tipe Belasting Koerse en kortings
Dividend Terughoubelasting
20%
Kapitaalwins insluiting
Jaarlikse vrystelling
Primere woning vrystelling
Vrystelling by dood
Vrystelling by klein sake >55jr
40%
R40 000
R2 m R
R1,8 m (MW<R10 m)
Skenkingsbelasting
20% - 25% R
Boedelbelasting
Korting
R3.5 m
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

18. Belasting Maatskappy / BK Belastingkoers 28%
Kapitaalwins insluiting 80%
Trust
Belastingkoers 45%
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

19. Kombinasie van die bogenoemde
Ondernemingsvorms
Eenmansaak
Vennootskap
Trust
Maatskappy
Kombinasie van die bogenoemde
Eenmansaak
Indien die boer in sy eie naam boer, kan die boerdery mettertyd oorgeplaas word in ‘n vennootskap, maatskappy of dalk ‘n trust
Vennootskap
‘n Vennootskap uit ‘n boerdery oogpunt bied nog steeds goeie voordele
Trust
Trusts is uiters geskik om die plase in te hou
Maatskappy
‘n Maatskappy binne die struktuur bied ook goeie voordele
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

20. Eienskappe van suksesvolle boere
Verkopers vs kopers
Skep van waarde
Opwaarts in die voorsieningsketting
Nuwe idees
Luister
Strategiese denkers
Sterk- en swakpunte objektief
Voortdurend verbeter
Stelselbenadering
Berekende risiko’s
Uitstekende risiko-bestuurders.
Benut kundigheid
Verandering en uitdagings = geleenthede
Rigtinggewend vs ‘n baas
Bestuur is gebalanseerd
Kontrole en ontleding
Goeie oordeel vs emosie
Kreatief en innoverend
Goeie kommunikeerders
Top boere sien hulself as verkopers en hul kopers as klante anders as die meeste boere wat hulself die meeste van die tyd as die klant sien.
Top boere is op die skep van waarde gerig eerder as kwantiteit.
Opbrengs is nie alles nie.
Hulle probeer opwaarts in die voorsieningsketting beweeg.
Hulle is oop vir nuwe idees en luister na klante.
Hulle is strategiese denkers.
Hulle bepaal mense se sterk- en swakpunte objektief en put dan waarde uit die sterkpunte.
Goeie boere probeer voortdurend verbeter op wat hulle reeds bereik het.
Goeie boere volg ‘n stelselbenadering en is nie op afsonderlike komponente gerig nie.
Hulle neem berekende risiko’s en is uitstekende risiko-bestuurders.
Hulle benut kundigheid en bydraes van buite hulle eie omgewing.
Hulle sien verandering en uitdagings as geleenthede en sien hulle self nie as slagoffers nie.
Hulle sien hulle self meer as rigtinggewend as ‘n baas.
Hulle benadering tot bestuur is gebalanseerd.
Hulle bestee baie tyd aan kontrole en ontleding.
Hulle besluite is op redelikheid en goeie oordeel gegrond en nie op emosie nie.
Hulle is kreatief en innoverend.
Hulle is goeie kommunikeerders.
“Geheimsinnigheid is ‘n klip in die pad van sukses.”
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

21. Riglyne vir boerderysukses
Positiewe visie
Toekoms
Ingesteldheid
Houding
Probleme en verandering
Konstruktiewe deelname
Regte beginsels, waardes en integriteit
Sosiaal verantwoordelik
Strategiese beplanning
Ontgunning van mense
Doeltreffende leier
Behou hoop
Behou altyd ‘n positiewe visie.
Moet hande skud met die toekoms.
Ingesteldheid moet reg gehou word.
Met wat se houding staan jy daagliks op?
Hoe hanteer ons probleme en verandering in die toekoms.
Ons moet op ‘n konstruktiewe manier deelneem.
Doen besigheid met die regte beginsels en waardes en integriteit.
Wees sosiaal verantwoordelik.
Probeer die beste wees in strategiese beplanning.
Probeer die beste wees in die ontginning van mense.
Probeer ‘n doeltreffende leier wees.
Behou hoop in die lewe.
“Ek sal nie spyt wees oor wat ek gedoen het nie, maar oor wat ek nie gedoen het nie.”
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

22. Ek sal nie spyt wees oor wat ek gedoen het nie, maar oor wat ek nie gedoen het nie.”
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

23. Sonder ‚n gesonded besigheidsomgewing sal al ons doelwitte wat ons nastreef nie behaal kan word nie.
Boerdery is afhangend van sonskyn, water, grond, arbeid, kapitaal en bowenal goeie leierskap.
Volhoubare erfopvolging
Junie 2019

24. Dankie hesna.rheeder@pwc.com
“The information contained in this publication by PwC is provided for discussion purposes only and is intended to provide the reader or his/her entity with general information of interest. The information is supplied on an “as is” basis and has not been compiled to meet the reader’s or his/her entity’s individual requirements. It is the reader’s responsibility to satisfy him or her that the content meets the individual or his/ her entity’s requirements. The information should not be regarded as professional or legal advice or the official opinion of PwC. No action should be taken on the strength of the information without obtaining professional advice. Although PwC take all reasonable steps to ensure the quality and accuracy of the information, accuracy is not guaranteed. PwC, shall not be liable for any damage, loss or liability of any nature incurred directly or indirectly by whomever and resulting from any cause in connection with the information contained herein.”
© 2019 PwC Inc. [Registration number 1998/012055/21] (“PwC”). All rights reserved.
PwC refers to the South African member firm, and may sometimes refer to the PwC network. Each member firm is a separate legal entity. Please see for further details.